Batşeba

Batşeba בַּת שֶׁבַע ⓘ
Sarayın banyosunda hizmetli kadınlar tarafından bakımı yapılan Batşeba
Eş(ler)i	Uriya Kral Davud
Çocuk(lar)ı	Simea Kral Süleyman
Babası	Elíam (Amíel)

Batşeba (İbranice: בַּת שֶׁבַע‎, romanize: Baṯ-šeḇa, lit. "Şeba'nın kızı", Tanakh'ta ismine yer verilen ve güzelliğiyle övülmüş Hititli kadındı. Kral Davud'un eşi olduktan sonra Birleşik İsrail Krallığı'nın en güçlü kadını oldu. Kral Davud'un oğlu ve gelecekte İsrail Kralı olacak olan Kral Süleyman'ın da annesidir. Daha öncesinde, hem amcasının oğlu hem de Kral Davud'un şövalyelerinden biri olan Hititli Uriya'yla evlenmişti. ⓘ

Eski Ahit'te kaydedildiğine göre Uriya, sınır boylarında İsrailoğulları'nın düşmanı Ammonlarla muharebe ederken Davud, gölde Batşeba'yı yıkanırken gördü. Güzelliği karşısında aklı başından gidince onunla cinsel ilişki kurmak istedi. Bunun üzerine Nathan ona şöyle dedi:

"Şehirde bir zengin bir yoksul adam vardı. Zenginin çok sayıda koyunları ve sığırları, yoksulunsa üzerine titrediği bir tek koyunu vardı sadece. Zengin evine gelen bir konuğa yoksulun koyununu ikram etti.

Kral Davud cevap verdi:

[yüksek sesle] Bu adam ölümü hak etti!

Nathan devam etti:

[sakince] Bu adam sensin. Seni kral yapan RAB'in sözünü hiçe saydın; kuşkusuz RAB seni cezalandıracak.

Peygamber Nathan, Tanrı adına Davud'u ciddi bir şekilde azarladı. ⓘ

Bathsheba ⓘ
İsrail'in kraliçe eşi
Kral Davut'un mektubunu tutan Bathsheba, Willem Drost, 1654, Louvre Müzesi
Eş	Hititli Uriya Kral David
Sorun	İsimsiz oğul Solomon Nathan Shammua Shobab
Ev	Davut'un Evi
Baba	Eliam
Anne	Bilinmiyor
Din	Yahudilik

Bathsheba (/bæθˈʃiːbə/ ya da /ˈbæθʃɪbə/; İbranice: בַּת שֶׁבַע, Baṯ-šeḇa', Bat-Sheva veya Batsheva, "Sheba'nın kızı" veya "yeminin kızı") İbranice Kutsal Kitap'a göre Hititli Uriya'nın ve daha sonra Davut'un karısıdır. Davut'un yerine kral olan Süleyman'ın annesiydi ve bu da onu Gebirah (Kraliçe ana) yapıyordu. En çok, kendisini yıkanırken gören ve ona şehvet duyan Kral Davut tarafından çağrıldığı İncil anlatısıyla tanınır. ⓘ

İncil'deki anlatı

Jean-Léon Gérôme'un Bathsheba'yı Davut'un gözetiminde yıkanırken gösteren tasviri. ⓘ

Bathşeva Eliam'ın kızıydı (2.Samuel 11:3, 1.Tarihler 3:5'te Ammiel). Gilonlu olarak tanımlanan Ahitofel'in oğlu olarak 2.Samuel 23:34'te bir Eliam'dan söz edilir. Bathsheba Hititli Uriya'nın karısıydı. ⓘ

Davut'un Bathşeva ile ilk ilişkileri 2. Samuel 11. bölümde anlatılır ve Tarihler Kitapları'nda atlanır. Davut sarayının damında yürürken çok güzel bir kadının yıkandığını gördü. Soruşturulmasını emretti ve kadının Uriya'nın karısı Batşeba olduğunu öğrendi. Onu arzuladı ve daha sonra hamile bıraktı. David ve Diana Garland, Davut'un Bathsheba'ya yaptıklarını İbranice Kutsal Kitap'ta tecavüzün bir örneği olarak görürler. ⓘ

Davut günahını gizlemek için, Uriya'nın onunla cinsel ilişkiye girip çocuğun kendisine ait olduğunu düşünmesi umuduyla (birlikte seferde olduğu) Uriya'yı ordudan çağırdı. Ancak Uriya, aktif hizmetteki savaşçılar için geçerli olan eski krallık kuralını ihlal etmek istemedi. Evine, kendi yatağına gitmek yerine saray birlikleriyle kalmayı tercih etti. ⓘ

Davut Bathsheba'yı 'baştan çıkarırken'. Anonim 17. yüzyıl tablosu. ⓘ

Uriya'yı Bathsheba'yla cinsel ilişkiye girmeye ikna etme çabaları başarısız olunca, Kral Davut generali Yoav'a Uriya'nın savaşın ön saflarına, ölme ihtimalinin daha yüksek olduğu yere yerleştirilmesi emrini verdi. Davut Uriya'nın ölümüne yol açan mesajı bizzat Uriya'ya ilettirdi (2.Samuel 11:6-15). Uriya Rabbah kuşatmasında öldürüldükten sonra (2.Samuel 11:17), Batşeva Uriya'nın yasını tuttu, ama sonra Davut Batşeva'yı evine alıp karısı yaptı ve kadın doğum yaptı (2.Samuel 11:26-27). ⓘ

Davut'un bu davranışı İsrail tanrısı Yahve'nin ('Rab') hoşuna gitmedi ve kralı azarlaması için peygamber Natan'ı gönderdi. Peygamber, fakir komşusunun küçük bir kuzusunu elinden alan zengin adamın kıssasını anlattıktan (2.Samuel 12:1-6) ve kralın bu adaletsiz davranışa karşı öfkesini uyandırdıktan sonra, olayı doğrudan Davut'un Bat-şeva'yla ilgili davranışına uyguladı. Natan, Uriya'yı öldürdüğü ve karısını aldığı için RAB'bin Davut'un evini cezalandıracağını belirtti, ve Davut'a yakın (רֵעַ rea) birinin onun bütün karılarını alıp götürmesine / ele geçirmesine (לָקַח laqach) ve güpegündüz herkesin gözü önünde onlarla yatmasına / tecavüz etmesine (שָׁכַב šākab) izin verecekti (2. Samuel 12: 9-12). Kral Davut hemen günahını itiraf etti ve içten tövbesini dile getirdi. Bathşeva'nın Davut'tan olan ilk (isimsiz) çocuğu doğduktan kısa bir süre sonra, Yahve onu ağır bir hastalıkla vurdu (2. Samuel 12:15). Davut çocuğunu bağışlaması için Tanrı'ya yalvardı, oruç tuttu ve geceleri yere çul sererek yattı (2Sa.12:16-17), ama yedi gün sonra çocuk öldü (2Sa.12:18). Kral Davut bunu bir ceza olarak kabul etti, RAB'bin evine gitti ve O'na tapındı (2.Samuel 12:20-23). ⓘ

Bat-şeva daha sonra Davut'un oğlu Süleyman'ı doğurdu. Davut'un yaşlılığında Bat-şeva, Davut'un vaadine dayanarak, Şilav (2.Samuel 3:1-6), Adoniya (1.Krallar 1:11-31) ve diğerleri (2.Samuel 3:1-6) gibi Davut'un diğer eşlerinden hayatta kalan büyük oğullarının yerine Süleyman'ın tahta geçmesini sağladı. Davut'un cezası yıllar sonra Davut'un çok sevdiği oğullarından biri olan Avşalom'un krallığı iç savaşa sürükleyen bir ayaklanmaya önderlik etmesiyle gerçekleşti. Dahası, yeni kral olma iddiasını ortaya koymak için, Avşalom babasının cariyelerinden on tanesiyle herkesin önünde cinsel ilişkiye girdi; bu, Davut'un başka bir adamın kadınını gizlice almasının doğrudan, on kat ilahi cezası olarak düşünülebilir (2.Samuel 16:20-23). ⓘ

Yahudilik

Ahitofel'le İlişkisi

William Blake'in Bathsheba at the Bath adlı tablosu, Tate Britain

Bazı bilginler, Talmud'daki pasajlarda olduğu gibi, Bathşeva'yı Ahitofel'in torunu olarak görürler. Tartışma, 2 Sam. 11:3'te Eliam'ın kızı olarak adlandırılması ve 2 Sam. 11:3 ve 2 Sam 23:34'te Davut'un "otuz adamından" biri olan Gilonlu Ahitofel'in oğlu Eliam'dan söz edilir. O zaman bu iki Eliam'ın aynı kişi olduğu varsayılır. ⓘ

Ancak 1.Tarihler'de isimler çok farklıdır: 1.Tarihler 3:5'te Bathsheba, Ammiel'in kızı Bathshua olarak adlandırılır. Ve 1.Tarihler 11:36'da Davut'un otuz oğlunun listesinde Pelonlu Ahiya vardır. Bazıları Ahitofel'in torun sahibi olacak kadar yaşlı olup olmadığını da sorgulamışlardır. ⓘ

Haham literatüründe

Bathşeva, Davut'un ünlü danışmanı Ahitofel'in torunuydu. Aggadah, Ahitofel'in astroloji bilgisiyle kendisini İsrail kralı olacağına inandırdığını belirtir. Bu nedenle Avşalom'u, Yahudi yasalarına göre er ya da geç ölüm cezasını da beraberinde getirecek olan affedilmez bir suç işlemeye teşvik etti (2Sa.16:21); bu tavsiyenin nedeni Avşalom'u ortadan kaldırmak ve böylece tahta çıkmak için kendisine bir yol açmaktı. Ancak astrolojik bilgileri kendisi tarafından yanlış anlaşılmıştı; çünkü gerçekte sadece oğlu Eliam'ın kızı olan torunu Batşeba'nın kraliçe olacağını öngörüyordu. ⓘ

Midraş, Davut ve Batşeva'nın günahkâr ilişkisine yol açan Şeytan'ın etkisini şu şekilde tasvir eder: Bathsheba belki de bir hasır perdenin arkasında yıkanmaktaydı. Şeytan bir kuş kılığına girmiş olarak tasvir edilir. Kuşa ateş eden Davut perdeye vurarak onu parçalar; böylece Bathsheba güzelliğiyle Davut'un karşısına çıkar. ⓘ

Hıristiyanlık

Matta 1:6'da İsa'nın atalarından biri olarak "Uriya'nın karısı "ndan bahsedilmektedir. ⓘ

Ortaçağ tipolojisinde Bathsheba, Davut'un İsa'nın antitipi olması gibi, kilisenin kişileştirilmiş hali olan Ecclesia'nın rolünü önceden haber veren antitip olarak kabul edilir. Bir kraliçe ve anne olarak, Cennetin Kraliçesi olarak Kutsal Bakire Meryem ile de ilişkilendirilmiştir. Bathsheba'nın oğlu Kral Süleyman onu selamlamak için ayağa kalkar, hürmetle eğilir ve ona sağ koltuğunda bir yer verir. Bu onun yüce statüsünü ve kraliyet krallığındaki payını gösterir. Bat-şeva tebaası için şefaatçi olarak hareket eder ve onların dileklerini Kral'a iletir: "Kral Süleyman'a dua et - seni reddetmeyecektir - Şunamlı Abişag'ı bana eş olarak vermesini iste". ⓘ

İsa Kilise'yi kurduğunda, kalıtsal Davut Hanedanı ile sürekliliğini korur: Kral Mesih'in annesi olan Meryem, Katoliklikte Tanrı'nın Krallığında Ana Kraliçe olarak son derece ayrıcalıklı bir statüye sahiptir ve kendisine dua eden inananlar adına şefaat etmeye devam eder. ⓘ

İslam

İslam'da Davut bir peygamber olarak kabul edilir ve bazı İslami gelenekler İncil'deki hikayeyi peygamberlerin yanılmazlığı (İsmet) ilkesiyle bağdaşmaz olarak görür. Tefsir el-Kebir ve Mecma' el-Beyan'da aktarılan bir hadiste Ali ibn Ebi Talib'in şöyle dediği ifade edilmektedir: "Her kim rivayetlerde anlatıldığı gibi Davud'un Uriya'nın karısıyla evlendiğini söylerse, onu iki kez cezalandırırım: Biri kazf (birini zina ile suçlamak), diğeri de peygamberliğe saygısızlık (Davud peygambere iftira)." ⓘ

Şia âlimlerinden rivayet edilen bir başka hadiste ise Ali er-Rıdha'nın diğer dinlerin âlimleriyle peygamberlerin yanılmazlığı hakkında tartışırken içlerinden birine "Davud hakkında ne dersiniz?" diye sorduğu, onun da "Davud namaz kılarken önüne güzel bir kuş çıktı ve Davud namazını bırakıp kuşun peşinden gitti. Davut sarayının damında yürürken Bathsheba'nın banyo yaptığını gördü... Bunun üzerine Davut, Bathsheba ile evlenebilmek için kocasını savaş meydanının ön saflarına yerleştirdi, böylece öldürülecekti." Ali Al-Ridha üzüldü ve şöyle dedi: "İnna lillahi ve inna ileyhi raci'un, Allah'ın peygamberine namazda tembellik atfediyorsun, sonra onu iffetsizlikle suçluyorsun, sonra da masum bir adamı öldürmekle suçluyorsun!" "Peki Uriya'nın hikâyesi nedir?" diye sorunca Ali Al-Ridha, "O dönemde kocası ölen ya da savaşta öldürülen kadınlar bir daha asla evlenmezlerdi (ve bu birçok kötülüğün kaynağıydı). Davut bu geleneği bozan ilk kişiydi. Uriya savaşta tesadüfen öldükten sonra Davut onun karısıyla evlendi, ancak insanlar bu anormal evliliği kabullenmekte zorlandılar (ve daha sonra bu evlilik hakkında efsaneler üretildi.) ⓘ

Eleştirel yorum

Bathsheba Davut'un habercisiyle birlikte, kral çatısından izlerken, 1562 Jan Massys ⓘ

Bathşeba'nın adı 1.Tarihler 3:5'te "Bath-şua" olarak geçer, bu biçim sadece "Bath-şeba "nın değişik bir okunuşudur. Bath-şeva'dan bahsedilen bölümler 2. Samuel 11:2-12:24 ve 1. Krallar 1:2'dir - her ikisi de Samuel ve Krallar kitaplarının en eski tabakasının parçalarıdır, Davut'un saray tarihinin bir parçasıdır, olaylara çok yakın duran ve Davut'u idealize etmeyen biri tarafından yazılmıştır. İçerdiği malzeme, bu kitapların daha sonraki tabakalarında yer alanlardan daha yüksek tarihsel değere sahiptir. Budde daha sonra bunu Hexateuch'un Jahwist belgesi ile ilişkilendirmiştir. ⓘ

Bathsheba'nın öyküsüyle ilgili tek müdahale on ikinci bölümün başlarında yer alan ve Natan'ın Davut'u azarlamasının ahlaki tonunu yükselten bazı ayetlerdir. Karl Budde'ye göre tahrif edilmiş kısım 12:7, 8 ve 10-12'dir; Friedrich Schwally ve H. P. Smith'e göre 12:1-15a'nın tamamı tahriftir ve 12:15b doğrudan 11:15'e bağlanmalıdır. 15b doğrudan 11:27 ile birleştirilmelidir. Bu durum Bathsheba'nın kendisiyle ilgili anlatıyı doğrudan etkilemez. 1.Tarihler, Batşeva'nın Davut'un karısı olma şeklinden hiç söz etmez ve sadece 1.Tarihler 3:5'te çocuklarının adlarını verir: Şimea, Şobab, Natan ve Süleyman. ⓘ

Batşeva'nın babası Eliam'dı (1.Tarihler 3:5'te "Ammiel"). Bu aynı zamanda Davut'un kahramanlarından Ahitofel'in bir oğlunun adı olduğu için (2.Samuel 23:34), belki de Batşeva Ahitofel'in torunuydu ve Avşalom'un isyanı sırasında Ahitofel'in Davut'u terk etmesi, Davut'un Batşeva'ya karşı davranışının öcünü almak içindi. ⓘ

Kenneth E. Bailey pasajı farklı bir açıdan yorumlamaktadır: Davut'un Yeruşalim'inin sıkışık olduğunu ve Bathsheba'nın evinin Davut'un çatısından yirmi adım kadar uzakta olabileceğini söyler; eski zamanlarda insanlar vücutları konusunda son derece alçakgönüllüydü, bu yüzden Bathsheba'nın kendini kasıtlı olarak sergilediğini, böylece masum bir kurban olmak yerine, Uriya'dan kurtulmak ve Kral Davut'un yanına taşınmak için Davut'u baştan çıkaranın aslında kendisi olduğunu öne sürer. ⓘ

Davut Bathsheba'yı seks için çağırdı. Lawrence O. Richards, Kutsal Kitap metninin Bathsheba'nın masumiyetini desteklediğini, Davut'un onun kimliğini öğrenmek ve onu çağırmak için inisiyatif aldığını ve o sırada yalnız olduğunu ve bir Kralın isteklerini reddetmesinin mümkün olmadığını belirtir. David J. Zucker, "onun bir 'güç tecavüzü' kurbanı olduğunu" yazmaktadır. Andrew J. Schmutzer, "Davut'un Bathsheba'yı 'alması', onun kendisine gelmesinden kendisini sorumlu kılar" demiştir. Antony F. Campbell, "'Bathsheba'nın ihlali', özellikle metnin hikaye anlatımındaki kararsızlık göz önüne alındığında, en az tatmin edici terminoloji olabilir" demektedir. Michael D. Coogan'a göre, Davut'un suçlanması metinde en başından itibaren açıkça belirtilmiştir: "Bahar mevsimiydi, kralların savaşa gittiği zaman... ama Davut Yeruşalim'de kaldı" (2. Samuel 11:1); Davut savaşta olsaydı, bu olay gerçekleşmezdi. ⓘ

Bathsheba olayı kitabın bakış açısında bir değişime yol açar; bundan sonra Davut "olayları yönlendirmek yerine büyük ölçüde onların merhametine kalmıştır". Artık ailesini kontrol edemez ve sonunda Avşalom tarafından devrilir. Ve 2. Samuel 13'te, Bathsheba olayından hemen sonra anlatılan, Davut'un oğlu Amnon'un kız kardeşi Tamar'a tecavüzünün öyküsü, baba ve oğlun cinsel suiistimalleri arasında bir paralellik kuruyor gibi görünmektedir. ⓘ

Kültürel referanslar

Sanat - Bathsheba banyosunda

Artemisia Gentileschi tarafından yapılan resim
(daha fazlası Commons'ta). ⓘ

Havva ile birlikte Bathsheba, Hıristiyan sanatında çıplak tasviri kolaylıkla ve düzenli olarak gerekçelendirilebilen neredeyse tek kadındır ve bu nedenle ortaçağ sanatında çıplaklığın gelişiminde önemli bir figürdür. Hikayesinin başka noktalarında bazen giyinik gösterilse de, hem ortaçağ hem de daha sonraki sanatta en yaygın tasvir, Bathsheba'yı Kral Davut'un gözetiminde yıkanırken gösteren sanattaki konunun resmi adı olan Bathsheba Hamamında'dır. Bu, poza ve giysi ya da havluların yerleştirilmesine bağlı olarak çeşitli çıplaklık derecelerinde gösterilebilir. Belki de şaşırtıcı bir şekilde, 15. yüzyılda en yaygın yerleştirmelerden biri, mezmurların yerini alan ve sıradan insanlar için en popüler ibadet kitabı olan kişisel bir dua kitabı olan saat kitabını resmeden minyatürlerdi. Bu durum özellikle Fransa'da geçerliydi. ⓘ

Sanatta bu konu, Kadının Gücü toposunda en sık gösterilenlerden biridir. Büyük bir çıplak kadını tarihi bir resmin odağına yerleştirmek için bir fırsat olan bu konu, Rönesans'tan itibaren popüler olmuştur. Bazen Bathsheba'nın hizmetçileri ya da Davut'un gönderdiği "haberciler" gösterilir, çoğu zaman da uzaktan, çatısından izleyen bir Davut. Haberciler bazen Davut'un kendisiyle karıştırılır, ancak çoğu sanatçı bu bölümde Davut'u uzakta tutarak İncil'i takip eder. ⓘ

Makale içeren resimler şunlardır:

• Bathsheba, Hans Memling, 1480 civarı
• Bathsheba Hamamda (Rembrandt), Louvre, konunun en ünlü tablosu.
• Bathsheba Hamamda (Veronese), 1575, Musée des Beaux-Arts de Lyon, Fransa. Alışılmadık bir şekilde Bathsheba bu şekilde giydirilmiştir.
• Bathsheba (resim), Artemisia Gentileschi (ve Viviano Codazzi, Domenico Gargiulo, 1637
• Bathsheba Hamamında (Ricci), 1720'ler, Güzel Sanatlar Müzesi, Budapeşte
• Bathsheba Çeşme Başında, Rubens, yaklaşık 1635. Bathsheba Davut'un mektubunu alıyor ⓘ

Edebiyat

• 1588 David ve Bethsabe, George Peele tarafından yazılmış bir oyun
• 1874 Bathsheba, David ve Uriah'ın hikayesi Thomas Hardy'nin Far from the Madding Crowd adlı romanında yankılanır.
• 1893 Sherlock Holmes'un Eğri Adamın Macerası adlı öyküsü Davut/Bathsheba öyküsünü ana yapı olarak kullanır.
• 1984 Joseph Heller tarafından yazılan trajikomik roman Tanrı Biliyor. Kral Davut tarafından anlatılan, ölüm döşeğindeki anıları olduğu iddia edilen, ancak basit bir şekilde anlatılmayan hikaye, Davut'un koyun güttüğü çocukluğunu, Samuel peygamberi, Goliath'ı, Kral Saul'u, Jonathan'ı (ve eşcinsel imaları), Bathsheba ve Uriya'yı, Mezmurları, Abşalom'un ihanetini, Süleyman'ı, hatta ara sıra Davut'un gelecek ve Cennet bilgisine ihanet ettiğini gösteren komik bir şekilde parçalanmıştır.
• 2000 Liz Curtis Higgs'in Kutsal Kitap yorumları antolojisi Really Bad Girls of the Bible, 2 Samuel 11'in ilk bölümüne dayanan çağdaş bir öykü içermekte, ardından gelen yorum bölümünde Kutsal Kitap'taki öyküyü tartışmaktadır.
• 2015 Peygamber Nathan tarafından anlatılan ve Uriya ile Bathsheba'nın hikâyesini de içeren Kral Davut'un hayatı, Geraldine Brooks'un The Secret Chord adlı romanına konu olmuştur.
• 2020 Elizabeth Cook'un Lux adlı romanı, Thomas Wyatt'ın gözünden Davut ve Bathsheba'yı Henry VIII ve Anne Boleyn ile karşılaştırıyor. ⓘ

Film

Bathsheba tarafından canlandırılmıştır:

• 1951 yapımı David ve Bathsheba filminde Susan Hayward
• Ezra Laderman'ın And David Wept (1971) opera/kantatının TV prömiyerinde Rosalind Elias
• Jane Seymour 1976 yapımı TV filmi The Story of David'de (1976).
• Alice Krige 1985 yapımı Kral Davut filminde
• Melia Kreiling 2013 TV mini dizisi İncil'de. ⓘ

Müzikal

• Leonard Cohen'in "Hallelujah" (1985'te yayımlanmıştır) adlı şarkısında Davut ve Bathsheba'ya (adı verilmemiştir) atıfta bulunulmaktadır ("you saw her bathing on the roof, her beauty in the moonlight overthrew you").
• Pixies'in 1989 tarihli Doolittle albümünde yer alan "Dead" şarkısı Davut'un Bathsheba'ya duyduğu şehveti, zinalarından kaynaklanan hamileliği ve Uriya'nın ölümünü anlatır. Bathsheba ve Uriya'dan isimleriyle bahsedilmektedir.
• Sting'in 1991 tarihli The Soul Cages albümünde yer alan "Mad About You" adlı şarkı, David'in Bathsheba'ya olan saplantısını David'in bakış açısından ele alır
• Brown Bird'ün Bottom of the Sea albümünde yer alan "David and Bethsheba" hikayenin David'in bakış açısından yeniden anlatımıdır. ⓘ