Oblast
Bir oblast (/ˈɒblæst/; ayrıca BK: /ˈɒblɑːst/; Kiril alfabesi (Rusça ve Ukraynaca dahil olmak üzere çoğu dilde): область, Bulgarca: област) Belarus, Bulgaristan, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya ve Ukrayna'nın yanı sıra eski Sovyetler Birliği ve Yugoslavya Krallığı'nın bir tür idari bölünmesidir. ⓘ
Sovyetler Birliği'nin ardıl devletlerindeki resmi terimler farklılık göstermektedir, ancak bazıları hala Rusça terimin bir akrabasını kullanmaktadır, örn, vobłasć (voblasts, voblasts', resmi yazım: вобласць, Taraškievica: вобласьць, [ˈvobɫasʲtsʲ]) Belarus bölgeleri için, oblys (çoğul: oblystar) Kazakistan bölgeleri için ve oblusu (облусу) Kırgızistan bölgeleri için kullanılır. ⓘ
Terim genellikle "alan", "bölge", "il" veya "bölge" olarak çevrilir. Son çeviri karışıklığa yol açabilir, çünkü "raion", bağlama bağlı olarak "bölge", "ilçe" veya "il" olarak çevrilebilecek diğer idari bölüm türleri için kullanılabilir. ⓘ
Oblast (Belarusça: во́бласьць; Boşnakça: oblast; Bulgarca: област; Çekçe: oblast; Rusça: о́бласть; Sırpça: област; Slovakça: oblasť; Ukraynaca: о́бласть), slavca bir kelimedir. Eyalet ve bölge anlamına gelmektedir. SSCB döneminde önemli bir yere sahip bu yerleşim birimleri özerk cumhuriyet kavramından sonra gelirdi. Sovyet meclisinde oblastlar da temsil edilirdi. Kazak Türkçesine oblıs (облыс) olarak geçmiştir (aymaq (аймақ) olarak da kullanılır). Bugün eskiden Sovyet cumhuriyeti olan cumhuriyetlerin hepsinde oblast terimi kullanılmaktadır. Ayrıca özerk oblastlar da bulunmaktaydı. ⓘ
Bulgaristan
1999 yılından bu yana Bulgaristan, genellikle "iller" olarak tercüme edilen 28 oblasta bölünmüştür. Daha önce ülke oblast olarak da adlandırılan sadece dokuz birime bölünmüştü. ⓘ
Rus İmparatorluğu
Rus İmparatorluğu'nda oblastlar idari birimler olarak kabul edilir ve Genel Valiliklerin veya kraislerin bir parçası olarak yer alırdı. O zamanlar var olan oblastların çoğu ülkenin periferisindeydi (örneğin Kars Oblastı veya Transcaspian Oblastı) veya Kazakların yaşadığı bölgeleri kapsıyordu. ⓘ
Sovyetler Birliği
Sovyetler Birliği'nde oblastlar, birlik cumhuriyetlerinin idari bölüm türlerinden biriydi. Bu düzeydeki tüm idari birimler gibi oblastlar da doğrudan oblastların yetkisi altındaki ilçelerden (raion) ve şehirlerden/kasabalardan oluşuyordu. Bazı oblastlar özerk okrug adı verilen özerk birimler de içermekteydi. GOELRO planı kapsamındaki Sovyetler Birliği elektrifikasyon programı nedeniyle, Gosplan'ın Bölgeselleştirme Komitesi'nin yöneticisi olan Ivan Alexandrov, "kaybedilen egemenlik haklarının kalıntıları" yerine rasyonel ekonomik planlamayı kullanarak Sovyetler Birliği'ni on üç Avrupa ve sekiz Asya oblastına böldü. ⓘ
Tamamen idari birimler olarak oluşturuldukları için oblastların isimleri genellikle ilgili tarihi bölgelerin isimlerine karşılık gelmiyordu. Birkaç istisna dışında, Sovyet oblastları idari merkezlerinin adını almıştır. ⓘ
Sovyet sonrası ülkeler
Diğer eski Sovyet ülkelerindeki oblastlar resmi olarak adlandırılır:
| Bölgesel varlık | Yerel terim | İngilizce terim | Detaylar | Yorum ⓘ |
|---|---|---|---|---|
| Ermenistan | marz | il veya bölge | bkz Marz (ülke alt bölümü) | Oblast 1995 tarihli bir yasanın Rusça versiyonunda. |
| Belarus | voblast (vobłaść) / oblast | bölge | Belarus'un bölgelerine bakınız | Rusça ve Belarusça her ikisi de devlet dilidir. |
| Kazakistan | oblys | bölge | Kazakistan'ın bölgelerine bakınız | |
| Kırgızistan | oblus / oblast | bölge | Kırgızistan'ın Bölgelerine bakınız | Kırgızca ve Rusça her iki resmi dildir |
| Rusya | oblast | oblast veya bölge | bkz. Rusya'nın Oblastları | Rusya Anayasası'na göre oblastlar, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından önce Rusya SFSC içinde sahip oldukları idari birimlerden daha yüksek bir statü olan Federasyon'un tebaası olarak kabul edilirler. Federal özne statüsü oblastlara bir dereceye kadar özerklik ve Federasyon Konseyi'nde temsil hakkı vermektedir. |
| Tacikistan | viloyat | bölge | Tacikistan Bölgelerine bakınız | |
| Türkmenistan | welaýat | bölge | Türkmenistan'ın Bölgelerine bakınız | |
| Ukrayna | oblast | oblast veya bölge | Ukrayna'nın Oblastlarına bakınız | |
| Özbekistan | viloyat | bölge | Özbekistan Bölgelerine bakınız |
Viloyat ve welaýat Türkçe vilayet teriminden türetilmiş olup, kendisi de Arapça wilāya (ولاية) teriminden türetilmiştir ⓘ
Ukrayna
Ukrayna'da oblast (Ukraynaca: область), İngilizce'de bölge olarak adlandırılır ve ülkenin 24 temel idari biriminden birini ifade eder. Ukrayna üniter bir devlet olduğu için, bölgelerin Ukrayna Anayasası'nda ve kanunla belirlenenler dışında fazla bir yasal yetki alanı yoktur. Anayasanın XI. bölümünün 140-146. maddeleri doğrudan yerel yönetimler ve yetkileri ile ilgilidir. ⓘ
Oblastlar ayrıca sayıları 11 ila 27 arasında değişen raionlara (ilçeler) bölünmüştür. ⓘ
Yugoslavya
1922 yılında Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı oblast adı verilen 33 idari bölüme ayrılmıştır. 1929 yılında oblastların yerini banovina olarak bilinen daha büyük idari birimler aldı. ⓘ
Yugoslav Savaşları sırasında Bosna Hersek ve Hırvatistan'da birkaç Sırp Özerk Oblastı kuruldu. Bu oblastlar daha sonra Sırp Krajina Cumhuriyeti ve Sırp Cumhuriyeti olarak birleştirildi. ⓘ