Özne

John running, John is a teacher ya da John was run by a car gibi basit bir İngilizce cümlenin öznesi, hakkında açıklama yapılan kişi ya da şeydir, bu durumda John'dur. Geleneksel olarak özne, cümledeki fiili kontrol eden, yani fiilin kendisiyle aynı fikirde olduğu kelime veya kelime öbeğidir (John is but John and Mary are). John - what a idiot! cümlesinde olduğu gibi fiil yoksa ya da John - I can't stand him! cümlesinde olduğu gibi fiilin farklı bir öznesi varsa, o zaman 'John' dilbilgisel özne olarak kabul edilmez, ancak cümlenin konusu olarak tanımlanabilir. ⓘ

Bu tanımlar basit İngilizce cümleler için geçerli olsa da, daha karmaşık cümlelerde ve İngilizce dışındaki dillerde özneyi tanımlamak daha zordur. Örneğin, It is difficult to learn French cümlesinde özne it kelimesi gibi görünse de tartışmalı bir şekilde gerçek özne (zor olan şey) Fransızca öğrenmektir. It was John who broke the window gibi bir cümle daha da karmaşıktır. There is a problem, isn't there? (Bir sorun var, değil mi?) gibi yer bildiren bir ifadeyle başlayan ve isn't there? etiket sorusunun öznenin there zarfı olduğunu ima ettiği cümleler de özne tanımı için zorluklar yaratır. ⓘ

Latince ve Almanca gibi dillerde bir fiilin öznesi yalın durum olarak bilinen bir biçime sahiptir: örneğin, koştu, camı kırdı, o bir öğretmen, ona araba çarptı gibi cümlelerde 'he' ('him' veya 'his' değil) biçimi kullanılır. Ancak Baskça ya da Grönlandca gibi bazı dillerde fiil geçişsiz olduğunda (koştu) isim ya da zamirin aldığı biçim, fiil geçişli olduğunda (camı kırdı) aldığı biçimden farklıdır. Ergatif diller olarak bilinen bu dillerde özne kavramı hiç geçerli olmayabilir. ⓘ

Özne ya da fâil, bir cümlede yüklem ile bildirilen işi, eylemi ya da oluşu yerine getiren veya yüklem vasıtasıyla hakkında bilgi verilen öğe. Özne yükleme sorulan "kim" ve "ne" soruları ile tespit edilir. ⓘ

• Öğrenciler yerlerine oturdular. (Kim oturdu?)
• Kitap yere düştü. (Ne düştü?)
• Manzara ne kadar da güzel. (Ne güzel?) ⓘ

Eğer özne; sıfat tamlaması, isim tamlaması gibi bir sözcük grubu ise "özne öbeği" olarak adlandırılır. Aşağıdaki cümlelerde özne öbekleri kalın yazılmıştır:

• Öğleye doğru muayene odasının önü doldu. -Peyami Safa (Ne doldu?)
• Güzel sanatların en çok millî olanı şiirdir. - Mehmet Çınarlı (Ne şiirdir?)
• Köşklerin camlarına çarparak, çamların tepelerinden aşarak kızgın bir kartal mehâbetiyle dağların sırtlarından uçan bu sesten ürken bir küme güvercin, karşıki çamlıktan havalandı. -Ahmet Hikmet Müftüoğlu (Ne havalandı?) ⓘ

Bazen -özellikle sanatsal amaçlarla- özne öbeği arasına başka öğeler girebilir:

• Bir kadının suya değiyor ayakları. - Orhan Veli ("bir kadının ayakları" özne öbeği) ⓘ

Teknik tanım

Aristoteles'e kadar uzanan (ve tümce yapısı gramerleriyle ilişkilendirilen) bir geleneğe göre özne (parşömen kısaltmaları: SUB veya SU), bir tümcenin iki ana bileşeninden biridir, diğer bileşen yüklemdir ve yüklem özne hakkında bir şeyler söyler. Yüklem mantığı ve bağımlılık gramerleri ile ilişkili bir geleneğe göre, özne yüklemin en belirgin açık argümanıdır. Bu görüşe göre, argümanları olan tüm dillerde özne vardır, ancak bunu tüm diller için tutarlı bir şekilde tanımlamanın bir yolu yoktur. İngilizce gibi dillerde bile, anlamsal yüklem ile özne arasında her zaman mükemmel bir eşleşme olmayabilir, çünkü bir yüklem başka bir cümledeki bir argümana yüklenebilir (bkz. yükseltme). ⓘ

İşlevsel bir perspektiften bakıldığında, özne, yalın hal ile konuyu birleştiren bir tümcedir. Birçok dil (ergatif ya da Avustronezya kökenli olanlar gibi) bunu yapmaz ve bu tanıma göre özneleri olmaz. ⓘ

Tüm bu konumlar, he eats ve they eat arasındaki fiil biçimlerindeki farkın örneklediği gibi, İngilizcede öznenin sonlu fiil üzerinde kişi ve sayı uyumunu belirlediğini görür. Basmakalıp özne, İngilizcede bildirme cümlelerinde sonlu fiilden hemen önce gelir ve bir faili veya bir temayı temsil eder. Özne genellikle çok sözcüklü bir bileşendir ve kabaca sözcükleri bileşenler içinde sınıflandıran konuşma bölümlerinden ayırt edilmelidir. ⓘ

Aşağıdaki örnek cümlelerde, özneler kalın harflerle gösterilmiştir.

1. Sözlük kelimeleri bulmama yardımcı oluyor.
2. Garip bir şekilde masada dondurma belirdi.
3. Şurada oturan adam bana Tahiti'ye yeni bilet aldığını söyledi.
4. Başka hiçbir şey yeterince iyi değil.
5. Başka hiçbir şeyin yeterince iyi olmaması sürpriz olmamalı.
6. Günde altı çeşit sebze yemek sağlıklıdır.
7. İtirazlarına rağmen bize on torba giysi sattı. ⓘ

Konunun biçimleri

Özne, İngilizce'de ve diğer dillerde çok sayıda biçimde gerçekleştirilebilen bir bileşendir ve bunların çoğu aşağıdaki tabloda listelenmiştir:

İsim (öbek) veya zamir	Büyük araba evimizin önünde durdu. ⓘ
Bir ulaç (cümle)	Sürekli çekiçle vurması can sıkıcıydı.
A to-infinitive (cümle)	Okumak yazmaktan daha kolaydır.
Tam bir o-cümlesi	Dünyayı dolaştığı herkes tarafından biliniyordu.
Serbest bağıl cümle	Yaptığı her şey her zaman ilgi çekiciydi.
Doğrudan bir alıntı	Seni seviyorum cümlesi bugünlerde sıkça duyuluyor.
Sıfır (ama ima edilen) konu	Çöpü dışarı atın!
Bir küfür	Yağmur yağıyor.
Bir kataforik o	Dünyayı dolaştığı herkes tarafından biliniyordu.

Özneleri tanımlamak için kriterler

Özneleri tanımlamak için çeşitli kriterler vardır:

1. Özne-fiil uyumu: Özne, sonlu fiil ile kişi ve sayı bakımından uyumludur, örneğin: I am vs. *I is.
2. Bulunduğu konum: Özne, İngilizcedeki bildirim cümlelerinde tipik olarak sonlu fiilden hemen önce gelir, örneğin Tom güler.
3. Anlamsal rol: Etken çatıdaki tipik bir özne bir fail ya da temadır, yani fiil tarafından ifade edilen eylemi gerçekleştirir ya da bir tema olduğunda, yüklem tarafından kendisine atanan bir özelliği alır. ⓘ

Bu üç kriterden ilki (uyum) en güvenilir olanıdır. İngilizcede ve diğer birçok dilde özne, sonlu fiil ile kişi ve sayı bakımından (ve bazen cinsiyet bakımından da) uyuşur. İkinci ve üçüncü ölçütler yalnızca güçlü eğilimlerdir ve bazı yapılarda göz ardı edilebilirler, örn.

1. Tom kimya okuyor. - Üç kriter Tom'u özne olarak tanımlama konusunda hemfikirdir.
2. Tom kimya okuyor mu? - 1. ve 3. ölçütler Tom'u özne olarak tanımlar.
3. Kimya (Tom tarafından) çalışılıyor. - 1. ve 2. ölçütler Kimya'yı özne olarak tanımlar. ⓘ

İlk cümlede, her üç kriter de Tom'u özne olarak tanımlamak için birleşir. Evet/hayır sorusunun özne-yardımcı ters çevirmesini içeren ikinci cümlede, özne sonlu fiilden hemen sonra gelir (hemen önce gelmek yerine), bu da ikinci kriterin ihlal edildiği anlamına gelir. Edilgen çatıda ifade edilen üçüncü cümlede ise 1. ve 2. ölçüt birleşerek kimyayı özne olarak belirlerken, üçüncü ölçüt Tom'un özne olması gerektiğini çünkü Tom'un bir fail olduğunu öne sürer.

4. Morfolojik durum: Durum sistemleri olan dillerde, özne belirli bir durumla, genellikle yalın durumla işaretlenir.
5. Atlama: Birçok dil, söylemde bilinen bir özneyi sistematik olarak atlar. ⓘ

Dördüncü kriter İngilizce dışındaki dillere daha iyi uygulanabilir çünkü İngilizcede büyük ölçüde morfolojik durum işaretlemesi yoktur, bunun istisnası zamirlerin özne ve nesne biçimleridir, I/me, he/him, she/her, they/them. ⓘ

Beşinci kriter, İspanyolca, Portekizce, İtalyanca, Latince, Yunanca, Japonca ve Mandarin gibi tipik olarak pronominal özneleri bırakan dillerde faydalıdır. Bu dillerin çoğu öznenin kişi ve sayısını belirleyen fiil biçimleri açısından zengin olmasına rağmen, Japonca ve Mandarin'de bu tür biçimler hiç yoktur. Bu düşürme kalıbı bir dili otomatik olarak düşürme yanlısı bir dil yapmaz. İngilizce ve Fransızca gibi diğer dillerde, çoğu tümcenin bir öznesi olmalıdır ve bu özne ya bir isim (öbek), ya bir zamir ya da bir tümce olmalıdır. Bu, yan cümlenin temsil edeceği bir öğe olmadığında da geçerlidir. Bu nedenle rain gibi fiillerin, aslında temsil ettiği bir şey olmasa bile, it gibi bir öznesi olmalıdır. Bu durumda, bu bir açıklayıcı ve kukla zamirdir. Emir cümlelerinde, çoğu dil özneyi atlar, tipik olarak bir öznenin bulunmasını gerektiren İngilizcede bile, örn. ⓘ

• Onu bana ver.
• Dā mihi istud. (Latince)
• Me dá isso. (Brezilya Portekizcesi)
• Dá-me isso. (Avrupa Portekizcesi)
• Dámelo. (İspanyolca)
• Dammelo. (İtalyanca) ⓘ

Koordineli cümleler

Çeşitli dillerde bir özneyi tanımlamak için kullanılan ölçütlerden biri, aşağıdaki gibi eşgüdümlü cümlelerde öznenin atlanma olasılığıdır: Adam kadına vurdu ve [adam] buraya geldi. ⓘ

Edilgen bir yapıda, hasta bu kritere göre özne olur: Kadına adam vurdu ve [kadın] buraya geldi. ⓘ

Neredeyse yok olmuş Avustralya dili Dyirbal gibi ergatif dillerde, geçişli bir cümlede, bu tür cümlelerde atlanabilen etken yerine hastadır: Balan dyugumbil baŋgul yaraŋgu balgan, baninyu 'Adam (bayi yara) kadına (balan dyugumbil) vurdu ve [kadın] buraya geldi' ⓘ

Bu, bu tür ergatif dillerde hastanın aslında geçişli bir cümlede özne olduğunu göstermektedir. ⓘ

Zor durumlar

Özneleri tanımlamak için az önce tanıtılan kriterlere meydan okuyan bazı yapılar vardır. Aşağıdaki alt bölümler İngilizcede bu tür üç durumu kısaca göstermektedir: 1) varoluşsal orada-yapıları, 2) ters eşdizimsel yapılar ve 3) yerel ters çevirme yapıları. ⓘ

Varoluşsal orada-yapıları

Varoluşsal orada-yapılar, neyin özne olarak sayılması gerektiği konusunda farklı yorumlara izin verir, örn.

1. Sorunlar var.
2. Sorunlar var. ⓘ

Cümle 1'de, ilk kriter (uyum) ve ikinci kriter (işgal edilen konum) öznenin orada olduğunu öne sürerken, üçüncü kriter (anlamsal rol) daha ziyade sorunların özne olduğunu öne sürer. Buna karşılık, 2. cümlede, uyum ve anlamsal rol sorunların özne olduğunu gösterirken, işgal edilen konum öznenin var olduğunu göstermektedir. Bu gibi durumlarda, ilk kriter en açıklayıcı kriter olarak alınabilir; özne sonlu fiil ile uyumlu olmalıdır. ⓘ

Ters eşdizimsel yapılar

Özneyi tanımlamak için bir başka zor durum da ters eşdizimsel yapıdır, örn.

1. Çocuklar burada kaotik bir güçtür.
2. Buradaki kaotik güç çocuklardır. - Ters eşdizimsel yapı ⓘ

Kriterler birleşerek 1. cümlede özne olarak oğlanları tanımlamaktadır. Ancak durum böyleyse, kriterlerden ikisi (anlaşma ve işgal edilen konum) buradaki kaotik bir gücün özne olduğunu öne sürse de, benzer cümle 2'de de çocukların özne olduğu iddia edilebilir. Bu tür verilerle karşılaşıldığında, kişi tamamen keyfi olmaktan uzak bir karar vermek zorundadır. Yine birinci kriterin (uyum) en güvenilir kriter olduğu varsayılırsa, genellikle bir özne tespit edilebilir. ⓘ

Yer bildiren ters çevirme yapıları

Özne kavramına meydan okuyan bir başka yapı türü de yer değiştirmedir, örn.

1. Örümcekler yatağın altında ürüyorlar.
2. Yatağın altında örümcekler ürüyor. - Yer bildiren ters çevirme
3. *Örümcekler nerede ürüyordu? - Konumu sorgulama girişimi başarısız oldu
4. Örümcekler nerede ürüyor? - Konumu sorgulamaya yönelik başarılı girişim ⓘ

Kriterler 1. cümlede örümcekleri özne olarak kolayca tanımlamaktadır. Ancak 2. cümlede, işgal edilen konum yatağın altının özne olarak yorumlanması gerektiğini düşündürürken, uyum ve anlamsal rol örümcekleri özne olarak tanımlamaya devam etmektedir. Bu durum, 2. cümledeki örümceklerin fiil dizisinden sonra kanonik nesne konumunda görünmesine rağmen böyledir. Cümle 3'ün kötü ama cümle 4'ün iyi olması, gerçekten de olağandışı bir şeyler olduğunu ortaya koymaktadır, çünkü özne sonlu fiili hemen takip etmezse konumu sorgulama girişimi başarısız olmaktadır. Bu gözlem, 2. cümlede örümceklerin özne olarak alınmasına karşı çıkmaktadır. Ancak örümcekler özne değilse, o zaman cümlenin tamamen özneden yoksun olması gerekir ki bu da İngilizce'de mümkün değildir. ⓘ

Öznesiz tümceler

Öznesiz tümcelerin varlığı, ikili özne-yüklem ayrımına dayanan tümce yapısı kuramları için özellikle sorunlu olarak yorumlanabilir. Basit bir cümle, bir özne ve bir yüklemin birleşimi olarak tanımlanır, ancak özne yoksa, nasıl bir cümle olabilir? Öznesiz tümceler çoğunlukla İngilizce'de bulunmaz, ancak ilgili dillerde olağandışı değildir. Örneğin Almanca'da, kişisel olmayan edilgen tümceler tanınabilir bir özneden yoksun olabilir, örn. ⓘ

Gestern

dün

wurde

oldu

nur

sadece

geschlafen.

uyudu

"Dün herkes uyudu. ⓘ

Gestern 'dün' kelimesi genellikle bir zarf olarak yorumlanır, yani bu cümlede özne olarak alınamaz. Almanca'da bazı fiiller de yalın özne yerine datif veya akuzatif nesne gerektirir, örn. ⓘ

Mir

me-DAT

graut

huzursuz

Davor.

bu konuda

"Bu konuda huzursuzum. ⓘ

Bu mesaj kutusu yalnızca önizlemede gösterilir:

Aşağıdaki varsayılan genişletmelerden herhangi birini değiştirmek için şablonun belgelerine bakın:

DAT'ın "datif durum" anlamına geldiği varsayılır; ⓘ

Almancada özneler tipik olarak yalın durumla işaretlendiğinden (yukarıdaki dördüncü kriter), ilgili fiil argümanı yalın durumda değil, datif durumda göründüğü için bu cümlede bir özne olmadığı iddia edilebilir. ⓘ

İskoç Galcesi'ndeki kişisel olmayan cümleler bazen bir aktörün atlandığı ilk Almanca örneğe çok benzer bir biçime sahip olabilir. Aşağıdaki cümlede, 'chaidh' ("gitti") kelimesi zaman taşıyan bir yardımcıdır ve kişisel olmayan veya edilgen yapılarda kullanılır. 'falbh' ("terk etmek") kelimesi ise fiilden isimdir. ⓘ

Chaidh

gitti

falbh

ayrılmak

"Onlar/Herkes gitti. ⓘ

Cümle yapısında özneler

Özne, cümle yapısı teorilerinde ayrıcalıklı bir statüye sahiptir. Tümcenin bir özne ve bir yüklem olarak ikili bölünmesini kabul eden yaklaşımlarda (çoğu tümce yapısı gramerinde olduğu gibi), özne genellikle kök düğümün doğrudan bağımlısıdır, bu nedenle kardeşi yüklemdir. Buna karşın nesne, a fiilinin bir bağımlısı olarak yapıda daha aşağıda görünür, örn. ⓘ

Özneler mavi, nesneler ise turuncu renkle gösterilir. Öznenin özel statüsü, öznenin ağaçta her seferinde nesneden daha yukarıda olmasıyla görülebilir. İlk bölünmeyi reddeden sözdizimi kuramlarında (çoğu bağımlılık gramerinde olduğu gibi), özneye yine de sonlu fiilin doğrudan bağımlısı olduğu ölçüde ayrıcalıklı bir statü verilir. Aşağıdaki ağaçlar bir bağımlılık gramerinin ağaçlarıdır:

Özne, her iki ağaçta da kök düğüm olan sonlu fiilin bağımlısıdır. Buna karşılık nesne, sonlu olmayan fiilin bağımlısı olduğu ikinci ağaçta daha aşağıda görünür. Özne-yardımcı ters çevirme gerçekleştiğinde özne bağımlı bir sonlu fiil olarak kalır:

Öznenin önemi, kök sözcüğün, yani sonlu fiilin doğrudan bağımlısı olarak ağaçtaki konumuna tutarlı bir şekilde yansımaktadır. ⓘ

Gerçek özne

Cümledeki işi, eylemi veya oluşu bizzat gerçekleştiren öğedir. Görünür durumda (açık özne) veya gizli durumda (gizli özne) olabilir:

• Kaymakam, ödül alan öğrencileri tek tek tebrik etti. (açık ve gerçek özne)
• Bugünkü gazeteler, liderler zirvesine geniş yer ayırdı. (açık ve gerçek özne)
• Bulmaca çözmeyi çok severim. ("ben" gizli ve gerçek özne) ⓘ

Gerçek özneli fiil cümlelerinde (yüklemi fiil olan cümlelerde) fiil çatısı etkendir:

• Çocuklar havuzda oynuyor. ("oynuyor" etken fiil) ⓘ

İsim cümleleri (yüklemi isim olan cümleler) her zaman gerçek öznelidir:

• İncir ağacı evimizin arka bahçesinde. (açık ve gerçek özne)
• Of, çok sıcak! ("hava" gizli ve gerçek özne)
• Bugün çok erkencisiniz. ("siz" gizli ve gerçek özne) ⓘ

Gizli özne

Türkçede bazen ifade zenginliğini artırmak ya da pratik amaçlarla özne belirtilmez. Öznenin varlığı yüklemin kişisinden anlaşılır. Yazılı veya sözlü olarak cümlede bulunmayan ancak varlığı yükleme sorulan "ne" ve "kim" sorularıyla tespit edilen özneye gizli özne denir. Gizli özne, dilbilgisel amaçlarla yazılı olarak belirtilmek istendiğinde genellikle parantez içinde yazılır. ⓘ

• Yemeğini çabuk bitir. (Kim bitirsin?)
• (Sen) Yemeğini çabuk bitir.
• Yarın okula gidemeyeceğim. (Kim gidemeyecek?)
• (Ben) Yarın okula gidemeyeceğim.
• Üniversiteye başladı. (Kim başladı?)
• (O, Zehra, kardeşim vs.) Üniversiteye başladı. ⓘ

Öznenin kimliği, yüklemdeki şahıs çekim eklerinde gizlidir:

• (O) Kitapları buraya getirsin. (3. tekil şahıs)
• (Ben) Sizinle gelemeyeceğim. (1. tekil şahıs) ⓘ

Bazı zaman ve kip yapılarında yüklemin -belirli şahıslar için- şahıs eki almadığı unutulmamalıdır:

• (Sen) Gel. (2. tekil şahıs, emir kipi)
• (O) Yarın yola çıkacak. (3. tekil şahıs, gelecek zaman) ⓘ

Gizli özne kullanımına Türkçede sıklıkla rastlanır ve bu durum -başka bir gerekçe olmadıkça- anlatım bozukluğu değildir. ⓘ

Sözde özne

Yüklemi edilgen çatılı bir fiil olan cümlelerde, eylemden etkilenen öğeye sözde özne denir. Bu tür öznesi olan cümlelerde eylemin kim tarafından yapıldığı belirtilmez. Aşağıdaki örneklerde sözde özneler kalın yazılmıştır:

• Okulumuzun koridorları mavi renge boyandı. (Ne boyandı?)
• Yatak odasının camı kırılmış. (Ne kırılmış?) ⓘ

Etken bir fiil edilgen hâle getirilirken fiil sonuna -n, -in, -il eklerinden biri getirilir:

Etken	Edilgen ⓘ
okumak	okunmak
silmek	silinmek
duyurmak	duyurulmak

ÖNEMLİ: Yüklemi dönüşlü bir fiil olan cümlelerde "gerçek özne" bulunur:

• Ailem başarılarımla övünüyor. (açık ve gerçek özne)
• Bugün çok yorulduk. ("biz" gizli ve gerçek özne)
• Sizi gördüğüme çok sevindim. ("ben" gizli ve gerçek özne) ⓘ

Örtülü özne

Sözde özneli cümlelerde bazen, eylemin "kim" tarafından gerçekleştirildiği, dolaylı olarak belirtilir. Eylemi gerçekleştiren fakat cümlenin öznesi olmayan bu sözcüğe veya sözcük grubuna örtülü özne denir. Aşağıdaki örneklerde örtülü öznelerin altı çizilmiştir:

• Başarılı öğrenciler bakanlığımızca ödüllendirilecek.
• Yarışmacıların eserleri jüri heyeti tarafından incelendi. ⓘ

ÖNEMLİ: Örtülü özne, cümlenin öğeleri bulunurken, "özne" olarak değerlendirilmez. Bu tür cümlelerde özne, "sözde özne" olan sözcük grubudur. Örtülü özne ise çoğunlukla zarf tümleci kategorisindedir. ⓘ

Ağaçlardaki meyveler  rençperler tarafından  toplandı. 
____________________  _____________________  ________
        özne               zarf tümleci       yüklem ⓘ

Öznenin aldığı ekler

Özne hâl eki (-i, -e, -de, -den) almaz ancak iyelik eki veya çoğul eki alabilir:

• Kitabım ıslanmış. (-ım iyelik eki)
• Bugün dersler saat 12'de bitiyor. (-ler çoğul eki) ⓘ

İsim veya sıfat tamlaması halinde olabilir:

• Kapının kolu kırılmış. (isim tamlaması)
• Mutfaktan güzel kokular geliyordu. (sıfat tamlaması) ⓘ

Birden fazla varlık aynı anda özne olabilir:

• Polisler, itfaiyeciler ve sağlık görevlileri kaza mahalline akın ettiler. ⓘ

Tekillik-çoğulluk

Öznesi şahıs olmayan cümlelerde özne çoğul olsa dahi genellikle yüklem tekil olur:

• Gözlerim yaşardı.
• Uzun yıllar geçti.
• Bu elmalar olgunlaşmış. ⓘ

Öznesi şahıs olan cümlelerde yüklem tekil veya çoğul olabilir:

• Öğrenciler bahçeye çıktılar.
• Askerler içtima alanında toplandı. ⓘ

Öznesi çoğul olan cümlelerde özneden etkilenen nesne -tek bir varlık olsa dahi- çoğul yazılır:

• Çocuklar, kaza geçiren öğretmenleri Murat Bey'i ziyarete gitti.
• Sepetteki enikler annelerini emiyordu. ⓘ