Patroklos

Akhilleus ve Patroklos ⓘ

Menoitios'un oğlu Patroklos, Akhilleus'un kuzenidir. İkisi de Aktor ve Aigina'nın soyundan gelmektedir. Dolayısıyla akrabadırlar. Fakat arkadaşlıkları Patroklos'un Akhilleus ile birlikte Peleus'un sarayında beraber büyümüş olmasından ileri gelir. Patroklos'un ruhu nasıl bir adam öldürerek , Peleus'un yanına sığındığını İlyada şöyle anlatır: Birlikte büyümemiş miydik, Akhilleus sizin evde. Opoels'ten beni size Menoitios getirmişti, ufaktım, bir kaza çıkmıştı elimden, öldürmüştüm Amphidamas'ın çocuğunu, yapmıştım bu deliliği istemeye istemeye, öfkeye kapılmıştım aşık oynarken. At sürücüsü Peleus evine almıştı beni, özene bezene büyütmüş, seyis yapmıştı sana. ⓘ

İlyada'da Patroklos sürekli Akhilleus ile beraberdir. Ona çeşitli öğütler vererek yol gösterir. Akhilleus öfkeyle savaştan ayrılıp bir daha dövüşmek istemeyince, Patroklos onu tekrar savaşa dönmesi için ikna etmeye çalışır. Agamemnon'un gönderdiği elçileri kabul eder ve küskün arkadaşının takındığı tavrı belli etmemeye çalışır. Fakat savaşta Akhalar zor duruma düşmüştür. Patroklos ise bu duruma dayanamaz ve Akhilleus'tan silahlarını ister. Akhilleus'un yerine kendisi savaşacaktır. İlyada'nın Patroklos'un yiğitliklerine ayrılmış XVI. bölümünde sayısız Troyalı öldürür, bu arada bir kehanete göre Zeus'un oğlu Sarpedon'un kaderi Patroklos'un elinden can vermektir. Apollon (veya Apollo) Patroklos'un yaptığı bu kıyıma son verir: Patroklos Hektor'la çarpışır ve öldürülür. Patroklos son nefesini verirken Hektor'a ölümünün yakın olduğunu söyler. Akhilleus ise o sırada barakasında dinlenmektedir ve olup bitenlerden haberi yoktur. O sırada Patroklos'un cesedini almak ve onun taşıdığı Akhilleus'un silahlarına sahip çıkmak için korkunç bir boğuşma başlar. Akhalar Patroklos'un cesedini almak için çok çaba gösterir fakat Patroklos'un ölüsünü Troyalılara kaptırırlar. Nestor'un oğlu Antilokhos kötü haberi Akhilleus'a getirir. O sırada Akhilleus'un yası şöyle dile getirilir:

Akhalar ve Troyalıların Patroklos'un cesedi için verdikleri savaşı gösteren temsili resmi ⓘ

Böyle dedi, Akhilleus'u kapkara bir yas bulutu kapladı. İki eliyle aldı ocağın küllerini, döktü başının üstüne, kirletti güzelim yüzünü. Sonra uzandı boylu boyunca tozun toprağın içine, elleriyle çıkarıp kopardı, kirletti saçlarını. ⓘ

Akhilleus annesi Thetis'i çağırır, yeni silahlar ister ve annesini bu silahları alması için demirci tanrı Hephaistos'a gönderir. Yeni silahlar eline geçtikten sonra savaşa katılır. Akhilleus, Hektor'u öldürür ve böylece Patroklos'un öcünü almış olur, cesedini de Troyalıların elinden kurtarır, ama Patroklos bununla yetinmez, ruhu Akhilleus'a görünüp gömülmek istediğini, kemiklerinin arkadaşına yarılmış altın çanakta korunması gerektiğini bildirir. Akhilleus'ta dostuna şu şekilde cevap verir: Buraya ne geldin, iki gözüm, bütün bunları ne söylersin bana? Bilmiş ol yapacağım her dediğini, hadi yaklaş bana sarılalım birbirimize, bir ancık da olsa ağlayayım doya doya. Böyle dedi uzattı dost ellerini, ama hiçbir şey tutamadı eliyle, ruh kaçmıştı bir duman gibi yerin altına ıslık çala çala. ⓘ

Akhilleus Patroklos'un anısına birtakım yarışmalar düzenlemek ister. Bunun için savaşa bir süre ara verilir. Patroklos'un cenaze töreninden sonra Primaos Akhilleus'tan Hektor'un cesedini istemeye gider. ⓘ

Pompeii'de antik bir fresk üzerinde Patroklos ⓘ

Yunan mitolojisinde, Homeros'un İlyada'sında kaydedildiği şekliyle Patroklos (telaffuz değişken olmakla birlikte genellikle /pəˈtroʊkləs/; Eski Yunanca: Πάτροκλος, romanize edilmiştir: Pátroklos, lit. 'babanın zaferi') çocukluk arkadaşı, yakın savaş arkadaşı ve Akhilleus'un (daha sonraki bazı antik kaynaklar tarafından) sevgilisi olduğu varsayılır. ⓘ

Jacques-Louis David tarafından Patroklos (1780) ⓘ

İsmin telaffuzu

İngilizce'de 'Patroclus' isminin en az üç telaffuzu vardır. Latince düzyazıda sondan bir önceki hece hafif olduğu için (pă′.trŏ.clŭs), sondan bir önceki hece Latincede vurgulanmıştır ve normalde İngilizcede de /ˈpæ.trə.kləs/ ('Sophocles'e benzer şekilde) vurgulanır. Ancak bu telaffuza nadiren rastlanır: Alexander Pope, Homeros çevirisinde metrik kolaylık sağlamak için Yunanca ve Latince şiir geleneğine uyarak 'o'yu uzun ve dolayısıyla vurgulu yapmıştır ve bu telaffuz - Latince pa.trō′.clus - İngilizce /pə.ˈtroʊ.kləs/ olarak kalmıştır. Dahası, düzyazıda sondan bir önceki Greko-Latin kısa o (omikron) yalnızca kapalı bir hecede vurgulanacağından, sondan bir önceki bazen kapalı olarak yanlış analiz edilmiştir (*pă.trŏc′.lŭs), bu da İngilizce o'yu kısa bir ünlüye dönüştürür: /pə.ˈtrɒk.ləs/. ⓘ

Açıklama

Frigyalı Dares'in anlatısında Patroklos "...yakışıklı ve güçlü yapılıydı. Gözleri griydi. Mütevazı, güvenilir, bilge ve zengin donanımlı bir adamdı." ⓘ

Aile

Patroklos, Menoetius'un Philomela ya da Polymele, Sthenele, Periopis ya da son olarak Damocrateia'dan olan oğluydu. Tek kardeşi Herakles'ten olan Eucleia'nın annesi Myrto'dur. Homeros ayrıca Patroklos'u Peleus'a veren kişi olarak Menoetius'tan bahseder. Menoetius, Asopus'un kızı Aegina ile Locris'teki Opus kralı Aktör'ün oğluydu. ⓘ

Patroklos'un ailesinin karşılaştırmalı tablosu

İlişki	İsimler	Kaynaklar ⓘ
		Homer			Pindar	Apollonius	Philocrates	Apollodorus	Plutarkhos	Hyginus	Eustathius	Tzetzes
		İlyada	Sch. Il.	Sch. Ody.	Scholia	Scholia
Ebeveynler	Menoetius	✓
	Menoetius ve Sthenele		✓			✓		✓
	Menoetius ve Philomela ya da			✓						✓	✓	✓
	Menoetius ve Polymele						✓	✓
	Menoetius ve Damocrateia				✓
	Menoetius ve Periopis							✓
Kardeş	Myrto								✓

Mitoloji

İlk günler

Çocukluğu sırasında Patroklos bir oyun yüzünden öfkelenerek başka bir çocuğu öldürmüştü. Menoetius Patroklos'u Akhilleus'un babası Peleus'a vermiş, o da Patroklos'a Akhilleus'un "yaveri" adını vermiş, Patroklos ve Akhilleus birlikte büyümüş ve yakın arkadaş olmuşlardır. Patroklos, hem Akhilleus'tan daha nazik hem de öğüt verme konusunda bilge olduğu için Akhilleus için bir erkek rol modeli olarak hareket etmiştir. ⓘ

Pompeii'de Akhilleus'u Briseis ve Patroklos'un arasında otururken gösteren bir fresk ⓘ

Truva Savaşı

İlyada'ya göre, Truva Savaşı'nın gidişatı Yunanlıların aleyhine döndüğünde ve Truvalılar gemilerini tehdit ettiğinde, Patroklos Akhilleus'u Myrmidonlara savaşta liderlik etmesine izin vermesi için ikna eder. Akhilleus buna razı olmuş ve Patroklos'un Akhilleus'un yerine geçebilmesi için, Akhilleus'un babasından aldığı zırhı Patroklos'a vermiş. Akhilleus daha sonra Patroklos'a Truvalıları gemilerinden attıktan sonra geri dönmesini söyledi. Patroklos Akhilleus'un emrine karşı geldi ve Truvalıları Truva kapılarına kadar takip etti. Patroklos, aralarında Zeus'un oğlu Sarpedon'un da bulunduğu pek çok Troyalı ve Troyalı müttefikini öldürdü. Savaşırken, Patroklos'un aklı Apollon tarafından alındı, ardından Patroklos Euphorbos'un mızrağıyla vuruldu. Hektor daha sonra Patroklos'u mızrağını karnına saplayarak öldürür. ⓘ

Odysseus ve diğerleri bakarken Patroklos'un cesedi Menelaos ve Meriones tarafından kaldırılır (Etrüsk kabartması, MÖ 2. yüzyıl) ⓘ

Akhilleus, Hektor tarafından zırhı çıkarılan ve savaş alanında Menelaos ve Ajax tarafından korunan cesedini geri aldı. Akhilleus, Patroklos'un hayaleti ortaya çıkıp Hades'e geçmek için gömülmesini talep edene kadar Patroklos'un cesedinin gömülmesine izin vermedi. Patroklos daha sonra, kederli yoldaşlarının saçlarıyla örtülmüş bir cenaze ateşinde yakıldı. Saçların kesilmesi kederin bir işareti olduğu kadar yaşayanlarla ölülerin ayrılığının da bir işareti olduğundan, bu Patroklos'un ne kadar sevildiğine işaret eder. Akhilleus'un küllerinin Patroklos'un külleriyle birlikte Hellespont kıyısında altın bir küpe gömüldüğü söylenir. ⓘ

Sosiaslı ressam tarafından yapılmış, Akhilleus'un Patroklos'un kolunu sararken resmedildiği bir kupa. ⓘ

Akhilleus ile ilişkisi

Homeros geleneğinde Akhilleus ve Patroklos arasında açık bir cinsel ilişki olmamasına rağmen, daha sonraki birkaç Yunan yazar metinde ilişkilerine dair ima edildiğini düşündükleri şeyler hakkında yazmışlardır. Örneğin Aeschylus ve Phaedrus, aralarında açık bir ilişki olduğunu belirtir ve her ikisi de Akhilleus'tan ilişkinin eromenos'u olarak bahseder. Morales ve Mariscal, "iki kahraman arasındaki ilişkinin doğasına dair polemikçi bir gelenek olduğunu" belirtir. Ledbetter'e (1993) göre, Patroklos'un Homeros'un İlyada'sının ilk satırında bahsedilen, öfkesiyle tanınan Akhilleus'un şefkatli yanının bir temsili olabileceğine dair bir düşünce silsilesi vardır. Ledbetter, Akhilleus ve annesi Thetis'in iletişim kurma biçimini Akhilleus ve Patroklos arasındaki bağa bağlar. Ledbetter bunu, Thetis'in İlyada'nın 1. Kitabında ağlayan Akhilleus'u nasıl teselli ettiğini, Akhilleus'un 16. Kitapta ağlayan Patroklos'u nasıl teselli ettiğiyle karşılaştırarak yapar. Akhilleus karşılaştırmayı tamamlamak için gözyaşları içinde annesine bakan genç bir kızı içeren bir benzetme kullanır. Ledbetter bunun Patroklos'u Akhilleus'a göre ikincil bir role soktuğuna inanır. Ancak Patroklos'un iki karakterden daha yaşlı olduğu açıkça belirtildiği için, bu onların yaşlarına ya da birbirleriyle olan sosyal ilişkilerine dair bir kanıt değildir. ⓘ

James Hooker, Patroklos'un İlyada'daki karakterinin edebi nedenlerini açıklar. Akhilleus'un sırdaşı rolünü başka bir karakterin de üstlenebileceğini ve ancak Patroklos sayesinde Akhilleus'un öfkesi için değerli bir nedene sahip olduğumuzu belirtir. Hooker, Patroklos'un ölümü gibi ağır bir olay olmasaydı, Akhilleus'un savaşmayı kabul etmesinin İlyada'nın dengesini bozacağını iddia eder. Hooker, İlyada'da Patroklos'un Akhilleus'la derin bir sevgi paylaşmasının gerekliliğini anlatır. Onun teorisine göre bu sevgi, ortaya çıkan trajedinin daha da derinleşmesini sağlar. Hooker, sevgi ne kadar büyükse kaybın da o kadar büyük olacağını savunur. Hooker, Ledbetter'in Patroklos'un bir şekilde Akhilleus'un vekili olduğu teorisini çürütmeye devam eder; bunun yerine Hooker, Patroklos'un karakterini Akhilleus'unkinin bir karşılığı olarak görür. Hooker bize Troyalıları geri püskürtenin Patroklos olduğunu hatırlatır ve bunun Patroklos'u bir kahraman yaptığını ve Akhilleus'un yapacaklarının habercisi olduğunu iddia eder. ⓘ

Menelaus tarafından taşınan Patroklos'un cesedi, Roma heykeli, Floransa, İtalya ⓘ

Akhilleus ve Patroklos, Menoitios'un Patroklos'u Akhilleus'un babası Peleus'a vermesinden sonra birlikte büyüdüler. Bu süre zarfında Peleus, Patroklos'u Akhilleus'un "uşaklarından" biri yapmıştır. Homeros'un İlyada'sında Akhilleus ve Patroklos'un sevgili oldukları hiçbir zaman açıkça belirtilmese de, bu kavram daha sonraki bazı yazarlar tarafından ortaya atılmıştır. Aeschines, ilişkinin romantik bir ilişki olduğunu açıkça belirtmeye gerek olmadığını, çünkü "eğitimli insanlar olan dinleyicileri için bunun açık olduğunu" ileri sürer. Platon'un Symposium'u gibi daha sonraki Yunan yazılarında Patroklos ve Akhilleus arasındaki ilişki romantik aşkın bir modeli olarak ele alınır. Ancak Xenophon, Symposium'unda Sokrates'e aralarındaki ilişkiyi romantik olarak nitelendirmenin yanlış olduğunu söyletmiştir. Yine de aralarındaki ilişkinin Büyük İskender'in hayat arkadaşı Hephaestion ile olan yakın ilişkisine ilham verdiği söylenir. ⓘ

Akhilleus, Patroklos'tan daha gençti. Bu da Dowden'ın geçiş dönemindeki bir genç olan eromenos ile aynı geçişi yakın zamanda yapmış olan yaşlı bir erkek olan erastes arasındaki ilişkiye dair açıklamasını güçlendirmektedir. Dowden ayrıca bu tür ilişkilerin bir inisiyasyon biçimi olarak sıkça görüldüğüne dikkat çeker. ⓘ

Patroclus, William Shakespeare'in Troilus ve Cressida adlı oyununda yer alan bir karakterdir. Oyunda tembelleşen Aşil, Patroklos'a aşıktır ve diğer karakterler Aşil ve Patroklos'un savaşmak yerine seks yapmakla meşgul olduklarından şikayet ederler. ⓘ

Hikaye anlatıcıları tarafından anlatılan Aşil ve Patroklos mitleri ⓘ
Yeniden yapılanma bibliyografyası: Homeros İlyada, 9.308, 16.2, 11.780, 23.54 (MÖ 700); Pindar Olympian Odes, IX (MÖ 476); Aeschylus Myrmidons, F135-36 (MÖ 495); Euripides Iphigenia in Aulis, (MÖ 405); Platon Symposium, 179e (MÖ 388-367); Statius Achilleid, 161, 174, 182 (MS 96)