Vitiligo
| Vitiligo ⓘ | |
|---|---|
 | |
| Elde segmental olmayan vitiligo | |
| Telaffuz |
|
| Uzmanlık | Dermatoloji |
| Semptomlar | Beyaz deri lekeleri |
| Süre | Uzun vadeli |
| Nedenler | Bilinmiyor |
| Risk faktörleri | Aile öyküsü, diğer otoimmün hastalıklar |
| Teşhis yöntemi | Doku biyopsisi |
| Tedavi | Güneş kremi, makyaj, topikal kortikosteroidler, fototerapi |
| Frekans | İnsanların %1'i |
Vitiligo (/ˌvɪtɪˈlaɪɡoʊ/ (
dinle)), aynı zamanda lökoderma olarak da adlandırılır, ciltteki lekelerin pigmentlerini kaybetmesiyle karakterize uzun süreli bir cilt rahatsızlığıdır. Etkilenen cilt yamaları beyazlaşır ve genellikle keskin kenarlara sahiptir ve ciltteki saçlar da beyazlaşabilir. Ağız ve burun içi de etkilenebilir. Tipik olarak vücudun her iki tarafı da etkilenir ve yamalar genellikle cildin güneşe maruz kalan bölgelerinde başlar. Koyu tenli kişilerde daha belirgindir. Vitiligo psikolojik strese yol açabilir ve etkilenen kişiler bazen damgalanabilir. ⓘ
Vitiligonun kesin nedeni bilinmemektedir. Otoimmün bir hastalığın ortaya çıkması gibi çevresel bir faktör tarafından tetiklenen genetik yatkınlığa bağlı olduğuna inanılmaktadır. Bu da deri pigment hücrelerinin tahrip olmasıyla sonuçlanır. Risk faktörleri arasında ailede bu durumun veya hipertiroidizm, alopesi areata ve pernisiyöz anemi gibi diğer otoimmün hastalıkların öyküsü yer alır. Bulaşıcı değildir. Vitiligo iki ana tipte sınıflandırılır: segmental ve non-segmental. Çoğu vaka segmental değildir, yani her iki tarafı da etkiler; ve bu vakalarda cildin etkilenen alanı tipik olarak zamanla genişler. Vakaların yaklaşık %10'u segmentaldir, yani çoğunlukla vücudun bir tarafını tutarlar; ve bu vakalarda cildin etkilenen alanı tipik olarak zamanla genişlemez. Teşhis doku biyopsisi ile doğrulanabilir. ⓘ
Vitiligo için bilinen bir tedavi yoktur. Açık tenli kişiler için tipik olarak önerilen tek şey güneş kremi ve makyajdır. Diğer tedavi seçenekleri arasında steroid kremler veya açık renk lekeleri koyulaştırmak için fototerapi yer alabilir. Alternatif olarak, hidrokinon gibi etkilenmemiş cildin rengini açma çabaları da denenebilir. Diğer önlemlerle iyileşmeyenler için çeşitli cerrahi seçenekler mevcuttur. Tedavilerin bir kombinasyonu genellikle daha iyi sonuçlara sahiptir. Duygusal destek sağlamak için danışmanlık yararlı olabilir. ⓘ
Küresel olarak insanların yaklaşık %1'i vitiligodan etkilenmektedir. Bazı toplumlarda bu oran %2-3'e kadar çıkmaktadır. Erkekler ve kadınlar eşit oranda etkilenmektedir. Yaklaşık yarısı hastalığı 20 yaşından önce gösterir ve çoğu 40 yaşından önce gelişir. Vitiligo çok eski tarihlerden beri tanımlanmıştır. ⓘ
Vitiligo, derideki melanin pigmentinin azalması ya da yokluğu nedeniyle ortaya çıkan soluk lekelerdir. Derisi koyu renkli olan bireylerde daha belirgindir. Açık renkli derisi olan bireylerde güneş etkisiyle bronzlaşmada belirginleşirler. Lekeler farklı büyüklüktedir. Eller, bilekler, ağız ve göz çevresi derisi, anüs ve dış genital organların derisi vitiligonun en sık rastlandığı alanlardır. Yerel albinizm olarak bilinir. ⓘ
Oluşumunda tirozinaze enzimi eksikliği yoktur; derinin dış katmanı epidermisteki melanin üreten hücrelerin yer yer azalması ya da kaybolması sonucunda ortaya çıkar (generalize albinizm’den fark). Otoimmunite ya da apoptozis, melanositlerin kaybolmasındaki başlıca nedenlerdir. Addison hastalığı, otoimmun tiroidit ve pernisiyöz anemi gibi otoimmun hastalıklarda vitiligo görülmesi, otoimmunite ile ilgili görüşü desteklemektedir. ⓘ
Vitiligoda ortaya çıkan değişik büyüklüklteki pigmentsiz (soluk) alanlar deride beyaz lekeler oluşturur. Yanık nedbelerideki melanosit kaybına bağlı lekelr en sık karşılaşıla örnektir (bu tür nedbelerde kıllar, ter ve yağ bezleri de görülmez). Enfeksiyon hastalıkları arasında lepranın tüberküloid tipi örnek verilebilir. Kimi zaman görünmeyecek kadar küçük olan bu bölgeler, kimi zaman büyük boyutlara ulaşabilir, deride geniş alanları etkileyebilir. Sıklıkla yüz, dudak, boyun, göğüs, genital organların derisi, diz, dirsek ve el ve kol bölgelerinde görülür. ⓘ
Belirtiler ve semptomlar
Vitiligonun tek belirtisi, ekstremitelerde ortaya çıkma eğiliminde olan soluk yamalı depigmente cilt alanlarının varlığıdır. Bazı kişiler yeni bir yama oluşmadan önce kaşıntı yaşayabilir. Yamalar başlangıçta küçüktür, ancak sıklıkla büyür ve şekil değiştirir. Cilt lezyonları ortaya çıktığında en çok yüz, eller ve bileklerde görülür. Cilt pigmentasyonu kaybı özellikle ağız, gözler, burun delikleri, genital organlar ve göbek deliği gibi vücut delikleri çevresinde belirgindir. Bazı lezyonların kenarlarında deri pigmenti artmıştır. Vitiligodan etkilenen ve durumları nedeniyle damgalanan kişiler depresyon ve benzeri ruh hali bozuklukları yaşayabilir. ⓘ
Açık tende vitiligo
Koyu tende segmental olmayan vitiligo, el yukarı bakıyor
Göz kapaklarında segmental olmayan vitiligo ⓘ
Nedenler
Vitiligoya neden olan potansiyel tetikleyiciler olarak birden fazla hipotez öne sürülmüş olsa da, çalışmalar bağışıklık sistemindeki değişikliklerin bu durumdan sorumlu olduğunu güçlü bir şekilde ima etmektedir. Vitiligonun hem genetik yatkınlığın hem de çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülen multifaktöriyel bir hastalık olduğu öne sürülmüştür. ⓘ
TYR geni, bağışıklık sisteminin bir bileşeni olmayan, ancak melanositin melanin biyosentezini katalize eden bir enzimi ve genelleştirilmiş vitiligoda önemli bir otoantijen olan tirozinaz proteinini kodlar. Ulusal Sağlık Enstitüleri, bazılarının güneş yanıklarının bu duruma neden olabileceğine veya durumu daha da kötüleştirebileceğine inandığını, ancak bu fikrin iyi kanıtlarla desteklenmediğini belirtmektedir. ⓘ
Bağışıklık
Bağışıklık sisteminin veya melanositlerin bir parçası olan genlerdeki varyasyonların her ikisi de vitiligo ile ilişkilendirilmiştir. Ayrıca bağışıklık sisteminin derideki melanositlere saldırması ve onları yok etmesinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Genom genişliğinde bir ilişkilendirme çalışması, genelleştirilmiş vitiligo için yaklaşık 36 bağımsız duyarlılık lokusu bulmuştur. ⓘ
Otoimmün birliktelikler
Vitiligo bazen Hashimoto tiroiditi, skleroderma, romatoid artrit, tip 1 diabetes mellitus, psoriasis, Addison hastalığı, pernisiyöz anemi, alopesi areata, sistemik lupus eritematozus ve çölyak hastalığı gibi otoimmün ve inflamatuar hastalıklarla ilişkilidir. ⓘ
NALP1'in enflamatuar ürünleri arasında, enflamatuar sitokin interlökin-1β'yı aktive eden kaspaz 1 ve kaspaz 7 bulunmaktadır. İnterlökin-1β ve interlökin-18 vitiligolu kişilerde yüksek seviyelerde ifade edilir. Mutasyonlardan birinde, NALP1 proteinindeki lösin amino asidi histidin ile değiştirilmiştir (Leu155 → His). Orijinal protein ve sekans evrimde yüksek oranda korunmuştur ve insanlarda, şempanzede, rhesus maymununda ve çalı bebeğinde bulunur. Addison hastalığı (tipik olarak adrenal bezlerin otoimmün yıkımı) vitiligolu bireylerde de görülebilir. ⓘ
Teşhis
Ultraviyole ışık, bu hastalığın erken evresinde teşhis ve tedavinin etkinliğini belirlemek için kullanılabilir. Wood ışığı kullanıldığında, cilt belirli bakterilerden, mantarlardan ve cildin pigmentasyonundaki değişikliklerden etkilendiğinde renk değiştirecektir (floresan). ⓘ
Sınıflandırma
Vitiligoyu ölçmek için yapılan sınıflandırma girişimleri biraz tutarsız olarak analiz edilirken, son zamanlarda segmental vitiligo (SV) ve non-segmental vitiligo (NSV) sistemi üzerinde fikir birliğine varılmıştır. NSV en yaygın vitiligo türüdür. ⓘ
Segmental olmayan
Segmental olmayan vitiligoda (NSV), genellikle depigmentasyon yamalarının konumunda bir çeşit simetri vardır. Yeni lekeler de zamanla ortaya çıkar ve vücudun büyük bölümüne yayılabilir veya belirli bir bölgeye lokalize olabilir. Çok az pigmentli deri kalacak kadar aşırı vitiligo vakaları vitiligo universalis olarak adlandırılır. NSV her yaşta ortaya çıkabilir (gençlik yıllarında çok daha yaygın olan segmental vitiligonun aksine). ⓘ
Segmental olmayan vitiligo sınıfları aşağıdakileri içerir:
- Genelleştirilmiş vitiligo: en yaygın model, geniş ve rastgele dağılmış depigmentasyon alanları
- Evrensel vitiligo: depigmentasyon vücudun çoğunu kapsar
- Fokal vitiligo: bir bölgede bir veya birkaç dağınık makül, en sık çocuklarda görülür
- Akrofasiyal vitiligo: parmaklar ve periorificial alanlar
- Mukozal vitiligo: sadece mukoz membranların depigmentasyonu ⓘ
Segmental
Segmental vitiligo (SV) görünüm, neden ve ilişkili hastalıkların sıklığı açısından farklılık gösterir. Tedavisi NSV'den farklıdır. Omurilikten gelen dorsal köklerle ilişkili cilt bölgelerini etkileme eğilimindedir ve çoğunlukla tek taraflıdır. Çok daha stabil/statik seyirlidir ve otoimmün hastalıklarla ilişkisi jeneralize vitiligoya göre daha zayıf görünmektedir. SV topikal tedaviler veya UV ışığı ile düzelmez, ancak hücresel greftleme gibi cerrahi tedaviler etkili olabilir. ⓘ
Ayırıcı tanı
Kimyasal lökoderma, kimyasallara çoklu maruziyete bağlı benzer bir durumdur. Ancak Vitiligo bir risk faktörüdür. Tetikleyiciler arasında iltihaplı cilt rahatsızlıkları, yanıklar, intralezyonel steroid enjeksiyonları ve sıyrıklar yer alabilir. ⓘ
Benzer semptomlara sahip diğer durumlar aşağıdakileri içerir:
- Albinizm
- Halo nevüs
- İdiyopatik guttat hipomelanozis (beyaz güneş lekeleri)
- Piebaldizm
- Pityriasis alba
- Postinflamatuvar hipopigmentasyon
- Birincil adrenal yetmezlik
- Progresif maküler hipomelanozis
- Tinea versicolor
- Tüberküloid cüzzam ⓘ
Tedavi
Vitiligo için bir tedavi yoktur ancak çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur. En iyi kanıtlar uygulanan steroidler ve kremlerle birlikte ultraviyole ışık kombinasyonudur. Cilt kanseri riskinin yüksek olması nedeniyle Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Servisi fototerapinin yalnızca birincil tedavilerin etkisiz olduğu durumlarda kullanılmasını önermektedir. Ellerde, ayaklarda ve eklemlerde bulunan lezyonların yeniden renklendirilmesi en zor olanlardır; yüzdekiler, cilt doğada daha ince olduğu için doğal cilt rengine dönmesi en kolay olanlardır. ⓘ
Bağışıklık aracıları
Glukokortikoidler (%0,05 klobetasol veya %0,10 betametazon gibi) ve kalsinörin inhibitörleri (takrolimus veya pimekrolimus gibi) dahil olmak üzere bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçların topikal preparatları ilk basamak vitiligo tedavileri olarak kabul edilir. ⓘ
Temmuz 2022'de, ruxolitinib krem (Opzelura markası altında satılmaktadır) vitiligo tedavisi için Amerika Birleşik Devletleri'nde tıbbi kullanım için onaylanmıştır. ⓘ
Fototerapi
Fototerapi vitiligo için ikinci basamak tedavi olarak kabul edilir. Cildin UVB lambalarından gelen ışığa maruz bırakılması vitiligo için en yaygın tedavidir. Tedaviler evde bir UVB lambası ile veya bir klinikte yapılabilir. Maruz kalma süresi, cildin aşırı maruz kalmaması için yönetilir. Lekeler boyun ve yüz bölgesindeyse ve 3 yıldan uzun süredir mevcut değilse tedavi birkaç hafta sürebilir. Lekeler ellerde ve bacaklarda ise ve 3 yıldan uzun süredir mevcutsa, birkaç ay sürebilir. Fototerapi seansları haftada 2-3 kez yapılır. Vücudun geniş bir alanındaki lekeler, bir klinikte veya hastanede tüm vücut tedavisi gerektirebilir. UVB geniş bant ve dar bant lambalar kullanılabilir, ancak 311 nm civarında pik yapan dar bant ultraviyole tercih edilir. UVB fototerapisinin diğer topikal tedavilerle kombinasyonunun yeniden pigmentasyonu iyileştirdiği bildirilmiştir. Ancak vitiligolu bazı kişilerde ciltte herhangi bir değişiklik veya yeniden pigmentasyon meydana gelmeyebilir. Ciddi bir potansiyel yan etki, doğal güneş ışığına aşırı maruz kalma ile aynı risk olan cilt kanseri gelişme riskini içerir. ⓘ
Ultraviyole ışık (UVA) tedavileri normalde bir hastane kliniğinde gerçekleştirilir. Psoralen ve ultraviyole A ışığı (PUVA) tedavisi, cildin ultraviyole ışığa karşı hassasiyetini artıran bir ilacın alınmasını ve ardından cildin yüksek dozda UVA ışığına maruz bırakılmasını içerir. Tedavi 6-12 ay veya daha uzun süre boyunca haftada iki kez gereklidir. Yüksek UVA ve psoralen dozları nedeniyle PUVA, güneş yanığı tipi reaksiyonlar veya ciltte çillenme gibi yan etkilere neden olabilir. ⓘ
Dar bant ultraviyole B (NBUVB) fototerapisi psoralenlerin neden olduğu yan etkilerden yoksundur ve PUVA kadar etkilidir. PUVA'da olduğu gibi, tedavi bir klinikte haftada iki kez veya evde her gün yapılır ve psoralen kullanmaya gerek yoktur. Genellikle daha uzun süreli tedavi önerilir ve fototerapinin etkileri için en az 6 ay gerekebilir. NBUVB fototerapisi, yüz ve boyunda en etkili yanıt ile PUVA tedavisinden daha iyi görünmektedir. ⓘ
İyileştirilmiş repigmentasyon açısından: topikal kalsinörin inhibitörleri artı fototerapi tek başına fototerapiden daha iyidir, hidrokortizon artı lazer ışığı tek başına lazer ışığından daha iyidir, gingko biloba plasebodan daha iyidir ve oral mini pulse prednizolon (OMP) artı NB-UVB tek başına OMP'den daha iyidir. ⓘ
Cilt kamuflajı
Hafif vakalarda vitiligo lekeleri makyaj veya diğer kozmetik kamuflaj çözümleriyle gizlenebilir. Etkilenen kişi soluk tenli ise, etkilenmemiş cildin bronzlaşmasından kaçınarak lekeler daha az görünür hale getirilebilir. ⓘ
Pigment giderme
Yaygın vitiligo vakalarında, cildi eşit bir renk haline getirmek için etkilenmemiş cildin monobenzon, mequinol veya hidrokinon gibi topikal ilaçlarla pigmentinin giderilmesi seçeneği düşünülebilir. Monobenzon ile tüm cilt pigmentinin giderilmesi kalıcı ve güçlüdür. Ciddi güneş yanığı ve melanomlardan kaçınmak için ömür boyu güneş güvenliğine uyulmalıdır. Depigmentasyonun tamamlanması yaklaşık bir yıl sürer. ⓘ
Tarihçe
Vitiligo olduğuna inanılan bir hastalığın tanımları eski Mısır'da M.Ö. 1500'lerde Ebers Papirüsü adlı tıp metnindeki bir pasaja kadar uzanmaktadır. Atharvaveda gibi kutsal Hint metinlerinde de M.Ö. 1400'lerde cilt beyazlamasından bahsedilmektedir. M.Ö. 1280 (veya M.Ö. 1312) tarihli Eski Ahit Levililer kitabındaki İbranice "Tzaraath" kelimesi, beyaz lekelerle ilişkili bir grup cilt hastalığını tanımlamaktaydı ve daha sonra Yunancaya yapılan bir çeviri, vitiligo hastalarının cüzzam ve ruhsal kirlilikle karıştırılmaya devam etmesine yol açmıştır. ⓘ
Antik dünyada Hipokrat gibi tıbbi kaynaklar vitiligo ve cüzzam arasında genellikle ayrım yapmamış, bu hastalıkları genellikle birlikte gruplandırmıştır. "Vitiligo" ismi ilk olarak Romalı hekim Aulus Cornelius Celsus tarafından klasik tıp metni De Medicina'da kullanılmıştır. ⓘ
"Vitiligo" teriminin etimolojisinin "kusur" veya "leke" anlamına gelen "vitium "dan türetildiğine inanılmaktadır. ⓘ
Toplum ve kültür
Vitiligonun neden olduğu görünüm değişikliği, kişinin duygusal ve psikolojik refahını etkileyebilir ve özellikle vitiligo yüz, eller veya kollar gibi vücudun görünür bölgelerinde gelişirse, işe girme veya işte kalma konusunda zorluk yaratabilir. Bir vitiligo destek grubuna katılmak sosyal başa çıkma becerilerini ve duygusal dayanıklılığı artırabilir. Önemli vakalar arasında pop şarkıcısı Michael Jackson, Kanadalı manken Winnie Harlow, aktör David Dastmalchian ve Arjantinli müzisyen Charly García bulunmaktadır. Fransız aktör Michaël Youn da eski Fransa Başbakanı Edouard Philippe gibi etkilenmiştir. ⓘ
Araştırma
Temmuz 2013 itibariyle, afamelanotid vitiligo ve diğer cilt hastalıkları için faz II ve III klinik çalışmalarda yer almaktadır. ⓘ
Romatoid artrit için kullanılan bir ilaç olan tofacitinib, vitiligo tedavisi için test edilmiştir. ⓘ
Ekim 1992'de, melanositlerin vitiligodan etkilenen bölgelere başarıyla nakledildiği ve bölgenin etkili bir şekilde yeniden pigmentlendiği bilimsel bir rapor yayınlanmıştır. Prosedür, kişinin gluteal bölgesinden ince bir pigmentli deri tabakasının alınmasını içeriyordu. Melanositler daha sonra kültürde genişletilen bir hücresel süspansiyona ayrıştırıldı. Tedavi edilecek alan daha sonra bir dermabrader ile soyuldu ve melanosit grefti uygulandı. Vitiligolu kişilerin yüzde 70 ila 85'i ciltlerinde neredeyse tamamen yeniden pigmentasyon yaşamıştır. Repigmentasyonun uzun ömürlülüğü kişiden kişiye farklılık göstermiştir. ⓘ
Vitiligo Ne Sıklıkla Görülür ?
Toplumda görülme sıklığı %1 ile %4 arasındadır. Vücutta oluşan her beyaz leke kişinin vitiligo olduğu anlamına gelmez. Bazı durumlarda vitiligo sanılan kişiler belirli bir zaman sonra beyaz lekeleri kaybolabilir. Bu ayrımın yapılabilmesi için hastalıkla ilgili bir Uzman Dermatolog muayenesi şarttır. Birçok farklı rahatsızlığa bağlı lekeler vitiligo hastalığı sonucu oluşan lekeler ile karışabilir. ⓘ
Vitiligo Tedavi Edilen İyileşen Bir Cilt Hastalığıdır !
Modern tıp vitiligo hastalığını iyileşen bir cilt hastalığı olarak görmektedir. ⓘ
Bu kişiden kişiye değişse bile gerekli tedavinin yapılması takdirinde iyileşen bir cilt hastalığı olarak görülmektedir. ⓘ
Bilimsel Araştırmalar
Hastalık çok yönlü olarak araştırılmaktadır. Bu neticede Kan, idrar, ve dışkı tahlili yapılmasının büyük bir önemi vardır
- B12 Eksikliği
- D vitamini Eksikliği
- T3, T4, TSH Trioid hastalıkları
- Helikobakter pilori Testi ⓘ
Doğal Tedavi Yöntemleri.
Tedavi destekçi gıdalar tüketilmesi önerilmektedir. ⓘ
Renk hücrelerini uyaran A vitamini, beta karoten içeren Havuç, şeftali, kavun, karpuz, meyve tüketilmesi tavsiye edilmektedir. ⓘ
Dış Bağlantılar
- NIH 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (10.10.2020 tarihinde erişildi)
- Sağlık Yazarları 11 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (10.10.2020 tarihinde erişildi) ⓘ