Kulak
| Kulak ⓘ | |
|---|---|
.jpg) | |
| Detaylar | |
| Sistem | İşitsel sistem |
| Tanımlayıcılar | |
| Latince | Auris |
| Anatomik terminoloji [Vikiveri'de düzenle] | |
 |
| Bu makale, bireyin anatomisini belgeleyen bir seriden biridir. |
| İnsan kulağı |
|---|
Kulak, işitmeyi ve memelilerde vestibüler sistemi kullanarak vücut dengesini sağlayan organdır. Memelilerde kulak genellikle dış kulak, orta kulak ve iç kulak olmak üzere üç bölümden oluşur. Dış kulak, kulak kepçesi ve kulak kanalından oluşur. Çoğu hayvanda dış kulak kulağın görünen tek kısmı olduğundan, "kulak" kelimesi genellikle yalnızca dış kısmı ifade eder. Orta kulak timpanik boşluğu ve üç kemikçiği içerir. İç kulak, kemikli labirentte yer alır ve çeşitli duyular için anahtar olan yapılar içerir: hareket halindeyken dengeyi ve göz takibini sağlayan yarım daire kanalları; hareketsizken dengeyi sağlayan utrikül ve sakkül; ve işitmeyi sağlayan koklea. Omurgalıların kulakları başın her iki yanına simetrik olarak yerleştirilmiştir, bu da sesin lokalizasyonuna yardımcı olan bir düzenlemedir. ⓘ
Kulak, ilk yutak kesesinden ve erken embriyoda gelişen ve ektodermden türeyen otik placodes adı verilen altı küçük şişlikten gelişir. ⓘ
Kulak, enfeksiyon ve travmatik hasar dahil olmak üzere hastalıklardan etkilenebilir. Kulak hastalıkları işitme kaybına, kulak çınlamasına ve vertigo gibi denge bozukluklarına yol açabilir, ancak bu durumların çoğu beyindeki veya kulaktan çıkan sinir yollarındaki hasardan da etkilenebilir. ⓘ
Kulak binlerce yıldır birçok kültürde küpe ve diğer takılarla süslenmiş, cerrahi ve kozmetik değişikliklere maruz kalmıştır. ⓘ
| Tanımlayıcılar |
|---|
Yapı
İnsan kulağı dış kulak, orta kulak ve iç kulak olmak üzere üç bölümden oluşur. Dış kulağın kulak kanalı, orta kulağın hava dolu timpanik boşluğundan kulak zarı ile ayrılır. Orta kulak, sesin iletilmesinde rol oynayan üç küçük kemiği (kemikçikler) içerir ve östaki borusunun farengeal açıklığı aracılığıyla nazofarenkste boğaza bağlanır. İç kulakta otolit organlar (utrikül ve sakkül) ve vestibüler sisteme ait yarım daire kanalları ile işitme sistemine ait koklea bulunur. ⓘ
Dış kulak
Dış kulak, kulağın dış kısmıdır ve etli görünen kulak kepçesini (kulak kepçesi olarak da adlandırılır), kulak kanalını ve kulak zarının dış tabakasını (timpanik membran olarak da adlandırılır) içerir. ⓘ
Kulak kepçesi heliks adı verilen kıvrımlı dış kenardan ve antiheliks adı verilen kıvrımlı iç kenardan oluşur ve kulak kanalına açılır. Tragus çıkıntı yapar ve kulak kanalını kısmen kapatır, aynı şekilde karşıdaki antitragus da. Kulak kanalının önündeki çukur bölgeye konka adı verilir. Kulak kanalı yaklaşık 1 inç (2,5 cm) boyunca uzanır. Kanalın ilk kısmı kıkırdakla çevriliyken, kulak zarına yakın ikinci kısmı kemikle çevrilidir. Bu kemikli kısım işitsel bulla olarak bilinir ve temporal kemiğin timpanik kısmı tarafından oluşturulur. Kulak kanalını çevreleyen deri, koruyucu kulak kiri üreten seruminöz ve sebase bezler içerir. Kulak kanalı kulak zarının dış yüzeyinde sonlanır. ⓘ
Dış kulakla ilişkili iki kas grubu vardır: içsel ve dışsal kaslar. Bazı memelilerde bu kaslar kulak kepçesinin yönünü ayarlayabilir. İnsanlarda bu kasların çok az etkisi vardır ya da hiç yoktur. Kulak kasları, aynı zamanda kulak derisine ve dış kulak boşluğuna duyu sağlayan yüz siniri tarafından beslenir. Büyük auriküler sinir, auriküler sinir, aurikülotemporal sinir ve servikal pleksusun küçük ve büyük oksipital sinirlerinin tümü dış kulağın bazı kısımlarına ve çevresindeki cilde duyu sağlar. ⓘ
Kulak kepçesi, iç yüzeyinde karmaşık bir kabartıya ve arka yüzeyinde oldukça pürüzsüz bir konfigürasyona sahip tek bir elastik kıkırdak parçasından oluşur. Bazen Darwin'in tüberkülü olarak bilinen, heliksin inen kısmında uzanan ve memelilerin kulak ucuna karşılık gelen bir tüberkül bulunur. Kulak memesi areola ve yağ dokusundan oluşur. İki kulağın simetrik düzeni sesin lokalizasyonunu sağlar. Beyin bunu, her iki kulağa yollarla bağlı olan superior olivary kompleks ve trapezoid cisimlerde bulunan devrelerde, her bir kulaktan gelen varış zamanlarını ve yoğunlukları karşılaştırarak gerçekleştirir. ⓘ
Orta kulak
Orta kulak, dış kulak ile iç kulak arasında yer alır. Timpanik boşluk adı verilen hava dolu bir boşluktan oluşur ve üç kemikçik ile bunları bağlayan bağları; işitme tüpünü; yuvarlak ve oval pencereleri içerir. Kemikçikler, sesi almak, yükseltmek ve kulak zarından iç kulağa iletmek için birlikte işlev gören üç küçük kemiktir. Kemikçikler malleus (çekiç), incus (örs) ve stapes (üzengi) kemikleridir. Stapes vücuttaki en küçük isimli kemiktir. Orta kulak ayrıca östaki borusunun faringeal açıklığı aracılığıyla nazofarenkste üst boğaza bağlanır. ⓘ
Üç kemikçik sesi dış kulaktan iç kulağa iletir. Malleus, en uzun kısmına (manubrium veya sap) bir bağ ile bağlı olduğu kulak zarındaki ses basıncından titreşimleri alır. Titreşimleri incus'a iletir, o da titreşimleri küçük stapes kemiğine iletir. Stapesin geniş tabanı oval pencere üzerinde durur. Stapes titreştikçe, titreşimler oval pencereden iletilir ve koklea içindeki sıvının hareket etmesine neden olur. ⓘ
Yuvarlak pencere iç kulak içindeki sıvının hareket etmesini sağlar. Stapes ikincil timpanik zarı ittikçe, iç kulaktaki sıvı hareket eder ve yuvarlak pencerenin zarını orta kulağa karşılık gelen miktarda dışarı iter. Kemikçikler ses dalgalarını yaklaşık 15-20 kat yükseltmeye yardımcı olur. ⓘ
İç kulak
İç kulak, kemik labirent adı verilen karmaşık bir boşlukta temporal kemiğin içinde yer alır. Vestibül olarak bilinen merkezi bir alan, utrikül ve sakkül olmak üzere iki küçük sıvı dolu girinti içerir. Bunlar yarım daire kanallarına ve kokleaya bağlanır. Birbirine dik açılı üç yarım daire kanalı vardır ve bunlar dinamik dengeden sorumludur. Koklea, işitme duyusundan sorumlu spiral kabuk şeklinde bir organdır. Bu yapılar birlikte membranöz labirenti oluşturur. ⓘ
Kemik labirent, temporal kemik içinde bulunan membranöz labirenti içeren kemik bölmeyi ifade eder. İç kulak yapısal olarak orta kulağın incusundan titreşimleri alan oval pencerede başlar. Titreşimler iç kulağa, membranöz labirenti dolduran endolenf adı verilen bir sıvıya iletilir. Endolenf, utrikül ve sakkül olmak üzere iki vestibülde bulunur ve sonunda spiral şekilli bir yapı olan kokleaya iletilir. Koklea sıvı dolu üç boşluktan oluşur: vestibüler kanal, koklear kanal ve timpanik kanal. Mekanik değişiklikleri elektriksel uyaranlara dönüştüren transdüksiyondan sorumlu saç hücreleri kokleadaki Corti organında bulunur. ⓘ
Çok karışık yapılardan oluşan ve önemli fonksiyonlar üstlenen kısımdır. Hepsi de temporal kemik içerisinde yer alan, birbirinden ayrı üç kemik boşluktan meydana gelir. Bu kemik boşluklara kemik labirent (labyrinthus osseus) adı verilir. Kemik labirent üç bölümden oluşur. Oval pencerenin açıldığı kısma vestibulum (dalız) denilir. Diğer ikisi ise koklea (kulak salyangozu) ve semisirküler kanallardır (canalis semisircularis osseus, kemik yarım daire kanalları). ⓘ
Dalız merkezde olmak üzere; önünde salyangoz, arkasında yarım daire kanalları yerleşir. Her üç bölme de, perilenfa adı verilen sıvı ile doludur. Kemik labirentin içinde, labirentin kıvrımlarına uyan ve içi endolenfa ile dolu olan zar labirent (labyrinthus membranaceus) bulunur. Zar labirentin, kemik labirent kısımlarına uyan bölmeleri şunlardır: Vestibulum içindeki kısmı, utriculus ve sacculustur. Koklea içinde kalan kısmı ductus cochlearis ve semisirküler kanallar içinde yer alan kısmı da ductus semisircularis adını alır. ⓘ
Kan kaynağı
Kulağın kanlanması kulağın her bir bölümüne göre farklılık gösterir. ⓘ
Dış kulak bir dizi arter tarafından beslenir. Posterior auriküler arter kan akışının büyük kısmını sağlar. Anterior auriküler arterler kulağın dış kenarına ve arkasındaki saçlı deriye bir miktar besleme sağlar. Posterior auriküler arter dış karotid arterin doğrudan bir dalıdır ve anterior auriküler arterler yüzeysel temporal arterin dallarıdır. Oksipital arter de bir rol oynar. ⓘ
Orta kulak oksipital ya da posterior auriküler arterlerin mastoid dalı ve maksiller arterin bir dalı olan derin auriküler arter tarafından beslenir. Mevcut olan ancak daha küçük bir rol oynayan diğer arterler arasında orta meningeal arter, çıkan farengeal arter, internal karotid arter ve pterygoid kanal arterinin dalları bulunur. ⓘ
İç kulak maksiller arterin anterior timpanik dalı; posterior auriküler arterin stilomastoid dalı; orta meningeal arterin petrosal dalı; ve anterior inferior serebellar arter ya da baziler arterden kaynaklanan labirentin arter tarafından beslenir. ⓘ
Fonksiyon
İşitme
Ses dalgaları dış kulaktan geçer, orta kulak tarafından modüle edilir ve iç kulaktaki vestibülokoklear sinire iletilir. Bu sinir bilgiyi beynin temporal lobuna iletir ve burada ses olarak kaydedilir. ⓘ
Dış kulaktan geçen ses kulak zarına çarpar ve titreşmesine neden olur. Üç kemikçik kemiği bu sesi sıvı dolu iç kulağı koruyan ikinci bir pencereye (oval pencere) iletir. Ayrıntılı olarak, dış kulaktaki kulak kepçesi kulak zarına çarpan sesin odaklanmasına yardımcı olur. Malleus zarın üzerinde durur ve titreşimi alır. Bu titreşim incus ve stapes boyunca oval pencereye iletilir. İki küçük kas, tensor timpani ve stapedius da gürültünün modüle edilmesine yardımcı olur. Bu iki kas aşırı titreşimleri azaltmak için refleks olarak kasılır. Oval pencerenin titreşimi, vestibül ve koklea içindeki endolenfte titreşime neden olur. ⓘ
İç kulak, dış dünyadan orta kulak yoluyla iletilen titreşimleri vestibülokoklear sinir boyunca beyne iletilen sinyallere dönüştürmek için gerekli aygıtları barındırır. İç kulağın içi boş kanalları sıvı ile doludur ve tüy hücreleri ile süslenmiş duyusal bir epitel içerir. Bu hücrelerin mikroskobik "tüyleri" sıvıya doğru çıkıntı yapan yapısal protein filamentleridir. Tüy hücreleri, uyarıldıklarında kimyasal bir nörotransmitter salgılayan mekanoreseptörlerdir. Sıvı içinde hareket eden ses dalgaları Corti organının reseptör hücrelerine doğru akar. Sıvı tek tek hücrelerin filamentlerini iter; filamentlerin hareketi reseptör hücrelerinin potasyum açısından zengin endolenf almak için açılmasına neden olur. Bu, hücrenin depolarize olmasına neden olur ve vestibülokoklear sinirin işitsel kısmı aracılığıyla beynin temporal lobuna bilgi gönderen spiral ganglion boyunca iletilen bir aksiyon potansiyeli oluşturur. ⓘ
İnsan kulağı genellikle 20 Hz ile 20 kHz (ses aralığı) arasındaki frekanslara sahip sesleri duyabilir. Bu aralığın dışındaki sesler infrasound (20 Hz'in altında) veya ultrason (20 kHz'in üzerinde) olarak kabul edilir. İşitme, merkezi sinir sisteminin sağlam ve işleyen bir işitme bölümünün yanı sıra çalışan bir kulak gerektirse de, insan sağırlığı (sese karşı aşırı duyarsızlık) en yaygın olarak merkezi işitme sisteminin sinirleri veya yollarından ziyade iç kulaktaki anormallikler nedeniyle ortaya çıkar. ⓘ
Denge
Hareket halindeyken veya dururken dengeyi sağlamak da kulağın merkezi bir işlevidir. Kulak iki tür dengeyi kolaylaştırır: kişinin yerçekiminin etkilerini hissetmesini sağlayan statik denge ve kişinin ivmeyi hissetmesini sağlayan dinamik denge. ⓘ
Statik denge, utrikül ve sakkül olmak üzere iki ventrikül tarafından sağlanır. Bu ventriküllerin duvarlarını kaplayan hücreler ince filamentler içerir ve hücreler ince jelatinimsi bir tabaka ile kaplıdır. Her hücrede 50-70 küçük filament ve bir büyük filament olan kinosilyum bulunur. Jelatinimsi tabakanın içinde küçük kalsiyum karbonat oluşumları olan otolitler bulunur. Kişi hareket ettiğinde bu otolitler yer değiştirir. Bu kayma filamentlerin pozisyonlarını değiştirir, bu da hücre zarları içinde iyon kanalları açarak depolarizasyon ve vestibülokoklear sinir boyunca beyne iletilen bir aksiyon potansiyeli yaratır. ⓘ
Dinamik denge üç yarım daire kanalı aracılığıyla sağlanır. Bu üç kanal birbirine ortogonaldir (dik açılıdır). Her kanalın sonunda ampulla olarak bilinen ve kupula adı verilen merkezi bir alanda filamentli çok sayıda hücre içeren hafif bir genişleme bulunur. Bu kanallardaki sıvı başın momentumuna göre döner. Bir kişi ivmesini değiştirdiğinde, sıvının ataleti değişir. Bu, kupula üzerindeki basıncı etkiler ve iyon kanallarının açılmasıyla sonuçlanır. Bu, vestibülokoklear sinir boyunca beyne bir sinyal olarak iletilen depolarizasyona neden olur. Dinamik denge aynı zamanda vestibülo-oküler refleks aracılığıyla hareket halindeyken göz takibinin sürdürülmesine yardımcı olur. ⓘ
Gelişim
Embriyogenez sırasında kulak üç farklı yapı olarak gelişir: iç kulak, orta kulak ve dış kulak. Her bir yapı farklı bir germ tabakasından kaynaklanır: ektoderm, endoderm ve mezenşim. ⓘ
İç kulak
.png)
İmplantasyondan sonra, ikinci ila üçüncü hafta civarında gelişmekte olan embriyo üç katmandan oluşur: endoderm, mezoderm ve ektoderm. Kulağın ilk gelişen kısmı, embriyonun gelişiminin 22. günü civarında ektodermden oluşmaya başlayan iç kulaktır. Spesifik olarak, iç kulak başın her iki tarafında otik plasod adı verilen iki kalınlaşmadan türemiştir. Her bir otik placode ektodermin altına doğru çekilir, bir otik çukur ve ardından bir otik vezikül oluşturur. Tüm bu kütle sonunda mezenşim ile çevrelenerek kemik labirenti oluşturacaktır. ⓘ
Gelişimin 33. günü civarında veziküller farklılaşmaya başlar. Embriyonun arkasına yaklaştıkça, utrikül ve yarım daire kanallarını oluştururlar. Embriyonun ön tarafına yaklaştıkça veziküller, sonunda sakkül ve koklea haline gelecek olan ilkel bir sakküle farklılaşır. Sakkülün bir kısmı sonunda koklear kanalı oluşturacak ve ona bağlanacaktır. Bu kanal yaklaşık olarak altıncı haftada ortaya çıkar ve duktus reuniens aracılığıyla sakküle bağlanır. ⓘ
Koklear kanalın mezenkimi farklılaşmaya başladığında üç boşluk oluşur: skala vestibuli, skala timpani ve skala media. Hem skala vestibuli hem de skala timpani perilenf adı verilen hücre dışı bir sıvı içerir. Skala media endolenf içerir. Vestibüler membran ve baziler membran adı verilen bir dizi membran, koklear kanalı sırasıyla vestibüler kanaldan ve timpanik kanaldan ayırmak için gelişir. ⓘ
Otik vezikülün parçaları da vestibülokoklear siniri oluşturur. Bunlar, iç kulağın bölümlerine (yani yarım daire kanallarının duyusal bölümlerine, utrikül ve sakkülün makülerine ve Corti organına) duyu sağlayan bipolar nöronları oluşturur. Sinir 28. gün civarında oluşmaya başlar. ⓘ
- Moleküler düzenleme
İç kulak oluşumunun ve morfogenezinin düzenlenmesinden sorumlu genlerin çoğu Pax, Msx ve Otx homeobox genleri gibi homeobox gen ailesinin üyeleridir. Koklea gibi iç kulak yapılarının gelişimi Dlx5/Dlx6, Otx1/Otx2 ve Pax2 tarafından düzenlenir ve bunlar da ana gen Shh tarafından kontrol edilir. Shh, notokord tarafından salgılanır. ⓘ
Orta kulak
Orta kulak ve bileşenleri birinci ve ikinci faringeal arklardan gelişir. Timpanik kavite ve işitme tüpü, farinksin de gelişeceği bir alanda, ilk iki ark arasındaki faringeal kesenin ilk kısmından gelişir. Bu, tubotimpanik girinti adı verilen bir yapı olarak gelişir. Kemikçikler (malleus, incus ve stapes) normalde fetal gelişimin ilk yarısında ortaya çıkar. İlk ikisi (malleus ve inkus) birinci faringeal arktan, stapes ise ikinci faringeal arktan türemiştir. Her üç kemikçik de nöral krestten gelişir. Sonunda kemikçikleri çevreleyen dokudaki hücreler apoptozise uğrayacak ve yeni bir endodermal epitel tabakası timpanik boşluk duvarının oluşumunu sağlayacaktır. ⓘ
Dış kulak
Faringeal keselerden gelişen iç ve orta kulak yapılarının aksine, kulak kanalı birinci faringeal yarığın dorsal kısmından kaynaklanır. Gelişimin 18. haftasının sonunda tamamen genişlemiş olur. Kulak zarı üç katmandan oluşur (ektoderm, endoderm ve bağ dokusu). Kulak kepçesi altı tepeciğin birleşmesinden meydana gelir. İlk üç tepecik birinci faringeal arkın alt kısmından türemiştir ve sırasıyla tragus, heliks krusu ve heliksi oluşturur. Son üç tepecik ise ikinci yutak kemerinin üst kısmından türemiş olup antiheliks, antitragus ve kulak memesini oluşturur. Dış kulaklar boynun alt kısmında gelişir. Mandibula oluştukça gözlerle aynı seviyedeki son konumlarına doğru hareket ederler. ⓘ
Klinik önemi
İşitme kaybı
İşitme kaybı kısmi ya da tam olabilir. Bu, yaralanma veya hasar, doğuştan gelen hastalık veya fizyolojik nedenlerin bir sonucu olabilir. İşitme kaybı dış kulak veya orta kulaktaki yaralanma veya hasarın bir sonucu olduğunda, iletim tipi işitme kaybı olarak bilinir. Sağırlık iç kulak, vestibülokoklear sinir veya beyindeki yaralanma veya hasarın bir sonucu olduğunda, sensörinöral işitme kaybı olarak bilinir. ⓘ
İletim tipi işitme kaybının nedenleri arasında kulak kiri ile tıkanmış bir kulak kanalı, birbirine sabitlenmiş veya olmayan kemikçikler veya kulak zarındaki delikler yer alır. İletim tipi işitme kaybı, orta kulak iltihabı gibi normalde hava dolu boşlukta sıvı birikmesine neden olan orta kulak iltihabından da kaynaklanabilir. Timpanoplasti, orta kulağın kulak zarını ve kemikçiklerini onarma operasyonunun genel adıdır. Sağlam bir kulak zarını yeniden inşa etmek için genellikle kas fasyasından alınan greftler kullanılır. Bazen hasarlı olanların yerine yapay kulak kemikleri yerleştirilir veya sesi etkili bir şekilde iletmek için bozulmuş bir kemikçik zinciri yeniden oluşturulur. ⓘ
İşitme kaybı şiddetli veya uzun süreli ise işitme cihazları veya koklear implantlar kullanılabilir. İşitme cihazları yerel ortamın sesini yükselterek çalışır ve iletim tipi işitme kaybı için en uygun olanıdır. Koklear implantlar, kokleayı atlayarak duyulan sesi sinirsel bir sinyalmiş gibi iletir. Aktif orta kulak implantları, dış ve orta kulağın çalışmayan kısımlarını atlayarak ses titreşimlerini orta kulaktaki kemikçiklere gönderir. ⓘ
Doğuştan anormallikler
Kulak kepçesinde anomaliler ve malformasyonlar yaygındır. Bu anomaliler arasında 18. halka gibi kromozom sendromları yer alır. Çocuklarda ayrıca anormal kulak kanalları ve düşük kulak implantasyonu vakaları da görülebilir. Nadir durumlarda hiç kulak kepçesi oluşmaz (atrezi) veya aşırı derecede küçüktür (mikrotia). Kulak kepçesi tepecikleri düzgün gelişmediğinde küçük kulak kepçeleri gelişebilir. Kulak kanalı düzgün bir şekilde kanalize olmazsa veya bir tıkanıklık varsa gelişmeyebilir. İşitme kaybını tedavi etmek için rekonstrüktif cerrahi, beş yaşından büyük çocuklar için bir seçenek olarak değerlendirilir ve kulağın boyutunu küçültmek veya şeklini değiştirmek için kozmetik bir cerrahi prosedür otoplasti olarak adlandırılır. İlk tıbbi müdahale, bebeğin işitmesini ve kulak kanalının yanı sıra orta ve iç kulağın durumunu değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Testlerin sonuçlarına bağlı olarak, dış kulağın yeniden yapılandırılması, kulağın geri kalanının olası onarımları için planlama ile aşamalı olarak yapılır. ⓘ
Yaklaşık olarak her bin çocuktan birinde iç kulak gelişimiyle ilgili bir tür doğuştan sağırlık görülmektedir. İç kulak doğumsal anomalileri sensörinöral işitme kaybıyla ilişkilidir ve genellikle bilgisayarlı tomografi (BT) taraması veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) taraması ile teşhis edilir. İşitme kaybı sorunları aynı zamanda iç kulak anomalilerinden de kaynaklanır çünkü iç kulağın gelişimi orta ve dış kulaktan ayrıdır. Orta kulak anomalileri baş ve boyun gelişimi sırasındaki hatalar nedeniyle ortaya çıkabilir. Birinci faringeal kese sendromu, orta kulak anomalilerini malleus ve incus yapılarının yanı sıra annüler stapedial ligamanın farklılaşmamasına bağlar. Temporal kemik ve kulak kanalı anomalileri de kulağın bu yapısıyla ilişkilidir ve sensörinöral işitme kaybı ve iletim tipi işitme kaybı ile ilişkili olduğu bilinmektedir. ⓘ
Vertigo
Vertigo, hareketin uygunsuz algılanması anlamına gelir. Bunun nedeni vestibüler sistemdeki işlev bozukluğudur. Vertigonun yaygın bir türü, bir otolitin ventriküllerden semisirküler kanala yer değiştirdiği iyi huylu paroksismal pozisyonel vertigodur. Yer değiştiren otolit kupola üzerinde durur ve hareket olmadığı halde hareket hissine neden olur. Ménière hastalığı, labirentit, felç ve diğer enfektif ve konjenital hastalıklar da vertigo algısına neden olabilir. ⓘ
Yaralanma
- Dış kulak
Dış kulak yaralanmaları oldukça sık meydana gelir ve küçük ya da büyük deformitelere yol açabilir. Yaralanmalar arasında yırtılma, avülsiyon yaralanmaları, yanık ve disiplin ya da işkence amacıyla kulağın tekrar tekrar bükülmesi ya da çekilmesi sayılabilir. Kulaklardaki kronik hasar, boksörlerde ve güreşçilerde sık görülen bir durum olan karnabahar kulağa neden olabilir; bu durumda kulak çevresindeki kıkırdak, perikondriyum çevresinde kan akışını ve iyileşmeyi bozabilecek bir hematomun devam etmesi nedeniyle topaklanır ve bozulur. Açıkta kalan konumu nedeniyle dış kulak donmaya ve skuamöz hücreli karsinom ve bazal hücreli karsinomlar dahil olmak üzere cilt kanserlerine karşı hassastır. ⓘ
- Orta kulak
Kulak zarı büyük bir ses veya patlama durumunda, dalış veya uçuş sırasında (barotravma olarak adlandırılır) veya kulağa sokulan nesneler nedeniyle delinebilir. Bir başka yaygın yaralanma nedeni de orta kulak iltihabı gibi bir enfeksiyondan kaynaklanır. Bunlar kulakta otore adı verilen bir akıntıya neden olabilir ve genellikle otoskopi ve odyometri ile araştırılır. Tedavi, dikkatli bir şekilde beklemeyi, antibiyotikleri ve yaralanma uzun sürerse veya kemikçiklerin konumu etkilenirse muhtemelen ameliyatı içerebilir. Kafatasının kulak yapılarını içeren kısmından (temporal kemik) geçen kafatası kırıkları da orta kulakta hasara neden olabilir. Kolesteatom, doğumdan itibaren veya kronik kulak enfeksiyonları gibi diğer nedenlere bağlı olarak gelişebilen, skuamöz deri hücrelerinden oluşan bir kisttir. İşitmeyi bozabilir veya baş dönmesi ya da vertigoya neden olabilir ve genellikle otoskopi ile araştırılır ve BT taraması gerektirebilir. Kolesteatomun tedavisi ameliyattır. ⓘ
- İç kulak
Sanayileşmiş toplumlarda iç kulakta iki temel hasar mekanizması vardır ve her ikisi de tüy hücrelerine zarar verir. Bunlardan ilki yüksek ses seviyelerine maruz kalmak (gürültü travması), ikincisi ise ilaç ve diğer maddelere maruz kalmaktır (ototoksisite). Çok sayıda insan günlük olarak önemli işitme kaybına yol açabilecek ses seviyelerine maruz kalmaktadır. Ulusal Mesleki Güvenlik ve Sağlık Enstitüsü yakın zamanda işitme güçlüğü çeken kişilerin tahmini sayısı (%11) ve bunların mesleki gürültüye maruz kalmaya atfedilebilecek yüzdesi (%24) hakkında bir araştırma yayınlamıştır. Ayrıca, Ulusal Sağlık ve Beslenme İnceleme Anketine (NHANES) göre, yaklaşık yirmi iki milyon (%17) ABD çalışanı tehlikeli işyeri gürültüsüne maruz kaldığını bildirmiştir. Tehlikeli gürültüye maruz kalan çalışanlar, işitme koruması kullanmadıklarında gürültüye bağlı işitme kaybı geliştirme potansiyelini daha da artırmaktadır. ⓘ
Kulak Çınlaması
Tinnitus, dışarıdan herhangi bir ses gelmediği halde ses duyulmasıdır. Genellikle çınlama olarak tanımlansa da, tıklama, tıslama veya uğultu gibi de duyulabilir. Nadiren belirsiz sesler veya müzik duyulur. Ses yumuşak veya yüksek, alçak veya tiz olabilir ve tek kulaktan veya her iki kulaktan da geliyor gibi görünebilir. Çoğu zaman yavaş yavaş ortaya çıkar. Bazı kişilerde ses depresyona, anksiyeteye veya konsantrasyon güçlüklerine neden olur. ⓘ
Tinnitus bir hastalık değil, altta yatan bir dizi nedenden kaynaklanabilen bir semptomdur. En yaygın nedenlerden biri gürültüye bağlı işitme kaybıdır. Diğer nedenler arasında kulak enfeksiyonları, kalp veya kan damarları hastalıkları, Ménière hastalığı, beyin tümörleri, duygusal stres, bazı ilaçlara maruz kalma, geçirilmiş kafa travması ve kulak kiri sayılabilir. Depresyon ve anksiyetesi olanlarda daha yaygındır. ⓘ
Toplum ve kültür
Kulaklar, geleneksel olarak kulak memesinin delinmesi yoluyla binlerce yıldır takılarla süslenmiştir. Eski ve modern kültürlerde, kulak memesini germek ve genişletmek için takılar yerleştirilmiş, böylece daha büyük tıkaçların kulak memesindeki geniş etli boşluğa yerleştirilmesine olanak sağlanmıştır. Kulak memesinin ağır küpelerin ağırlığından veya bir küpenin travmatik olarak çekilmesinden (örneğin bir kazağa takılarak) yırtılması oldukça yaygındır. ⓘ
Kulakların yaralanması Roma döneminden beri bir kınama ya da cezalandırma yöntemi olarak kullanılmaktadır: "Roma döneminde, dostane bir şekilde çözülemeyen bir anlaşmazlık ortaya çıktığında, zarar gören taraf Praetor'un huzurunda sorumlu olduğunu düşündüğü kişinin adını verirdi; suçlu belirlenen süre içinde ortaya çıkmazsa, şikayetçi ifade vermeleri için tanıkları çağırırdı. Çoğu zaman olduğu gibi tanıklar bunu reddederlerse, mağdur tarafın onları kulaklarından tutup sürüklemesine ve direnirlerse sertçe çimdiklemesine izin verilirdi. Fransızca "se faire tirer l'oreille" deyiminin gerçek anlamı "kulağı çekilmek", mecazi anlamı ise "çok fazla ikna edilmek "tir. "Birinin kulağını çekiştirmek (veya çekmek)" ifadesini "ceza vermek" anlamında kullanırız." ⓘ
Kulak kepçesinin yüz görünümü üzerinde etkisi vardır. Batı toplumlarında, çıkıntılı kulaklar (etnik Avrupalıların yaklaşık %5'inde bulunur), özellikle asimetrik ise, çekici bulunmamıştır. Kepçe kulakların çıkıntısını azaltmak için yapılan ilk ameliyat 1845 yılında Ernst Dieffenbach tarafından tıp literatüründe yayınlanmış, ilk vaka raporu ise 1881 yılında yayınlanmıştır. ⓘ
Sivri kulaklar folklorda Fransız croquemitaine, Brezilyalı curupira veya Japon toprak örümceği gibi bazı yaratıkların bir özelliğidir. Antik Yunan ve Ortaçağ Avrupa'sı kadar eski sanat karakterlerinin bir özelliği olmuştur. Sivri kulaklar, elfler, periler, periler, hobbitler veya orklar da dahil olmak üzere fantezi türündeki birçok yaratığın ortak bir özelliğidir. Vampirler gibi korku türündeki yaratıkların bir özelliğidir. Sivri kulaklar bilim kurgu türünde de bulunur; örneğin Star Trek evrenindeki Vulcan ve Romulan ırklarında ve X-Men evrenindeki Nightcrawler karakterinde. ⓘ
Georg von Békésy Macaristan'ın Budapeşte kentinde doğmuş Macar bir biyofizikçidir. Memeli işitme organındaki kokleanın işlevi üzerine yaptığı araştırmalar nedeniyle 1961 yılında Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'ne layık görülmüştür. ⓘ
Vacanti faresi, sırtında insan kulağına benzeyen bir şey yetiştirilmiş bir laboratuvar faresiydi. "Kulak" aslında inek kıkırdağı hücrelerinin biyolojik olarak parçalanabilen kulak şeklindeki bir kalıba ekilmesiyle büyütülen ve daha sonra farenin derisinin altına yerleştirilen kulak şeklindeki bir kıkırdak yapısıydı; daha sonra kıkırdak doğal olarak kendiliğinden büyüdü. Kulak onarımı veya aşılama prosedürlerine bir alternatif olarak geliştirilmiş ve sonuçlar 1997'de çok fazla tanıtım ve tartışmayla karşılaşmıştır. ⓘ
Diğer hayvanlar
Kulak kepçesi, sesin kulak kanalından kulak zarına yönlendirilmesine yardımcı olur. Bazı memeli kulaklarının iç yüzeyindeki çıkıntıların karmaşık geometrisi, ekolokasyon sinyallerini kullanarak av tarafından üretilen sesleri keskin bir şekilde odaklamaya yardımcı olur. Bu çıkıntılar bir fresnel merceğinin akustik eşdeğeri olarak kabul edilebilir ve yarasa, aye-aye, küçük galago, yarasa kulaklı tilki, fare lemuru ve diğerleri dahil olmak üzere çok çeşitli hayvanlarda görülebilir. ⓘ
Goriller ve orangutanlar (ve ayrıca insanlar) gibi bazı büyük primatlarda, işlevsel olmayan körelmiş yapılar olan gelişmemiş kulak kasları vardır, ancak yine de kolayca tanımlanabilecek kadar büyüktürler. Her ne sebeple olursa olsun kulağı hareket ettiremeyen bir kulak kası, biyolojik işlevini kaybetmiştir. Bu, akraba türler arasındaki homolojinin kanıtı olarak hizmet eder. İnsanlarda bu kaslarda değişkenlik vardır, öyle ki bazı insanlar kulaklarını çeşitli yönlere hareket ettirebilir ve diğerlerinin tekrarlanan denemelerle bu hareketi kazanmasının mümkün olabileceği söylenmiştir. Bu tür primatlarda kulağın hareket ettirilememesi, çoğu maymunda ortak olmayan bir yetenek olan başın yatay bir düzlemde kolayca döndürülebilmesiyle telafi edilir - bir zamanlar bir yapı tarafından sağlanan işlevin yerini şimdi başka bir yapı almıştır. ⓘ
Hareketli kulak kepçesine sahip bazı hayvanlarda (at gibi), her bir kulak kepçesi sesi daha iyi almak için bağımsız olarak yönlendirilebilir. Bu hayvanlarda kulak kepçesi ses kaynağının yönünü belirlemeye yardımcı olur. ⓘ
Kan damarları yüzeye yakın olan kulak, fil, tilki ve tavşan da dahil olmak üzere bazı kara memelilerinde önemli bir termoregülatördür. Evcil tavşanlarda, bazıları abartılı kulak uzunluğu için yetiştirilen beş tip kulak taşıyıcısı vardır; bu da bazı ülkelerde kontrol edilen potansiyel bir sağlık riskidir. Half-lop tavşanın kafatasındaki anormallikler 1868 yılında Charles Darwin tarafından incelenmiştir. Deniz memelileri arasında kulaksız foklar üç Pinnipedia grubundan biridir. ⓘ
Omurgasızlar
Sadece omurgalı hayvanların kulakları vardır, ancak birçok omurgasız hayvan başka tür duyu organlarını kullanarak sesi algılar. Böceklerde timpanal organlar uzaktaki sesleri duymak için kullanılır. Böcek familyasına bağlı olarak başın üzerinde ya da başka bir yerde bulunurlar. Bazı böceklerin timpanal organları son derece hassastır ve diğer hayvanların çoğunun ötesinde akut işitme sağlar. Dişi cırcır böceği Ormia ochracea'nın karnının her iki yanında timpanal organlar bulunur. Bunlar ince bir dış iskelet köprüsüyle birbirine bağlıdır ve küçük bir çift kulak zarı gibi işlev görürler, ancak bağlantılı oldukları için keskin yön bilgisi sağlarlar. Sinek, konağı olan erkek cırcır böceğinin çağrısını algılamak için "kulaklarını" kullanır. Cırcır böceğinin şarkısının nereden geldiğine bağlı olarak, sineğin işitme organları biraz farklı frekanslarda yankılanacaktır. Bu fark saniyenin 50 milyarda biri kadar küçük olabilir, ancak sineğin doğrudan şarkı söyleyen bir erkek cırcır böceğine yerleşmesine ve onu parazitlemesine izin vermek için yeterlidir. ⓘ
Daha basit yapılar diğer eklembacaklıların yakın alandaki sesleri algılamasını sağlar. Örneğin örümcekler ve hamamböceklerinin bacaklarında sesi algılamak için kullanılan kıllar bulunur. Tırtılların da vücutlarında titreşimleri algılayan ve sese tepki vermelerini sağlayan kıllar olabilir. ⓘ
İşlev
Denge mekanizması
İç kulakta yer alan diğer duyu reseptörleri denge ve başın uzaydaki pozisyonu ile ilgilidir. Bu reseptörlerin bazısı semisirküler kanalların tabanında yerleşmiştir. Bunlar tamamen denge ile ilgilidir. Bir diğer kısmı ise vestibulumda yer alan sacculus ve utriculus isimli iki küçük zar kese içindedir. Semisirküler kanallar sacculus ve utriculus ile bağlantı hâlindedir. ⓘ
Bu keselerden biri başın uzaydaki pozisyonu ile ilgili bilgi alır. Diğeri denge duyusu olup kılların (silialar) hareketi ile ortaya çıkar. Baş hareket ettiği zaman, siliaların pozisyona kilitlenmesi ile sinir impulsu başlar. Buradan ve kanallardan başlayan denge siniri (n. vestibularis), işitme sinirine (n. cochlearis) katılarak n. vestibulocochlearis'i oluşturur. ⓘ
İşitme duyusu
Kulak kepçesi tarafından yakalanan akustik dalga dış kulaktaki kulak zarı tarafından orta kulaktaki örs, çekiç ve üzengi kemikleri aracılığı ile iç kulaktaki salyangoz organına aktarılır. Salyangoz akustik dalgayı beynin yorumlayabileceği elektriksel işarete dönüştürmekle görevlidir. Bu aktarma ve elektriksel işarete çevirme işlemleri, insan duyma sisteminin karakteristik özelliklerinin ana belirleyicisidir. Duyma sisteminde iki adet algılayıcının olmasının en büyük avantajı çift yollu (stereo) duymaya izin vermesidir. ⓘ