Ziggurat
Ziggurat (Akatça ziqqurrat, zaqā "yükselmiş yere kurmak"), Antik Mezopotamya vadisinde ve İran'da terası bulunan piramitlere benzeyen tapınak kulesidir. ⓘ
Zigguratlar eski Mezopotamya'da Sümerlerde, Babillerde ve Asurlarda bir çeşit tapınaktır. En eski ziggurat örnekleri basit yükselti platformları iken Ubaid döneminde MÖ 4000'li yıllara aitti. En sonuncusu da MÖ 6. yüzyıldadır. Piramitlerin aksine zigguratların üstü düzdür. Basamak piramidi tarzı ilk krallık dönemleri sonunda olmuştur. Dikdörtgen, oval ya da kare platformlar üzerinde kurulan zigguratların pramitsel tasarımı mevcuttu. Güneşte ısıtılmış tuğlalar zigguratların dışındaki görüntüsünü yaratmıştır. Bu tuğlalar genelde astrolojik anlamlarından dolayı değişik renklere sahipti. Kat sayısı 2 ila 7 arasındaydı ve tepesinde ya bir tapınak ya da türbe bulunurdu. Türbeye ulaşmak için bir tarafında rampalar yapılır ve bu rampa en aşağısından en yükseğine kadar uzanırdı.Tanınmış örnekleri arasında Nasiriye'da bulunan Büyük Ur Zigguradı bulunur. ⓘ
Mezopotamya zigguratları sadece halkın ibadet ettiği ya da seremoni yaptığı yerler değildi. Bu yerlerde tanrıların bulunduğuna inanılırdı. Zigguratlar sayesinde tanrıların insanlara yakın olduğuna inanılırdı. Her şehrin kendi tanrısı mevcuttu. Sadece rahipler zigguratın içerisindeki odalara girebilirdi ve onların sorumluluğu altında tanrıların gereksinimleri karşılanırdı. Bu vesile ile, zigguratların içerisinde tanrılarla yüz yüze karşılaştıklarını ve diyalog kurabildiklerini iddia eden rahipler böylece Sümer halkının en güçlü üyelerinden olmuştur. ⓘ
Bilinen 32 ziggurat vardır. Bunlardan 4'ü İran'da, gerisi Irak'tadır.En son keşfedilen ziggurat İran'ın merkezi Tepe Sialk'ta bulunmuştur. ⓘ
Günümüzde eski halini en iyi koruyan zigguratlardan biri de İran'ın batısında Koka Zanbil'dedir; İran-Irak Savaşında birçok arkeolojik yer yokolsa da burası ayakta kalmıştır. Tepe Sialk ise günümüzde mevcut olan en eski ziggurat olduğu tahmin edilmektedir ve MÖ 3000'li yıllardan kalmaktadır. Ziggurat tasarımları basit bir tepe üzerine oturulmuş mimariden, matematiği ve inşaatın mucizesine kadar ulaşabilen birçok çeşittedir. ⓘ
Basit bir ziggurata örnek, Sümerler döneminden kalan Uruk'taki Beyaz Tapınak'dır. Ziggurat kendiliğinden Beyaz Tapınağın bulunduğu yerdir. Amacı da ne kadar gökyüzüne yakın olursa, tanrılara ulaşımın o kadar kolay olduğuna inanılırdı. ⓘ
Bilinen en büyük ziggurat ise, Babil'den kalma Marduk zigguratıdır (ya da Etemenanki). Ne yazık ki, bu tapınağın tabanından bile kalıntısı fazla kalmamıştır, ancak arkeolojik araştırmalar ve tarihsel kayıtlar sayesinde bu zigguratın renkli 7 katlı, ve tepesinde de dev bir tapınaığın bulunduğu gösterir. Tapınağının renginin indigo (mora yakın) olduğu düşünülmekte, ve en üst katlarda da bu renk kullanılmaktadır. Tapınağın üstüne giden 3 merdivenin bulunduğu bilinir, ve bunlardan ikisi zigguratın yarısına kadar ulaşır. ⓘ
Bu zigguratın diğer ismi Etemenanki,Sümerce'de "Cennet ve Dünya'nın kuruluşu" manasına gelir. Hammurabi tarafından inşa edildiğine inanılır, ve bu zigguratın içinde bulunanlar bundan daha önce bulunan zigguratlarda da bulunur. En üst katı 15 metre uzunluğunda tuğla gelişimiyle Kral Nabukadnezzar tarafından yapılmıştır. ⓘ
Bir ziggurat (/ˈzɪɡʊˌræt/; Çivi yazısı: 𒅆𒂍𒉪, Akadça: ziqqurratum, zaqārum'un D-seması 'çıkıntı yapmak, yüksek inşa etmek', İbranice zaqar (זָקַר) 'çıkıntı yapmak' gibi diğer Sami dillerle akraba) antik Mezopotamya'da inşa edilen bir tür masif yapıdır. Birbirini izleyen katlardan veya seviyelerden oluşan teraslı bir bileşik şeklindedir. Önemli zigguratlar arasında Nasiriye yakınlarındaki Ur Büyük Zigguratı, Bağdat yakınlarındaki Aqar Quf Zigguratı, Babil'de şimdi yıkılmış olan Etemenanki, Khūzestān'daki Chogha Zanbil ve Sialk sayılabilir. Sümerler Tanrıların Zigguratların tepesindeki tapınakta yaşadığına inanırlardı, bu yüzden sadece rahipler ve diğer saygın kişiler buraya girebilirdi. Toplum onlara müzik, hasat ve tapınakta yaşamaları için adanmış heykeller yaratmak gibi pek çok şey sunuyordu. ⓘ
Tarih
Ziggurat kelimesi eski Asurca'da ziqqurratum (yükseklik, zirve) kelimesinden gelmektedir. Zaqārum'dan, yüksekte olmak. Ur Zigguratı, Ur'un Üçüncü Hanedanlığı döneminde, yaklaşık olarak MÖ 21. yüzyılda Nanna/Sîn'in onuruna ithaf eden Kral Ur-Nammu tarafından inşa edilmiş bir Neo-Sümer zigguratıdır. ⓘ
Açıklama
.jpg)
Zigguratlar eski Sümerler, Akadlar, Elamlılar, Eblaitler ve Babilliler tarafından yerel dinler için inşa edilmiştir. Her ziggurat, diğer binaları da içeren bir tapınak kompleksinin parçasıydı. Zigguratın öncüleri, MÖ altıncı binyılda Ubeyd döneminden kalma yükseltilmiş platformlardır. Zigguratlar platformlar (genellikle oval, dikdörtgen veya kare) olarak başlamıştır. Ziggurat, düz bir tepesi olan mastaba benzeri bir yapıydı. Güneşte pişmiş tuğlalar zigguratın çekirdeğini oluşturuyor, dış yüzleri ise pişmiş tuğlalarla kaplanıyordu. Her basamak bir altındaki basamaktan biraz daha küçüktü. Yüzler genellikle farklı renklerde sırlanırdı ve astrolojik bir öneme sahip olabilirlerdi. Krallar bazen isimlerini bu sırlı tuğlaların üzerine kazdırırlardı. Kat sayısı iki ila yedi arasında değişiyordu. ⓘ
Arkeolog Harriet Crawford'a göre,
Genellikle zigguratların bir tapınağı desteklediği varsayılır, ancak bunun için tek kanıt Herodot'tan gelir ve fiziksel kanıt mevcut değildir ... Böyle bir tapınağın bulunma olasılığı çok düşüktür. Erozyon, ayakta kalan zigguratları genellikle orijinal yüksekliklerinin bir kısmına indirmiştir, ancak metinsel kanıtlar bu tapınakların amacı hakkında daha fazla bilgi sağlayabilir. Mevcut bilgilerimiz ışığında, zigguratların platformlar üzerindeki daha önceki tapınaklardan geliştiği ve küçük tapınakların en yüksek aşamalarda durduğu önerisini bir çalışma hipotezi olarak benimsemek makul görünmektedir ... ⓘ
Tapınağa erişim, zigguratın bir tarafındaki bir dizi rampa ya da tabandan zirveye uzanan spiral bir rampa ile sağlanmış olmalıdır. Mezopotamya zigguratları halka açık ibadet ya da tören yerleri değildi. Tanrıların ikamet ettiği yerler olduklarına inanılırdı ve her şehrin kendi koruyucu tanrısı vardı. Sadece rahiplerin ziggurat üzerinde ya da tabanındaki odalarda bulunmasına izin verilirdi ve tanrılara bakmak ve ihtiyaçlarını karşılamak onların sorumluluğundaydı. Rahipler Sümer ve Asur-Babil toplumunun çok güçlü üyeleriydi. ⓘ
En iyi korunmuş zigguratlardan biri batı İran'daki Chogha Zanbil'dir. İran'ın Kaşan kentindeki Sialk zigguratı, M.Ö. 3. binyılın başlarına tarihlenen bilinen en eski zigguratlardan biridir. Ziggurat tasarımları, üzerine bir tapınağın oturduğu basit kaidelerden, birkaç teraslı kata yayılan ve tepesinde bir tapınak bulunan matematik ve inşaat harikalarına kadar değişiyordu. ⓘ
Basit bir ziggurat örneği, antik Sümer'deki Beyaz Uruk Tapınağı'dır. Zigguratın kendisi Beyaz Tapınağın üzerine kurulduğu temeldir. Amacı tapınağı göklere yaklaştırmak ve yerden tapınağa basamaklarla erişim sağlamaktır. Mezopotamyalılar bu piramit tapınakların cennetle dünyayı birbirine bağladığına inanırlardı. Aslında, Babil'deki ziggurat Sümerce'de "Cennetin ve dünyanın temelinin evi" anlamına gelen Etemenanki olarak biliniyordu. ⓘ
İlk inşa tarihi bilinmemekle birlikte, M.Ö. on dördüncü yüzyıl ile dokuzuncu yüzyıl arasında değişen tarihler önerilmiş, metinsel kanıtlar ise ikinci binyılda var olduğunu göstermiştir. Ne yazık ki, bu devasa yapının tabanından bile geriye pek bir şey kalmamıştır, ancak arkeolojik bulgular ve tarihi anlatılar bu kulenin yedi çok renkli katmandan oluştuğunu ve tepesinde mükemmel boyutlarda bir tapınak bulunduğunu göstermektedir. Tapınağın, katmanların üst kısımlarıyla eşleşen çivit mavisi bir renge boyandığı ve korunduğu düşünülmektedir. Tapınağa çıkan üç merdiven olduğu bilinmektedir; bunlardan ikisinin (yan taraftaki) ziggurat yüksekliğinin sadece yarısına kadar çıktığı düşünülmektedir. ⓘ
Yorum ve önemi
Herodot'a göre, her zigguratın tepesinde bir tapınak vardı, ancak bu tapınaklardan hiçbiri günümüze ulaşmamıştır. Zigguratların pratik işlevlerinden biri, rahiplerin her yıl ovaları sular altında bırakan ve 1967 selinde olduğu gibi zaman zaman yüzlerce kilometreyi sular altında bırakan yükselen sulardan kaçabilecekleri yüksek bir yerdi. Zigguratın bir diğer pratik işlevi de güvenlikti. Tapınağa sadece üç merdivenle ulaşılabildiğinden, az sayıda muhafız rahip olmayanların zigguratın tepesindeki tapınakta yapılan Eleusinian gizemleri gibi inisiyasyon ritüelleri, kurbanlık yiyeceklerin pişirilmesi ve kurbanlık hayvanların yakılması gibi ritüelleri gözetlemesini engelleyebiliyordu. Her ziggurat, etrafında bir şehrin yayıldığı avlu, depo odaları, banyolar ve yaşam alanlarını içeren bir tapınak kompleksinin ve halkın ibadet ettiği bir yerin parçasıydı. ⓘ
Etki
Babil Kulesi'nin İncil'deki anlatımı, modern bilim adamları tarafından Mezopotamya'daki zigguratların devasa inşaat girişimleriyle ve özellikle de Babil'deki Etemenanki zigguratıyla, Nebukadnezar II tarafından restorasyonunu anlatan Babil Kulesi Steli ışığında ilişkilendirilmiştir. ⓘ
Mısır piramitlerinin tasarımı, özellikle de en eski piramitlerin (Sakkara'daki Zoser Piramidi, M.Ö. 2600) basamaklı tasarımları, Mezopotamya'da inşa edilen zigguratların bir evrimi olabilir. ⓘ
Ziggurat şekli 1970'lerden itibaren modern mimaride ve Brütalist mimaride yeniden canlanmıştır. Al Zaqura Binası, Bağdat'ta bulunan bir hükümet binasıdır. Irak başbakanlık ofisine hizmet vermektedir. Bağdat'taki Babylon Oteli de ziggurattan esinlenmiştir. Chet Holifield Federal Binası, formu nedeniyle halk arasında "Ziggurat" olarak bilinir. Laguna Niguel, Kaliforniya'da 1968 ve 1971 yılları arasında inşa edilmiş bir Birleşik Devletler hükümet binasıdır. Diğer örnekler arasında West Sacramento, Kaliforniya'daki Ziggurat ve Londra'daki SIS Binası sayılabilir. ⓘ
Bakınız :Kategori:Ziggurat tarzı modern mimari ⓘ
Günümüz mimarisinde ziggurat
Ziggurat tarzı ve mimarisi günümüzde bile Dünya'nın birçok yerinde kullanılır. Örnek olarak :
- University of Tennessee Hodges Kütüphanesi, Knoxville, Tennessee.
- Irmak Zigguratı, Sakramento, Kaliforniya.
- University of East Anglia yurt binası.
- SIS (ya da MI6) binası, İngiliz Gizli Servisi'nin karargahı.
- Solomon R. Guggenheim Müzesi, New York ⓘ
Video oyunlarında ziggurat
- Xenosaga'da Ziggurat 8 ya da Ziggy oyunun protagonistlerinden ve oynanabilen bir karakterdir.
- Warcraft 3'te ölümsüzler ırkında birçok binadan biridir. Ayrıca World of Warcraft'da "Eastern Plaguelands" da bulunur.
- Blizzard'ın Starcraft oyunundaki Nexus Protoss ırkının ana binası ziggurat şeklindedir.
- City of Heroes'da Ziggurat Brickstown'daki büyük bir hapishanedir.
- Quake'de Ziggurat Vertigo bölümü mevcuttur.
- Alex Kidd: The Lost Stars'da Ziggurat mevcuttur.
- Serious Sam: The Second Encounter'da Ziggurat isimli bir bölüm vardır.
- Age of Empires'daki Babil medeniyetindeki tapınaklar ve harikalar zigguratlar hakkındadır. ⓘ
Filmlerde Ziggurat
- Metropolis çizgi filminde Ziggurat bir kulenin ismidir.
- Ziggurat Blade: Trinity filminde görülmektedir.
- Ziggurat Ghostbusters filminde Gozer'in diğer boyuta geçmesi için kurulur. ⓘ