Kominform

Kominform Komünist ve İşçi Partileri Enformasyon Bürosu ⓘ
Öncül	Komintern
Kuruluş	5 Ekim 1947
Kapanış	17 Nisan 1956
Amaç	Dünya'da ve özellikle Avrupa'da Komünist hareketi koordine etmek
Merkez	Belgrad, Yugoslavya (1947-1948) Bükreş, Romanya (1948-1956)
Üyeler	10 üye Bulgar Komünist Partisi Çekoslovakya Komünist Partisi Fransız Komünist Partisi Macar Sosyalist İşçi Partisi İtalyan Komünist Partisi Polonya Birleşik İşçi Partisi Romanya İşçi Partisi Sovyetler Birliği Komünist Partisi Yugoslavya Komünist Partisi (1948'e dek) Trieste Serbest Bölgesi Komünist Partisi(1948'e dek) 1 gözlemci Almanya Sosyalist Birlik Partisi
Lider	Andrey Jdanov

Kominform, Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin ve Doğu Avrupa ülkelerinin, 5 Ekim 1947'de "Amerikan emperyalizminin bir aleti" olarak tanımladığı Marshall Planı'na karşıt bir girişim olarak; SSCB, Polonya, Bulgaristan, Çekoslovakya, Romanya, Macaristan, Yugoslavya, Fransa, İtalya komünist partileri liderlerini bir araya getiren Kominform'u kurmuştur. Kominform, görünüşte Marshall Planı'na mukabele amacına yönelik bir adım olarak takdim edilmişse de, gerçekte amacı, dünya ve özellikle Avrupa Komünist hareketinin koordinasyonu ve Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı ertesinde lağvedilen 3. Enternasyonal'in fonksiyonlarını üstlenmekteydi. Bu nedenle Kominform bir nevi 3. Enternasyonal'in ardılı olarak nitelendirilebilir. ⓘ

Aralarındaki fikir ayrılığı sonucu diğer komünist ülkelerle ters düşen Yugoslavya Kominform'dan ihraç edildi. Yugoslavya'nın Belgrad şehri olan örgütün merkezi, Romanya'nın Bükreş şehrine taşındı. Stalin sonrası Sovyet-Yugoslavya ilişkilerinin normale dönmesi ve Destalinizasyon süreci ile birlikte Kominform da 1956 yılında lağvedildi. ⓘ

Komünist ve İşçi Partileri Enformasyon Bürosu (Rusça: Информационное бюро коммунистических и рабочих партий, romanize edilmiştir: Informatsionnoye byuro kommunisticheskikh i rabochikh partiy), yaygın olarak bilinen adıyla Kominform (Rusça: Коминформ), 1947'den 1956'ya kadar Uluslararası Komünist Hareketin resmi merkezi örgütüydü ve Komintern olarak da bilinen Üçüncü Enternasyonal'in gayri resmi halefiydi. Cominform, Soğuk Savaş'ın başlarında Avrupa'daki Marksist-Leninist komünist partilerin Sovyetler Birliği'nin yönlendirmesi altında faaliyetlerini koordine etmek için oluşturdukları uluslarüstü bir ittifaktı. Cominform 1950'den itibaren Sovyet ilişkilerinde fiilen devre dışı kaldı ve 1956'da de-Stalinizasyon sırasında feshedildi. ⓘ

Genel bakış

Kuruluş ve amaç

Komünist ve İşçi Partileri Enformasyon Bürosu, Eylül 1947'de Polonya'nın Szklarska Poręba kentinde Avrupa'nın dört bir yanından Marksist-Leninist komünist partilerin katıldığı bir konferansta gayri resmi olarak kuruldu. Sovyetler Birliği lideri Joseph Stalin, komünist hükümetler arasında Temmuz 1947'de Marshall Planı'na ilişkin Paris Konferansı'na katılıp katılmama konusundaki görüş ayrılıklarına yanıt olarak konferans çağrısında bulundu. Dokuz üye ile kuruldu: Sovyetler Birliği Komünist Partisi, Bulgaristan Komünist Partisi, Çekoslovakya Komünist Partisi, Macaristan Komünist Partisi, Polonya İşçi Partisi, Romanya Komünist Partisi, Yugoslavya Komünist Partisi, Fransız Komünist Partisi ve İtalyan Komünist Partisi. Örgüt genellikle Komünist Enformasyon Bürosu'nun kısaltılmış şekli olan Cominform olarak biliniyordu ve kendisi de resmi adının kısaltılmış bir versiyonuydu. ⓘ

Cominform resmi olarak 5 Ekim 1947 tarihinde, Sovyetler Birliği'nin yönlendirmesi altında Avrupa komünist partileri arasındaki eylemleri koordine etmek amacıyla kuruldu. Cominform'un dünya komünizmini savunan ve 1943'te dağılan uluslararası örgüt Komintern'in yerine geçmesi veya halefi olması amaçlanmamıştı, ancak bir tür halefi olarak kabul edildi. Cominform bir dünya komünist partisi değildi ve astları ya da gücü yoktu, kendisini birkaç dilde yayınlanan gazetesi For Lasting Peace, for People's Democracy! (Kalıcı Barış için, Halk Demokrasisi için!) ve tek bir hedefle sınırlıyordu: "deneyim alışverişini organize etmek ve gerektiğinde karşılıklı anlaşma temelinde Komünist partilerin faaliyetlerini koordine etmek." Cominform, komünist çıkarların yayılmasını örgütleyecek ve İkinci Dünya Savaşı ve ardından gelen Soğuk Savaş sonrasında dünyayı emperyalist ve anti-emperyalist fraksiyonlara bölen anti-komünizmin yayılmasını engelleyecekti. Fransız ve İtalyan komünist partileri Cominform tarafından özellikle Marshall Planı ve Truman Doktrininin Batı Avrupa'da uygulanmasını engellemekle görevlendirilmiştir. Küresel bir bakış açısıyla Kominform, Komünist partileri Batı Avrupa'yı komünizme karşı güçlendirmekle tehdit eden çok sayıda politikaya karşı, özellikle de ulusal bağımsızlık ve barışın önemini vurgulayarak birleştirmeye çalıştı/çabaladı. Ancak daha da önemlisi, Kominform'un manevra kabiliyetini ve etkin merkezileşmesini korumak için küçük boyutta (Avrupa Merkezli Örgüt) kalması gerektiği gerçeğiydi; bunun başlıca nedeni, farklı ulusal partilerin önde gelen üyelerini eğitmek ve bilgilendirmek için Uluslararası Komünist hareket tarafından kontrol edilen bir propaganda aracı olarak faaliyet göstermesiydi. Üyeleri komünist partilerdi ve bu nedenle komünist hareketin tekliğini korumayı garanti ediyorlardı. Bu durum Doğu Almanya, Arnavutluk ve Yunanistan'daki partilerin neden dahil edilmediğini açıklamaktadır (Yunanistan sonunda Marshall Planı'na dahil edilmiştir). ⓘ

Yugoslavya'nın sınır dışı edilmesi

Cominform başlangıçta Belgrad, Yugoslavya'da bulunuyordu, ancak Tito-Stalin ayrılığı Yugoslavya'yı Haziran 1948'de gruptan ihraç ettikten sonra, merkez Bükreş, Romanya'ya taşındı. Resmi olarak Yugoslavya, Marksizm-Leninizm'den sapma suçlamalarına dayanan "Titoculuk" ve Sovyet karşıtlığı nedeniyle ihraç edildi. Yugoslavya, içişlerinde Sovyet hakimiyetine direndiği ve bir Sovyet uydu devleti olarak Doğu Bloku'na entegre olduğu için sapkın olarak kabul edildi. Yugoslavya'nın sınır dışı edilmesine yol açan en belirleyici faktörlerden biri, Sovyetler Birliği ile Birleşik Krallık arasındaki "Yüzdelikler Anlaşması "nı ihlal ederek Yunan İç Savaşı'nda komünist isyancıları desteklemeleri ve Arnavutluk'a asker yerleştirme kararlarıydı. Yugoslavya Komünist Partisi'nin Cominform'dan ihraç edilmesi, Yugoslavya tarihinde Informbiro dönemini başlattı. Cominform'un gazetesi başlangıçta Belgrad'da basılıyordu; Yugoslavya'nın sınır dışı edilmesinden sonra Bükreş'e taşındı. Bazıları Kanada Komünist Partisi'nden olmak üzere çok sayıda makale yayınlandı. ⓘ

Dağılma

1950'den itibaren Cominform, Çin Halk Cumhuriyeti'nin Çin İç Savaşı'ndaki zaferinin Avrupa'yı komünizmin merkezi olarak zayıflatmasının ardından hızla önemsizleşti. Tamamen Avrupalı partilerden oluşan Cominform, Sovyetlerin uluslararası komünist hareket üzerindeki etkisi karşısında büyük ölçüde işe yaramaz hale geldi. Cominform'u yeniden örgütlemek için hiçbir girişimde bulunulmadı ve Mart 1953'te Stalin'in ölümünden sonra düşüşü büyük ölçüde hızlandı. Bu arada Sovyetler, Cominform'un yerine 1949'da Karşılıklı Ekonomik Yardımlaşma Konseyi (COMECON) ve 1955'te Varşova Paktı gibi daha etkili ve uzmanlaşmış örgütler kurdu. Kominform, Sovyetlerin Yugoslavya ile yakınlaşması ve Nikita Kruşçev'in Stalin'in halefi olarak yükselişini takip eden De-Stalinizasyon süreci nedeniyle SBKP Merkez Komitesi tarafından alınan bir kararla 17 Nisan 1956 tarihinde resmen feshedildi. ⓘ

Toplantılar

Kominform'un 1956'dan önce kaydedilmiş dört toplantısı vardır. ⓘ

Kurucu toplantı

Bu kuruluş toplantısı 22-23 Eylül 1947 tarihlerinde Polonya'nın Jelenia Góra kentinde gerçekleştirilmiştir. İlk toplantıya katılan üyeler Yugoslavya adına Kardelj ve Djilas, Bulgaristan adına Chervenkov ve Poptomov, Romanya adına Gheorghiu-Dej ve Anna Pauker, Macaristan adına Farkas ve Revai, Polonya adına Gomułka ve Minc, SSCB adına Zhdanov ve Malenkov, Fransa adına Duclos ve Fajon, Çekoslovakya adına Slánský ve Bašťovanský ve İtalya adına Longo ve Reale idi. Zhdanov başkan, Gomulka ise başkan yardımcısı olarak atandı. Gomulka'ya "Deneyim alışverişi ve koordinasyon üzerine" başlıklı ilk raporu hazırlama görevi verilirken, ikinci rapor Zhdanov'un küresel statüko üzerine hazırladığı rapor oldu. "Koordinasyon üzerine" başlıklı raporda, Polonya'nın değerlendirmesi dışında, kilit noktaların, hükümete hakimiyetlerini sağlama konusunu hızla ele alarak siyasi üstünlüklerini kanıtlayan Doğu Avrupalıların aksine, iktidarı ele geçirme fırsatını kaçırdıkları için kurtuluştan sonra Fransız ve İtalyan komünist partilerine yönelik eleştiriler olduğu görülmektedir. Bu eleştirinin ne kadar önemli olduğu, Fransız ve İtalyan temsilcilerin üzüntülerini dile getirmelerinden ve nihai kararda yer alan şu ifadeden anlaşılmaktadır: "çeşitli partiler arasında değişim ve gönüllü eylem koordinasyonu ihtiyacı şu anda özellikle hissedilmektedir". Zhdanov'un raporu komünist ideoloji için kritik bir öneme sahip olmuştur. Zhdanov, Komünist Enternasyonal'in Mayıs 1943'te ilk kez dağıtılmasından bahsettikten sonra, "komünist partilerin mevcut konumunun eksiklikleri olduğuna dikkat çekmiştir. [...] Karşılıklı danışma ve gönüllü koordinasyon ihtiyacı mevcut noktada özellikle acil hale gelmişti". Zhdanov'a göre bunun nedeni, yeni demokratik devletlerin komünist partilerinin yanı sıra "Fransa, İtalya, Büyük Britanya ve diğer ülkelerin kardeş komünist partilerine" yeni görevler yükleyen yeni küresel devlette bulunabilir. Dahası, Komintern'in feshedilmesinin bazı kişiler tarafından tüm bağların ortadan kaldırılması olarak anlaşıldığı göz önüne alındığında, "izolasyonun devam etmesi karşılıklı anlayışın gevşemesine ve hatta zaman zaman ciddi hatalara yol açabilir". Zhdanov'un raporunun ilk bölümü, komünist partilerin görevini "ülkelerinin ulusal bağımsızlığını ve egemenliğini savunma bayrağını ellerine almak" olarak belirleyen yayınlanmış bir deklarasyona dahil edildi. Aşağıdaki bölüm, Gomulka'nın raporuyla birlikte, aşağıdaki beş kilit noktanın altını çizen kararın girişini oluşturdu; 1) Katılımcı dokuz komünist partinin sözcülerinden oluşacak bir Enformasyon Bürosu kurulması, 2) Büroya gerektiğinde bilgi alışverişi ve koordinasyon görevi verilmesi, 3) Büroda dokuz partiden ikişer delegenin bulunması, 4) Büronun başlangıçta iki haftada bir, bir süre sonra da haftalık olarak yayınlanacak bir dergi çıkarması, 5) Büronun Yugoslavya'nın başkenti Belgrad'da bulunması. Ancak iki Batılı komünist partiye (Fransız ve İtalyan) iki görev verilmişti: 1) ülkelerinin liderliğini bir kez daha ele geçirmek ve şiddetli bir mücadeleye hazırlanmak, 2) "Amerikan Politikası "nın Batı Avrupa'da uygulanmamasını sağlamak için gerekli önlemleri almak, bu önlemler ne olursa olsun. Etkisiz politikaları bir grev, kitlesel eylem ve sabotaj politikasına dönüştürülmeliydi. İlk genel "saldırı" 18 Kasım 1947'de Fransa'da ve 12 Kasım'da İtalya'da başlatıldı. Her ikisi de oldukça şiddetli oldu. Ancak saldırı dalgası, işçilerin komünist talimatları yerine getirmede başarısız olmaları ve iki komünist partinin mücadeleyi sürdürmeye istekli olmamaları nedeniyle yıl sonunda sona erdi. Grevler ara sıra yapılmaya devam etti, ancak halkın desteği yoktu. ⓘ

İkinci toplantı

İkinci toplantı 1 Şubat 1948 tarihinde Belgrad'da gerçekleşti. Bu toplantıda, ilk olarak 1 Kasım 1947'de Belgrad'da yayınlanan "Kalıcı Barış İçin, Halk Demokrasisi İçin!" gazetesi için daimi bir yayın kurulu seçildi. Bu yayın kurulu Pavel Yudin'in liderliğindeydi. Yudin'in yerine Yugoslavların sınır dışı edilmesinden sonra Mark Mitin geçti. ⓘ

Üçüncü toplantı

Üçüncü toplantı 28 Haziran 1948 tarihinde Romanya'da gerçekleşti. Bu toplantı Yugoslav Komünist Partisi'nin sınır dışı edilmesiyle sonuçlandı. Aynı zamanda Kominform'un merkezinin Bükreş'e taşınmasına yol açtı ve Doğu Avrupa komünist partilerinin programlarını ve kadrolarını dönüştürmek için büyük bir kampanya başlattı. Oybirliğiyle alınan bir kararla sekiz komünist parti, Yugoslavya komünist partisinin "iç ve dış politikanın temel sorunlarında yanlış bir çizgi izlediği, sadece milliyetçiliğe uygun bir çizgi izlediği ve Marksizm-Leninizm'den uzaklaştığı" konusunda mutabık kaldı. Rus komünist partisinin eylemlerini onayladılar ve Yugoslavya'nın sınıf ayrımını bir kenara bırakan, "tek tek köylülüğü tek bir varlık olarak gören ve hatta köylülüğün devletlerinin en sağlam temeli olduğunu iddia eden" tarım politikasını kınadılar - proletarya için bir rol. Yugoslavya Kominform'un disiplinine uymayı reddettiği ve eleştirilerini görmezden geldiği için "kardeş komünist partiler ailesinden" uzaklaşmıştı. Tito'nun "bulaştırabileceği" her şey ortadan kaldırılmak isteniyordu. Ona karşı kesin eylem Haziran sonunda kararlaştırılmıştı. Temmuz ayının başında, komünist partilerden ikisi, yani Polonya ve Bulgaristan partileri, ideolojilerini yeniden gözden geçirmeye çağrıldı. Gomułka, Kostov, Rajk, Markos ve Xoxe hemen şüphe uyandırdı. 6 Temmuz 1948'de Polonya İşçi Partisi Merkez Komitesi Plenumu, Gomułka'nın önemli sapmaları hakkında bir tartışma yürütmek üzere bir toplantı düzenledi. Zadawski ve Zamborovski "açık bir Marksist-Leninist analiz" sundular. Plenum 31 Ağustos - 3 Eylül tarihlerinde tekrar toplandı. Gomułka hatalarını kabul etti ve yerine Minc getirildi. Gomułka tutuklandı, serbest bırakıldı ve sonra yeniden hapsedildi. 12-13 Temmuz 1948'de Bulgar Komünist Partisi Merkez Komitesi "partimizin liderliğinin Rus Komünist Partisi ve Sovyetler Birliği'nin demokratik kampta oynadığı öncü rolden hiçbir zaman şüphe duymadığını oybirliğiyle ilan etti". Yugoslav komünist partisine karşı yeterince uyanık olmadıklarının farkına vardılar. Haziran ayı, Tito'nun destekçisi olduğu düşünülen kişilere karşı yeni bir misilleme dalgasına sahne oldu. 10 Haziran'da Koçi Xoxe Arnavutluk'ta asıldı ve 15 Haziran'da Rajk Macaristan'da tutuklandı. Aynı yılın sonbaharında Rajk'ın asıldığı, Gomułka'nın tutuklandığı ve Kostov'un iddianamesinin yayınlandığı bir başka saldırı dalgası daha gerçekleştirildi. Bu saldırılar Tito ile Ruslar arasındaki çatışmadan kaynaklanmış gibi görünmektedir. ⓘ

Dördüncü toplantı

Son olarak, dördüncü toplantı 27 Kasım 1949 tarihinde Macaristan'da gerçekleştirilmiştir. İki rapor sunuldu ve üç karar alındı. Sovyet delegesi Suslov, "Barışın Savunulması ve savaş kışkırtıcılarına karşı mücadele" konulu bir rapor sunarak Batı ülkelerinin halklarını, söz konusu ülkelerin hükümetleri tarafından Doğu Blokuna karşı alınan her türlü emperyalist önlemi engellemeye çağırdı. Togliatti ayrıca İşçi sınıfı ve Komünist ve İşçi partilerinin görevleri hakkında bir rapor sundu. Bu kararda "Katolik işçi kitlesine gösterilmesi gereken özel dikkat" vurgulanmıştır. Son olarak, Romanya delegesi Gheorghiu-Dej, Tito'nun kuruluşu ile mücadele edilmediği için, komünist partilerin görevinin, ekonomik ve diplomatik baskı ağını daha belirgin hale getirerek ve Tito'nun Yugoslavya içindeki muhalefetini gizli faaliyetlere başlamaya teşvik ederek buna karşı mücadeleyi güçlendirmek olduğu sonucuna vardı. ⓘ

Gazete

İki haftada bir yayınlanan Kalıcı Barış İçin, Halk Demokrasisi İçin! adlı dergi Kominform tarafından Rusça, Fransızca ve İngilizce olarak yayınlanıyordu. ⓘ

Üye partiler

• Arnavutluk Emek Partisi
• Bulgar Komünist Partisi
• Çekoslovakya Komünist Partisi
• Fransız Komünist Partisi
• Almanya Sosyalist Birlik Partisi
• Macar Komünist Partisi, ardından Macar Emekçi Halk Partisi
• İtalyan Komünist Partisi
• Hollanda Komünist Partisi
• Polonya İşçi Partisi, daha sonra Polonya Birleşik İşçi Partisi
• Romanya İşçi Partisi
• Sovyetler Birliği Komünist Partisi
• Yugoslavya Komünist Partisi, 1948'de sınır dışı edilene kadar.
• Trieste Özgür Bölgesi Komünist Partisi, Yugoslavya'nın 1948'de sınır dışı edilmesine kadar. ⓘ