Ağaçkakan

Picus ⓘ
Dişi bir Avrupa yeşil ağaçkakanı (Picus viridis)
Bilimsel sınıflandırma
Krallık:	Hayvanlar Alemi
Filum:	Kordalılar
Sınıf:	Kuşlar
Takım:	Piciformes
Aile:	Picidae
Kabile:	Picini
Cins:	Picus Linnaeus, 1758
Tip türler
Picus viridis Linnaeus, 1758
Türler
listeye bakınız
Eşanlamlılar
Gecinus

Picus, ağaçkakangiller familyasından bir kuş cinsidir. Avrupa, Asya ve Kuzey Afrika'da temsilcileri vardır. Cins adı Latince "ağaçkakan" anlamına gelir. Picus cinsi, İsveçli doğa bilimci Carl Linnaeus tarafından 1758 yılında Systema Naturae adlı eserinin onuncu baskısında oluşturulmuştur. ⓘ

Bunlar tipik olarak üst kısımları yeşil olan büyük ağaçkakanlardır. Ormanlarda ya da daha açık ormanlık alanlarda bulunurlar ve beyaz yumurtalarını tipik olarak odun yongalarından oluşan bir yatağa, bir ağaç deliğine bırakırlar. Picus ağaçkakanları öncelikle böcek yiyicidir, birkaç tür karınca veya termit yeme konusunda uzmanlaşmıştır. Bazı türler meyve ya da yumurta da tüketir. Böcekler uzun dilin dışa doğru hızlı bir hareketiyle yakalanır ve yapışkan tükürükle ucuna yapıştırılır. Bu cins, diğer bazı ağaçkakan gruplarına göre daha az ağaçta yaşar ve üyeleri genellikle karınca yuvalarına veya termitlere saldırarak yerde beslenir. ⓘ

Kara başlı ağaçkakan (Picus erythropygius) ⓘ

Orman alaca ağaçkakanı (Dendrocopos major) ⓘ

Ak ağaçkakan (Melanerpes candidus)

İmparator ağaçkakan (Campephilus imperialis)

Ağaçkakan (Picus), ağaçkakangiller (Picidae) familyasından ağaçların kabuklarını gagalayarak altlarında gizlenmiş tırtıl ve böceklerle beslenen, sivri gagalı kuş türlerinin ortak adı. ⓘ

Taksonomi

Picus cinsi 1758 yılında İsveçli doğa bilimci Carl Linnaeus tarafından Systema Naturae adlı eserinin onuncu baskısında tanıtılmıştır. Cins adı Latince ağaçkakan anlamına gelmektedir. Picus, Roma mitolojisinde büyücü Circe tarafından ağaçkakana dönüştürülen Latium'un ilk kralı olan bir figürdür. Linnaeus tarafından listelenen 13 türden İngiliz doğa bilimci William John Swainson, Avrupa yeşil ağaçkakanını (Picus viridis) tip tür olarak belirlemiştir. ⓘ

Cins 13 tür içermektedir:

Resim	Ortak İsim	Bilimsel adı	Dağıtım ⓘ
	Küçük sarısabır	Picus chlorolophus	Hindistan, Bhutan, Nepal, Bangladeş ve Sri Lanka'dan doğuya doğru Tayland, Burma, Kamboçya, Laos, Endonezya, Malezya ve Vietnam.
	Kızıl kanatlı ağaçkakan	Picus puniceus	Brunei, Endonezya, Malezya, Myanmar, Singapur ve Tayland.
	Çizgi göğüslü ağaçkakan	Picus viridanus	Bangladeş'in güneydoğusundan Malay Yarımadası'nın ortasına kadar.
	Bağcıklı ağaçkakan	Picus vittatus	Kamboçya, Çin, Endonezya, Laos, Malezya, Myanmar, Singapur, Tayland ve Vietnam.
	Çizgi boğazlı ağaçkakan	Picus xanthopygaeus	Hint Alt Kıtası ve Güneydoğu Asya
	Pullu karınlı ağaçkakan	Picus squamatus	Afganistan, İran, Hindistan, Nepal, Pakistan ve Türkmenistan.
	Japon yeşil ağaçkakanı	Picus awokera	Japonya.
	Avrupa yeşil ağaçkakanı	Picus viridis	Güney Yugoslavya, Bulgaristan, Küçük Asya, kuzey İran ve güneybatı Türkmenistan'dan güneye doğru Avrupa.
	İber yeşil ağaçkakanı	Picus sharpei	Avrupa
	Levaillant ağaçkakanı	Picus vaillantii	Kuzeybatı Afrika'da Fas, Cezayir ve Tunus
	Kırmızı yakalı ağaçkakan	Picus rabieri	Kamboçya, Çin, Laos ve Vietnam.
	Kara başlı ağaçkakan	Picus erythropygius	Kamboçya, Laos, Myanmar, Tayland ve Vietnam.
	Gri başlı ağaçkakan	Picus canus	Orta, Kuzey ve Doğu Avrupa'nın yanı sıra Asya'da Pasifik kıyılarına, Sakhalin ve Hokkaidō'ya kadar uzanan boreal iğne yapraklı ormanların güneyindeki geniş bir kuşak
	Sumatra ağaçkakanı	Picus dedemi	Endonezya

Eski türler

Aşağıdakiler eskiden Picus'a dahildi, ancak şimdi Chrysophlegma'ya yerleştirilmiştir.

• Büyük sarıasma, Chrysophlegma flavinucha
• Dama boğazlı ağaçkakan, Chrysophlegma mentalis
• Bantlı ağaçkakan, Chrysophlegma miniaceus ⓘ

Geç Miyosen'den kalma bir sol tarsometatarsus fosilinden soyu tükenmiş bir ağaçkakan tanımlanmıştır. Bu cinse ait olabilir ve binom adı Picus peregrinabundus olarak verilmiştir. ⓘ

Özellikleri

Ayakları dörder parmaklıdır. İkisi öne ikisi arkaya yönelmiştir. Keskin ve çengelli tırnaklarıyla ağaç gövdelerine sımsıkı tutunur. Dik ve sivri tüylerden meydana gelen, kıvrılmayan güçlü kuyruğunu da destek olarak kullanır. Kısa sıçramalarla ve hızla ağaç gövdelerine tırmanırlar. ⓘ

Renkleri çeşitli olup, boyları cinslerine göre 9 ile 50 cm arasında değişir. Çok ürkek olduklarından tenha orman, park ve bahçeleri tercih ederler. Çoğunlukla ağaçlarda gagaları ile oydukları yuvalarda barınırlar. ⓘ

Yaşam şekli

Ağaçkakanların boyun kasları çok gelişmiştir. Beyinleri, güçlü kafatası kemikleriyle örtüldüğünden, gagalarıyla yaptıkları darbe sarsıntılarından korunurlar. Uzun, sert ve kuvvetli gagalarını bir keski (iskarpela) gibi kullanarak, ağaç kabuklarını didiklerler. Kabukların altında yaşayan tırtıl ve böcekleri bulup yerler. Ağaçkakanların dili uzun ve solucana benzer olup, hızla, gaga ucundan daha uzağa uzanabilir. Dilin dibi, ileri gidip gelebilen kıkırdaklı bir kısma bağlıdır. Bunun sayesinde dil rahatça ileri uzanıp çekilebilir. Ucu yapışkan ve kancalı olan dili ile, tırtıl ve böcekleri zıpkınlayarak kabuk altındaki galerilerinden çekip alırlar. Bazı çeşitlerinin dil ucunda ince, sert, dikencikler de vardır. ⓘ

Ağaçkakan, gagasıyla ağaç gövdesine belli aralıklarla vurur. Yansıyan sesleri değerlendirerek kabuğun hangi noktasında tırtıl bulunduğunu keşfeder. Böylece boşuna delme zahmetinde bulunmaz. Ağaçkakanların kabuk altlarındaki böcekleri görmeden yerlerini kesin olarak tespit edebilmeleri merak konusudur. ⓘ

Üreme

Ağaçkakan, yuvasını ağaç gövdesine oyduğu boşluğa yapar. Yuvanın büyüklüğü ağaçkakan türüne göre değişir. Küçük türler daha küçük yuvalar yaparlar. Bu yuvalar boşaldığında, içlerine mavi kuş, baştankara ya da sıvacıkuşu gibi başka kuşlar yerleşir. Eşleşme devrelerinde kuru ağaç dallarını gagalayarak çıkardıkları tik-taklarla karşı cinslerini çağırırlar. Dişileri, 2-3 adet beyaz yumurta yumurtlarlar. Eşler, 16-18 gün kadar sırayla kuluçkaya yatar. Yavruların bakımıyla daha çok erkek ağaçkakan ilgilenir. ⓘ

Beslenme

Ağaçlara zarar veren tırtıl, böcek ve kurtçukları yedikleri için çok faydalı olan bu hayvanlar, ilkbaharda yeşeren ağaçların kabuklarını odun kısımlarına kadar çember şeklinde didiklerler. Bu da ağaçların kurumasına sebep olduğundan, bahçıvanlar tarafından kovalanırlar. Bu kuşların bir de ceviz, badem gibi sert kabuklu ve iri taneli meyveleri ağaçların, kabuk çatlaklarına sıkıştırıp sonra da içlerini yemek gibi adetleri de vardır. ⓘ

Dağılımı

Kutuplar, Avustralya, Madagaskar ve Okyanusta'ki birkaç ada hariç, dünyanın her yerinde yaşar. ⓘ