Külkedisi

	Külkedisi
	Gustave Doré'nin Külkedisi canlandırması ; ; Halk Masalı; ;
Ülke:	Dünya çapında; ;
Yayım:	Giambattista Basile (1634); ; Charles Perrault (1697); ; Grimmi'nin Peri Masalı(1812)

Harici video ⓘ
Harici video ⓘ
Nadezhda Kosheverova [Cinderella] [SSCB] [1947] YouTube Kanalında - İngilizce Altyazılar
	Bir Peri Masalı. 1947 yılında Lenfilm Stüdyosu, SSCB'de çekilmiştir. Bu filmin sahibi ben değilim, tüm hakları saygıdeğer sahiplerine aittir. Rusça bilmeyenler için çeviri yapılmıştır. YouTube'da

Sindirella ⓘ
Sindirella ⓘ
	Alexander Zick, Grimm Kardeşler'in versiyonundan esinlenerek Güvercinlerle Sindirella'yı resimledi.
Halk masalı
İsim	Sindirella
Veri
Aarne-Thompson gruplaması	ATU 510 A (Zulüm Gören Kahraman)
Ülke	Mısır (sözlü); İtalya (edebi);
Bölge	Avrasya

"Külkedisi" ya da "Küçük Cam Terlik", dünya çapında binlerce varyantı olan bir halk masalıdır. Masalın kahramanı, terk edilmiş koşullarda yaşayan genç bir kadınken, birdenbire talihi döner ve evlilik yoluyla tahta çıkar. Yunan coğrafyacı Strabon tarafından MÖ 7 ile MS 23 yılları arasında anlatılan ve Mısır kralıyla evlenen Yunanlı bir köle kızı konu alan Rodopis'in hikayesi, genellikle Külkedisi hikayesinin bilinen en eski varyantı olarak kabul edilir. ⓘ

Hikayenin Avrupa'daki ilk edebi versiyonu Giambattista Basile tarafından 1634 yılında Pentamerone adlı eserinde İtalya'da yayımlanmıştır; İngilizce konuşulan dünyada şu anda en yaygın olarak bilinen versiyon ise Charles Perrault tarafından 1697 yılında Histoires ou contes du temps passé adlı eserinde Fransızca olarak yayımlanmıştır. Bir başka versiyon ise daha sonra Grimm Kardeşler tarafından 1812 yılında Grimms' Fairy Tales adlı halk masalları derlemesinde yayımlanmıştır. ⓘ

Hikayenin başlığı ve ana karakterin adı farklı dillerde değişse de, İngilizce folklorda Külkedisi arketipik bir isimdir. Külkedisi kelimesi, benzetme yoluyla, nitelikleri tanınmayan kişi anlamına gelmiştir: belirsiz ve ihmal edilmiş bir dönemden sonra beklenmedik bir şekilde tanınma veya başarı elde eden kişi. Külkedisi'nin hala popüler olan hikayesi, uluslararası popüler kültürü etkilemeye devam etmekte ve çok çeşitli medyaya olay örgüsü unsurları, imalar ve mecazlar ödünç vermektedir. ⓘ

ⓘ

Külkedisi (Fransızca: Cendrillon, İngilizce: Cinderella, Almanca: Aschenbrödel ya da Aschenputtel, Rusça: Золушка -Zoluşka), ünlü bir Avrupa halk masalının baş kahramanı genç kızın adıdır. Masalda kıskanç üvey annesi ve üvey kız kardeşleri tarafından kötü davranılan bir genç kız (Külkedisi), ona yardım eden bir iyilik perisi, ve onunla evlenip Külkedisi'nin tüm hayatını değiştiren yakışıklı bir prens anlatılır. Dünyada sayısız kez işlenen bu öykünün sadece Avrupa'da 550'yi aşkın değişik biçimi anlatılır. ⓘ

Bilinen en eski Külkedisi öyküsü, 9. yüzyıldan kalma bir Çin masalıdır. Avrupa Edebiyatı'nda ise Külkedisi'ni işleyen en tanınmış yapıtlardan biri Charles Perrault'un Contes de ma mère l'oye adlı kitabında yer alan Cendrillondur. Perrault'nun yapıtında yer alan bazı olay ve kişilere diğer masallarda rastlanmaz (Örneğin Külkedisi'nin vaftiz anne-babası) Külkedisi'ne yardım için gelen doğaüstü varlık çoğu zaman bir peri, kızın ölen annesi ya da Külkedisi'nin iyi davrandığı ve sevdiği hayvanlardan biridir. Yakışıklı prensin Külkedisi'ni cam ayakkabısından bulması da Perrault'nun masalından gelir. Diğer masallarda bunun yerine altın ayakkabı, gümüş ayakkabı ya da yüzük tasvir edilir. ⓘ

Binbirgece masallarında da (11. yüzyıl) öykü ayakkabı yerine halhal kullanılarak anlatılmıştır. Ufak ayak yerine ince ayak bileği kullanılmıştır. ⓘ

Kurgusal karakter ya da kurgusal kavramlar ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. ⓘ

Eski versiyonlar

Avrupa

Rhodopis

Mısır'dan bir çift antik sandalet ⓘ

Külkedisi hikayesinin bilinen en eski sözlü versiyonu, Mısır'daki Naucratis kolonisinde yaşayan ve adı "Gül Yanaklı" anlamına gelen Yunanlı bir fahişe olan Rhodopis'in antik Yunan hikayesidir. Hikaye ilk olarak Yunan coğrafyacı Strabon tarafından Geographica'da (kitap 17, 33) kaydedilmiştir: "Onlar [Mısırlılar], o yıkanırken bir kartalın onun sandaletlerinden birini hizmetçisinden kapıp Memfis'e taşıdığı ve kral açık havada adalet dağıtırken, kartalın başının üzerine geldiğinde sandaleti kucağına fırlattığı gibi efsanevi bir hikaye anlatırlar; Hem sandaletin güzel şekli hem de olayın tuhaflığı karşısında heyecanlanan kral, sandaleti giyen kadını bulmak için ülkenin dört bir yanına adamlar gönderdi; kadın Naucratis kentinde bulununca Memfis'e getirildi ve kralın karısı oldu. " ⓘ

Aynı hikâye daha sonra Romalı hatip Aelian (y. 175-y. 235) tarafından tamamen Yunanca yazılmış olan Miscellaneous History adlı eserinde de aktarılmıştır. Aelian'ın hikâyesi Strabon'un anlattığı hikâyeye çok benzer, ancak söz konusu firavunun adının Psammetichus olduğunu da ekler. Aelian'ın anlattıkları Rhodopis hikâyesinin antik çağ boyunca popülerliğini koruduğunu göstermektedir. ⓘ

Strabon'dan yaklaşık beş asır önce yaşamış olan Herodotos, Tarihler adlı eserinde Rhodopis adında, muhtemelen akraba olan bir fahişe hakkında popüler bir efsane anlatır ve onun Trakya'dan geldiğini, Sisamlı Iadmon'un kölesi ve masalcı Ezop'un yoldaşı olduğunu, Firavun Amasis zamanında Mısır'a götürüldüğünü ve orada lirik şair Sappho'nun kardeşi Midilli'li Charaxus tarafından büyük bir meblağ karşılığında azat edildiğini iddia eder. ⓘ

Rodopis'in ayakkabı testinin Külkedisi'nin terliğiyle benzerliği 19. yüzyılda Edgar Taylor ve Rahip Sabine Baring-Gould tarafından zaten belirtilmişti. ⓘ

Phocaea'dan Aspasia

Geç Antik Çağ'dan gelen Külkedisi karakterinin ikinci bir öncülü Phokaialı Aspasia olabilir. Hikayesi Aelian'ın Varia Storia'sında anlatılır: Erken çocukluk döneminde annesini kaybeden ve babası tarafından büyütülen Aspasia, yoksulluk içinde yaşamasına rağmen soylu bir erkekle tanışmayı hayal etmektedir. Uykuya daldığında, bir güvercinin kadına dönüştüğünü ve ona fiziksel bir kusurunu nasıl gidereceğini ve kendi güzelliğini nasıl geri kazanacağını öğrettiğini görür. Başka bir bölümde, o ve diğer fahişeler Pers naibi Genç Kiros'un verdiği bir ziyafete katılmak zorunda bırakılır. Ziyafet sırasında Pers Kralı gözünü Aspasia'nın kendisine diker ve diğer kadınları görmezden gelir. ⓘ

Le Fresne

Le Fresne'in yazarı Marie de France'ın bir Ortaçağ tezhipli el yazmasından illüstrasyonu ⓘ

MS on ikinci yüzyılda Marie de France tarafından yeniden anlatılan Le Fresne'in lai'si ("Dişbudak Ağacı Kızı"), "Külkedisi" hikayesinin bir varyantıdır; zengin bir soylu kadın, ikiz kız kardeşlerden biri olduğu için kimliğinin simgesi olarak bir yüzük ve brokarla birlikte bebek kızını bir rahibe manastırının dışındaki dişbudak ağacının dibine bırakır - anne sadakatsizlikle suçlanmaktan korkar (popüler inanca göre ikizler iki farklı babanın kanıtıydı). Bebek, ona "Dişbudak Ağacı" anlamına gelen Fresne adını veren hamal tarafından bulunur ve rahibeler tarafından büyütülür. Olgunluğa eriştikten sonra genç bir soylu onu görür ve sevgilisi olur. Ancak asilzade, soylu bir kadınla evlenmek zorunda kalır. Fresne sevgilisiyle asla evlenemeyeceğini kabul eder ama düğün odasında bir hizmetçi olarak bekler. Yatağı kendi brokarıyla örter, ancak sevgilisinin gelininin aslında ikiz kız kardeşi olduğunu bilmemektedir ve annesi brokarı yıllar önce terk ettiği kızına verdiği brokarla aynı olarak tanır. Fresne'nin gerçek soyu ortaya çıkar ve soylu doğumu sayesinde sevgilisiyle evlenmesine izin verilirken, ikiz kız kardeşi başka bir soyluyla evlendirilir. ⓘ

Malta'dan Ċiklemfusa

Maltalı Külkedisi'nin adı Ċiklemfusa'dır. Erken çocukluk döneminde yetim bir çocuk olarak tasvir edilir. Babası ölmeden önce ona üç sihirli nesne vermiştir: bir kestane, bir fındık ve bir badem. Kralın sarayında hizmetçi olarak çalışırmış. Zavallı kız kimsenin dikkatini çekmemiş. Bir gün büyük bir balo olduğunu duymuş ve sihirli bir büyünün yardımıyla kendini güzel bir prensese dönüştürmüş. Prens ona aşık olmuş ve ona bir yüzük vermiş. Ertesi gece Prens ona bir elmas vermiş ve üçüncü gece de üzerinde büyük bir mücevher olan bir yüzük vermiş. Balo sona erdiğinde Diklemfusa kaçıp sarayın mahzenlerine saklanmış. Prens'in onun ortadan kaybolmasına çok üzüldüğünü bildiği için bir gün onun için krustini (tipik Malta bisküvisi) yapmış ve her birinin içine üç hediye saklamış. Prens bisküvileri yediğinde gizemli Prenses'e verdiği hediyeleri bulmuş ve kısa süre sonra Ċiklemfusa'yı kötü görünüşü yüzünden görmezden gelerek ne kadar büyük bir hata yaptığını anlamış. Kısa süre sonra evlilik hazırlıkları yaptılar ve Prenses Prens'in karısı oldu. ⓘ

Avrupa dışında

Ye Xian

Ye Xian'ın hikâyesi ilk olarak 860 yılı civarında Duan Chengshi tarafından yazılan Youyang'dan Çeşitli Lokmalar'da ortaya çıkmıştır. Bu versiyonda Ye Xian, küçükken ölen yerel kabile liderinin kızıdır. Annesi babasından önce öldüğü için, şimdi babasının onu istismar eden ikinci karısının bakımı altındadır. Ölen annesinin reenkarnasyonu olan bir balıkla arkadaş olur. Üvey annesi ve üvey kız kardeşi balığı öldürür, ancak Ye Xian büyülü olan kemikleri bulur ve çok hafif altın bir ayakkabı da dahil olmak üzere yerel bir Festival için uygun şekilde giyinmesine yardımcı olurlar. Üvey ailesi onu festivalde tanır ve kaçmasına ve yanlışlıkla ayakkabıyı kaybetmesine neden olur. Daha sonra, başka bir deniz adasının kralı ayakkabıyı ele geçirir ve kimsenin ayakkabının sığabileceği ayakları olmadığı için onu merak eder. Kral her yeri arar ve sonunda Ye'nin evine ulaşarak ayakkabıyı dener. Kral onun doğru kişi olduğunu anlar ve onu krallığına geri götürür. Zalim üvey annesi ve üvey kız kardeşi uçan kayalar tarafından öldürülür. Hikayenin varyantları Çin'deki birçok etnik grupta da bulunur. ⓘ

Tam ve Cam

Vietnam'dan Tam ve Cam'ın Hikayesi, Çin versiyonuna benzer. Kahraman Tấm'ın da üvey annesi ve üvey kız kardeşi tarafından öldürülen bir balığı vardı ve kemikleri de ona kıyafet veriyordu. Daha sonra kralla evlenen Tấm, üvey annesi ve kız kardeşi tarafından öldürülür ve birkaç kez kuş, dokuma tezgahı ve "altın elma" şeklinde reenkarne olur. Sonunda kralla yeniden bir araya gelmiş ve sonsuza dek mutlu yaşamıştır. ⓘ

Diğer Asya versiyonları

Néang Kantoc adında bir Kamboçya versiyonu (koleksiyoncular tarafından "Khmer" olarak adlandırılır) vardır. Koleksiyoncuları bunu Tam ve Cam'ın Vietnam hikayesiyle karşılaştırmıştır. ⓘ

Güneydoğu Asya'daki Cham halkından La Sandale d'Or ("Altın Sandal") ya da Conte de demoiselles Hulek et Kjong ("Hulek ve Kjong hanımların hikâyesi") adıyla bir başka versiyon daha derlenmiştir. ⓘ

20. yüzyıl halk masalı derleyicisi Kenichi Mizusawa, Külkedisi'nin Japon varyantlarının bir analizini yayınlamış ve bunları iki türe ayırmıştır: "Nukabuku, Komebuku" (rakip üvey kız kardeşler hakkında) ve "Ubagawa" (kadın kahramanın kılık değiştirmesi hakkında). ⓘ

Binbir Gece Masalları

Binbir Gece Masalları olarak da bilinen Ortaçağ Binbir Gece Masalları'nda, "İkinci Şeyhin Hikâyesi", "Büyük Hanımın Hikâyesi" ve "Abdullah ibn Fadıl ve Kardeşleri" de dâhil olmak üzere, kıskanç iki büyük tarafından taciz edilen küçük kardeş temasını işleyen birkaç farklı varyantı bulunmaktadır. Bunların bazılarında kardeşler kadın, bazılarında ise erkektir. Masallardan biri olan "Judar ve Kardeşleri", önceki varyantların mutlu sonlarından ayrılır ve bunun yerine küçük kardeşin ağabeyleri tarafından zehirlenmesiyle trajik bir son vermek için olay örgüsünü yeniden işler. ⓘ

Edebi versiyonlar

Hikayenin ilk edebi versiyonunu İtalyan yazar Giambattista Basile yazmıştır. ⓘ

Düzyazı olarak yazılmış ilk Avrupa versiyonu, Giambattista Basile tarafından Pentamerone (1634) adlı eserinde Napoli, İtalya'da yayımlanmıştır. Hikaye, o zamanlar Güney İtalya'nın en önemli siyasi ve kültürel merkezi ve Avrupa'nın en etkili başkentlerinden biri olan Napoli Krallığı'nda geçiyordu ve Napoli lehçesinde yazılmıştı. Daha sonra diğer Basile masallarıyla birlikte Charles Perrault tarafından Histoires ou contes du temps passé (1697) ve Grimm Kardeşler tarafından Grimms' Fairy Tales (1812) adlı halk masalları derlemesinde yeniden anlatılmıştır. ⓘ

"Cenerentola" ismi İtalyanca "cenere" (kül, kor) kelimesinden gelmektedir. Bu isim, o dönemde hizmetçilerin ve scullionların temizlik işleri nedeniyle genellikle külle kirlenmiş olmaları ve ayrıca soğuk bodrumlarda yaşamak zorunda oldukları için genellikle şömineye yakın oturarak ısınmaya çalışmaları ile ilgilidir. ⓘ

Cenerentola, Basile tarafından

Napolili bir yazar, asker ve devlet memuru olan Giambattista Basile, bir dizi sözlü halk masalını Lo cunto de li cunti (Hikayelerin Hikayesi) veya Pentamerone adlı yazılı bir koleksiyonda bir araya getirdi. Kötü bir üvey anne ve kötü üvey kardeşler, sihirli dönüşümler, kayıp bir terlik ve terliğin sahibinin bir hükümdar tarafından avlanmasını içeren Cenerentola masalını içeriyordu. Ölümünden sonra 1634 yılında yayımlanmıştır. ⓘ

Olay örgüsü:

Bir prensin, çok sevdiği bir mürebbiye tarafından bakılan Zezolla (tonnie) (Külkedisi figürü) adında bir kızı vardır. Mürebbiye, Zezolla'nın yardımıyla prensi kendisiyle evlenmeye ikna eder. Mürebbiye daha sonra Zezolla'yı (tonnie) taciz eden ve onu hizmetçi olarak çalışması için mutfağa gönderen kendi altı kızını getirir. Prens Sinia adasına gider, kızına hediyeler veren bir periyle tanışır ve ona altın bir kürek, altın bir kova, ipek bir peçete ve bir hurma fidesi getirir. Kız ağacı yetiştirir ve kral bir balo düzenlediğinde, Zezolla hurma ağacında yaşayan bir peri tarafından zengin bir şekilde giydirilmiş olarak ortaya çıkar. Kral ona aşık olur, ancak Zezolla onun kim olduğunu öğrenemeden kaçar. Zezolla iki kez kraldan ve hizmetkârlarından kaçar. Üçüncü seferinde kralın hizmetkârı onun terliklerinden birini yakalar. Kral, ülkedeki tüm genç kızları ayakkabı testi yapılan bir baloya davet eder, ayakkabı elinden ayağına atladıktan sonra Zezolla'yı (tonnie) teşhis eder ve sonunda onunla evlenir. ⓘ

Cendrillon ou la petite pantoufle de verre, yazan Perrault

Külkedisi: mükemmel bir eşleşme, Jean-Antoine Laurent'in 1818 tarihli tablosu [fr]

ⓘ

Sindirella'nın en popüler versiyonlarından biri 1697 yılında Charles Perrault tarafından Cendrillon ou la petite pantoufle de verre adıyla Fransızca olarak yazılmıştır. Masalın popülerliği, balkabağı, peri-tanrıça ve "cam" terliklerin tanıtımı da dahil olmak üzere hikayeye yaptığı eklemelerden kaynaklanıyordu. ⓘ

Olay örgüsü:

Zengin bir dulun, eşsiz bir nezakete ve tatlı bir mizaca sahip güzel bir genç kızı vardır. Beyefendi ikinci eşi olarak gururlu ve kibirli bir kadınla evlenir. Kadının da aynı derecede kibirli ve bencil iki kızı vardır. Kız üvey annesi tarafından hizmetçiliğe zorlanır ve gece gündüz angarya işlerde çalıştırılır. Kızın o günkü işleri bittikten sonra, ısınmak için şöminenin yanına kıvrılır. Sık sık küller içinde ortaya çıkar ve üvey kız kardeşleri tarafından alaycı bir şekilde "Cendrillon" (Külkedisi) lakabıyla anılır. Külkedisi bu kötü muameleye sabırla katlanır ve kendisini azarlayacak olan babasına söylemez.

Bir gün prens ülkedeki herkesi bir kraliyet balosuna davet eder. İki üvey kız kardeş balo için neşeyle gardıroplarını hazırlar ve Külkedisi'ne hizmetçilerin baloya davet edilmediğini söyleyerek onunla alay ederler.

İki üvey kız kardeş ve üvey anne baloya doğru yola çıkarken, Külkedisi çaresizlik içinde ağlamaktadır. Peri annesi sihirli bir şekilde ortaya çıkar ve Külkedisi'ni baloya götürebilmek için onu evin hizmetçisinden doğuştan sahip olduğu genç kıza dönüştürmeye başlar. Bir balkabağını altın bir arabaya, fareleri atlara, bir sıçanı arabacıya ve kertenkeleleri uşaklara dönüştürür. Daha sonra Külkedisi'nin paçavralarını, narin bir çift cam terlikle tamamlanan mücevherli güzel bir elbiseye dönüştürür. Peri Anne ona balonun tadını çıkarmasını söyler, ancak büyülerin bozulacağı gece yarısından önce dönmesi gerektiği konusunda onu uyarır.

Baloda, başta Prens olmak üzere tüm saray Külkedisi'nin büyüsüne kapılır. Bu ilk baloda Külkedisi gece yarısından önce ayrılması gerektiğini hatırlar. Eve döndüğünde, Külkedisi nazikçe Peri Anne'sine teşekkür eder. Daha sonra kendisini tanımayan iki üvey kız kardeşi masumca selamlar ve balodaki güzel kızdan başka bir şey konuşmazlar.

Ertesi akşam başka bir balo düzenlenir ve Külkedisi yine Peri Anne'sinin yardımıyla baloya katılır. Prens balodaki gizemli kadına daha da aşık olmuştur ve Külkedisi de ondan öylesine büyülenir ki zamanın nasıl geçtiğini anlamaz ve ancak gece yarısının son vuruşunda oradan ayrılır, aceleyle sarayın merdivenlerinde cam terliklerinden birini kaybeder. Prens onu kovalar, ancak sarayın dışındaki muhafızlar sadece basit bir köylü kızının gittiğini görürler. Prens terliği cebine koyar ve ait olduğu kızı bulup onunla evlenmeye yemin eder. Bu arada Sindirella, büyü bozulduğunda kaybolmayan diğer terliği saklar.

Prensin habercisi terliği krallıktaki tüm kadınlar üzerinde dener. Haberci Külkedisi'nin evine geldiğinde, iki üvey kız kardeş onu ikna etmek için boşuna uğraşırlar. Külkedisi deneyip deneyemeyeceğini sorar, ancak iki üvey kız kardeş onunla alay eder. Doğal olarak, terlik tam oturur ve Külkedisi iyi bir önlem için diğer terliği de çıkarır. Külkedisi'nin üvey ailesi affedilmek için yalvarır ve Külkedisi de kabul eder. Külkedisi üvey ailesinin onu her zaman seveceğini ummuştur. Külkedisi prensle evlenir ve iki üvey kız kardeşini affeder, sonra da onları saraydan iki zengin soyluyla evlendirir. Hepsi sonsuza dek mutlu yaşamışlardır. ⓘ

Hikâyeden çıkarılacak ilk ders, güzelliğin bir hazine olduğu ama nezaketin paha biçilemez olduğudur. Onsuz hiçbir şey mümkün değildir; onunla her şey yapılabilir. ⓘ

Ancak hikâyenin ikinci kıssadan hissesi ilkini hafifletmekte ve Perrault'nun hedeflediği eleştiriyi ortaya koymaktadır: "Zekâ, cesaret, iyi terbiye ve sağduyuya sahip olmak şüphesiz büyük bir avantajdır. Bunlar ve benzeri yetenekler yalnızca cennetten gelir ve bunlara sahip olmak iyidir. Ancak, bir vaftiz babasının ya da vaftiz annesinin kutsaması olmadan bunlar bile size başarı getirmeyebilir." ⓘ

Charles Robinson, Charles Perrault'nun öyküleriyle Tales of Passed Times'tan Külkedisi'ni mutfakta (1900) resimlemiştir.
Oliver Herford, Perrault'nun versiyonundan esinlenerek Külkedisi'ni Peri Anne ile birlikte çizmiştir.
Fransızca Külkedisi ya da Cendrillon. Gustave Doré'nin Cendrillon için yaptığı illüstrasyon, 1867
Gustave Doré'nin Les Contes de Perrault kitabındaki illüstrasyonu, 1862 ⓘ

Aschenputtel, Grimm Kardeşler tarafından

Bir diğer iyi bilinen versiyon ise 19. yüzyılda Alman Jacob ve Wilhelm Grimm kardeşler tarafından kaydedilmiştir. Masalın adı "Aschenputtel" ["Küçük Kül Kızı"] ya da İngilizce çevirilerde "Cinderella "dır). Bu versiyon Charles Perrault ve Disney'inkinden çok daha şiddetlidir, çünkü Külkedisi'nin babası ölmemiştir ve iki üvey kız kardeş altın ayakkabıya sığabilmek için ayaklarını keserler. Grimm Kardeşler'in bu versiyonunda iyilik perisi yoktur, bunun yerine yardım, kadın kahramanın belirli bir ilahiyi okuduğunda ölen annesinin mezarına diktiği bir dilek ağacından gelir. Grimm Kardeşler, koleksiyonlarının ikinci baskısında (1819), 1812 tarihli orijinal versiyona, iki üvey kız kardeşin, kızdığında çok tehlikeli olabilen prenses Külkedisi tarafından, zalimlikleri nedeniyle ölümden bile daha kötü, kanlı ve korkunç bir cezaya çarptırıldıkları bir coda eklemişlerdir. ⓘ

Özet

Bir köyde veba salgını baş gösterir ve zengin bir beyefendinin karısı ölüm döşeğinde yatmaktadır. Tek kızını çağırır ve ona iyi ve nazik kalmasını, Tanrı'nın onu koruyacağını söyler. Daha sonra ölür ve gömülür. Çocuk yas tutmak için her gün annesinin mezarını ziyaret eder ve aradan bir yıl geçer. Beyefendi, önceki evliliğinden iki büyük kızı olan başka bir kadınla evlenir. Güzel yüzleri ve açık tenleri vardır ama kalpleri zalim ve kötüdür. Üvey kız kardeşler kızın güzel kıyafetlerini ve mücevherlerini çalar ve onu paçavralar giymeye zorlarlar. Onu mutfağa sürgün ederler ve ona "Aschenputtel" ("Ashfool") lakabını verirler. Kız kardeşler için sabahtan akşama kadar her türlü ağır işi yapmaya zorlanır. Zalim kız kardeşler onunla alay etmekten ve ortalığı dağıtarak işlerini zorlaştırmaktan başka bir şey yapmazlar. Ancak tüm bunlara rağmen kız iyi ve nazik kalmaya devam eder ve düzenli olarak annesinin mezarını ziyaret ederek ağlar ve durumunun düzelmesi için Tanrı'ya dua eder. ⓘ

Bir gün beyefendi bir panayırı ziyaret eder ve üvey kızlarına lüks hediyeler vaat eder. Büyük kızı güzel elbiseler, küçük kızı ise inciler ve elmaslar ister. Kendi kızı ise sadece yolda şapkasını düşürmek için ilk dalı ister. Beyefendi yoluna devam eder ve üvey kızları için hediyeler alır. Bir ormandan geçerken bir fındık dalı alır ve kızına verir. Kız bu dalı annesinin mezarının üzerine diker, gözyaşlarıyla sular ve yıllar içinde dal büyür, parlayan bir ela ağacına dönüşür. Kız günde üç kez altında dua eder ve dua ederken her zaman beyaz bir kuş ona gelir. Kız dileklerini kuşa söyler ve kuş her seferinde kızın dilediği şeyi ona atar. ⓘ

Kral üç gün sürecek bir festival ilan etmeye karar verir ve ülkedeki tüm güzel kızları davet eder, böylece prens onlardan birini gelini olarak seçebilecektir. İki kız kardeş de davetlidir, ancak Aschenputtel onlarla birlikte kutlamaya gitmesine izin vermeleri için yalvardığında, üvey anne bunu reddeder çünkü giyecek düzgün bir elbisesi ya da ayakkabısı yoktur. Kız ısrar edince, kadın kızın toplaması için küllerin içine bir tabak mercimek atar ve mercimekleri iki saat içinde temizleyebilirse festivale katılmasına izin vereceğini garanti eder. Kız, belli bir ilahiyi söylediğinde gelen beyaz güvercin sürüsünün yardımıyla görevi bir saatten kısa bir sürede tamamladığında, üvey anne görevi iki katına çıkarır ve daha da fazla miktarda mercimek atar. Aschenputtel bunu daha büyük bir hızla başarabildiğinde, kızlarının şansını bozmak istemeyen üvey anne, kocası ve kızlarıyla birlikte kutlamaya doğru aceleyle uzaklaşır ve ağlayan üvey kızını geride bırakır. ⓘ

Sindirella ağaca dua eder ve küçük kuşlar ona güzel bir elbise verir. Resim Elenore Abbott'a ait. ⓘ

Kız mezarlığa çekilir ve gümüş ve altınla giydirilmesini ister. Beyaz kuş altın ve gümüş bir elbise ve ipek ayakkabılar bırakır. Kız ziyafete gider. Prens sürekli onunla dans eder, ne zaman bir beyefendi onu istese onu dans partneri olarak kabul eder ve gün batımı geldiğinde kız gitmek ister. Prens ona eve kadar eşlik eder, ancak kız ondan kaçar ve malikanenin güvercin kümesine atlar. Babası vaktinden önce eve gelir ve prens ondan güvercin kümesini kesmesini ister, ancak Aschenputtel güzel kıyafetlerini geri vermek için çoktan arka taraftan mezarlığa, fındık ağacına kaçmıştır. Babası onu mutfak ocağında uyurken bulur ve hiçbir şeyden şüphelenmez. Ertesi gün kız daha görkemli giysiler içinde ortaya çıkar. Prens yine bütün gün onunla dans eder ve hava karardığında prens kıza evine kadar eşlik eder. Ancak kız ondan kaçmak için arka bahçedeki bir armut ağacına tırmanır. Prens, Aschenputtel olup olmadığını merak ederek ağacı kesen babasını çağırır, ancak baba eve geldiğinde Aschenputtel çoktan mutfağa girmiştir. Üçüncü gün, altın terlikleriyle büyük bir şıklık içinde ortaya çıkar. Prens artık onu elinde tutmaya kararlıdır ve tüm merdivenleri ziftle kaplatır. Aschenputtel, prensten kaçmak için acele ederken, altın terliklerinden birini bu ziftin üzerinde kaybeder. Prens terliği alır ve ayağı altın terliğe uyan genç kızla evleneceğini ilan eder. ⓘ

Ertesi sabah prens Aschenputtel'in evine gider ve terliği en büyük üvey kız kardeşinde dener. Kraliçe olduğunda artık yürüyerek gitmesine gerek kalmayacağından, kız kardeşe annesi terliğe uyması için ayak parmaklarını kesmesini tavsiye eder. Üvey kız kardeşle birlikte ata binerken, cennetten gelen iki sihirli güvercin prense onun ayağından kan damladığını söyler. Onun ihaneti karşısında dehşete düşen prens tekrar geri döner ve terliği diğer üvey kız kardeşinde dener. Kız kardeş ayağını terliğin içine sokmak için topuğunun bir kısmını keser ve prens yine kandırılır. Onunla birlikte kralın şatosuna giderken, güvercinler ayağındaki kan hakkında onu tekrar uyarır. Başka bir kız hakkında bilgi almak için geri gelir. Beyefendi ona ölen karısının evde "kirli küçük bir Külkedisi" bıraktığını söyler, onun kendi kızı olduğunu ve görülemeyecek kadar pis olduğunu söylemeyi atlar, ancak prens ondan terliği denemesine izin vermesini ister. Aschenputtel yüzünü ve ellerini yıkadıktan sonra ortaya çıkar ve kendisine bir eldiven gibi oturan terliği giydiğinde, prens onu festivalde dans ettiği yabancı olarak tanır, hatta denemeden önce. Üvey anne ve iki topal kız kardeşin dehşetine göre, sadece hizmetçi kızları hiçbir hile yapmadan kazanmıştır. Hem ebeveynler hem de iki kız kardeş Aschenputtel'i öldürecekti, ancak prens onu atına bindirdi ve saraya doğru yola çıktı. Fındık ağacının yanından geçerken cennetten gelen iki sihirli güvercin Aschenputtel'i prensin gerçek gelini olarak ilan eder ve biri solda diğeri sağda olmak üzere omuzlarında kalırlar. ⓘ

Aschenputtel'in kraliyet düğünü sırasında, 1819'daki ikinci baskıya eklenen bir coda'da, sahte üvey kardeşler geleceğin kraliçesi olarak onun gözüne girmeyi ummuşlardı, ancak bu sefer prenseslerinin o güne kadar onları öldürmeyerek kendine sakladığı sessiz öfkesinden kaçamadılar. Nedimeleri olan üvey kız kardeşleriyle birlikte koridorda yürürken, Aschenputtel'in güvercinleri omuzlarından uçar ve biri sol, diğeri sağ olmak üzere iki üvey kız kardeşin gözlerine çarpar. Bu onların son kurtuluş şansıdır, ancak yeni prensesin sevgisini kazanmak için çaresiz olduklarından, pes etmezler ve törene devam ederler, böylece düğün sona erdiğinde ve Aschenputtel ve sevgili prensi kiliseden çıktıklarında, güvercinleri tekrar uçar ve iki kötü üvey kız kardeşin kalan gözlerini derhal kör eder, gerçekten korkunç bir cezaya katlanmak zorundadırlar. Sonunda istismar ve kölelikten kurtulan Aschenputtel, sevgili prensiyle prenses olmak için ailesini sonsuza dek terk ederken, üvey kız kardeşler kör dilenciler olarak hayatlarını sürdürür, babası ve üvey annesi ise tamamen utanç içindedir. ⓘ

Olay örgüsü varyasyonları ve alternatif anlatımlar

Cinderella, Edward Burne-Jones, 1863, Güzel Sanatlar Müzesi, Boston ⓘ

Halkbilimciler uzun zamandır bu masalın farklı kültürlerdeki varyantları üzerinde çalışmaktadır. 1893 yılında Marian Roalfe Cox, Britanya Folklor Derneği tarafından görevlendirilerek Külkedisi'ni hazırlamıştır: Three Hundred and Forty-Five Variants of Cinderella, Catskin and, Cap o'Rushes, Abstracted and Tabulated with a Discussion of Medieval Analogues and Notes. Bu ufuk açıcı eser üzerinde daha ileri morfoloji çalışmaları devam etmiştir. ⓘ

Joseph Jacobs, Avrupa'da toplanan yüzlerce varyant arasındaki ortak özellikleri karşılaştırarak orijinal masalı The Cinder Maid olarak yeniden oluşturmaya çalışmıştır. Aarne-Thompson-Uther sistemi Külkedisi'ni 510A tipi, "Zulüm Gören Kadın Kahraman" olarak sınıflandırır. Bu türün diğer örnekleri arasında The Sharp Grey Sheep; The Golden Slipper; The Story of Tam and Cam; Rushen Coatie; The Wonderful Birch; Fair, Brown and Trembling; ve Katie Woodencloak sayılabilir. ⓘ

Sihirli Yardım

Uluslararası versiyonlarda ünlü Perrault masalında bulunan iyilik perisi yoktur. Bunun yerine bağışçı, bir hayvana dönüşmüş (eğer ölmüşse) ya da bir ineğe dönüşmüş (eğer yaşıyorsa) annesidir. Diğer versiyonlarda ise yardımcı inek, boğa, turna balığı, aziz ya da melek gibi bir hayvandır. Sığır yardımcı bazı Yunan versiyonlarında, "masalın Balkan-Slavon geleneğinde" ve bazı Orta Asya varyantlarında görülür. İnek olan anne, kahramanın kız kardeşleri tarafından öldürülür, kemikleri toplanır ve kahraman onun mezarından harika elbiseler alır. ⓘ

Profesör Sigrid Schmidt, Kapmalaien (Cape Malays) masallarında "tipik bir sahnenin" annenin balığa dönüşmesi, balık formunda yenmesi, kızının onun kemiklerini gömmesi ve mezarından bir ağacın filizlenmesi olduğunu belirtmiştir. ⓘ

Profesör Gražina Skabeikytė-Kazlauskienė, balığın, ineğin, hatta dişi bir köpeğin (diğer varyantlarda), bu hayvanların "[kahramanın] annesinin mirasını" temsil ettiğini kabul eder. Jack Zipes, bir Sicilya varyantı hakkında yorum yaparken aynı sonuca varmıştır: Külkedisi'ne annesi "güvercinler, periler ve vaftiz anneleri kılığında" yardım eder. ⓘ

Kötüler

Külkedisi'nin birçok varyantında kötü üvey anne yer alsa da, 510A tipinin belirleyici özelliği zulmeden kadındır: Fair, Brown and Trembling ve Finette Cendron'da üvey anne hiç görünmez ve onu mutfağa hapseden ablalarıdır. Balonun yer aldığı diğer peri masallarında, genellikle onunla evlenmek istediği için babasının eziyetleri yüzünden evden kovulmuştur. Cap O' Rushes, Catskin, All-Kinds-of-Fur ve Allerleirauh bu türdendir (510B) ve orada bir iş bulduğu için mutfakta kölelik yapmaktadır. Katie Woodencloak'ta üvey anne onu evden kovar ve o da aynı şekilde böyle bir iş bulur. ⓘ

La Cenerentola'da Gioachino Rossini cinsiyet rollerini tersine çevirmiştir: Cenerentola üvey babası tarafından kötü muamele görür. (Bu da operayı Aarne-Thompson tipi 510B yapar.) Rossini ayrıca bu düşmanlığın ekonomik temelini de alışılmadık bir şekilde açıklığa kavuşturmuştur: Don Magnifico daha büyük bir eş bulmak için kendi kızlarının çeyizlerini büyütmek ister, ancak üçüncü bir çeyiz vermek zorunda kalırsa bu mümkün değildir. Halkbilimciler üvey anne ve üvey kız arasındaki düşmanlığı genellikle bu tür bir kaynak rekabeti olarak yorumlarlar, ancak masal bunu nadiren açıkça ortaya koyar. ⓘ

Bazı yeniden anlatımlarda, en azından bir üvey kız kardeş Külkedisi'ne karşı biraz naziktir ve üvey annenin davranışını ikinci plana atar. Bu durum, Walt Disney'in 1950 yapımı filminin iki doğrudan video devam filmi olan Ever After'da ve 2013 yapımı Broadway müzikalinde görülmektedir. ⓘ

Külkedisi Mutfak Yangınında, Thomas Sully, 1843
Üvey kardeşler, Külkedisi'nin 1865 baskısı
Sindirella Kız Kardeşlerini Giydiriyor, Friendly Teyze'nin Hediyesi, 1890
Journeys through Bookland'den Üvey Kardeşler, 1922
Üvey kız kardeşler, Harry Clarke'ın Charles Perrault Masalları kitabındaki illüstrasyon, 1922 ⓘ

Balo, balo elbisesi ve sokağa çıkma yasağı

Topların sayısı bazen bir, bazen iki, bazen de üç olmak üzere değişir. İyilik perisi Perrault'un masala kendi eklediği bir şeydir. Grimms versiyonunda Külkedisi'ne yardım eden kişi (Aschenputtel) onun ölmüş annesidir. Aschenputtel, üzerinde bir ağaç yetişen mezarı başında dua ederek ondan yardım ister. Ağaçta tüneyen yardımsever güvercinler balo için ihtiyacı olan giysileri sallarlar. Bu motif masalın diğer varyantlarında da bulunur, örneğin Fince The Wonderful Birch (Harika Huş Ağacı). Oyun yazarı James Lapine bu motifi Into the Woods müzikalinin Cinderella olay örgüsüne dahil etmiştir. Giambattista Basile'nin Cenerentola'sı bu motifleri birleştirmiştir; Külkedisi figürü Zezolla, babasından kendisini Periler Güvercini'ne övmesini ve ona bir şey göndermesini ister ve giysilerini sağlayacak bir ağaç alır. Katie Woodencloak, Rushen Coatie, Bawang Putih Bawang Merah, The Story of Tam and Cam veya The Sharp Grey Sheep'te olduğu gibi diğer varyantlarda ona konuşan hayvanlar yardım eder - bu hayvanların genellikle ölmüş annesiyle bir bağlantısı vardır; The Golden Slipper'da bir balık onu suya koyduktan sonra ona yardım eder. "Halhal "da ise kızın kendi parasıyla satın aldığı büyülü kaymaktaşı bir kap ona baloda giydiği elbiseleri ve halhalları getirir. Gioachino Rossini, tüm büyülü unsurları çıkarması koşuluyla Külkedisi'ne dayanan bir opera yapmayı kabul ederek, kıza bir filozof ve eskiden Prens'in hocası olan Alidoro'nun yardım ettiği La Cenerentola'yı yazdı. ⓘ

Gece yarısı sokağa çıkma yasağı da birçok versiyonda yoktur; Külkedisi balodan üvey annesi ve üvey kız kardeşlerinden önce eve dönmek için ayrılır ya da sadece yorgundur. Grimms'in versiyonunda Aschenputtel yorgun olduğunda kaçar, babasının arazisinde bir ağaca ve ardından güvercin kümesine saklanarak peşindekilerden kurtulur; babası onları keserek onu yakalamaya çalışır, ancak o kaçar. ⓘ

Peri Anne, Walter Crane, 1897
Sindirella ve İyilik Perisi, Kate Abelmann, 1913
Külkedisi ve İyilik Perisi William Henry Margetson
Balo elbiseli Külkedisi, Harry Clarke'ın Charles Perrault Masalları kitabındaki illüstrasyon, 1922
Carl Offterdinger'in illüstrasyonu, 19. yüzyıl sonu
Baloda, Sarah Noble Ives, 1912 civarı
Baloda, 1865 baskısı
Hurrying out, 1865 baskısı
Cinderella, Valentine Cameron Prinsep, yaklaşık 1880 ⓘ

Tanımlayıcı öğe

Geride bırakılan terlik, Harry Clarke'ın Charles Perrault Masalları kitabındaki illüstrasyon, 1922 ⓘ

Cam ayakkabı Charles Perrault'un versiyonuna ve türevlerine özgüdür; masalın diğer versiyonlarında başka malzemelerden yapılmış olabilir (örneğin Grimm Kardeşler tarafından kaydedilen versiyonda, Almanca: Aschenbroedel ve Aschenputtel, altındır) ve yine başka anlatımlarda, prense Külkedisi'nin kimliğinin anahtarını veren bir terlik değil, bir halhal, bir yüzük veya bir bileziktir. Rossini'nin "La Cenerentola" ("Külkedisi") operasında, Külkedisi'nin kimliğini kanıtlamak için terliğin yerini ikiz bilezikler alır. Fin varyantı The Wonderful Birch'te prens her baloda bir şey kazanmak için katran kullanır ve bu yüzden bir yüzüğü, bir halkası ve bir çift terliği vardır. Bazı yorumcular, belki de kıyafetlerin kullanışsızlığından rahatsız olarak, Perrault'nun "cam terliğinin" (pantoufle de verre) masalın tanımlanamayan önceki bir versiyonunda "sincap kürklü terlik" (pantoufle de vair) olduğunu ve Perrault'nun ya da kaynaklarından birinin kelimeleri karıştırdığını öne sürmüşlerdir; ancak çoğu akademisyen cam terliğin Perrault'nun kasıtlı bir şiirsel icadı olduğuna inanmaktadır. Nabokov, Profesör Pnin'in "Cendrillon'un ayakkabılarının camdan değil, Rus sincap kürkünden - Fransızca'da vair - yapıldığını" iddia etmesini sağlamıştır. 1950 Disney uyarlaması, ayakkabının camdan yapılmış olmasından yararlanarak, Külkedisi'nin ayakkabıyı deneme şansı bulamadan hemen önce paramparça olduğu ve kimliğini kanıtlamak için elinde yalnızca eşleşen ayakkabının kaldığı bir bükülme ekler. ⓘ

Vahiy

Masalın birçok varyantında, prense Külkedisi'nin çok kirli ve yırtık pırtık olduğu için doğru kişi olamayacağı söylenir. Bu genellikle üvey anne veya üvey kız kardeşler tarafından söylenir. Grimms'in versiyonunda hem üvey anne hem de baba bunu ısrarla söyler. Prens yine de denemesi için ısrar eder. Külkedisi gelir ve terliğin ya da diğer eşyanın içine girerek kimliğini kanıtlar (bazı durumlarda diğerini saklamıştır). ⓘ

Terliği deneyen üvey kız kardeş, Harry Clarke'ın The Fairy Tales of Charles Perrault kitabındaki illüstrasyon, 1922
Külkedisi'nin ayakkabıyı denemesi için yalvaran prens, Harry Clarke'ın Charles Perrault Masalları kitabındaki illüstrasyon, 1922
Terlik Denemesi, Sarah Noble Ives, 1912 civarı
Külkedisi ayakkabıyı deniyor, 1865 baskısı
Dean & Son'ın hareketli görüntülere sahip Sindirella "sürpriz kitabı", 1875 civarı
Carl Offterdinger'in illüstrasyonu, 19. yüzyıl sonu
Terliğin uyduğunu bulmak, Hans Printz'in eğitici posteri, 1905
Terliği denemek, Askepot og Prinsen ⓘ

Sonuç

Kore bilimine göre, Külkedisi'nin Doğu Asya versiyonları "tipik olarak" kahramanın üvey annesinin Külkedisi benzeri karakteri kendi kızıyla değiştirmesi ve kahramanın bir dönüşüm döngüsünden geçmesiyle devam eder. Bu tür masallar peri masalını aslında ikinci bir bölüm olarak devam ettirir. ⓘ

Bin Gece ve Bir Gece'de, "Halhal" adlı masalda üvey kardeşler, gelini düğün gecesinde bir güvercine dönüştürmek için on iki sihirli saç tokası kullanarak geri dönüş yaparlar. Muhteşem Huş Ağacı'nda ise bir cadı olan üvey anne, doğum yaptıktan sonra kızını gerçek gelinin yerine koymayı başarır. ⓘ

Dean & Son's Cinderella'nın ikinci bölümü, 1875
Mutlu son
Alman versiyonunda üvey kız kardeşlerin gözleri prensesin kuşları, sadık dostları ve köleleri tarafından oyuluyor ⓘ

Külkedisi hikayesine dayanan eserler

Sindirella'nın hikayesine dayanan eserler şunlardır: ⓘ

Opera ve bale

Massenet'nin Cendrillon operası ⓘ

Jean-Louis Laruette'in Cendrillon (1749) adlı eseri
Cendrillon (1810) Nicolas Isouard, libretto Charles-Guillaume Étienne
Agatina, o la virtù premiata [it] (1814) Stefano Pavesi tarafından
Gioachino Rossini'nin La Cenerentola (1817) adlı eseri
Baron Boris Vietinghoff-Scheel'in Külkedisi (1893)
Jules Massenet'den Cendrillon (1894-95), libretto Henri Caïn
Johann Strauss II tarafından yazılan Aschenbrödel (1901), Josef Bayer tarafından uyarlanmış ve tamamlanmıştır
Gustav Holst'tan Külkedisi (1901-02)
Ermanno Wolf-Ferrari'nin La Cenerentola (1902) adlı eseri
Pauline García-Viardot'dan Cendrillon (1904)
Leo Blech'in yazdığı Aschenbrödel (1905), libretto Richard Batka
Frank Martin'den Das Märchen vom Aschenbrödel (1941)
Sergei Prokofiev'in Soluschka veya Cinderella (1945) adlı eseri
La Cenicienta (1966) Jorge Peña Hen
Cinderella, Peter Maxwell Davies'in bir "pandomim operası" (1979)
Cinderella (1980) Paul Reade
Matthew Bourne'un Sergei Prokofiev'in müziğini kullanarak 1940 Londra'sında çektiği Cinderella (1997)
George Williamson ve Loipa Araújo'nun yönettiği İlk Sindirella'm (2013) ⓘ

Tiyatro

Adelphi'de Pandomim ⓘ

1804 yılında Londra'daki Drury Lane Tiyatrosu'nda sergilenen Külkedisi, "Yeni bir Büyük Alegorik Pantomim Gösterisi" olarak tanımlansa da tarz ve içerik olarak modern pandomimden çok uzaktı. Bununla birlikte, günümüzün Buttons karakterinin öncülü olan Pedro adlı bir hizmetçiyi canlandıran ünlü palyaço Joseph Grimaldi'yi de içeriyordu. 1820 yılında Covent Garden'daki Theatre Royal'de sahnelenen Harlequin and Cinderella, Rossini'nin La Cenerentola operasından alınan modern hikayenin çoğunu içermekle birlikte yine Grimaldi'nin rol aldığı bir Harlequinade idi. 1830'da Rophino Lacy, Rossini'nin müziğini kullanmış, ancak ana karakterlerin çoğunu içeren bir komik operada sözlü diyaloglar kullanmıştır: Baron, iki üvey kız kardeş ve hizmetçi Pedro komik karakterler olarak, ayrıca bir sihirbaz yerine bir Peri Kraliçesi. Ancak bunun Henry Byron tarafından burlesk ve kafiyeli beyitlerle dönüştürülmesi, 1860 yılında Royal Strand Tiyatrosu'nda hem hikaye hem de stil açısından modern pandomimin ortaya çıkmasına yol açtı: Cinderella! Ya da Aşık, Lackey ve Küçük Cam Terlik. ⓘ

Geleneksel pandomim versiyonunda açılış sahnesi bir avın sürdüğü bir ormanda geçmektedir; burada Külkedisi ilk olarak Yakışıklı Prens ve onun "sağ kolu" Dandini ile tanışır, adı ve karakteri Gioachino Rossini'nin operasından (La Cenerentola) gelmektedir. Külkedisi Dandini'yi Prens, Prens'i de Dandini sanır. Babası Baron Hardup, iki üvey kızı olan Çirkin Kız Kardeşler'in boyunduruğu altındadır ve Külkedisi'nin arkadaşı Buttons adında bir hizmetçisi vardır. (Pandomim boyunca Baron, ödenmemiş kirası için sürekli olarak Komisyoncunun Adamları (genellikle güncel politikacıların adları verilir) tarafından taciz edilir. Peri Anne, Külkedisi'nin baloya gidebilmesi için sihirli bir şekilde bir araba (balkabağından), uşaklar (fareden), bir araba sürücüsü (kurbağadan) ve güzel bir elbise (paçavradan) yaratmalıdır. Ancak, gece yarısına kadar geri dönmelidir, çünkü o zaman büyü sona erer. ⓘ

Müzikaller

Rodgers ve Hammerstein'ın Cinderella'sı üç kez televizyon için üretildi ve çeşitli yapımlarda canlı olarak sahnelendi. Bir versiyonu 1958'de Londra Coliseum'da Tommy Steele, Yana, Jimmy Edwards, Kenneth Williams ve Betty Marsden'den oluşan bir kadroyla sahnelendi. Bu versiyona Rodgers ve Hammerstein'ın diğer bazı şarkılarının yanı sıra Tommy Steele tarafından yazılan "You and Me" şarkısı da eklenmiştir. 2013 yılında, Douglas Carter Beane'in yeni kitabıyla bir Broadway prodüksiyonu açıldı ve 770 performans sergilendi. 2022 VTT yapımı Cinderella'da Naomi Infeld Anastasia'yı canlandıracak.
Bir müzikal olan Bay Cinders, 1929 yılında Londra'daki Adelphi Tiyatrosu'nda gösterime girmiş ve 1934 yılında film versiyonu çekilmiştir.
1964 Off-Broadway müzikali olan Cindy, Johnny Brandon tarafından bestelendi ve birçok kez yeniden sahnelendi.
Müziği ve sözleri Stephen Sondheim'a, kitabı James Lapine'e ait olan Into the Woods (Ormana Doğru) adlı müzikalde Külkedisi de pek çok masal karakterinden biri olarak yer almaktadır. Bu kısmen Grimm Kardeşler'in "Külkedisi" versiyonuna dayanmaktadır; büyülü kuşlar, annenin mezarı, üç balo ve üvey kardeşlerin sakatlanması ve kör edilmesi de buna dahildir. Broadway'de 1987 yılında gösterime girmiş ve pek çok kez yeniden sahnelenmiştir. Bu filmde Sindirella aslında Fırıncı'nın eski kayınbiraderidir, çünkü prensiyle evlenmiş ve prensin kardeşi Rapunzel ile evlenmiştir ve fırıncı da Rapunzel'in kardeşidir. Prensten boşandıktan sonra Rapunzel ve Fırıncı'nın eski görümcesi olmuştur.
Cinderella, Andrew Lloyd Webber tarafından bestelenen ve 2021'de West End'de prömiyeri yapılan bir müzikaldir. ⓘ

Filmler ve televizyon

On yıllar boyunca, Külkedisi'nden doğrudan uyarlanan ya da hikayeye gevşek bir şekilde dayanan yüzlerce film yapıldı. ⓘ

Animasyon

Aschenputtel (1922), Lotte Reiniger tarafından çekilen kısa bir siluet gölge oyunu. Kısa sessiz filmde abartılı figürler kullanılır ve arka plan yoktur, bu da sade bir görünüm yaratır. Filmde Aschenputtel'in üvey kız kardeşleri cam ayakkabının içine sığabilmek için ayaklarını grafiksel olarak keserken gösterilir.
Sindirella (1922), Walt Disney tarafından üretilen ve ilk kez 6 Aralık 1922'de gösterime giren bir animasyon Laugh-O-Gram. Bu film yaklaşık yedi buçuk dakika uzunluğundaydı.
Cinderella (1925), Walter Lantz tarafından yönetilen ve Bray Studios Inc. tarafından üretilen bir kısa animasyon filmi.
A Kick for Cinderella (1925), Bud Fisher tarafından yönetilen, çizgi roman uyarlamalarından oluşan Mutt and Jeff serisine ait bir kısa animasyon filmi.
Cinderella Blues (1931), Cinderella karakterinin kedi versiyonunu içeren bir Van Beuren animasyon kısa filmi.
Poor Cinderella (1934), Fleischer Studios'un ilk renkli çizgi filmi ve Fleischer döneminde Betty Boop'un renkli olarak göründüğü tek film.
A Coach For Cinderella (1937) - Jam Handy, Cervolet reklamı
A Ride For Cinderella (1937) - Jam Handy, Cervolet reklamı
Cinderella Meets Fella (1938), daha sonra Elmer Fudd'a dönüşecek olan Egghead karakterinin Beyaz Atlı Prens olarak yer aldığı bir Merrie Melodies animasyon kısa filmi.
Cinderella (1950), 15 Şubat 1950'de yayınlanan bir Walt Disney animasyon filmi, şimdi Disney'in klasiklerinden biri ve aynı zamanda en iyi bilinen film uyarlaması olarak kabul ediliyor, başlık karakterinin bir Disney Prensesi ve franchise olarak dahil edilmesi de dahil.
- Cinderella II: Dreams Come True (2002), 1950 yapımı filmin doğrudan videoya çekilen devam filmi.
- Cinderella III: A Twist in Time (2007), bir önceki filmin doğrudan videoya çekilen bir başka devamı.
Ancient Fistory (1953), Temel Reis parodisi animasyon kısa film.
Señorella and the Glass Huarache (1964), hikayeyi Meksika ortamına taşıyan bir Looney Tunes animasyon kısa filmi.
Festival of Family Classics (1972-73), Cinderella bölümü, Rankin/Bass tarafından üretildi ve Mushi Production tarafından canlandırıldı.
Dünyaca Ünlü Peri Masalı Serisi (Sekai meisaku dōwa) (1975-83) 9 dakikalık bir uyarlamaya sahiptir.
Manga Sekai Mukashi Banashi (1976-79), 10 dakikalık uyarlama.
Cinderella (1979), Charles Perrault'un peri masalı versiyonuna dayanan bir animasyon kısa film. Soyuzmultfilm stüdyosu tarafından üretilmiştir.
Külkedisi mi? Külkedisi! (1986), Alvin ve Sincaplar'ın bir bölümü. Sincaplar'dan Brittany Külkedisi rolünü, Alvin ise Beyaz Atlı Prens rolünü oynamaktadır.
Bir anime televizyon antolojisi olan My Favorite Fairy Tales (Sekai Dōwa Anime Zenshū) (1986) 12 dakikalık bir uyarlamaya sahiptir.
Grimm's Fairy Tale Classics (1987-89) Grimm'in hikayelerine dayanan bir anime televizyon dizisi, iki yarım saatlik bölüm uyarlaması olarak.
Funky Fables (Ponkikki Meisaku World) (1988-90), Cinderella'nın bir uyarlamasını içerir.
Britannica's Tales Around the World (1990-91), Perrault'un Külkedisi ile birlikte hikayenin diğer iki varyantını içerir.
Cinderella (1994), Jetlag Productions tarafından Japon-Amerikan yapımı bir doğrudan video filmi.
World Fairy Tale Series (Anime sekai no dōwa) (1995), Toei Animation tarafından üretilen anime televizyon antolojisi, yarım saatlik uyarlamaya sahiptir.
Cinderella Monogatari (The Story of Cinderella) (1996), Tatsunoko Production tarafından üretilen anime televizyon dizisi.
Cendrillon au Far West (2012), vahşi batı çağında geçen ve Pascal Hérold tarafından yazılıp yönetilen Fransız/belçika animasyon filmi
Sindirella ve Gizli Prens (2018), Lynne Southerland tarafından yönetilen Amerikan animasyon filmi.
Kedi Sindirella (2017), Alessandro Rak tarafından yönetilen İtalyan animasyon filmi ⓘ

İngilizce olmayan canlı aksiyon filmleri ve TV

Sovyet filminde Sindirella baloda (1947) ⓘ

Cinderella (1899), Fransa'da Georges Méliès tarafından "Cendrillon" adıyla çekilen ilk film versiyonu.
Mamele (1938), savaş öncesi Varşova Yidiş film endüstrisi tarafından yapılan ve günümüz Lodz'unda geçen bir Molly Picon aracı.
Cinderella (1947), Evgeny Schwartz'ın senaryosuna dayanan ve başrolünde Yanina Zhejmo'nun oynadığı bir Sovyet filmi. Siyah-beyaz olarak çekilen film 2009 yılında renklendirilmiştir.
Cinderella (1955), Alman filmi
Sandalyas ni Zafira (lit. 'Sandals of Zafira', 1965), kısmen Külkedisi'ne dayanan ve Lyn D'Amour'un Prenses Zafira rolünde oynadığı Filipinli fantastik film
Sinderella Kül Kedisi (1971), Külkedisi'nden uyarlanan ve Zeynep Değirmencioğlu'nun Külkedisi'ni canlandırdığı Türk fantastik filmi.
Sindirella için Üç Dilek (Tři oříšky pro Popelku) (1973), Libuše Šafránková'nın Sindirella'yı ve Pavel Trávníček'in Prens'i canlandırdığı bir Çekoslovak/Doğu Alman masal filmi. Özellikle Noel zamanı birçok Avrupa ülkesinde sıkça gösterilmektedir.
Ravikant Nagaich'in 1975 yapımı Hint çocuk fantezi filmi Rani Aur Lalpari (lit. 'Rani and the Red Fairy'), Neetu Singh tarafından canlandırılan Sindirella'yı karakterlerden biri olarak içerir.
Külkedisi 4×4. Her şey arzuyla başlar (Zolushka 4x4. Vsyo nachinayetsya s zhelaniy) (2008), Darya Melnikova'nın rol aldığı bir Rus modernizasyonu
Cinderella (2006), bir Kore korku filmi
Cinderella's Stepsister (2010), bir Kore televizyon dizisi
Aschenputtel (2010 yapımı film) [de], bir Alman filmi
Aschenputtel (2011 yapımı film) [de], bir başka Alman filmi
Aik Nayee Cinderella (2013), Geo TV'de yayınlanan, Maya Ali ve Osman Khalid Butt'ın rol aldığı Pakistan modernizasyon dizisi ⓘ

İngilizce canlı aksiyon filmleri

Cinderella (1911) ⓘ

Cinderella (1914) afişi ⓘ

Cinderella (1911) Florence La Badie'nin oynadığı sessiz film
Cinderella (1914), Mary Pickford'un başrolünü oynadığı sessiz film
The Glass Slipper (1955), Leslie Caron ve Michael Wilding'in oynadığı uzun metrajlı film
The Slipper and the Rose (1976), başrollerini Gemma Craven ve Richard Chamberlain'in paylaştığı bir İngiliz Sherman Brothers müzikal filmi.
Into the Woods (2014), Anna Kendrick'in Külkedisi'nin merkezi bir karakter olduğu, yukarıda bahsedilen anonim müzikalin canlı aksiyon peri masalı temalı bir uyarlaması.
Cinderella (2015), başrollerinde Lily James'in Cinderella, Cate Blanchett'in Cinderella'nın üvey annesi Lady Tremaine, Richard Madden'in Beyaz Atlı Prens Kit ve Helena Bonham Carter'ın Peri Anne rolünde oynadığı 1950 yapımı animasyon Disney filminin canlı aksiyon yeniden anlatımı. Esasen 1950 yapımı animasyon filminin canlı aksiyon olarak yeniden uyarlamasıdır.
Cinderella (2021), Camila Cabello'nun Cinderella'yı, Idina Menzel'in Cinderella'nın üvey annesini, Nicholas Galitzine'in Prens'i ve Billy Porter'ın Peri Anne'yi canlandırdığı canlı aksiyon film müzikali. ⓘ

Modernizasyonlar ve parodiler

Ella Cinders (1926), Charles Perrault'un versiyonundan esinlenen William M. Conselman ve Charles Plumb'ın çizgi romanına dayanan, Colleen Moore'un başrolünde oynadığı modern bir masal.
İlk Aşk (1939), Deanna Durbin ve Robert Stack'in rol aldığı müzikal bir modernizasyon.
Cinderfella (1960), Cinderfella'nın (Jerry Lewis) peri vaftiz babası (Ed Wynn), kötü kalpli üvey annesi (Judith Anderson) ve üvey kardeşlerinden kaçmasına yardım eder.
Ever After (1998), başrolde Drew Barrymore, Külkedisi hikayesine post-feminist, tarihi kurgu bir yaklaşım.
Ella Enchanted (2004), Anne Hathaway'in rol aldığı, 1997 tarihli aynı adlı romana dayanan fantastik bir yeniden anlatım.
Hilary Duff ve Chad Michael Murray'nin rol aldığı bir modernizasyon olan A Cinderella Story (2004)
- Selena Gomez ve Drew Seeley'in rol aldığı bir modernizasyon olan Another Cinderella Story (2008)
- Bir Külkedisi Hikayesi: Once Upon a Song (2011), Lucy Hale ve Freddie Stroma'nın yer aldığı bir modernizasyon
- Bir Külkedisi Hikâyesi: Sofia Carson ve Thomas Law'ın rol aldığı bir modernizasyon olan If the Shoe Fits (2016)
- Bir Sindirella Hikayesi: Noel Dileği (2019), Laura Marano ve Gregg Sulkin'in rol aldığı bir modernizasyon
- Bir Sindirella Hikayesi: Bailee Madison ve Michael Evans Behling'in rol aldığı bir modernizasyon olan Starstruck (2021)
Elle: A Modern Cinderella Tale (2010), Ashlee Hewitt ve Sterling Knight'ın yer aldığı bir modernizasyon ⓘ

İngilizce canlı aksiyon TV filmleri ve dizileri

Cinderella (1957), Rodgers ve Hammerstein'ın televizyon için yazdığı ve Julie Andrews'un Cinderella'yı canlandırdığı, Jon Cypher, Kaye Ballard, Alice Ghostley ve Edie Adams'ın rol aldığı müzikal uyarlama (orijinal olarak renkli yayınlanmıştır, ancak günümüze sadece siyah-beyaz kineskoplar ulaşmıştır).
Cinderella (1965), Rodgers ve Hammerstein müzikalinin ikinci prodüksiyonu, başrolde 18 yaşındaki Lesley Ann Warren ve Prens rolünde Stuart Damon, Ginger Rogers, Walter Pidgeon ve Celeste Holm (renkli olarak çekildi ve 10 yıl boyunca her yıl yayınlandı).
Hey, Cinderella! (1969), The Muppets'ın yer aldığı bir televizyon uyarlaması.
Cindy (1978), Külkedisi masalının tamamı siyahlardan oluşan bu versiyonunda, gösterişli bir subayla evlenmek isteyen Külkedisi, büyük bir otelde önemli bir işi olduğunu sandığı babasının aslında erkekler tuvaletinde görevli olduğunu öğrenir. Kötü kalpli üvey annesi de bunu öğrenir ve karışıklıklar başlar. Başrolde Charlayne Woodard.
1985'te Shelley Duvall, Faerie Tale Theatre için öykünün bir versiyonunu yaptı.
Cinderella'nın bir parodisi olan The Charmings (1987), Kim Johnston Ulrich tarafından canlandırılan Cinderella'nın Pamuk Prenses'in kocası Beyaz Atlı Prens için bir oyun oynadığı "Cindy's Back In Town" bölümünde yer alır.
Into the Woods (1989), Stephen Sondheim müzikalinin orijinal 1987 Broadway yapımının filmi.
Cinderella (1997), Rodgers ve Hammerstein müzikalinin üçüncü prodüksiyonu, bu kez Cinderella rolünde Brandy, Peri Anne rolünde Whitney Houston, Cinderella'nın kötü üvey annesi rolünde Bernadette Peters, uşak Lionel rolünde Jason Alexander ve Kraliçe rolünde Whoopi Goldberg yer alıyor. 1957 ve 1965 yapımı TV filmlerinin yeniden çevrimi.
Cinderella, Külkedisi rolünde Marcella Plunkett, üvey anne rolünde Kathleen Turner ve iyilik perisi rolünde Jane Birkin'in yer aldığı bir İngiliz TV modernizasyonu.
The 10th Kingdom (2000), Külkedisi'nin ana karakter olarak yer aldığı bir TV mini dizisidir.
Confessions of an Ugly Stepsister (2002), The Wonderful World of Disney için yazar Gene Quintano ve yönetmen Gavin Millar tarafından aynı adlı kitaptan uyarlanan, üvey kız kardeşlerden birinin bakış açısına odaklanan TV filmi
Once Upon a Time (2011), Jessy Schram tarafından canlandırılan ve Rumplestiltskin ile bir anlaşma yaparak onun gözleri önünde peri annesini öldüren Sindirella'yı tekrar eden bir karakter olarak sunuyor. 2016 yılında, Külkedisi'nin gerçek dünyadaki karşılığı olan Ashley'nin üvey kız kardeşinin prens yerine uşakla evlenmek istediğini keşfettiği hikayenin devamı gösterildi. Dania Ramirez tarafından canlandırılan 7. sezondaki farklı bir Külkedisi ise baloya prensle tanışmak için değil onu öldürmek için gitmiştir. ⓘ

Televizyon parodileri ve modernizasyonlar

Hikaye, Amerikan animasyon TV dizisi Family Guy'ın "Grimm Job" bölümünde (sezon 12, bölüm 10) Lois'in Külkedisi, Peter'ın Beyaz Atlı Prens, Belediye Başkanı West'in iyilik perisi, Lois'in annesinin kötü üvey anne ve Meg ile Stewie'nin üvey kız kardeşler olarak yeniden anlatılmıştır.
Rags (2012), Keke Palmer ve Max Schneider'ın başrollerini paylaştığı, Külkedisi hikayesinin cinsiyet değiştirmiş versiyonu olan bir TV müzikali.
Susam Sokağı özel bölümü "Cinderelmo" ve Mumfie'nin Sihirli Maceraları bölümü "Scarecrowella "nın her ikisinde de Külkedisi rolünü oynayan bir erkek kahraman bulunmaktadır.
My Little Pony ilk sezon finali "The Best Night Ever" Külkedisi hikayesinin birkaç önemli bölümünün parodisini yapmaktadır. ⓘ

Kitaplar

Külkedisi (1697), Charles Perrault
Cinderella (1919), Charles S. Evans ve Arthur Rackham tarafından resimlenmiştir
Ella Enchanted (1997), yazan Gail Carson Levine
Raisel's Riddle (1999), Erica Silverman ve resimleyen Susan Gaber
Bir Çirkin Üvey Kardeşin İtirafları (1999), Gregory Maguire
Sadece Ella (1999), yazan Margaret Peterson Haddix
Adelita: Meksikalı Bir Külkedisi Hikayesi (2004), Tomie dePaola
Jessica Day George'un "Princess of Glass" (2010) adlı kitabı masaldan uyarlanmıştır.
Marissa Meyer'den Cinder (2012), klasik hikayenin bilimkurgu yeniden anlatımı
The Stepsister's Tale (2014) - Tracy Barrett
Geekerella (2017) by Ashley Poston
Üvey Kız Kardeş (2019) by Jennifer Donnelly
Demek Aşk Bu: Çarpık Bir Masal (2020) Elizabeth Lim tarafından
Sindirella Öldü (2020), yazan Kalynn Bayron ⓘ

Video oyunları

Yakuza 0, Goro Majima'nın 24-Hour Cinderella şarkısında referans verilmiştir.
Persona 5 Royal, Kasumi'nin Persona'sı Cinderella'ya dayanır ve adını Fransızca çevirisi olan Cendrillon'dan alır. ⓘ