Ajitasyon

Psikomotor ajitasyon ⓘ
Diğer isimler	Pacing
Uzmanlık	Psikiyatri, acil tıp

Psikomotor ajitasyon çeşitli hastalıklarda ve sağlık durumlarında görülen bir semptomdur. İstem dışı ve amaçsız hareketler ve huzursuzluk ile karakterize edilir, genellikle duygusal sıkıntıya eşlik eder ancak her zaman eşlik etmez. Tipik belirtileri arasında volta atma, elleri sıkma, kontrolsüz dil hareketi, giysileri çıkarıp tekrar giyme ve diğer benzer eylemler yer alır. Daha ciddi vakalarda, hareketler kişiye zarar verici hale gelebilir ve kişinin tırnakları, dudakları veya diğer vücut kısımları etrafındaki deriyi kanama noktasına kadar yırtmak, koparmak veya çiğnemek gibi şeyleri içerebilir. Psikomotor ajitasyon tipik olarak majör depresif bozukluk veya obsesif-kompulsif bozuklukta ve bazen bipolar bozukluktaki manik evrede bulunur, ancak aşırı uyarıcı alımının bir sonucu da olabilir. Ayrıca şiddetli hiponatremiden de kaynaklanabilir. Orta yaşlılar ve yaşlılar bunu ifade etmek için daha fazla risk altındadır. ⓘ

Psikomotor ajitasyon, demans öncesi ve demansta ajitasyon gibi genel ajitasyonla örtüşür; ayrıntılar için Ajitasyon (demans) bölümüne bakınız. ⓘ

Psikomotor ajitasyon, genel olarak kişisel ruh bozukluğu nedenlerine, aynı zamanda çevrenin tutum ve davranışına da bağlı olarak davranışsal ve ruhsal heyecanlılık şeklinde beliren az ya da çok tutarsız aşırı davranış. Bazı ajitasyon çeşitleri teşhis koymada işe yarar. Bunlar, nevroz, psikoz ya da yetersizlik durumlarıyla birlikte bulunmalarına göre gruplandırılabilir. ⓘ

Nevrozlu ajitasyon krizleri, kızgınlık davranışları ya da umutsuzluk biçiminde, özellikle çevreye uyum sağlayamayan kişilerde görülür. Bu davranışlar, çoğunlukla, çevrenin engellemelerine verilen tepkisel yanıtlardır. Psikoz süreçlerinde, ajitasyon nöbetleri, heyecan durumlarıyla birlikte bulunmalarına göre az çok bir sisteme bağlanabilirler. ⓘ

Belirtiler ve semptomlar

Psikomotor ajitasyon yaşayan kişiler aşağıdaki duyguları hissedebilir veya aşağıdaki eylemleri yapabilir. Bu eylemlerden bazıları doğası gereği kötü veya uyumsuz değildir, ancak uyumsuz olarak aşırı versiyonları olabilir. Örneğin, kendini kucaklama terapötik olarak tavsiye edilebilir, ancak bir dizi motor ajitasyon hareketinin bir bileşeni olarak kendini kucaklama psikomotor ajitasyonun bir işaretidir. ⓘ

• hareketsiz oturamama
• Kıpır kıpır
• sanki vücutları kaskatı kesilmiş gibi
• gerginliği giderememe
• rahat bir pozisyon bulmak için çaresiz
• giderek daha endişeli
• bıkkın
• ağlamaklı
• arkadaşlarınızı ve ailenizi terslemek veya küçük şeylerden rahatsız olmak gibi aşırı sinirlilik
• Öfke
• ajitasyon
• düşüncelerin yarışması ve sürekli konuşma
• huzursuzluk
• Pacing
• el sıkışma
• kendini saran
• tırnak yeme
• şikayet etme veya bağırma patlamaları
• giysileri veya saçları çekiştirmek
• PMA'nın bir belirtisi olarak veya hatta bir bozukluğa (ekskoriasyon bozukluğu) ilerleyerek deriyi karıştırmak
• parmaklara vurmak
• ayakları vurmak
• görevleri aniden başlatmak ve durdurmak
• çok hızlı konuşmak
• nesneleri sebepsiz yere hareket ettirmek
• kıyafetleri çıkarıp tekrar giymek ⓘ

Nedenler

Nedenleri şunlardır:

• Şizofreni
• Bipolar bozukluk
• Heyecanlı hezeyan
• Travma sonrası stres bozukluğu (PTSD)
• Panik ataklar
• Anksiyete bozukluğu
• Obsesif-kompulsif bozukluk (OKB)
• Nikotin yoksunluğu
• Alkol yoksunluğu
• Opioid Yoksunluğu
• Otizm
• Asperger sendromu
• Klostrofobi
• Zihinsel engellilik
• Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu
• Demans
• Parkinson hastalığı
• Travmatik beyin hasarı
• Alzheimer hastalığı
• Akut aralıklı porfiri
• Kalıtsal koproporfiri
• Variegate porfiria
• Kokain veya metilfenidat gibi ilaçların yan etkileri
• Haloperidol gibi antipsikotiklerin yan etkileri
• Majör depresif bozukluk
• Tedirgin depresyon
• SSRI veya SNRI ilaçları

2008 yılında yapılan bir çalışmada açıklandığı üzere, duygudurum bozukluğu olan kişilerin ruh halleri ile hareket etme şekilleri arasında dinamik bir bağlantı vardır. ⓘ

Psikomotor ajitasyon belirtileri gösteren kişiler, fiziksel olarak ortaya çıkan zihinsel gerginlik ve endişe yaşıyor olabilirler:

• hızlı veya tekrarlayan hareketler
• amacı olmayan hareketler
• kasıtlı olmayan hareketler ⓘ

Bu faaliyetler bilinçaltının gerginliği azaltmaya çalışma yoludur. Psikomotor ajitasyon yaşayan kişiler genellikle hareketlerinin kasıtlı olmadığını hissederler. ⓘ

Ancak bazen psikomotor ajitasyon zihinsel gerginlik ve kaygı ile ilgili değildir. ⓘ

Son çalışmalar nikotin yoksunluğunun psikomotor ajitasyona (motor defisit) neden olduğunu bulmuştur. ⓘ

Diğer durumlarda, psikomotor ajitasyon antipsikotik ilaçlardan kaynaklanabilir. Örneğin, bazen antipsikotiklerin ve diğer psikotropiklerin neden olduğu bir hareket bozukluğu olan akatizinin şizofreni hastalarının %15-35'ini etkilediği tahmin edilmektedir. ⓘ

Tedavi

Birçok hastanın doğal, planlanmamış ve büyük ölçüde bilinçsiz bir şekilde, sadece psikomotor ajitasyonlarına bir miktar rahatlama getiren davranışı tesadüfen keşfetmeleri ve bunun etrafında alışkanlıklar geliştirmeleri nedeniyle bir tür kendi kendine tedavi ortaya çıkar. Stimülasyonun birçok şekli vardır, bazıları oldukça adaptif bazıları ise maladaptiftir (örneğin, aşırı el sıkma eklemlere zarar verebilir ve aşırı sürtünme veya deriyi kaşıma deriye zarar verebilir). Nadiren ortaya çıkan bir başka kendi kendine tedavi şekli de kendi kendine ilaç vermektir ve maalesef alkol kullanım bozukluğu gibi madde kullanım bozukluklarına yol açabilir. ⓘ

Stimming, farmakolojik olmayan ancak yönlendirilmemiş ve bazen zararlı bir iyileştirme iken, yönlendirilmiş terapi, kişinin kaygı düzeylerini azaltmasına yardımcı olmak için aşağıdaki yaşam tarzı değişiklikleri şeklinde başka ve genellikle daha iyi bir farmakolojik olmayan yardım sunmaya çalışır:

• düzenli egzersiz
• yoga ve meditasyon
• derin nefes egzersizleri ⓘ

Farmakolojik olmayan tedavi genellikle tek başına yeterli olmadığından, ilaçlar da sıklıkla kullanılır. İntramüsküler midazolam, lorazepam veya başka bir benzodiazepin hem ajite hastaları yatıştırmak hem de şüpheli akatizi vakalarında yarı istemsiz kas hareketlerini kontrol etmek için kullanılabilir. ⓘ

Droperidol, haloperidol veya diğer tipik antipsikotikler akut psikozun neden olduğu ajitasyonun süresini azaltabilir, ancak ajitasyonun potansiyel olarak kötüleşebilecek akatizi olduğundan şüpheleniliyorsa bundan kaçınılmalıdır. Ayrıca prometazin kullanımı da faydalı olabilir. Son zamanlarda, üç atipik antipsikotik, olanzapin, aripiprazol ve ziprasidon, akut ajitasyonu kontrol etmek için anında salınan intramüsküler enjeksiyon formülasyonları olarak mevcut ve FDA onaylı hale gelmiştir. Bu üç atipik antipsikotiğin IM formülasyonlarının en az tek başına haloperidol veya lorazepam ile birlikte haloperidolün (çoğu hastanede ajitasyonun standart tedavisidir) IM uygulamasından daha etkili veya hatta daha etkili olduğu düşünülmektedir ve atipiklerin daha hafif bir yan etki profili nedeniyle önemli ölçüde gelişmiş bir tolere edilebilirliği vardır. ⓘ

Ajitasyona neden olan psikozu olanlarda benzodiazepinlerin tek başına kullanımına ilişkin destek eksikliği vardır, ancak dopamin antagonistleriyle ilişkili yan etkileri önleyebildikleri için yaygın olarak antipsikotiklerle birlikte kullanılırlar. ⓘ