Enez

Enez ⓘ
İlçe
Edirne ilinin Türkiye'deki konumu
Enez'in Edirne ilçesindeki konumu
Ülke	Türkiye
İl	Edirne
Coğrafi bölge	Marmara Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Hasan Sazkaya
• Belediye başkanı	Özkan Günenç (CHP)
Yüzölçümü
• Toplam	483 km² (186 mil²)
Rakım	20 m (60 ft)
Nüfus
• Kır	-
• Şehir	-
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu	284
İl plaka kodu	22
Resmî site enez.bel.tr

Enez, Türkiye'nin Edirne ilinin bir ilçesi, aynı zamanda ilçenin merkezinde yer alan kasaba. Enez ilçesinin 21 km kuzeyinde İpsala, 60 km doğusunda Keşan ilçesi, güneyde ve batıda Ege Denizi ve Yunanistan ile mülki ve millî sınır ile çevrilmiş olup, Meriç Nehri'nin denize döküldüğü Ege'nin Kuzey sahilinde bir yarımada üzerinde yer almaktadır. İlçe, toplamda 30 km deniz, 44 km mülki sınırlara sahiptir. Enez ilçesinin bölgesinin toplam nüfusu 2011 sayımına göre 11.066 olup, yüzölçümü 473 km²'dir. ⓘ

Enez ilçesinde genelde Akdeniz iklimi mevcuttur. İlkbahar ve sonbahar ayları yağışlı, kışları sert ve kuru geçer. Kışın az kar yağmakla birlikte nemli bir hava hüküm sürer. ⓘ

Bölgede devlet kara yolu olarak Enez-Keşan ve İpsala-Enez kara yolu mevcuttur. ⓘ

Enez, Türkiye'nin Trakya bölgesinde Edirne iline bağlı bir kasaba ve ilçedir. Kasabanın Türkçe öncesi adı Ainos (Yunanca: Αίνος) olup Latinceleştirilmiş hali Aenus'tur. Belediye başkanı Özkan Günenç'tir (CHP). Nüfusu 2018 yılı itibarıyla 10.886'dır. ⓘ

Konum

Kasaba, Hebrus Nehri'nin sol (doğu) kıyısında, halicinin genişleyerek Saros Körfezi'ne, antik Melas Körfezi'ne ve dolayısıyla Ege Denizi'ne döküldüğü yerde yer almaktadır. Enez, geniş bataklıklarla çevrili bir kaya sırtında yer almaktadır. Antik Yunan döneminde Karadeniz'den Ege'ye uzanan ticaret yolu üzerinde yer almaktaydı ve Doğu ve Orta Trakya'da üretilen mısır, odun ve meyveler için bir limandı. ⓘ

Tarihçe

1971 yılından itibaren yapılan kazılar sonucunda bölgedeki ilk yerleşim merkezinin Enez'in yaklaşık 3 km doğusunda yer alan Hoca Çeşme Höyüğü olduğu anlaşıldı. Geç Neolitik Çağda, yaklaşık olarak MÖ 6500'lerde kurulan bu yerleşim yerinde yaşayanların saz ve çamur gibi hafif malzemelerle inşa edilmiş oval biçimli kulübelerde yaşadıkları, ana tanrıçaya taptıkları ve deniz ürünleriyle beslendikleri saptandı. ⓘ

Günümüzde Enez adını taşıyan Ainos, Meriç'in denize döküldüğü yerde kurulmuş iki limanlı bir şehir olarak üne kavuşmuştur. Önceleri deniz kenarında olan şehir, Meriç nehrinin alüvyon sürüklemesi sonucunda kıyıdan uzaklaşmış; şu an 4 km içeride kalmıştır. Ainos, ilk iskan edildiği MÖ 4000'li yıllardan bu yana çok değişiklik geçirmiş olmasına rağmen yaşamını kesintisiz sürdürmüştür. ⓘ

Ainos'un ilk sakinleri kimlerdi, kesin olarak bilemiyoruz. Eskiçağ kaynaklarında, Ainos'un yerinde önceleri Trak kabilelerinin yerleşmiş olduklarını, MÖ 7. yüzyılda İzmir'in kuzeyinde Aiolia bölgesinde yaşayan Aioller tarafından iskan edildiği, daha sonra ise, Mytileneliler (Midilli Adası) ile Kymeliler tarafından bir koloni olarak kurulmuş olduğu zikredilmektedir. ⓘ

Gerçekten Enez ve çevresinde yapılan kazı ve araştırmalarda ele geçen maddi kalıntılar bu tarihi bilgileri doğrulamaktadır. MÖ 6. yüzyılın sonlarında Pers Kralı Darius'un 513 tarihinde yaptığı İskit seferinden sonra Trakya ve dolayısıyla Enez Pers İmparatorluğu'nun hakimiyeti atına girdi. Enez, MÖ 478/477 tarihinde Attik -Delos Deniz Birliği'ne katıldı. Şehir, Pers Kral Barışı ile MÖ 386 yılında bağımsızlığına kavuştu. Hellenistik Çağ'da Ptolemayosların hakimiyetinde kalan Enez, MÖ 190 yılında Romalılar'ın Trakya'yı zaptetmeleriyle tekrar bağımsızlığını elde etti. ⓘ

Bizans Çağında bir prenslik merkezi olan Enez'e Orta Çağ'da Cenevizli Gattilusio ailesi hakim olmuştur. Enez 1456 yılında Fatih Sultan Mehmet'in kaptanı Has Yunus Bey tarafından zaptedilmiş ve Osmanlı Devletine Katılmıştır. ⓘ

Edirne Vilayet Matbaası Müdürü Şevket Dağdeviren'in yazdığı 1892 tarihli salnameye göre; ⓘ

Enez kasabasında 7 dükkândan oluşan ünlü 2 küp, desti, çanak-çömlek fabrikası ile 4 taşlı bir buharlı un fabrikası, 23 yel değirmeni ve 8 at değirmeni bulunur. ⓘ

Enez kasabasında 136 Müslüman evinde 477 nüfus ile 461 Hristiyan evinde 1733 nüfus vardır. Kasabada 13 mahalle, 1 nahiye ve 19 köy vardır. Tüm kazanın nüfusu çeşitli milletlerden kadın ve erkek toplam 5379 kişidir. ⓘ

Üzüm ürününden yılda 49000 kıye şarap, 5115 kıye rakı üretilir ve bunun 5000 kıyesi ihraç edilir. ⓘ

Antik Çağ

Antik Yunan kenti Ainos/Aenus'un efsanevi ve aynı adı taşıyan kurucusunun, tanrı Apollon'un oğlu ve Kyzikos'un babası Aeneus olduğu söylenir. Poseidon'un oğlu Poltys adında bir başka efsanevi hükümdar, Aenus'a geldiğinde Herakles'i ağırlamıştır. Bu vesileyle Herakles, Poltys'in küstah kardeşi Sarpedon'u Aenus sahilinde öldürdü. Strabon'a göre Sarpedon, Aenus yakınlarındaki sahil şeridinin adıdır, dolayısıyla hem Poltys hem de Sarpedon eponim gibi görünmektedir. ⓘ

Suda, ilk yerleşimcilerin Alopeconnesus'tan gelen Yunanlılar olduğunu ve daha sonra Midilli ve Kyme'den daha fazla yerleşimcinin geldiğini yazar. Harpocration da aynı şeyi yazar. ⓘ

Pseudo-Scymnus, kente Midilli'den Aiol yerleşimcilerinin geldiğini yazar. ⓘ

Muhtemelen isim benzerliğinden dolayı Virgil, Aeneas'ın kenti Troya'nın yıkımından sonra bulduğunu söyler. Antikliğine dair daha kesin bir işaret Homeros'un Troya'nın Trakyalı müttefiklerine önderlik eden Peirous'un Aenus'tan geldiğinden bahsettiği İlyada'da yer alır. ⓘ

Herodot (7.58) ve Thucydides Aenus'un bir Aiol kolonisi olduğunu söyler. Scymnus Chius (696) kolonistlerin Lesbos Adası'ndaki Mytilene'den, Stephanus Byzantius ise (ayrıca?) Cumae'den geldiklerini söyler. Strabon'a göre (s. 319), buranın daha eski bir adı Poltyobria'dır ve Stephanus da Apsinthus olarak adlandırıldığını söyler. ⓘ

Atina'nın tabi bir müttefiki olan Aenus, MÖ 425'teki Sphacteria Savaşı'nda peltast sağlamış ve 415'teki Sicilya Seferi'ne kuvvet göndermiştir. ⓘ

Helenistik dönem boyunca Ainos birçok kez el değiştirmiştir. Bir süre Makedon egemenliğinde kalan kent, Büyük İskender'in ölümünden sonra Trakyalı Lysimachos'un eline geçmiş ve MÖ 281'de Korupedium Savaşı'nda yenilip ölmesinin ardından Seleukos İmparatorluğu tarafından alınmıştır. Daha sonra MÖ 246'da Üçüncü Suriye Savaşı'nın bir sonucu olarak ele geçirildiğinde Ptolemaios Krallığı'nın bir mülkü haline geldi, daha sonra MÖ 200'de Makedonyalı Philip V tarafından ele geçirildi ve daha sonra MÖ 185'te Romalılara kaybeden Büyük Antiochus tarafından ele geçirildi, bunun üzerine Romalılar Aenus'u özgür bir şehir ilan etti. Yaşlı Plinius zamanında hala özgür bir şehirdi. ⓘ

Enez adı, bölgedeki yerleşimin antik çağlardaki adı olan Ainos'tan gelmektedir. ⓘ

Eski adı Ayesintoz Vepolti Urya olan, halen Memduh "beğenilen" anlamına gelen İnoz diye bilinir. ⓘ

Bizans dönemi

Şehir, 6. yüzyıla ait Hierocles'in Synecdemus'unda Rodop ilinin şehirleri arasında ilk sırada anılmaktadır. I. Justinianus (hükümdarlığı 527-565) döneminde şehir surları yükseltilmiş ve daha önce korumasız olan kıyı tahkim edilmiştir. Orta Bizans döneminde şehir Trakya Teması'nın bir parçasıydı. 1091 yılında, yakındaki Lebounion mezrasında, İmparator I. Aleksios Komnenos (hükümdarlığı 1081-1118) ve Kuman müttefikleri Peçenekleri ezici bir yenilgiye uğratmıştır. Kasaba 1189'da Swabia Dükü Frederick komutasındaki Üçüncü Haçlı Seferi askerleri tarafından yağmalandı ve kasaba sakinleri gemiyle kaçtı. Şehir, 1204 tarihli Partitio Romaniae'de ayrı bir bölge (catepanikium de Eno) olarak tasdik edilmiştir. Latin yönetimi altında, bir Katolik piskoposun (Trajanopolis'in bir suffragan'ı) merkeziydi. 1219 tarihli bir belgede Haçlı baronları Balduin de Aino ve Goffred de Mairi'den şehrin lordları olarak bahsedilmektedir. 1237'de bir Kuman baskını şehre ulaştı ve 1294'te Bizanslılar Sultan Kaykawus II'yi serbest bırakana kadar Konstantin Tikh komutasındaki Bulgarlar ve Tatar müttefikleri tarafından kuşatıldı. Haziran 1265'te İmparator Michael VIII Palaiologos Venediklilere şehirde yerleşme ve ticaret yapma hakkı verdi. ⓘ

1347 yılında Montferrat Markisi John Palaiologos şehri ele geçirmeyi planlamıştır. 1351'de V. John Palaiologos, kıdemli imparator VI. John Kantakouzenos'tan Ainos'un mülkiyetini talep etti. Bunu takip eden iç savaşta Palaiologos, 10 Ekim 1352'de Venedik'le bir antlaşma imzalayarak Bozcaada'yı teminat olarak bırakma karşılığında mali yardım sağladı. Palaiologos'un Sırp ve Bulgar müttefiklerinin Kantakouzenos'un Osmanlı müttefikleri tarafından yenilgiye uğratılmasının ardından, Ainos Kantakouzenos'a sadık olanlar tarafından ele geçirildi ve Epir'in sürgündeki hükümdarı Nikephoros II Orsini'nin yönetimi altına verildi. Ancak Sırp imparatoru Stephen Dushan ve Teselya valisi Preljub'un 1355'te ölümünün ardından Nikephoros şehri terk etti ve atalarından kalan mirası talep etmek için Teselya'ya yelken açtı. Nikephoros'un eşi Maria Kantakouzene'nin (VI. John'un kızı) muhalefetine rağmen, amirali Limpidarios onun yokluğunda şehrin kontrolünü devraldı. Maria kendini şehrin kalesine kilitledi ve ayrılmayı kabul etmeden önce bir süre direnmeye devam etti. ⓘ

Osmanlı dönemi

1360'lı ve 1370'li yıllarda Trakya'nın Osmanlılar tarafından kademeli olarak fethedilmesiyle birlikte şehir Rum nüfus için bir sığınak haline gelmiştir. Yaklaşık 1384'ten itibaren şehir, Niccolo Gattilusio ile başlayan Cenevizli Gattilusio ailesinin yönetimi altına girdi. Gattilusi'ler, şehrin özellikle tuzlalarından ve balıkçılıktan elde edilen zenginliğini sömürerek ve Osmanlılara yıllık haraç göndererek hakimiyetlerini sürdürdüler. Niccolo Gattilusio 1408/9'da oğlu Palamede tarafından tahttan indirildi ve 1454'teki ölümüne kadar hüküm sürdü. Küçük oğlu Dorino II, Niccolo'nun büyük oğlu Giorgio Gattilusio'nun dul eşi Helena Notaras ile çekişti ve sadece iki yıl hüküm sürdü. Helena Notaras, şehre karadan ve denizden saldıran ve Ocak 1456'da teslim olmaya zorlayan Osmanlı Sultanı Mehmed II'ye başvurdu. ⓘ

1463'te Ainos, Fatih Sultan Mehmed tarafından Morea Despotu Demetrios Palaiologos'a (Taşoz ve Semadirek'in bazı kısımlarıyla birlikte) temlik olarak verildi. Gözden düştüğü 1467 yılına kadar kenti elinde tutmaya devam etti. Venedikliler 1469'da şehri kısa süreliğine ele geçirdiler. ⓘ

Modern dönem

Kasaba adını, Birinci Balkan Savaşı'nın felaketle sonuçlanmasının ardından Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa'daki sınırını kısa süreliğine belirleyen Enos-Midia hattına vermiştir. Türklerin İkinci Balkan Savaşı'nda Edirne şehrini yeniden ele geçirerek bazı sınırlı kazanımlar elde etmesinin ardından sınır daha kuzeybatıya kaydırılmıştır. Ancak Enez, Avrupa kıtasındaki en batıdaki Türk kasabası olmaya devam etmektedir (bir ada olan İmroz hariç); Dedeağaç kasabası Yunanistan sınırının karşısında yer almaktadır. Ancak, iki kasaba arasında bir bataklık rezervi ve Meriç Nehri deltası bulunması nedeniyle birbirlerine doğrudan erişimleri yoktur. Dedeağaç'a ulaşmadan önce, bataklık alanı aşmak için birkaç kilometre kuzeydeki sınır kapısına ve Yunanistan'a yolculuk yapmak yaklaşık 1,5 saat sürmektedir. ⓘ

Araştırma ve kazılar

1978 yılından itibaren kale içinde ve kentin çeşitli mevkilerinde geniş alanlarda çalışılarak Enez'in kültür tarihinin ortaya çıkartılmasına çalışılmıştır. Kazı ve araştırmalar sonucunda Enez'de şarap mahzenleri, tabanı mozaiklerle döşenmiş villa, hamam kalıntıları, kaldırım taşlı caddeler, bazilika ve şapeller, Roma ve Osmanlı dönemi nekropolleri gibi tarihi kalıntıların yanı sıra, çeşitli malzemelerden yapılmış yüzlerce irili ufaklı buluntuyu da saymak mümkündür. Enez'in çevresinde köprüler, yollar, kervansaray, manastırlar gibi çeşitli dönemlerden günümüze ulaşan birçok kalıntı yer almaktadır. ⓘ

Kilise tarihi

Şehir daha 4. yüzyılda piskoposluk merkezi olmuştur: Constantius II döneminde piskopos Olympius. Başlangıçta Roma'nın Rodop eyaletinin başkenti ve metropolitliği olan Trajanopolis'in bir süfraganıydı, ancak Pseudo-Epiphanius'un Notitia Episcopatuum'u (640 civarı) zamanında otosefal bir başpiskoposluktu ve 11. yüzyılın sonunda ayrı bir metropolitliğe (süfragansız) yükseldi. Piskoposu Olympius, Constantius II yönetimindeki Ariusçular tarafından görevinden uzaklaştırılmıştır. Macarius Kalkedon Konsili'nde (451), Paul İkinci Konstantinopolis Konsili'nde (553), George 692 Trullan Konsili'nde ve John Konstantinopolis Photian Konsili'nde (879) yer almıştır. Başka bir Yuhanna 1030/38 Konsili'nde, Mikail ise 1092 ve 1094 Konsilleri'nde yer almıştır. ⓘ

1285 ve 1315 yılları arasında bu görev Pisidya'daki Antakya Metropoliti'ne verildi. 1361 yılında Makre Metropoliti'ne, iki yıl sonra Sougdaia Metropoliti'ne ve 1369 yılında Athyra Piskoposu'na verilmiştir. Yunanistan ve Türkiye arasındaki 1923 nüfus mübadelesine kadar Rum Ortodoks Kilisesi'nin bir yerleşim yeri olarak kaldı ve şimdi titüler bir metropolistir. Artık bir yerleşim piskoposluğu olmayan Aenus, bugün Katolik Kilisesi tarafından titüler bir görüş olarak listelenmektedir. ⓘ

Önemli kişiler

• Aenuslu Python, bir Yunan filozofu
• Aenuslu Heraklides, Yunan filozof ⓘ

Ekonomi

İlçenin ekonomisi temel olarak tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Başlıca yetiştirilen bitkisel ürünler buğday, ayçiçeği, çeltik ve hayvanların besin ihtiyaçlarını karşılamak için yemlik bitkilerdir. Hayvancılık bakımından büyükbaş ve küçükbaş yetiştiriciliği eşite yakın bir şekilde dağılmakta olup ilçenin en yüksek bölgesi olan hisarlı dağı çevresinde doğal yerli ırk büyükbaş yetiştiriciliği yapılmaktadır. İlçenin öteden beri büyük gelir kalemlerinden biri olan balıkçılık düzensiz ve kaçak avlanma ile birlikte giderek önemini yitirmektedir. Yabancı ülkelere ihraç edilen yılan balığı neredeyse yok denecek kadar az yakalanmaktadır. Lüfer ise bulunması imkânsız bir hale gelmiştir. ⓘ

İlçede faaliyet gösteren aktif sanayi kuruluşları yabancı sermayeli yaklaşık 130 çalışanlı kil fabrikası ve Büyükevren Köyü'nde bulunan çiğ süt işleme tesisidir. Bazı köylerinde son zamanlarda, özellikle 2005 yılından sonra meyvecilik yatırımlarına hız verilmiş meyve pazarında ihracatlık ürünlerde üretime başlanmıştır. Bu konuda Çeribaşı Köyü başı çekmekte, yatırımcı sayısı ilçede hızla artmaktadır. ⓘ

Turizm

Enez'i yabancı turistlerden çok yerli turistler ziyaret etmektedirler. Denize yakın olan ve ilçe merkezini geçtikten sonra beliren bölgede villalar ve turistik konaklama alanları görülmektedir. Villalar genelde site halindedir. Ayrıca ilçede İstanbul ve Trakya üniversitelerine ait dinlenme ve eğitim kampları bulunmaktadır. Bu kamplar yaz ayları boyunca kendi bünyelerindeki öğrencilerine uygun ve güzel bir tatil olanağı sunmaktadır. Bu bölgede yol yapımı ve kalkınma çalışmaları 2006 yılının yaz ayları itibarıyla başlamıştır. Turistik önemin artması için bu tür çalışmalar devam etmektedir. ⓘ

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır ⓘ
1955	9.746	1.731	8.015
1960	10.688	1.478	9.210
1965	11.930	1.808	10.122
1970	12.334	2.239	10.095
1975	12.624	2.486	10.138
1980	13.230	2.878	10.352
1985	12.806	2.864	9.942
1990	12.700	3.509	9.191
2000	11.929	3.941	7.988
2007	10.714	3.752	6.962
2008	10.723	3.808	6.915
2009	10.816	3.820	6.996
2010	10.818	3.826	6.992
2011	11.066	4.074	6.992
2012	10.516	3.723	6.793
2013	10.497	3.793	6.704
2014	11.203	4.243	6.960
2015	10.580	3.911	6.669
2016	10.494	3.944	6.550
2017	10.434	3.962	6.472
2018	10.886	4.275	6.611
2019	10.583	4.164	6.419
2020	10.667	4.181	6.486

Coğrafya

Enez ilçesi, ilimizin güney batı köşesindedir. Doğusunda Keşan ilçesi, batısında Ege Denizi, kuzeyinde Yunanistan ve İpsala ilçeleri, güneyinde Saroz Körfezi bulunur. ⓘ