Gandalf
| Gandalf ⓘ | |
|---|---|
| Tolkien karakteri | |
| İlk görünüm | Hobbit (1937) |
| Son görünüm | Bitmemiş Öyküler (1980) |
| Evren içi bilgi | |
| Takma Adlar | İsimleri Gör |
| Yarış | Maia |
| Üyelik | Halka Şirketi |
| Silah |
|
Gandalf, J. R. R. Tolkien'in Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi romanlarındaki bir kahramandır. Istari tarikatından bir büyücü ve Yüzük Kardeşliği'nin lideridir. Tolkien "Gandalf" adını Völuspá'daki Eski Nors "Cüceler Kataloğu "ndan (Dvergatal) almıştır. ⓘ
Bir büyücü ve Üç Yüzük'ten birinin taşıyıcısı olan Gandalf büyük bir güce sahiptir, ancak çoğunlukla cesaretlendirme ve ikna etme yoluyla çalışır. Büyük bir bilgiye sahip olan ve sürekli seyahat eden Gri Gandalf olarak yola çıkar. Gandalf, Tek Yüzük'ü yok ederek Karanlık Lord Sauron'a karşı koyma görevine odaklanmıştır. Ateşle ilişkilendirilir; güç yüzüğü Narya, yani Ateş Yüzüğü'dür. Bu nedenle, Shire'daki hobbitleri eğlendirmek için havai fişeklerden zevk alır, büyük ihtiyaç duyduğunda ise ateşi bir silah olarak kullanır. Maiar'dan biri olarak Valinor'dan gelen ölümsüz bir ruhtur, ancak fiziksel bedeni öldürülebilir. ⓘ
Hobbit'te Gandalf, cücelere ve hobbit Bilbo'ya Yalnız Dağ'ı ejderha Smaug'dan geri alma görevlerinde yardımcı olur, ancak Beyaz Konsey'i Sauron'u Dol Guldur kalesinden kovmaya teşvik etmek için onları terk eder. Görev sırasında Bilbo büyülü bir yüzük bulur. Kovulma başarılı olur, ancak Yüzüklerin Efendisi'nde Gandalf, Sauron'un geri çekilmesinin sadece bir aldatmaca olduğunu, kısa süre sonra Mordor'da yeniden ortaya çıktığını açıklar. Gandalf ayrıca, yıllar süren araştırmalarından sonra, Bilbo'nun yüzüğünün Sauron'un tüm Orta Dünya'ya hükmetmek için ihtiyaç duyduğu Tek Yüzük olduğundan emin olduğunu açıklar. Elrond'un Divanı, Yüzük'ü yok ederek Sauron'u yenmek üzere, liderliğini Gandalf'ın yaptığı Yüzük Kardeşliği'ni kurar. Gandalf onları güneye ve Puslu Dağlar'a götürür, ancak Moria'nın yeraltı diyarında kötü bir ruh-varlık olan Balrog'la savaşırken öldürülür. Öldükten sonra, Beyaz Gandalf olarak görevini tamamlaması için Valinor'dan Orta Dünya'ya geri gönderilir. Yoldaşlık'tan üç kişiye göz kamaştırıcı bir ışıkla yeniden görünür ve önce Rohan'da, sonra Gondor'da ve son olarak da Mordor'un Kara Kapısı'nda düşmana karşı koymaya yardım eder, her seferinde de büyük ölçüde yol gösterir. Zafer tamamlandığında, Valinor'a dönmek üzere Orta Dünya'dan sonsuza dek ayrılmadan önce Aragorn'a Kral olarak taç giydirir. ⓘ
Tolkien bir keresinde Gandalf'ı vücut bulmuş bir melek olarak tanımlamıştır; daha sonra hem kendisi hem de diğer akademisyenler Gandalf'ı "Gezgin" kılığındaki İskandinav tanrısı Odin'e benzetmişlerdir. Diğerleri ise Gandalf'ı, Virgil'in Aeneid'inde Aeneas'a yardım eden Cumaean Sibyl'e ya da Dante'nin Inferno'sunda Virgil'in kendisine benzeterek, kahramana yardım eden bir rehber figür olarak tanımlamışlardır. Akademisyenler onun beyazlar içindeki dönüşünü İsa'nın başkalaşımına benzetmişlerdir; ayrıca İsa'nın peygamber, rahip ve kraldan oluşan üçlü makamının bir unsurunu temsil eden bir peygamber olarak tanımlanır, diğer iki rol ise Frodo ve Aragorn tarafından üstlenilmiştir. ⓘ
Gandalf, Ralph Bakshi'nin 1978 yapımı animasyon filmi de dahil olmak üzere radyo, televizyon ve film uyarlamalarında yer almıştır. En iyi bilinen canlandırması Peter Jackson'ın 2001-2003 Yüzüklerin Efendisi film serisinde Ian McKellen tarafından yapılmış ve aktör beğenilen performansını Tolkien'in kendisine dayandırmıştır. McKellen, Jackson'ın 2012-2014 film serisi Hobbit'te rolü yeniden canlandırdı. Müzikte Gandalf'ın Johan de Meij'in 1988 tarihli 1 numaralı "Yüzüklerin Efendisi" senfonisinde bir bölümü vardır. ⓘ
| Gandalf ⓘ | |
|---|---|
|
J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde karakter  Yüzüklerin Efendisi film üçlemesinde Ak Gandalf. | |
| Unvanı/Diğer adı | Gri Gandalf, Beyaz Gandalf (Ak Gandalf), Mithrandir, Gandalf Greyhame (Grihamut Gandalf), Olórin, The White Rider (Ak Süvari), Stormcrow (Felakettellalı), Incánus, Tharkûn, Guardianwizard (Muhafız Büyücü), Akyıldız |
| İsminin anlamı | Güç ve Bilginin Uyumu |
| Irkı | Maia (istari) |
| Silahı | Glamdring ve Ak Asa |
| Doğum tarihi | Bilinmiyor |
| Ölüm tarihi | Ölümsüz |
Gandalf, bir Istari ya da Orta Dünya büyücüsüdür. Ölümsüz Topraklar'da Gandalf, Olórin adlı bir Maia ruhuydu ve rüyaların efendisi Irmo'nun bahçelerinde (Lorien) yaşıyor ve sık sık merhametli Nienna'yı ziyaret ediyordu. ⓘ
Güneşin üçüncü çağının 1000. yılında Istari ya da Orta Dünya'ya gönderilen 5 büyücüden biri olmak üzere seçildi. Batı dillerinde Gri Gandalf, Elf dilinde Mithrandir ya da "gri gezgin", Cüce dilinde Tharkûn ve Harad dilinde de Incánus adıyla tanınıyordu. Dış görünüşü, büyük bir pelerin ile sivri uçlu bir şapka giymiş ve elinde bir asa taşıyan, sakallı yaşlı bir adam biçimindeydi. ⓘ
Gri Liman'a vardığında Cirdan ona, Narya ya da "ateş yüzüğü"nü verdi. Bu yüzük soğumuş, korkmuş bedenlerin ruhunu tutuşturur ve cesaretlendirirdi. İki bin yıldan uzun bir süre boyunca Gandalf, Orta Dünya'da etkisini arttıran kötü güçler ile savaştı. ⓘ
2941 yılında, Ejderha Smaug'un öldürülmesiyle sonuçlanan Yalnız Dağ Seferi'nin ilham kaynağı oldu. Bu sefer sırasında Gandalf Glamdring adlı kılıcı, Bilbo Baggins ise Tek Yüzük'ü buldu. ⓘ
3018 yılında Frodo Baggins'in yanına gelen Gandalf, Yüzük Seferi'ni başlattı. Rivendell'de Yüzük Kardeşliği'nin lideri olarak seçildi ve kardeşliği pek çok tehlikeden kurtararak yollarına devam etmelerini sağladı. Bu sırada Khazad-dûm Köprüsü Savaşı'nda, Moria'nın Balrog'u ile yaptığı ölümcül mücadelede kayboldu. Fakat Büyücünün ruhu, hiçbir silahtan zarar görmeyen ve ışık saçan Ak Gandalf olarak dirildi. Böylece Ak Saruman'ın unvanı elinden alınmış oldu. ⓘ
Gandalf bir balrog öldürmesi bakımından orta dünyada farklı bir yere sahiptir. ⓘ
Yüzük Savaşında, Gölgeyele (Shadowfax) adlı atını süren Ak Gandalf her yerdeydi: Rohan Kralı Théoden'in ilham kaynağı, Isengard'da Saruman'ın sonunun hazırlayıcısı ve Minas Tirith kapılarında Cadı Kralın durdurucusu hep o oldu. Yüzük Taşıyıcısı Tek Yüzüğü yok ederken, Gandalf Mordor'un Kara Kapısı önünde Batı Ordusunun komutanları ile birlikteydi. ⓘ
Savaştan sonra Gandalf, Aragorn ile Gondor'un yeniden birleşmesini sağladı ve 3021 yılında Yüzük Koruyucularının Son Yolculuğuna katılarak Ölümsüz Topraklara döndü. ⓘ
Büyücü ırkının en önemli temsilcisidir. ⓘ
Fin mitolojisindeki Väinämöinen adlı sihirli güçleri olan bir şaman ve ozandan ve İskandinav mitolojisindeki tanrı Odin'den esinlenilerek tasarlanmıştır. ⓘ
İsimler
Etimoloji
Tolkien Gandalf ismini Völuspá'nın cüce isimleri listesi olan Dvergatal'daki bir cüce olan Gandálfr'dan türetmiştir. Eski Norsçada bu isim asa-elf anlamına gelmektedir. Bu, Tolkien'in icat ettiği dillerden biri olan Khuzdul'da "Asa-adam anlamına geldiği söylenen" Tharkûn ismine de yansımıştır. ⓘ
Evren içi isimler
Tolkien'in yazılarında Gandalf'a çeşitli isimler ve lakaplar verilmiştir. Faramir ona Gri Seyyah der ve Gandalf'ın şöyle dediğini aktarır: "Birçok ülkede birçok ismim var. Elfler arasında Mithrandir, Cüceler arasında Tharkûn, unutulmuş Batı'da gençliğimde Olórin, Güney'de Incánus, Kuzey'de Gandalf'tım; Doğu'ya gitmem." ⓘ
Hobbit'in ilk el yazması versiyonunda Bladorthin olarak anılır. Gandalf ismi daha sonra Thorin Meşekalkan olacak olan cüce tarafından kullanılır. ⓘ
Her Büyücü pelerininin rengiyle ayırt edilir. Bir büyücü olarak tezahürünün çoğunda Gandalf'ın pelerini gridir, bu nedenle Gri Gandalf ve Eski İngilizce hame "örtü, deri" anlamına gelen Greyhame isimleri verilmiştir. Mithrandir, Sindarin dilinde "Gri Seyyah" ya da "Gri Gezgin" anlamına gelen bir isimdir. Yüzüklerin Efendisi'nin ortalarında Gandalf Büyücüler Tarikatı'nın başına geçer ve Ak Gandalf olarak yeniden adlandırılır. Statüsündeki (ve kıyafetindeki) bu değişiklik büyücüye başka bir isim daha verir: Ak Süvari. Ancak Elfçe konuşan karakterler ondan hâlâ Mithrandir olarak bahseder. Yüzüklerin Efendisi'nde zaman zaman diğer karakterler Gandalf'a aşağılayıcı lakaplarla hitap ederler: Fırtına Kargası, Láthspell (Eski İngilizce'de "Kötü Haber") ve "Gri Budala". ⓘ
Karakteristik özellikleri
Tolkien Gandalf'ı Orta Dünya'da ortaya çıkan büyücülerin en sonuncusu, "diğerlerinden daha kısa boylu, daha yaşlı görünen, gri saçlı, gri giyimli ve bir asaya yaslanmış" biri olarak tanımlar. Yine de vardığında onu karşılayan Elf Círdan onu "en büyük ruh ve en bilge" olarak görmüş ve ona yardım ve teselli için içinde "kırmızı" bir taş bulunan Narya adlı Elf Güç Yüzüğü'nü, Ateş Yüzüğü'nü vermiştir. Tolkien aynı makalenin ilerleyen bölümlerinde Gandalf'ı açıkça ateş elementiyle ilişkilendirir:
Ruhu sıcak ve istekliydi (ve Narya yüzüğü tarafından güçlendirilmişti), çünkü o Sauron'un Düşmanı'ydı, yiyip bitiren ve yok eden ateşe karşı, umut ve sıkıntı içinde tutuşan ve yardım eden ateşle karşı çıkıyordu; ama neşesi ve hızlı öfkesi kül gibi gri giysilerle örtülüydü, böylece sadece onu iyi tanıyanlar içindeki alevi görebiliyordu. Neşeli, gençlere ve basit insanlara karşı nazik olabilirdi, ama zaman zaman keskin konuşur ve aptalları azarlardı; ama gururlu değildi ve ne güç ne de övgü peşindeydi... Çoğunlukla bir asaya yaslanarak yorulmadan yayan yolculuk ederdi ve bu yüzden Kuzey İnsanları arasında Gandalf'a 'Asalı Elf' denirdi. Çünkü zaman zaman aralarında harikalar yarattığından, özellikle de ateşin güzelliğini sevdiğinden, onu (yanlışlıkla da olsa) Elf soyundan sayıyorlardı; yine de bu tür harikaları daha çok neşe ve zevk için yaratıyor ve kimsenin onu korkutmasını ya da öğütlerini korkuyla dinlemesini istemiyordu. ... Yine de söylendiğine göre, geldiği görevin sonunda büyük acılar çekmiş, öldürülmüş ve kısa bir süre için ölümden geri gönderilmiş, sonra beyazlara bürünmüş ve parlak bir alev haline gelmiştir (yine de büyük ihtiyaç dışında hala örtülüdür). ⓘ
Kurgusal biyografi
Valinor
Valinor'da Gandalf'a Olórin denirdi. Valinor'un Maiar'ından, özellikle de Vala Manwë'nin halkından biriydi; Maiar'ın en bilgesi olduğu söylenirdi. Diğer iki Valar ile yakın ilişkisi vardı: Bahçelerinde yaşadığı Irmo ve ona vesayet eden merhametin koruyucusu Nienna. Valar, Sauron'a karşı çıkanlara danışmanlık ve yardım etmeleri için Büyücüler Tarikatı'nı (Istari) Büyük Deniz'in ötesine, Orta Dünya'ya göndermeye karar verdiğinde, Olórin Manwë tarafından önerildi. Olórin başlangıçta çok zayıf olduğunu ve Sauron'dan korktuğunu söyleyerek mazur görülmek için yalvardı, ancak Manwë bunun gitmesi için daha fazla sebep olduğunu söyledi. ⓘ
Maiar'dan biri olarak Gandalf ölümlü bir İnsan değil, insan biçimini almış meleksi bir varlıktı. Bu ruhlardan biri olarak Olórin, Yaratıcı'ya (Eru Ilúvatar) ve Yaratıcı'nın 'Gizli Ateşi'ne hizmet ediyordu. Beş Büyücü olarak dünyaya giren diğer Maiar ile birlikte, alçakgönüllülüğünün bir işareti olarak yaşlı bir adamın özel biçimini aldı. Büyücülerin rolü tavsiye ve öğüt vermekti ama asla Sauron'un gücünü kendi güçleriyle dengelemeye kalkışmamalıydılar. Orta Dünya'nın kralları ve lordları da, kendilerine doğrudan emirler veren daha görkemli bir formdan ziyade, mütevazı bir ihtiyarın tavsiyelerine daha açık olabilirlerdi. ⓘ
Orta Dünya
Büyücüler Üçüncü Çağ'ın başlarında Orta Dünya'ya ayrı ayrı gelmişlerdi; Mithlond Limanları'na en son inen Gandalf'tı. Gandalf en yaşlıları ve en küçükleri gibi görünüyordu ama Gemi Ustası Círdan, Liman'daki ilk karşılaşmalarında onun en büyük olduğunu hissetti ve ona Narya'yı, Ateş Yüzüğü'nü verdi. Baş Büyücü Saruman bu hediyeyi öğrendi ve buna içerledi. Gandalf yüzüğü iyi sakladı ve Üçüncü Çağ'ın sonunda diğer yüzük taşıyıcılarıyla birlikte ayrılana kadar, Elf yüzüklerinin üçüncüsüne Círdan'ın değil kendisinin sahip olduğu pek bilinmiyordu. ⓘ
Gandalf'ın, Tarikatlarının başı olan Saruman ile ilişkisi gergindi. Büyücülere İnsanlara, Elflere ve Cücelere yardım etmeleri emredilmişti ama bu sadece öğüt yoluyla olacaktı; onlara hükmetmek için güç kullanmaları yasaklanmıştı ama Saruman bunu giderek daha fazla göz ardı ediyordu. ⓘ
Ak Konsey
Gandalf, Dol Guldur'un Ölü Çağıran'ı olan şeytani varlığın bir Nazgûl değil, Sauron'un ta kendisi olduğundan şüphelenmişti. Gerçeği keşfetmek için Dol Guldur'a gitti, ama Ölü Çağıran ondan önce geri çekildi, ancak daha büyük bir güçle geri döndü ve buna karşılık olarak Ak Konsey kuruldu. Galadriel konseye Gandalf'ın önderlik etmesini ummuştu ama o, kendisini gönderen Valar'dan başkasına bağlı olmayı reddederek bunu reddetti. Onun yerine, Sauron'un İkinci Çağ'da yaptıkları hakkında en bilgili kişi olarak Saruman seçildi. ⓘ
Gandalf "büyük bir tehlikeyi göze alarak" Dol Guldur'a döndü ve Ölü Çağıran'ın gerçekten de Sauron olduğunu öğrendi. Ertesi yıl bir Ak Divan toplandı ve Gandalf Sauron'un kovulması için ısrar etti. Ancak Saruman, Sauron'un Tek Yüzük'ü bulma çabasının başarısız olacağına, çünkü Yüzük'ün çoktan Anduin nehri tarafından Deniz'e taşınmış olacağına dair Konsey'e güvence verdi; ve konunun dinlenmesine izin verildi. Fakat Saruman, Isildur'un öldürüldüğü Gladden Çayırları yakınlarında aktif olarak Yüzük'ü aramaya başladı. ⓘ
Erebor'un Peşinde
Bitmemiş Öyküler'deki "Erebor'un Peşinde", Hobbit'in ardındaki hikâyeyi detaylandırır. Gandalf ile sürgündeki bir Cüce-kral olan Thorin Meşekalkan'ın Bree'deki Prancing Pony hanında tesadüfen karşılaşmalarını anlatır. Gandalf bir süredir Sauron'la yaklaşan savaşı öngörüyordu ve Kuzey'in özellikle savunmasız olduğunu biliyordu. Eğer Ayrıkvadi saldırıya uğrarsa, ejderha Smaug büyük bir yıkıma yol açabilirdi. Thorin'i, kaybettiği Erebor topraklarını Smaug'dan geri almasına yardım edebileceğine ikna etti ve böylece macera doğdu. ⓘ
Hobbit
Gandalf, Hobbit'in açılışında Bilbo ile buluşur. On üç cüceyi davet ettiği bir çay partisi düzenler ve böylece anlatının merkezinde yer alan seyahat grubunu oluşturur. Gandalf arayışa yardımcı olmak için Erebor'un haritasını ve anahtarını verir. Bu arayışta Gandalf trollerin hazinesinden Glamdring adlı kılıcı ele geçirir. Elrond onlara kılıcın, Elrond'un babasının çocukken yaşadığı, uzun zaman önce yıkılmış bir şehir olan Gondolin'de yapıldığını söyler. ⓘ
Goblinler ve warglar tarafından takip edilen Puslu Dağlar'dan kaçtıktan sonra, grup Ulu Kartallar tarafından güvenli bir yere taşınır. Gandalf daha sonra Beorn'u Kuyutorman yolculuğu için kafileye ev ve erzak sağlamaya ikna eder. Gandalf, Kuyutorman'a girmeden önce, ilgilenmesi gereken acil bir işi olduğunu söyleyerek gruptan ayrılır. ⓘ
Erebor surlarının önünde yaşlı bir adam kılığında tekrar ortaya çıkar ve Esgaroth'un İnsanları ile Kuyutorman Elfleri Smaug'un hazinesi için Thorin ve cücelerle savaşacak gibi göründüğünde kendini gösterir. Goblinler ve warglar her üç tarafa da saldırınca Beş Ordular Savaşı başlar. Savaştan sonra Gandalf Bilbo'ya Shire'a kadar eşlik eder ve Ayrıkvadi'de acil işinin ne olduğunu açıklar: Gandalf bir kez daha konseyi Sauron'u kovmaya çağırmıştır, zira Sauron'un Kuyutorman'a kötülüğü çekmeye devam etmek için Tek Yüzük'e ihtiyacı olmadığı açıktır. Sonra Konsey "gücünü ortaya koyar" ve Sauron'u Dol Guldur'dan sürer. Sauron bunu tahmin etmiş ve geri çekiliyormuş gibi yaparak Mordor'da yeniden ortaya çıkmıştır. ⓘ
Yüzüklerin Efendisi
Gri Gandalf
Gandalf, Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi arasındaki yılları Sauron'un yeniden dirilişi ve Bilbo Baggins'in gizemli yüzüğü hakkında bilgi edinmek için Orta Dünya'yı dolaşarak geçirmiş, özellikle de Bilbo'nun yüzüğü Gollum'dan bir "hediye" olarak nasıl aldığına dair ilk yanıltıcı hikâyesinden etkilenmiştir. Bu dönemde Aragorn'la arkadaş oldu ve Saruman'dan şüphelenmeye başladı. Shire'da olabildiğince çok zaman geçirerek Bilbo ve Bilbo'nun yetim kuzeni ve evlatlık varisi Frodo ile dostluğunu pekiştirdi. ⓘ
Gandalf, Bilbo'nun "on birinci" (111.) doğum günü partisi için Shire'a geri döner ve kutlama için birçok havai fişek getirir. Bilbo konuklarına şaka olsun diye yüzüğü takıp ortadan kaybolduktan sonra, Gandalf eski dostunu planladıkları gibi yüzüğü Frodo'ya bırakması için şiddetle teşvik eder. Bilbo düşmanca davranır ve Gandalf'ı yüzüğü çalmaya çalışmakla suçlar. Telaşa kapılan Gandalf, Bilbo'ya bu suçlamanın aptalca olduğunu anlatır. Aklı başına gelen Bilbo yüzüğün kendisini rahatsız ettiğini kabul eder ve Ayrıkvadi'ye doğru yola çıkarken yüzüğü Frodo'ya bırakır. ⓘ
Sonraki 17 yıl boyunca Gandalf yüzükle ilgili cevaplar aramak için çok seyahat eder. Isildur'un parşömeninde, Minas Tirith'in arşivlerinde bazı cevaplar bulur. Ayrıca yüzüğü yıllarca taşıyan Gollum'u da sorgulamak ister. Gandalf, Aragorn'un da yardımıyla Gollum'u uzun süre arar. Aragorn sonunda Gollum'u yakalamayı başarır. Gandalf Gollum'u sorgular, konuşmaya isteksiz olduğunu kanıtladığında onu ateşle tehdit eder. Gandalf, Sauron'un Gollum'u kalesi Barad-dûr'da işkence altında yüzük hakkında bildiklerini anlatmaya zorladığını öğrenir. Bu, Gandalf'ın Bilbo'nun yüzüğünün Tek Yüzük olduğuna dair artan şüphesini güçlendirir. ⓘ
Shire'a dönen Gandalf, Yüzük'ü Frodo'nun ocak ateşine atarak ve Yüzük'ün yüzeyinde beliren yazıyı okuyarak şüphesini doğrular. Frodo'ya Yüzük'ün tarihçesini anlatır ve Shire'da kalırsa büyük tehlike altında olacağını söyleyerek onu Ayrıkvadi'ye götürmeye teşvik eder. Gandalf, Frodo'nun ellinci yaş günü partisinde ona yolda eşlik etmek için geri dönmeye çalışacağını ve bu arada Frodo'nun sessizce ayrılmayı ayarlaması gerektiğini, çünkü Sauron'un hizmetkârlarının onu arayacağını söyler. ⓘ
Shire'ın dışında Gandalf, Nazgûl'un Mordor'dan at sürdüğü haberini getiren ve Saruman'dan Gandalf'ın Isengard'a gelmesini isteyen büyücü Kahverengi Radagast'la karşılaşır. Gandalf, Barliman Butterbur'a Frodo'ya bir mektup bırakır (hemen yola çıkmasını isteyen) ve Isengard'a doğru yola çıkar. Orada Saruman gerçek niyetini açıklar ve Gandalf'tan Yüzük'ü kendi kullanımı için almasına yardım etmesini ister. Gandalf bunu reddeder ve Saruman onu kulesinin tepesine hapseder. Sonunda Gandalf Kartal Gwaihir tarafından kurtarılır. ⓘ
Gwaihir Gandalf'ı Rohan'a bırakır ve Gandalf burada Kral Théoden'den bir at ister. Saruman'ın casusu ve hizmetkârı Gríma Solucandil'in şeytani etkisi altındaki Théoden, Gandalf'a istediği atı almasını ama hemen gitmesini söyler. İşte o zaman Gandalf, bineği ve yoldaşı olacak olan büyük at Shadowfax ile tanışır. Gandalf Shire'a doğru hızla at sürer, ama Frodo yola çıkana kadar oraya ulaşamaz. Frodo ve yoldaşlarının Ayrıkvadi'ye doğru yola çıkacaklarını bilen Gandalf, oraya kendi başına gider. Bree'de hobbitlerin Aragorn'a katıldığını öğrenir. Weathertop'ta Nazgûl ile karşılaşır ama bütün gece süren bir savaştan sonra kaçar ve dördünü kuzeye çeker. Frodo, Aragorn ve arkadaşları birkaç gece sonra Weathertop'ta kalan beş kişiyle karşılaşırlar. Gandalf, Frodo'nun varışından hemen önce Ayrıkvadi'ye ulaşır. ⓘ
Ayrıkvadi'de Gandalf, Elrond'un Frodo'yu takip eden Nazgûl'ü kovmasına yardım eder ve Yüzük'ün tüm tarihini bilen tek kişi olarak Elrond'un Divanı'nda başrol oynar. Saruman'ın onlara ihanet ettiğini ve Sauron'la işbirliği içinde olduğunu açıklar. Yüzük'ün yok edilmesi gerektiğine karar verildiğinde, Gandalf artık Yüzük Taşıyıcısı olan Frod'a görevinde eşlik etmek için gönüllü olur. Elrond'u Frodo'nun kuzenleri Merry ve Pippin'in Yoldaşlık'a katılmasına izin vermeye ikna eder. ⓘ
Balrog köprüye ulaştı. Gandalf açıklığın ortasında durmuş, sol elindeki asaya yaslanmıştı, ama diğer elinde Glamdring parlıyordu, soğuk ve beyaz. Düşmanı tekrar durdu, yüzü ona dönüktü ve etrafındaki gölge iki büyük kanat gibi uzandı. Kırbacını kaldırdı ve kayışlar vınlayıp çatırdadı. Burun deliklerinden ateş fışkırıyordu. Ama Gandalf sağlam durdu. "Geçemezsiniz," dedi. Orklar kımıldamadan durdular ve ölü bir sessizlik çöktü. "Ben Gizli Ateş'in bir hizmetkârıyım, Anor'un alevinin koruyucusuyum. Geçemezsiniz. Karanlık ateş sana fayda sağlamayacak, Udûn'un alevi. Gölge'ye geri dön! Geçemezsin."
J. R. R. Tolkien, Yüzük Kardeşliği ⓘ
Gandalf ve Aragorn, Yoldaşlık'ın (Orta Dünya'nın özgür halklarının dokuz temsilcisinden oluşan, "Dokuz Süvariye karşı") başına geçerek Hobbitleri ve yoldaşlarını güneye götürürler. Kışın Caradhras Dağı'nı geçmeye yönelik başarısız bir girişimden sonra, dağların altından, Puslu Dağlar'ın altındaki Moria Madenleri'nden geçerler, ancak sadece Cüce Gimli bu rota konusunda heveslidir. Moria'da, Balin tarafından orada kurulan cüce kolonisinin orklar tarafından yok edildiğini keşfederler. Yoldaşlık Moria'nın orkları ve trolleriyle savaşır ve onlardan kaçar. ⓘ
Khazad-dûm Köprüsü'nde, eski çağlardan kalma korkunç bir Balrog olan "Durin'in Felaketi" ile karşılaşırlar. Gandalf diğerlerinin kaçmasını sağlamak için Balrog'la yüzleşir. Kısa bir yumruklaşmadan sonra Gandalf asasıyla Balrog'un altındaki köprüyü kırar. Balrog düşerken, kamçısını Gandalf'ın bacaklarına dolayarak onu uçurumun kenarına sürükler. Gandalf "Uçun, sizi aptallar!" diye bağırarak uçuruma düşer. ⓘ
Gandalf ve Balrog Moria'nın yeraltı dünyasındaki derin bir göle düşerler. Gandalf, Zirakzigil'in zirvesine tırmanana kadar sekiz gün boyunca tünellerde Balrog'u takip eder. Burada iki gün iki gece boyunca savaşırlar. Balrog yenilir ve dağın yamacından aşağı atılır. Gandalf da ölür ve bedeni zirvede yatarken ruhu "düşünce ve zamanın dışına" yolculuk eder. ⓘ
Beyaz Gandalf
Gandalf, Ak Gandalf olarak "geri gönderilir" ve dağın tepesinde hayata döner. Gwaihir onu Lothlórien'e taşır, burada Galadriel tarafından yaraları iyileştirilir ve beyaz cübbeler giydirilir. Fangorn Ormanı'na gider ve orada (Merry ve Pippin'i takip eden) Aragorn, Gimli ve Legolas ile karşılaşır. Onu Saruman zannederler ama o saldırılarını durdurur ve kendini gösterir. ⓘ
Rohan'a giderler ve Gandalf orada Kral Théoden'in Solucandil'in etkisiyle daha da zayıfladığını görür. Solucandil'in Théoden üzerindeki etkisini kırar ve kralı Sauron'a karşı savaşa katılmaya ikna eder. Gandalf, Saruman'la yaklaşan savaşta Théoden'e yardım etmek üzere Batıağıl savaşçılarını toplamak için yola çıkar. Gandalf, Saruman'ın ordusunu Miğfer Dibi Savaşı'nda yenmek için tam zamanında yetişir. Gandalf ve Kral, Merry ve Pippin'in eşlik ettiği Ağaçsakal ve Entleri tarafından henüz yok edilmiş olan Isengard'a giderler. Gandalf Saruman'ın asasını kırar ve onu Ak Divan'dan ve Büyücüler Düzeni'nden kovar; Gandalf Saruman'ın yerine her ikisinin de başına geçer. Solucandil Orthanc'ın palantíriyle Gandalf'ı veya Saruman'ı öldürmeye çalışır ama ikisini de ıskalar. Pippin palantír'i geri alır, ama Gandalf hemen onu alıp Aragorn'a verir. Grup Isengard'dan ayrıldıktan sonra, Pippin palantír'i uyuyan Gandalf'tan alır, içine bakar ve Sauron'un kendisiyle yüz yüze gelir. Gandalf, genç hobbitin başını daha fazla belaya sokmaması için terbiye edilmiş Pippin'i yanına alarak Minas Tirith'e gider. ⓘ
Gandalf, Minas Tirith'in savunmasını düzenlemeye yardım etmek için tam zamanında gelir. Varlığı Gondor Vekilharcı Denethor'un gücüne gider; ama oğlu Faramir savaşta ağır yaralanınca Denethor umutsuzluğa ve deliliğe sürüklenir. Gandalf, Prens Imrahil ile birlikte şehrin kuşatılması sırasında savunmacılara liderlik eder. Mordor güçleri ana kapıyı kırdığında, Gandalf Shadowfax üzerinde tek başına Nazgûl Lordu ile yüzleşir. O anda Rohirrim gelir ve Nazgûl'u savaşmak için geri çekilmeye zorlar. Gandalf'ın Faramir'i, çaresizlik içinde kendisini ve oğlunu bir cenaze ateşinde yakmak isteyen Denethor'dan kurtarması gerekmektedir. ⓘ
"Öyleyse benim öğüdüm şu," [dedi Gandalf] "Yüzük bizde değil. Bilgelikle ya da büyük bir aptallıkla, bizi yok etmesin diye yok edilmek üzere gönderildi. O olmadan [Sauron'un] kuvvetlerini güç kullanarak yenemeyiz. Ama her ne pahasına olursa olsun, onun gözünü gerçek tehlikesinden uzak tutmalıyız. Onun gizli gücünü ortaya çıkarmalıyız ki topraklarını boşaltsın. Çenesi üzerimize kapanacak olsa da kendimizi yem yapmalıyız. Cesaretle ama kendimiz için küçük bir umutla o tuzağa doğru gözümüzü açarak yürümeliyiz. Çünkü lordlarım, belki de yaşayan topraklardan çok uzakta, kara bir savaşta tamamen yok olacağız; böylece Barad-dûr yıkılsa bile, yeni bir çağı görecek kadar yaşayamayacağız. Ama bence bu bizim görevimiz."
J. R. R. Tolkien, Kralın Dönüşü ⓘ
Aragorn ve Gandalf, Kara Efendi'nin dikkatini Frodo ve Sam'den uzaklaştırmak amacıyla Kara Kapı'da Sauron'un kuvvetlerine karşı son seferi yönetirler; o sırada Tek Yüzük'ü yok etmek için Kıyamet Dağı'na tırmanmaktadırlar. Savaştan önce yapılan bir görüşmede Gandalf ve Batı'nın diğer liderleri Mordor'un isimsiz teğmeniyle karşılaşırlar; teğmen onlara Frodo'nun mithril gömleğini ve Hobbitlerin teçhizatından diğer eşyaları gösterir. Gandalf Mordor'un teslim olma şartlarını reddeder ve Batı'nın güçleri, Yüzük Kıyamet Dağı'nda yok edilene kadar Sauron'un ordularının tüm gücüyle yüzleşir. Gandalf, Frodo ve Sam'i patlayan dağdan kurtarmak için Kartallara önderlik eder. ⓘ
Savaştan sonra Gandalf Aragorn'a Kral Elessar olarak taç giydirir ve Gondor'un Ak Ağacı'ndan bir fidan bulmasına yardım eder. Tom Bombadil'i ziyaret etmek için ayrılmadan önce Hobbitlere Shire sınırlarına kadar eşlik eder. ⓘ
İki yıl sonra Gandalf Orta Dünya'dan sonsuza dek ayrılır. Gri Limanlar'da Yüzük Taşıyıcıları'nın gemisine biner ve denizi aşarak Ölümsüz Topraklar'a dönmek üzere yelken açar; yanında arkadaşları Frodo, Bilbo, Galadriel ve Elrond ile atı Shadowfax vardır. ⓘ
Konsept ve yaratım
Görünüş
Tolkien'in biyografi yazarı Humphrey Carpenter, Tolkien'in Der Berggeist ("dağ ruhu") adlı bir kartpostalı olduğunu ve bunu "Gandalf'ın kökeni" olarak nitelendirdiğini aktarır. Kartpostalda büyük şapkalı ve pelerinli beyaz sakallı bir adam bir dağ ormanında kayaların arasında otururken görülüyor. Carpenter, Tolkien'in bu kartpostalı 1911 yılında İsviçre'de geçirdiği tatil sırasında satın aldığını hatırladığını söyledi. Manfred Zimmerman ise resmin Alman sanatçı Josef Madlener'e ait olduğunu ve 1920'lerin ortalarından kalma olduğunu keşfetti. Carpenter, Tolkien'in kartpostalın kökeni konusunda muhtemelen yanıldığını kabul etti. Bir diğer etki de yaşlı ve bilge bir yarı tanrı olan ve Fin folkloru ile Elias Lönnrot'un ulusal destanı Kalevala'nın ana karakteri olan Väinämöinen olabilir. ⓘ
İlk taslaklar boyunca ve Hobbit'in ilk baskısına kadar, Bladorthin/Gandalf bir cüceden farklı olarak "küçük yaşlı bir adam" olarak tanımlanır, ancak daha sonra Yüzüklerin Efendisi'nde tanımlanacak olan tam insan boyunda değildir. Yüzüklerin Efendisi'nde bile Gandalf uzun boylu değildi; örneğin Elrond'dan veya diğer büyücülerden daha kısaydı. ⓘ
İsim
1930'ların başında Hobbit'i yazarken Tolkien, daha sonra Thorin Meşekalkan olarak anılacak olan Cücelerin liderine Gandalf ismini vermiştir. Bu isim Hobbit'teki diğer tüm Cüce isimleriyle (Balin hariç) aynı kaynaktan alınmıştır: Völuspá'daki "Cüceler Kataloğu". Eski İskandinav ismi Gandalfr, "asa", "değnek" veya (özellikle bileşiklerde) "büyü" anlamına gelen gandr ve "elf" anlamına gelen álfr kelimelerini bir araya getirir. Gandalf adı İskandinav mitinde en az bir yerde daha bulunur; yarı-tarihi Heimskringla'da Norveç'in doğusundan efsanevi bir İskandinav kralı ve Kara Halfdan'ın rakibi olan Gandalf Alfgeirsson kısaca anlatılır. Gandalf aynı zamanda Henrik Ibsen'in ikinci oyunu The Burial Mound'daki bir İskandinav deniz kralının da adıdır. "Gandolf" ismi, William Morris'in 1896 tarihli fantastik romanı Dünyanın Sonundaki Kuyu'da, Tolkien tarafından Gandalf'ın atı "Shadowfax" olarak uyarlanan at "Silverfax" ile birlikte bir karakter olarak geçer. Morris'in İskandinav mitinden esinlenen kitabı, sözde bir ortaçağ manzarasında geçmektedir; Tolkien'i derinden etkilemiştir. Gandalf'a dönüşen büyücünün adı aslında Bladorthin'di. ⓘ
Tolkien, 1937'de "boş bir saatte icat edilen ... eddaik isimli cüceler güruhu "ndan bahsederek Eski İskandinav isimlerini geçici olarak kullandığına pişman oldu. Ancak Eski Nors isimlerini kullanma kararının Yüzüklerin Efendisi'nin yazımında geniş kapsamlı sonuçları oldu; 1942'de Tolkien eserin Westron'un kurgusal dilinden sözde bir çeviri olacağına karar verdi ve İngilizce çeviride Eski Nors isimleri Dale dilindeki isimleri temsil etmek üzere alındı. Dolayısıyla Gandalf, Erebor Cücelerinin günlük işlerinde "dışarıdan" kullandıkları dilde Olórin'e verdikleri ismin İngilizcede (Eski Norsçadan İngilizceleştirilmiş) bir temsilidir; Tharkûn ise Cücelerin ona kendi ana dilleri Khuzdul'da verdikleri, muhtemelen aynı anlama gelen (çevrilmemiş) isimdir. ⓘ
Rehber
.jpg)
Yüzüklerin Efendisi'nde Gandalf'ın rolü ve önemi büyük ölçüde artmıştır. 1954 yılında yazdığı bir mektupta Tolkien, Gandalf'tan "vücut bulmuş bir melek" olarak bahseder. Aynı mektupta Tolkien, Dünya'daki güçlerini sınırlamak için kendisine yaşlı bir adam formu verildiğini belirtir. Hem 1965'te hem de 1971'de Tolkien Gandalf'tan yine meleksi bir varlık olarak bahseder. ⓘ
1946 tarihli bir mektubunda Tolkien, Gandalf'ı "Odinik bir gezgin" olarak düşündüğünü belirtmiştir. Diğer yorumcular da benzer şekilde Gandalf'ı "Gezgin" kılığındaki İskandinav tanrısı Odin'e benzetmişlerdir - tek gözlü, uzun beyaz sakallı, geniş kenarlı şapkalı ve asalı yaşlı bir adam; ya da onu Arthur efsanesindeki Merlin'e veya Jung'un "bilge yaşlı adam" arketipine benzetmişlerdir. ⓘ
| Öznitelik | Gandalf | Odin |
|---|---|---|
| Eşyalar | "hırpalanmış şapka" Pelerin "Dikenli Asa" |
Epitet: "Long-hood" mavi pelerin bir personel |
| Sakal | "gri", "yaşlı adam" | Epitet: "Gri Sakal" |
| Görünüş | Istari (Büyücüler) "basit bir kılıkta, çoktan yaşlanmış insanlar gibi Yaşı ilerlemiş ama vücudu diri, gezginler ve gezginler" Tolkien'in yazdığı gibi "bir figür 'Odinik gezgin'" |
Epithets: "Yol yorgunu", "Wayfarer", "Wanderer" |
| Güç | personeliyle birlikte | Epithet: "[Sihirli] Değneğin Taşıyıcısı" |
| Kartallar | defalarca kurtarıldı Hobbit'teki kartallar tarafından ve Yüzüklerin Efendisi |
Kartallarla ilişkilendirilir; Jotunheim'dan kaçar bir kartal olarak Asgard'a geri döndü |
Tolkien uzmanı Charles W. Nelson, Gandalf'ı "ana karaktere olağandışı ve uzak yerlere yaptığı bir yolculukta ya da arayışta ... yardımcı olan bir rehber" olarak tanımlamıştır. Hem Yüzük Kardeşliği hem de Hobbit'te Tolkien'in Gandalf'ı bu terimlerle sunduğunu belirtmiştir. Elrond'un Divanı'ndan hemen sonra, Gandalf Yoldaşlık'a şöyle der:
Birisi grupta zekâya ihtiyaç duyulacağını söylemişti. Haklıymış. Sanırım ben de sizinle geleceğim. ⓘ
Nelson bununla Thorin'in Hobbit'teki ifadesi arasındaki benzerliğe dikkat çeker:
Yakında ... uzun yolculuğumuza başlayacağız, bazılarımızın ya da belki de hepimizin (dostumuz ve danışmanımız, zeki büyücü Gandalf hariç) asla geri dönemeyeceği bir yolculuk. ⓘ
Nelson, Virgil'in Aeneid adlı öyküsünde Aeneas'a yeraltı dünyasındaki yolculuğunda yardımcı olan rehber figür Cumaean Sibyl'i ve daha sonra Dante'nin Inferno'sunda Dante'yi cehennemde seyahat ederken yönlendiren, cesaretlendiren ve fiziksel olarak yardımcı olan Virgil'in kendisini örnek olarak verir. Nelson, İngiliz edebiyatında Thomas Malory'nin Le Morte d'Arthur adlı eserinde büyücü Merlin'in Arthur'a yolculuklarına başlamasını öğrettiğini ve yönlendirdiğini belirtmektedir. Nelson'a göre, bu emsaller göz önüne alındığında, Tolkien'in bir rehber figürü kullanması, onu bu öncüller gibi güç, bilgelik, deneyim ve pratik bilgi ile donatması ve "kendi sınırlamalarının ve yüceler sıralamasındaki yerinin farkında olması" şaşırtıcı değildir. Bilge ve iyi rehberler olarak hareket eden diğer karakterler arasında Tom Bombadil, Elrond, Aragorn, Galadriel -ki kendisi rehber figürlerin belki de en güçlüsü olarak adlandırır- ve kısaca Faramir yer alır. ⓘ
Nelson, Edmund Spenser'ın Faerie Queene'deki "şeytani palmer "ları gibi kötü rehberler için de eşit derecede tarihsel emsal olduğunu yazar ve Yüzüklerin Efendisi'nde Gandalf'ın aksine Gollum'un kötü bir rehber olarak işlev gördüğünü öne sürer. Ayrıca, hem Gollum'un hem de Gandalf'ın karanlığın güçlerine karşı mücadelede Bir'in, Eru Ilúvatar'ın hizmetkârları olduğunu ve "ironik bir şekilde" iyi ve kötü hepsinin arayışın başarısı için gerekli olduğunu belirtmektedir. ⓘ
İsa figürü
J.R.R. Tolkien Ansiklopedisi'nde "Alegori" hakkında yazan eleştirmen Anne C. Petty, Gandalf'ın ölümünü ve yeniden ortaya çıkışını Hristiyan terimleriyle tartışır. Michael W. Maher, S.J.'den alıntı yapar: "Gandalf'ın Moria çukurlarına inişini ve beyazlar içinde geri dönüşünü bir ölüm diriliş motifi olarak kim düşünemez ki?" Ancak hemen ardından, "böylesine dar bir [alegorik] yorumun" her karakter ve olay için tek bir anlam talep ederek okuyucunun hayal gücünü sınırladığını belirtir. Diğer akademisyenler ve teologlar Gandalf'ın "parıldayan beyaz" bir figür olarak dönüşünü İsa'nın başkalaşımına benzetmişlerdir. ⓘ
Tolkien gibi Roma Katoliği olan filozof Peter Kreeft, Yüzüklerin Efendisi'nde C. S. Lewis'in Narnia Günlükleri serisindeki Aslan'a benzetilebilecek tam, somut, görünür bir Mesih figürü olmadığını gözlemler. Bununla birlikte, Kreeft ve Jean Chausse, Yüzüklerin Efendisi'nin üç kahramanında İsa Mesih figürünün yansımalarını tespit etmiştir: Gandalf, Frodo ve Aragorn. Chausse onlarda "İsa'nın kişiliğinin yönlerini" bulurken, Kreeft "Eski Ahit'in peygamber (Gandalf), rahip (Frodo) ve kral (Aragorn) şeklindeki üçlü Mesih sembolizmini örneklediklerini" yazmıştır. ⓘ
| Mesih benzeri nitelik | Gandalf | Frodo | Aragorn |
|---|---|---|---|
| Kurbanlık ölüm, Diriliş |
Moria'da ölür, Beyaz Gandalf olarak yeniden doğdu. |
Sembolik olarak Morgul bıçağı altında ölür, Elrond tarafından iyileştirildi |
Ölülerin Yollarını Alır, Gondor'da yeniden ortaya çıkar |
| Kurtarıcı | Üçü de Orta Dünya'yı Sauron'dan kurtarmaya yardım eder | ||
| Üç katlı Mesih sembolizmi | Peygamber | Rahip | Kral |
Uyarlamalar
BBC Radyo dramatizasyonlarında Gandalf, Yüzüklerin Efendisi'nde (1955-1956) Norman Shelley, Hobbit'te (1968) Heron Carvic, Yüzüklerin Efendisi'nde (1979) Bernard Mayes ve Yüzüklerin Efendisi'nde (1981) Sir Michael Hordern tarafından seslendirilmiştir. ⓘ
John Huston, Rankin/Bass tarafından üretilen Hobbit (1977) ve Kralın Dönüşü (1980) animasyon filmlerinde Gandalf'ı seslendirdi. William Squire, Ralph Bakshi'nin yönettiği Yüzüklerin Efendisi (1978) animasyon filminde Gandalf'ı seslendirdi. Ivan I. Krasko, Hobbit (1985) adlı Sovyet film uyarlamasında Gandalf'ı canlandırdı. Gandalf, Finlandiya televizyon mini dizisi Hobitit'te (1993) Vesa Vierikko tarafından canlandırıldı. ⓘ
Ian McKellen, Sean Connery ve Patrick Stewart'ın rolü reddetmesinin ardından Peter Jackson'ın yönettiği Yüzüklerin Efendisi film serisinde (2001-2003) Gandalf'ı canlandırdı. Jackson'a göre McKellen, Gandalf rolündeki performansını Tolkien'in kendisine dayandırmıştır:
Tolkien'in Yüzüklerin Efendisi'nden bölümler okuduğu ses kayıtlarını dinledik. Onunla yapılmış bazı BBC röportajlarını izledik -Tolkien'le yapılmış birkaç röportaj var- ve Ian performansını Tolkien'in taklidine dayandırdı. Kelimenin tam anlamıyla Gandalf'ı Tolkien'e dayandırıyor. Sesi aynı, konuşma kalıplarını kullanıyor ve tavırları Tolkien'in görüntülerindeki aynı sertlikten doğuyor. Yani Tolkien, Ian'ın performansında kendini tanıyacaktır. ⓘ
McKellen, özellikle Yüzük Kardeşliği'nde canlandırdığı Gandalf karakteriyle büyük beğeni topladı ve bu rolle hem Screen Actors Guild Ödülü'ne hem de en iyi yardımcı erkek oyuncu dalında Akademi Ödülü adaylığına layık görüldü. Empire, McKellen tarafından canlandırılan Gandalf'ı tüm zamanların en iyi 30. film karakteri olarak seçti. Hobbit film serisinde (2012-2014) bu rolü yeniden canlandırdı ve Gri Gandalf'ı Beyaz Gandalf'tan daha çok oynamaktan keyif aldığını iddia etti. İki Kule, Kralın Dönüşü ve Üçüncü Çağ da dahil olmak üzere filmlere dayanan çeşitli video oyunları için Gandalf'ı seslendirdi. ⓘ
Charles Picard, Chicago Lifeline Tiyatrosu'nda 1999 yılında sahnelenen İki Kule'de Gandalf'ı canlandırdı. Brent Carver, Toronto'da açılan 2006 yapımı Yüzüklerin Efendisi müzikalinde Gandalf'ı canlandırdı. ⓘ
Gandalf, The Lego Movie'de Todd Hanson tarafından seslendirilmiştir. Gandalf, Lego Dimensions video oyununda bir ana karakterdir ve Tom Kane tarafından seslendirilmiştir. ⓘ
Gandalf, Johan de Meij'in konser bandosu için yazdığı ve prömiyeri 1988'de yapılan 1 numaralı "Yüzüklerin Efendisi" Senfonisi'nde kendi bölümüne sahiptir. ⓘ