Eşek
| Eşek ⓘ | |
|---|---|
| |
Koruma statüsü
| |
Evcilleştirilmiş
| |
Bilimsel sınıflandırma 
| |
| Krallık: | Hayvanlar Alemi |
| Filum: | Kordalılar |
| Sınıf: | Memeliler |
| Sipariş: | Perissodactyla |
| Aile: | Equidae |
| Cins: | Equus |
| Türler: | E. africanus
|
| Alt türler: | E. a. asinus
|
| Üçlü isim | |
| Equus africanus asinus Linnaeus, 1758
| |
| Dosya:Feral population and distribution worldwide.png | |
| Eşekler, yabani, at dünya dağılımı | |
Evcil eşek, at ile aynı familyadan olan Equidae familyasında yer alan toynaklı bir memelidir. Afrika yaban eşeği Equus africanus'tan türemiştir ve onun bir alt türü olan Equus africanus asinus ya da ayrı bir tür olan Equus asinus olarak sınıflandırılabilir. Muhtemelen yaklaşık 5.000 veya 6.000 yıl önce Afrika'da evcilleştirilmiştir ve o zamandan beri çoğunlukla bir iş hayvanı olarak kullanılmaktadır. ⓘ
Çoğunluğu az gelişmiş ülkelerde olmak üzere dünyada 40 milyondan fazla eşek bulunmaktadır ve bunlar esas olarak yük veya yük hayvanı olarak kullanılmaktadır. Çalışan eşekler genellikle geçimlik düzeyde veya altında yaşayanlarla ilişkilendirilirken, gelişmiş ülkelerde az sayıda eşek veya merkep üreme amacıyla veya evcil hayvan olarak tutulmaktadır. ⓘ
Erkek eşek jack veya jackass, dişi eşek jenny veya jennet ve her iki cinsiyetten olgunlaşmamış eşek ise tay olarak bilinir. Jack'ler genellikle katır üretmek için kısraklarla çiftleştirilir; bir aygır ve jenny'den gelen bir katırın biyolojik karşılığı bir hinny'dir. ⓘ
Eşek (Equus asinus), atgiller (Equidae) familyasının evcilleştirilmiş türlerinden biridir. Eşekler, ilk kez MÖ 3000 civarında Mezopotamya veya Mısır'da evcilleştirilmiş ve dünyaya yayılmıştır. ⓘ
İsimlendirme
Geleneksel olarak eşeğin bilimsel adı, hayvanların bilimsel adları için kullanılan öncelik ilkesine dayalı olarak Equus asinus asinus'tur. Ancak, Uluslararası Zoolojik Adlandırma Komisyonu 2003 yılında, evcil türler ve yabani türler birbirinin alt türü olarak kabul edilirse, yabani türün bilimsel adının, bu alt tür evcil alt türden sonra tanımlanmış olsa bile, önceliğe sahip olduğuna karar vermiştir. Bu, eşek için uygun bilimsel adın, bir alt tür olarak kabul edildiğinde Equus africanus asinus ve bir tür olarak kabul edildiğinde Equus asinus olduğu anlamına gelir. ⓘ
Bir zamanlar eşek için eşanlamlısı olan ass daha yaygın bir terimdi. Eşek kelimesinin kayıtlara geçen ilk kullanımı 1784 ya da 1785 yılında olmuştur. Eşek kelimesinin diğer Hint-Avrupa dillerinin çoğunda akrabaları varken, eşek etimolojik olarak belirsiz bir kelimedir ve güvenilir bir akrabası tespit edilememiştir. Türetilmesine ilişkin hipotezler arasında şunlar yer almaktadır:
- belki de don benzeri ağırlığından dolayı İspanyolca'dan; eşek aynı zamanda "İspanya Kralı'nın trompetçisi" olarak da bilinirdi.
- Belki de tipik bir eşek rengi olan dun'un (donuk grimsi kahverengi) küçültülmüş halidir.
- Belki de Duncan isminden gelmektedir.
- Belki de taklit kökenlidir.
18. yüzyıldan itibaren eşek yavaş yavaş ass'ın yerini almış ve jenny de artık arkaik olarak kabul edilen she-ass'ın yerini almıştır. Bu değişiklik, konuşmada aşağılayıcı terimlerden kaçınma eğiliminden kaynaklanmış olabilir ve Kuzey Amerika İngilizcesinde horoz yerine cock ya da eskiden cunny (cunt kelimesinin bir varyasyonu) ile eşsesli olan coney yerine rabbit kelimesinin kullanılmasına benzetilebilir. 17. yüzyılın sonuna gelindiğinde, hem ass hem de arse kelimelerinin telaffuzundaki değişiklikler, bazı İngilizce türlerinde sesteş olmalarına neden olmuştur. Bu dönemden itibaren İngilizcede eşek için kullanılan diğer kelimeler arasında İskoçya'da cuddy, güneybatı İngiltere'de neddy ve güneydoğu İngiltere'de dicky yer almaktadır; moke 19. yüzyılda belgelenmiştir ve Galce veya Roman kökenli olabilir. ⓘ
Burro hem İspanyolca hem de Portekizce'de eşek için kullanılan bir kelimedir. Amerika Birleşik Devletleri'nde, genellikle Rocky Dağları'nın batısında yaşayan yabani eşeklere uygulanır; aynı zamanda herhangi bir küçük eşeği de ifade edebilir. ⓘ
Tarihçe
Günümüzdeki tüm atları içeren Equus cinsinin, Plesippus ara formu aracılığıyla Dinohippus'tan evrimleştiğine inanılmaktadır. En eski türlerden biri olan Equus simplicidens, zebra benzeri ve eşek şeklinde bir kafaya sahip olarak tanımlanmaktadır. Bugüne kadarki en eski fosil, ABD'nin Idaho eyaletinden ~3,5 milyon yıllıktır. Benzer yaştaki Equus livenzovensis'in Batı Avrupa ve Rusya'dan belgelenmesiyle cinsin Eski Dünya'ya hızla yayıldığı görülmektedir. ⓘ
Moleküler filogeniler, tüm modern atgillerin (Equus cinsi üyeleri) en son ortak atasının ~5.6 (3.9-7.8) mya yaşadığını göstermektedir. Kanada'dan 700.000 yıllık bir orta Pleistosen at metapodial kemiğinin doğrudan paleogenomik dizilimi, BP 4.0 ila 4.5 Myr aralığında en son ortak ata (MRCA) için günümüzden önce 4.07 Myr daha yakın bir tarihe işaret etmektedir. En eski farklılaşmalar Asya hemionları (kulan, onager ve kiang dahil olmak üzere E. (Asinus) alt cinsi) ve ardından Afrika zebralarıdır (E. (Dolichohippus) ve E. (Hippotigris) alt cinsleri). Evcilleştirilmiş at dahil diğer tüm modern formlar (ve birçok fosil Pliyosen ve Pleistosen formu) ~4,8 (3,2-6,5) milyon yıl önce ayrılan E. (Equus) alt cinsine aittir. ⓘ
Modern eşeğin ataları Afrika yaban eşeğinin Nubya ve Somali alt türleridir. Aşağı Mısır'daki Ma'adi'de MÖ dördüncü binyıla tarihlenen evcil eşek kalıntıları bulunmuştur ve eşeğin evcilleştirilmesinin MÖ yedinci ve sekizinci binyıllarda sığır, koyun ve keçilerin evcilleştirilmesinden çok sonra gerçekleştiğine inanılmaktadır. Eşekler muhtemelen ilk olarak Nubia'daki pastoral insanlar tarafından evcilleştirilmiştir ve bu kültürün başlıca yük hayvanı olarak öküzün yerini almışlardır. Eşeklerin evcilleştirilmesi pastoral kültürlerin hareket kabiliyetini arttırmış, geviş getiren hayvanlara göre geviş getirmek için zamana ihtiyaç duymama avantajına sahip olmuş ve Mısır'da uzun mesafeli ticaretin gelişmesinde hayati bir rol oynamıştır. Mısır'ın MÖ 2675 ve 2565 yılları arasındaki IV. Hanedan döneminde, toplumun varlıklı üyelerinin tarımda, süt ve et hayvanı olarak ve yük hayvanı olarak kullanılan 1.000'den fazla eşeğe sahip olduğu bilinmektedir. 2003 yılında Kral Narmer ya da Kral Hor-Aha'nın (ilk Mısır firavunlarından ikisi) mezarı kazılmış ve genellikle yüksek rütbeli insanlar için kullanılan bir şekilde gömülmüş on eşeğin iskeleti bulunmuştur. Bu gömüler eşeklerin erken Mısır devleti ve hükümdarı için önemini göstermektedir. ⓘ
MÖ dördüncü binyılın sonunda eşek Güneybatı Asya'ya yayılmış ve ana yetiştirme merkezi MÖ 1800'lerde Mezopotamya'ya kaymıştır. Büyük, beyaz binek eşeklerinin yetiştirilmesi Şam'ı meşhur ederken, Suriyeli yetiştiriciler, kolay yürüyüşü nedeniyle kadınlar tarafından tercih edilen biri de dahil olmak üzere en az üç başka cins geliştirdi. Muskat ya da Yemen eşeği Arabistan'da geliştirilmiştir. M.Ö. ikinci binyıla gelindiğinde eşek Avrupa'ya getirilmiştir, muhtemelen bağcılıkla aynı zamanda, çünkü eşek Suriyeli şarap tanrısı Dionysos ile ilişkilendirilmektedir. Yunanlılar bunların her ikisini de bugün İtalya, Fransa ve İspanya'da bulunanlar da dahil olmak üzere birçok kolonilerine yaymış; Romalılar ise imparatorluklarının dört bir yanına dağıtmıştır. ⓘ
Amerika kıtasına ilk eşekler Kristof Kolomb'un İkinci Yolculuğu sırasında gemilerle gelmiş ve 1495 yılında Hispaniola'da karaya çıkarılmışlardır. Kuzey Amerika'ya ilk ulaşanlar, Meksika'nın ilk piskoposu Juan de Zumárraga tarafından Meksika'ya götürülen iki hayvan olabilir. 6 Aralık 1528'de Meksika'ya ulaşan ilk eşekler, Nisan 1598'de Juan de Oñate ile birlikte Rio Grande'yi geçmiş olabilir. O zamandan itibaren kuzeye doğru yayılmışlar, misyonlarda ve madenlerde kullanılmışlardır. Eşeklerin bugünkü Arizona'da 1679 yılında mevcut olduğu belgelenmiştir. Eşek, 19. yüzyılın Altına Hücum yıllarında Amerika Birleşik Devletleri'nin batısındaki ilk maden arayıcılarının tercih ettiği yük hayvanı olmuştur. Madencilik patlamasının sona ermesiyle birlikte birçoğu kaçtı ya da terk edildi ve yabani bir nüfus oluştu. ⓘ
Koruma statüsü
2006 yılında dünya çapında yaklaşık 41 milyon eşek olduğu bildirilmiştir. En fazla eşek 11 milyon ile Çin'de bulunurken, onu Pakistan, Etiyopya ve Meksika takip ediyordu. Ancak 2017 itibariyle Çin nüfusunun 3 milyona düştüğü ve Çin'de eşek ürünlerine yönelik artan ticaret ve talep nedeniyle Afrika nüfusunun da baskı altında olduğu bildirilmiştir. Bazı araştırmacılar, birçok eşek sayılmadığı için gerçek sayının biraz daha yüksek olabileceğine inanıyor. FAO'nun dünya bölgelerinin her biri için ırkların sayısı ve dünya nüfusunun yüzdesi 2006'daydı:
| Bölge | Irk sayısı | Dünya nüfusunun %'si ⓘ |
|---|---|---|
| Afrika | 26 | 26.9 |
| Asya ve Pasifik | 32 | 37.6 |
| Avrupa ve Kafkasya | 51 | 3.7 |
| Latin Amerika ve Karayipler | 24 | 19.9 |
| Yakın ve Orta Doğu | 47 | 11.8 |
| Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada | 5 | 0.1 |
| Dünya | 185 | 41 milyon baş |
1997 yılında dünyadaki eşek sayısının tarihin büyük bir bölümünde olduğu gibi artmaya devam ettiği bildirilmiştir; buna katkıda bulunan faktörler olarak artan insan nüfusu, bazı yoksul ülkelerde ekonomik kalkınma ve sosyal istikrarda ilerleme, ormanların çiftlik ve mera arazisine dönüştürülmesi, motorlu taşıt ve yakıt fiyatlarının yükselmesi ve eşeklerin evcil hayvan olarak popülerliği gösterilmiştir. O zamandan bu yana, dünya eşek nüfusunun hızla azaldığı, 1995 ve 2000 yılları arasında 43,7 milyondan 43,5 milyona ve 2006 yılında ise sadece 41 milyona düştüğü bildirilmektedir. Nüfustaki düşüş gelişmiş ülkelerde daha belirgindir; Avrupa'da 1944 yılında 3 milyon olan toplam eşek sayısı 1994 yılında 1 milyonun biraz üzerine düşmüştür. ⓘ
FAO'nun Evcil Hayvan Çeşitliliği Bilgi Sistemi (DAD-IS) Haziran 2011'de 189 eşek ırkını listelemiştir. 2000 yılında dünya çapında kaydedilen eşek türü sayısı 97, 1995 yılında ise 77 idi. Bu hızlı artış, FAO'nun Hayvan Genetik Kaynakları projesi tarafından eşek ırklarının tanımlanması ve tanınmasına gösterilen ilgiye bağlanmaktadır. Yeni ırkların tanınma oranı özellikle bazı gelişmiş ülkelerde yüksek olmuştur. Fransa'da 1990'ların başına kadar sadece bir ırk, Baudet du Poitou, tanınıyordu; 2005 yılına gelindiğinde altı eşek ırkı daha resmi olarak tanındı. ⓘ
Gelişmiş ülkelerde, hem yurtiçinde hem de yurtdışında eşeklerin refahı bir endişe kaynağı haline gelmiş ve emekli ve kurtarılmış eşekler için bir dizi barınak kurulmuştur. Bunların en büyüğü İngiltere'nin Sidmouth kenti yakınlarındaki The Donkey Sanctuary olup, Mısır, Etiyopya, Hindistan, Kenya ve Meksika'daki eşek refahı projelerini de desteklemektedir. ⓘ
2017 yılında, Çin eşeklerinin sayısındaki düşüş, üremelerinin yavaş olduğu gerçeğiyle birleşince Çinli tedarikçiler Afrika'ya yönelmeye başladı. Talepteki artış ve talep edilebilecek fiyatın bir sonucu olarak Kenya üç eşek mezbahası açtı. Ancak eşeklerin refahına yönelik endişeler, Uganda, Tanzanya, Botsvana, Nijer, Burkina Faso, Mali ve Senegal dahil olmak üzere bir dizi Afrika ülkesinin Çin'in eşek ürünlerini satın almasını yasaklamasıyla sonuçlandı. ⓘ
2019 yılında The Donkey Sanctuary, Çin'de ejiao talebinin artmasıyla küresel eşek nüfusunun önümüzdeki yarım on yıl içinde yarı yarıya azalabileceği uyarısında bulundu. ⓘ
Özellikleri
Eşeklerin boyutları hem cinslerine hem de çevresel koşullara bağlı olarak önemli ölçüde değişir ve cidago yükseklikleri 90 santimetreden (35 inç) daha az ile yaklaşık 150 cm (59 inç) arasında değişir. En fakir ülkelerde çalışan eşeklerin ortalama yaşam süresi 12 ila 15 yıl arasındadır; daha müreffeh ülkelerde ise 30 ila 50 yıl arasında bir ömre sahip olabilirler. ⓘ
Eşekler marjinal çöl arazilerine adapte olmuşlardır. Yabani ve yabani atların aksine, kurak bölgelerdeki yabani eşekler yalnızdır ve harem oluşturmazlar. Her yetişkin eşek kendine bir ev alanı belirler; geniş bir alanda üreme tek bir eşeğin hakimiyetinde olabilir. Eşeklerin tipik olarak yirmi saniye süren ve üç kilometreden fazla bir mesafeden duyulabilen yüksek sesli çağrısı ya da anırması, çölün geniş alanlarında diğer eşeklerle iletişim halinde kalmaya yardımcı olabilir. Eşeklerin büyük kulakları daha uzaktaki sesleri algılayabilir ve eşeğin kanını soğutmaya yardımcı olabilir. Eşekler kendilerini ısırarak, ön toynaklarıyla vurarak ya da arka ayaklarıyla tekmeleyerek savunabilirler. Anırma olarak adlandırılan sesleri genellikle İngilizce'de "hee haw" olarak ifade edilir. ⓘ
Üreme
Bir jenny normalde yaklaşık 12 ay hamile kalır, ancak gebelik süresi 11 ila 14 ay arasında değişir ve genellikle tek bir tay doğurur. İkiz doğumlar nadirdir, ancak atlardan daha azdır. Eşek gebeliklerinin yaklaşık yüzde 1,7'si ikizle sonuçlanır; bunların yaklaşık yüzde 14'ünde her iki tay da hayatta kalır. Genel olarak eşeklerin gebe kalma oranı atlarınkinden daha düşüktür (yani kısraklar için %60-65 olan orandan daha az). ⓘ
Cennetler doğumdan sonraki 9 ya da 10 gün içinde kızgınlık dönemine girse de doğurganlıkları düşük kalır ve üreme sisteminin normale dönmemiş olması muhtemeldir. Bu nedenle, kısraklardaki uygulamanın aksine, yeniden çiftleştirmeden önce bir veya iki östrus döngüsü daha beklemek olağandır. Dişiler genellikle taylarına karşı çok korumacıdır ve bazıları yanlarında bir tay varken östrusa girmez. Yeniden çiftleşmenin zaman alması ve dişi tayın gebelik süresinin uzunluğu, dişi tayın yılda birden az tay doğuracağı anlamına gelir. Bu ve gebelik süresinin daha uzun olması nedeniyle, eşek yetiştiricileri at yetiştiricileri gibi her yıl bir tay elde etmeyi beklemezler, ancak dört yılda üç tay planlayabilirler. ⓘ
Eşekler Equidae familyasının diğer üyeleriyle melezlenebilir ve yaygın olarak atlarla melezlenirler. Eşek ve kısrak arasındaki melez katırdır ve birçok ülkede çalışma ve binek hayvanı olarak değerlendirilir. Asino di Martina Franca, Baudet du Poitou ve Mammoth Jack gibi bazı büyük eşek ırkları sadece katır üretimi için yetiştirilmektedir. Bir aygır ve bir jenny arasındaki melez, bir hinny'dir ve daha az yaygındır. Diğer türler arası melezler gibi, katırlar ve hinniler de genellikle kısırdır. Eşekler zebralarla da çiftleşebilir ve bu çiftleşmeden doğan yavrulara zonkey (diğer isimlerin yanı sıra) adı verilir. ⓘ
Davranış
Eşeklerin inatçılık konusunda kötü bir şöhreti vardır, ancak bu, atların sergilediğinden çok daha güçlü bir kendini koruma duygusuna bağlanmaktadır. Muhtemelen daha güçlü bir av içgüdüsüne ve insanlarla daha zayıf bir bağa dayanan bu inatçılık nedeniyle, bir eşeği herhangi bir nedenle tehlikeli olarak algıladığı bir şeyi yapmaya zorlamak ya da korkutmak çok daha zordur. Bir kişi onların güvenini kazandığında, istekli ve arkadaş canlısı ortaklar olabilirler ve iş konusunda çok güvenilirdirler. ⓘ
Davranışları ve bilişleriyle ilgili resmi çalışmalar oldukça sınırlı olsa da, eşekler oldukça zeki, temkinli, arkadaş canlısı, oyuncu ve öğrenmeye hevesli görünmektedir. ⓘ
Kullanım
Skegness'te klasik İngiliz sahil eşekleri
Kuzey Kolombiya'daki Tayrona Ulusal Doğal Parkı'nda eşek sürüsü
Hydra adasında ulaşım için eşekler
Eşek arabasında Uygur adam. Kaşgar ⓘ
Eşek, en az 5.000 yıldır bir iş hayvanı olarak kullanılmaktadır. Dünyadaki 40 milyondan fazla eşeğin yaklaşık %96'sı az gelişmiş ülkelerde bulunmakta ve bu ülkelerde esas olarak yük hayvanı olarak ya da taşımacılıkta veya tarımda cer işlerinde kullanılmaktadır. Eşek, insan emeğinden sonra en ucuz tarımsal güç biçimidir. Eşeklere binilebilir ya da harman, su taşıma, değirmen ve diğer işlerde kullanılabilirler. Kadınların tarımda öküzlerle çalışmasını yasaklayan bazı kültürler, bu tabuyu eşeklere teşmil etmeyerek her iki cinsiyet tarafından da kullanılmasına izin vermektedir. ⓘ
Yük hayvanı olarak kullanımlarının ortadan kalktığı gelişmiş ülkelerde, eşekler katırları gütmek, koyunları korumak, çocuklar ya da turistler için eşek gezintileri yapmak ve evcil hayvan olarak kullanılmaktadır. Eşekler, atlar ve midillilerle birlikte otlatılabilir veya ahırda tutulabilir ve gergin atlar üzerinde sakinleştirici bir etkisi olduğu düşünülmektedir. Bir kısrak ve tayla bir eşek tanıştırılırsa, yavru annesinden sütten kesildikten sonra destek için eşeğe dönebilir. ⓘ
Birkaç eşek sağılır veya et için yetiştirilir. Dünya genelinde her yıl yaklaşık 3,5 milyon eşek ve katır eti için kesilmektedir. Avrupa'da at eti tüketiminin en yüksek olduğu ve eşek etinin birçok yöresel yemeğin ana malzemesi olduğu İtalya'da 2010 yılında yaklaşık 1.000 eşek kesilmiş ve yaklaşık 100 ton (98 uzun ton; 110 kısa ton) et elde edilmiştir. Eşek sütü iyi fiyatlara alıcı bulabilmektedir: 2009 yılında İtalya'da ortalama fiyat litre başına 15 Avro iken, 2008 yılında Hırvatistan'da 100 ml başına 6 Avro fiyat bildirilmiştir; sabun ve kozmetik ürünlerinin yanı sıra beslenme amaçlı olarak da kullanılmaktadır. Hem süt hem de et için niş pazarlar genişlemektedir. Geçmişte eşek derisi parşömen üretiminde kullanılıyordu. İngiltere merkezli yardım kuruluşu The Donkey Sanctuary, 2017 yılında her yıl 1,8 milyon derinin ticaretinin yapıldığını, ancak talebin 10 milyona kadar çıkabileceğini tahmin ediyor. ⓘ
Çin'de eşek eti, bu tür yemeklerde uzmanlaşmış bazı restoranlarla birlikte bir lezzet olarak kabul edilir ve Guo Li Zhuang restoranları yemeklerde eşeklerin cinsel organlarını sunar. Eşek derisi jelatini, geleneksel bir Çin tıbbı ürünü yapmak için derinin ıslatılması ve haşlanmasıyla üretilir. Eşek derisinin kaynatılmasıyla elde edilen jelatin olan Ejiao, Ekim 2017 fiyatlarıyla kilosu 388 dolara kadar satılabilmektedir. ⓘ
Savaşta
Birinci Dünya Savaşı sırasında Avustralya ve Yeni Zelanda Ordu Birlikleri'nde görev yapan İngiliz sedye taşıyıcısı John Simpson Kirkpatrick ve Yeni Zelanda Sağlık Birlikleri'nden Richard Alexander "Dick" Henderson, Gelibolu'da yaralı askerleri savaş alanından kurtarmak için eşekleri kullanmıştır. ⓘ
İngiliz yemek yazarı Matthew Fort'a göre, eşekler İtalyan Ordusunda da kullanılmıştır. Mountain Fusiliers'ın her birinin teçhizatlarını taşımak için bir eşeği vardı ve aşırı durumlarda hayvan yenebiliyordu. ⓘ
Eşekler ayrıca Afganistan'daki savaş ve diğer çatışmalarda patlayıcı taşımak için de kullanılmıştır. ⓘ
Bakım
Nallama
_-_TIMEA.jpg)
Eşek toynakları atlarınkinden daha esnektir ve doğal olarak o kadar hızlı aşınmazlar. Düzenli kırpma gerekebilir; ihmal kalıcı hasara yol açabilir. Çalışan eşeklerin nallanması gerekebilir. Eşek nalları at nallarına benzer, ancak genellikle daha küçüktür ve parmak klipsleri yoktur. ⓘ
Beslenme
Doğdukları kurak ve yarı kurak iklimlerde, eşekler her günün yarısından fazlasını yiyecek arayarak ve genellikle düşük kaliteli çalılarla beslenerek geçirirler. Eşek, kaba yemlerin arka bağırsak fermantasyonu, çekumdaki mikrobiyal faaliyet ve kalın bağırsak tarafından etkin bir şekilde parçalandığı zorlu bir sindirim sistemine sahiptir. Bir eşeğin mide-bağırsak sistemi ile bir atınki arasında belirgin bir yapısal fark olmasa da, eşeğin sindirimi daha verimlidir. Eşek, benzer boy ve ağırlıktaki bir at ya da midilliden daha az gıdaya ihtiyaç duyar; bir at için mümkün olan yüzde 2-2,5'lik tüketim oranına kıyasla, kuru madde olarak günde vücut ağırlığının yaklaşık yüzde 1,5'i kadar. Eşekler ayrıca koliğe daha az eğilimlidir. Bu farklılığın nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır; eşeğin bağırsak florası attan farklı olabilir ya da bağırsakta kalma süresi daha uzun olabilir. ⓘ
Eşekler enerjilerinin çoğunu yapısal karbonhidratlardan elde eder. Bazıları, bir eşeğin ihtiyaç duyduğu tüm enerji, protein, yağ ve vitaminleri alabilmesi için yazın kontrollü otlatma veya kışın samanla desteklenen sadece samanla (tercihen arpa samanı) beslenmesi gerektiğini öne sürerken; diğerleri, özellikle çalışan hayvanlara bir miktar tahıl verilmesini ve diğerleri de samanla beslenmemesini tavsiye etmektedir. Uzun süreler boyunca az miktarda yiyecek tüketmelerine izin verildiğinde en iyisini yaparlar. Kuraklık nedeniyle strese girmemiş ortalama bir kurak merada günde 6 ila 7 saat otlayarak beslenme ihtiyaçlarını karşılayabilirler. Uzun saatler boyunca çalıştırılıyorlarsa veya meraya erişimleri yoksa, baklagillerin otlara oranının 1:4'ten fazla olmadığı saman veya benzeri kuru yemlere ihtiyaç duyarlar. Ayrıca tuz ve mineral takviyesine ve temiz, tatlı suya erişime ihtiyaç duyarlar. Ilıman iklimlerde mevcut yem genellikle çok bol ve çok zengindir; aşırı besleme kilo alımına ve obeziteye neden olabilir ve founder (laminitis) ve hiperlipaemi gibi metabolik bozukluklara veya mide ülserlerine yol açabilir. ⓘ
Dünya genelinde, çalışan eşekler çok yoksullarla, geçimlik düzeyde veya altında yaşayanlarla ilişkilendirilir. Çok azı yeterli gıda almaktadır ve genel olarak Üçüncü Dünya'daki eşekler yetersiz beslenmekte ve aşırı çalıştırılmaktadır. ⓘ
Yabani popülasyonlar
Bazı bölgelerde evcil eşekler doğaya geri dönmüş ve Kuzey Amerika'daki merkep ve İtalya'nın Sardinya bölgesindeki Asinara eşeği gibi yabani popülasyonlar oluşturmuştur. Yabani eşekler, özellikle Hawaii gibi herhangi bir at türünün bulunmadığı ortamlarda da sorunlara neden olabilir. Avustralya'da 5 milyon yabani eşek istilacı bir haşere olarak görülmekte ve çevre üzerinde ciddi etkileri bulunmaktadır. Kaynaklar için çiftlik hayvanları ve yerli hayvanlarla rekabet edebilir, yabani ot ve hastalık yayabilir, sulama deliklerini kirletebilir veya zarar verebilir ve erozyona neden olabilirler. ⓘ
Eşek melezleri
Belgelenmiş en eski eşek melezi, M.Ö. 3. binyılın ikinci yarısında Suriye ve Mezopotamya krallıklarında yük hayvanı olarak kullanılan kunga'dır. Tutsak bir erkek Suriye yaban eşeği ile evcilleştirilmiş bir dişi eşeğin (jenny) melezi olan bu hayvanlar, insan eliyle hayvan melezlemesinin bilinen en eski örneğini temsil etmektedir. Nagar'daki (modern Tell Brak) bir yetiştirme merkezinde üretilmişler ve savaş arabalarını ve kralların savaş arabalarını çekerek ve ayrıca yüksek statülü insanlarla gömülmek için kurban edilerek önemli statü sembolleri haline geldikleri bölge genelinde satılmış ya da hediye olarak verilmişlerdir. M.Ö. 3. binyılın sonunda evcil at ve onun melezi olan katırın bölgeye girmesiyle gözden düşmüşlerdir. ⓘ
Erkek bir eşek (jack) dişi bir atla çiftleştirildiğinde katır, erkek bir at ile çiftleştirildiğinde ise hinny elde edilir. At-eşek melezleri, gelişmekte olan gametlerinin mayoz bölünmeyi tamamlayamaması nedeniyle neredeyse her zaman kısırdır. Cennetin daha düşük progesteron üretimi de erken embriyonik kayba yol açabilir. Buna ek olarak, doğrudan üreme biyolojisiyle ilgili olmayan nedenler de vardır. Farklı çiftleşme davranışları nedeniyle, jokerler kısrakları örtmeye, aygırların jennyleri çiftleştirmeye olduğundan daha isteklidir. Ayrıca, kısraklar genellikle cennetlerden daha büyüktür ve bu nedenle doğacak tayın anne karnında büyümesi için daha fazla alana sahiptir, bu da doğumda daha büyük bir hayvanla sonuçlanır. Yaygın inanışa göre katırlar daha kolay idare edilir ve fiziksel olarak da cennetlerden daha güçlüdür, bu da onları yetiştiriciler için üretmeyi daha cazip hale getirir. ⓘ
Bir zebra-eşek melezinin yavrusuna zonkey, zebroid, zebrass veya zedonk denir; zebra katırı daha eski bir terimdir, ancak bugün hala bazı bölgelerde kullanılmaktadır. Yukarıdaki terimler genellikle erkek bir zebra ile dişi bir eşeğin çiftleştirilmesiyle elde edilen melezleri ifade eder. Zebra hinny, zebret ve zebrinny terimlerinin hepsi dişi zebra ile erkek eşeğin çiftleşmesini ifade eder. Zebrinniler zedonkilerden daha nadirdir çünkü esaret altındaki dişi zebralar en çok tam kan zebralar üretmek için kullanıldığında değerlidir. Esaret altında melezleme için yeterli sayıda dişi zebra üretilememektedir; üreyen dişi eşek sayısında ise böyle bir sınırlama yoktur. ⓘ