Meslek

Bir çiftçinin doktoruna, papazına ve avukatına danışmasını gösteren 19. yüzyıl gravürü ⓘ

Meslek, başarılı bir şekilde profesyonelleştirilmiş bir çalışma alanıdır. Her ne kadar aşağıdaki tanım tarih incelemesine dayanmasa da, bazı modern tanımlara göre bir meslek, etik standartlara bağlı olan ve kendilerini yüksek düzeyde araştırma, eğitim ve öğretimden elde edilen ve yaygın olarak tanınan bir öğrenme bütününde özel bilgi ve becerilere sahip olarak tanıtan ve halk tarafından kabul edilen ve bu bilgiyi uygulamaya ve bu becerileri başkalarının yararına kullanmaya hazır olan disiplinli bir grup bireydir (profesyoneller). ⓘ

Profesyonel meslekler, diğer iş kazançları beklentisinden tamamen ayrı olarak, doğrudan ve kesin bir ücret karşılığında başkalarına ilgisiz objektif danışmanlık ve hizmet sunmayı amaçlayan özel eğitim üzerine kurulmuştur. Ortaçağ ve erken modern gelenek sadece üç mesleği tanımıştır: ilahiyat, tıp ve hukuk, bunlar öğrenilmiş meslekler olarak adlandırılmıştır. Bir meslek ne bir ticaret ne de bir endüstridir. ⓘ

Meslek terimi, liberal meslek teriminin kısaltılmış halidir ve bu da Fransızca profession libérale teriminin İngilizceleştirilmiş halidir. İlk olarak 19. yüzyılda İngiliz kullanıcılar tarafından ödünç alınan bu terim, 20. yüzyılın sonlarından itibaren uluslararası kullanıcılar tarafından yeniden ödünç alınmış olsa da, terimin (üst-orta) sınıf imaları yeniden tercüme edilmeye devam edecek gibi görünmemektedir: Avrupa Birliği'nin Mesleki Yeterliliklerin Tanınmasına İlişkin Direktifi'ne (2005/36/EC) göre "serbest meslekler", "müşteri ve kamu yararına entelektüel ve kavramsal hizmetler sağlayanlar tarafından kişisel, sorumlu ve mesleki açıdan bağımsız bir kapasitede ilgili mesleki yeterliliklere dayalı olarak icra edilen mesleklerdir". ⓘ

Bazı mesleklerin statü ve güçleri biraz değişse de, meslek daha fazla çalışma ve örgün eğitim gerektirmeye başlasa bile prestijleri genellikle zaman içinde sabit kalır. Mimarlık gibi daha yakın zamanda resmileşen disiplinler, artık kendileriyle ilişkili eşit derecede uzun çalışma sürelerine sahiptir. ⓘ

Meslekler nispeten yüksek statü ve kamu prestijine sahip olsalar da, tüm profesyoneller yüksek maaş almazlar ve belirli meslekler içinde bile maaşlarda önemli farklılıklar vardır. Örneğin hukuk alanında, saatlik ücretle çalışan bir kurumsal savunma avukatı, bir savcı veya kamu avukatının kazandığının birkaç katını kazanabilir. ⓘ

Meslek, insan yaşamını sürdürebilmek için yaptığı ve genellikle yoğun bir eğitim, çalışmayı gerektiren sürecin sonunda kişilerin kazandığı unvanın adıdır. ⓘ

Genellikle her meslek o mesleğin değerlerini, gelişimini, lisanslanmasını ve diğer insanlar açısından tanınmasını sağlayan kuruluşlara sahiptir. ⓘ

Her bir meslek için tanım, görev alanları, genel olarak kullandığı araç ve gereçler, mesleğin gerektirdiği özellikler, çalışma ortamı ve koşulları, çalışma alanı ve iş bulma olanakları, mesleki eğitiminin verildiği yerler, mesleki eğitime giriş koşulları, eğitimin süresi ve içeriği, meslekte ilerleyebilme ve yeni meslekleri seçebilme olanakları, destekleyici meslek birlikleri, farklı özellikler gösterir. ⓘ

Oluşum

Bir meslek, "eğitim, çıraklık ve sınavlara dayalı resmi niteliklerin geliştirilmesi, üyeleri kabul etme ve disipline etme yetkisine sahip düzenleyici kurumların ortaya çıkması ve bir dereceye kadar tekel hakları" yoluyla herhangi bir ticaret veya mesleğin kendisini dönüştürdüğü profesyonelleşme süreciyle ortaya çıkar. ⓘ

Bir mesleğin meslek olarak tanımlanmasına işaret edebilecek başlıca dönüm noktaları şunlardır:

1. bir mesleğin tam zamanlı bir meslek haline gelmesi
2. bir eğitim okulunun kurulması
3. bir üniversite okulunun kurulması
4. yerel bir dernek kurulması
5. ulusal mesleki̇ eti̇k bi̇rli̇ği̇ni̇n kurulmasi
6. devlet lisans yasalarının oluşturulması ⓘ

Bu kilometre taşları Amerika Birleşik Devletleri'ndeki tarihsel gelişim sırasına uygulandığında, ilk olarak ölçme işinin profesyonel statüye ulaştığı (George Washington, Thomas Jefferson ve Abraham Lincoln'ün siyasete girmeden önce arazi ölçme uzmanı olarak çalıştıklarını unutmayın), ardından tıp, aktüerya bilimi, hukuk, diş hekimliği, inşaat mühendisliği, lojistik, mimarlık ve muhasebenin geldiği görülmektedir. ⓘ

Teknolojinin ve mesleki uzmanlaşmanın 19. yüzyılda yükselişiyle birlikte, başka kurumlar da profesyonel statü talep etmeye başladı: makine mühendisliği, eczacılık, veterinerlik, psikoloji, hemşirelik, öğretmenlik, kütüphanecilik, optometri ve sosyal hizmet, her biri bu kilometre taşlarını kullanarak 1900 yılına kadar meslek haline geldiğini iddia edebilir. ⓘ

Yönetmelik

Başlangıçta mesleklerin düzenlenmesi, College of Physicians ya da Inns of Court gibi kurumlar aracılığıyla kendi kendini düzenleme şeklindeydi. Hükümetin artan rolü ile birlikte, üyeleri ya meslek tarafından ya da (giderek artan bir şekilde) hükümet tarafından atanan yasal kurumlar bu rolü giderek daha fazla üstlenmiştir. Yasal düzenlemelerin getirilmesi ya da geliĢtirilmesine yönelik teklifler bir meslek tarafından müvekkillerin korunması, kalite ve itibarın artırılması ya da mesleğe eriĢimin kısıtlanması ve dolayısıyla daha yüksek ücretlerin talep edilmesine olanak sağlaması nedeniyle memnuniyetle karĢılanabilir. Üyelerin yenilik yapma ya da mesleki yargılarına göre en iyi olduğunu düşündükleri şekilde uygulama özgürlüklerini kısıtladığı için buna direnilebilir. ⓘ

Bunun bir örneği 2008 yılında İngiliz hükümetinin psikologlar için geniş bir yasal düzenleme önermesidir. Değişikliğin ilham kaynağı psikoterapi alanındaki bir dizi sorundu, ancak klinik rolü olmayanlar da dahil olmak üzere çeşitli psikolog türleri vardır ve düzenleme için durum o kadar net değildir. İngiliz Psikoloji Derneği'nin "iş psikologları "nın yasal olarak düzenlenmesini desteklemesi ve İş Psikologları Derneği'nin "iş psikologları "nın yasal olarak düzenlenmesine direnmesi - ayırt edilmesi kolay olmayan mesleki faaliyet tanımları - ile iş psikolojisi özel bir anlaşmazlık yaratmıştır. ⓘ

Bir mesleğe erişimi düzenlemenin yanı sıra, meslek kuruluşları yeterlilik sınavları belirleyebilir ve etik kurallara uyulmasını zorunlu kılabilir. Tek bir ülkede bir meslek için bu türden birden fazla kurum olabilir; Birleşik Krallık'taki muhasebe kurumları (ACCA, CAI, CIMA, CIPFA, ICAEW ve ICAS) buna bir örnektir; bu kurumların hepsine Kraliyet Beratı verilmiştir, ancak üyelerinin eşdeğer niteliklere sahip olması gerekmez ve diğer kurumlarla (AAPA, IFA, CPAA) birlikte faaliyet gösterirler. Bir mesleği yöneten düzenleyici kurumlara bir diğer örnek de Hong Kong'daki eğitim kurumlarında çalışan maaşlı öğretmenlerin davranışlarını, haklarını, yükümlülüklerini ve görevlerini yöneten Hong Kong Profesyonel Öğretmenler Birliği'dir. ⓘ

Mühendislik mesleği, bazı ülkelerde (Kanada ve ABD) uygulamayı kontrol eden Profesyonel Mühendis için sıkı bir lisanslama sistemi ile yüksek düzeyde düzenlenmiştir, ancak unvanların ve niteliklerin Chartered Engineer tarafından düzenlendiği ancak uygulamanın düzenlenmediği diğer ülkelerde (İngiltere) düzenlenmemiştir. ⓘ

Tipik olarak, bireylerin bu mesleği icra etmelerine izin verilmeden önce yerel bir meslek kuruluşu tarafından kalifiye olmaları kanunen zorunludur. Ancak, bazı ülkelerde, Birleşik Krallık'ta muhasebecilikte olduğu gibi (yasal olarak bir meslek kuruluşu tarafından yeterlilik gerektiren denetim ve iflas işleri hariç), bireylerin bu mesleği icra edebilmeleri için kanunen böyle bir meslek kuruluşu tarafından yeterlilik almaları gerekmeyebilir. Bu gibi durumlarda, çoğu işveren ve müşteri, bireyin hizmetlerini işe almadan önce bu tür niteliklere sahip olmasını şart koştuğundan, meslek kuruluşları tarafından yeterlilik, etkin bir şekilde hala uygulama için bir ön koşul olarak kabul edilmektedir. Örneğin, Hong Kong'da devlet veya hükümet tarafından finanse edilen bir okulda çalışan tam nitelikli bir öğretmen olmak için, onaylı bir yükseköğretim kurumunda veya üniversitede Eğitimde Lisansüstü Diploma ("PGDE") veya Eğitimde Lisans Derecesini ("BEd") başarıyla tamamlamış olmak gerekir. Bu gereklilik, Hong Kong eğitim sektörünü yöneten hükümet departmanı olan Hong Kong Eğitim Departmanı Bürosu tarafından belirlenmiştir. ⓘ

Özerklik

Meslekler özerk olma eğilimindedir, bu da kendi işleri üzerinde yüksek derecede kontrole sahip oldukları anlamına gelir: "profesyoneller işleri hakkında bağımsız yargılarda bulunabildikleri ölçüde özerktirler". Bu genellikle "mesleki yargılarını kullanma özgürlüğü" anlamına gelir. ⓘ

Ancak başka anlamları da vardır. "Mesleki özerklik genellikle profesyonellerin öncelikle kendi çıkarlarına hizmet etmesi gereken bir iddia olarak tanımlanır... bu mesleki özerklik ancak meslek mensuplarının faaliyetlerini ve kararlarını diğer meslek mensupları tarafından eleştirel bir değerlendirmeye tabi tutmaları halinde korunabilir." Dolayısıyla özerklik kavramının sadece yargılamayı değil, aynı zamanda kişisel çıkarı ve mesleğin kendi içinden etik ve prosedürlerin sürekli eleştirel değerlendirme sürecini de kapsadığı görülebilir. ⓘ

Mesleki özerkliğin en önemli sonuçlarından biri, başta muhasebe, mimarlık, tıp ve hukuk olmak üzere mesleklerin kurumsal olarak icra edilmesinin geleneksel olarak yasaklanmış olmasıdır. Bu, pek çok yargı alanında bu meslek mensuplarının normal kar amacı güden şirketler aracılığıyla iş yapamayacakları ve ilk halka arzlar veya flotasyonlar yoluyla hızla sermaye toplayamayacakları anlamına gelmektedir. Bunun yerine, toplu olarak çalışmak istiyorlarsa, (1) mesleki ihmale karşı sorumluluğa karşı azaltılmış koruma ve (2) profesyonel olmayanların mülkiyetine ciddi sınırlamalar veya tamamen yasaklar içeren ortaklıklar veya profesyonel şirketler gibi özel ticari kuruluşlar oluşturmaları gerekir. Bunun açık anlamı, profesyonel ticari kuruluşun tüm öz sermaye sahiplerinin profesyonel olması gerektiğidir. Bu, firmanın profesyonel olmayan bir sahibinin bir profesyonele işini nasıl yapacağını söylemesi olasılığını ortadan kaldırır ve böylece profesyonel özerkliği korur. Buradaki fikir, profesyonele ne yapması gerektiğini söylemesi gereken tek profesyonel olmayan kişinin müşteri olduğudur; başka bir deyişle, mesleki özerklik iki taraflı profesyonel-müşteri ilişkisinin bütünlüğünü korur. Bu müşteri-profesyonel ilişkinin ötesinde meslek, profesyonelin mesleğin gerektirdiği etik kurallara uymak için özerkliğini kullanmasını gerektirir. Ancak profesyonel ticari kuruluşlar etkin bir şekilde borsanın dışında bırakıldıkları için, kamu şirketlerine kıyasla nispeten yavaş büyüme eğilimindedirler. ⓘ

Statü, prestij ve güç

Meslekler, toplum tarafından son derece önemli olarak görülen yüksek bir sosyal statüye sahip olma eğilimindedir. Bu yüksek saygınlık, öncelikle yaptıkları işin yüksek sosyal işlevinden kaynaklanır. Tipik bir meslek teknik, uzmanlaşmış ve yüksek vasıflı işleri içerir. Bu beceri ve deneyim genellikle "mesleki uzmanlık" olarak adlandırılır. Modern çağda, bir meslek için eğitim, derece ve sertifika almayı içerir. Genellikle, lisans olmadan mesleğe giriş yasaklanmıştır. Bir meslek geliştikçe gerekli olan yeni becerileri öğrenmeye sürekli eğitim denir. Standartlar eyaletler ve dernekler tarafından belirlenir. Önde gelen profesyoneller kendi uzmanlık alanlarını denetleme ve koruma eğilimindedirler ve ulusal veya başka türlü dernekler aracılığıyla meslektaşlarının davranışlarını izlerler. Profesyoneller genellikle ilgili meslekler üzerinde baskın bir etkiye sahiptir, yönergeler ve standartlar belirler. Sosyal açıdan güçlü profesyoneller güçlerini belirli hedefler için örgütlerde birleştirirler. Birlikte çalışarak bürokratik karışıklıkları azaltabilir ve bir mesleğin dünyanın değişen koşullarına uyum sağlama kabiliyetini artırabilirler. ⓘ

Sosyoloji

Émile Durkheim, mesleklerin otoriterlik veya anomi yaratmaya daha az meyilli olan devlet ve ordudan ayrı bir yapı sağlayarak istikrarlı bir toplum yarattığını ve özgecilik yaratabileceğini ve sosyal sorumluluk ve özgeciliği teşvik edebileceğini savunmuştur. Bu işlevselci bakış açısı, bir mesleğin işlevinin toplumdaki değişikliklere yanıt olarak nasıl değişebileceğini düşünen Parsons tarafından genişletilmiştir. ⓘ

Bir antropolog olan Esther Lucile Brown, 1930'lardan itibaren Russell Sage Vakfı'nda Ralph Hurlin ile birlikte çalışırken çeşitli meslekleri incelemiştir. Brown 1935 yılında Social Work as a Profession (Bir Meslek Olarak Sosyal Hizmet) adlı kitabını yayınlamış ve bunu mühendislerin, hemşirelerin, tıp doktorlarının ve avukatların çalışmalarını inceleyen yayınlar izlemiştir. 1944 yılında Russell Sage Vakfı'nda Brown'ın başkanı olduğu Meslek Çalışmaları Bölümü kuruldu. ⓘ

Marx ve Weber'i takip eden çatışma teorilerine dayanan ve mesleklerin sosyal ve finansal faydalar sağlamak için kendi gruplarının çıkarları doğrultusunda nasıl hareket edebileceklerini ele alan teoriler Johnson (Professions and Powers, 1972) ve Larson (The Rise of Professionalism, 1977) tarafından benimsenmiştir. Bir mesleğin finansal fayda sağlamasının bir yolu da hizmet arzını sınırlandırmaktır. ⓘ

Mead'i izleyen ve Sartre ve Heidegger'in fikirlerini uygulayan söyleme dayalı teoriler, bireyin gerçeklik anlayışının mesleklerin rolünü nasıl etkilediğine bakar. Bu bakış açıları Berger ve Luckmann tarafından benimsenmiştir (The Social Construction of Reality, 1966). ⓘ

Meslekler sistemi

Andrew Abbott, The System of Professions (Meslekler Sistemi) adlı kitabında sosyolojik bir meslek modeli inşa etmiştir. Abbott, meslekleri, görevler üzerindeki yetkinin kontrolü için yarışan farklı sahipliklerle görevleri yerine getirme hakkı üzerinde yargı yetkisine sahip olarak görmektedir. ⓘ

Bir meslek genellikle mesleğin kendisinden ayrı bir uzman bilgi sistemine sahiptir. Bu soyut sistem genellikle doğrudan pratik kullanıma yönelik olmayıp, daha ziyade mantıksal tutarlılık ve rasyonellik için optimize edilmiştir ve bir dereceye kadar tüm mesleğin statüsünü arttırmaya yöneliktir. Bir meslek, bu akademik düzeyde meydan okuyarak başka bir mesleğin yetki alanını kontrol etmeye çalışabilir. Abbott, 1920'lerde psikiyatri mesleğinin, toplumun suçlu davranışlara karşı tepkisini kontrol etmek için hukuk mesleğine meydan okumaya çalıştığını ileri sürmektedir. Abbott, bir mesleğin resmileştirilmesinin genellikle bir yetki alanının diğer yetki alanlarından korunmasını kolaylaştırmaya ya da zorlaştırmaya hizmet ettiğini savunmaktadır: genel ilkeler diğer mesleklerin bir alan üzerinde yetki sahibi olmasını zorlaştırmakta, net sınırlar tecavüzü önlemekte, bulanık sınırlar ise bir mesleğin diğer görevler üzerinde yetki sahibi olmasını kolaylaştırmaktadır. ⓘ

Meslekler yetki alanlarını başka yollarla genişletebilirler. Mesleklerin meslek içi eğitimi, kısmen dünyaya belirli bir anlayışı (mesleğin uzman olduğu bir anlayışı) empoze ederek yargı yetkisini genişletme girişimidir. Bu tür bir yargı yetkisini kamusal yargı yetkisi olarak adlandırmaktadır. Yasal yargı yetkisi, birçok ülkede hukuk için geçerli olduğu gibi, devlet mevzuatı tarafından yaratılan bir tekeldir. ⓘ

Özellikleri

Bir mesleğin karakteristik özelliklerinin tanımlanması konusunda önemli ölçüde mutabakat vardır. Meslekler "mesleki birliğe, bilişsel temele, kurumsallaşmış eğitime, lisanslamaya, iş özerkliğine, meslektaş kontrolüne... (ve) etik kurallara" sahiptir ve Larson bunlara "yüksek mesleki ve entelektüel mükemmellik standartlarını" (Larson, s. 221), "mesleklerin özel güç ve prestije sahip meslekler olduğunu" (Larson, s.x) ve tüm toplumlarda "seçkin bir elit grup" (Larson, s. 20) oluşturduklarını da eklemektedir. Bir mesleğin üyeleri aynı zamanda "diğer gruplar arasında bulunanlardan daha kapsamlı bir şekilde ayrılma, özerklik ve gruba bağlılık niteliklerine sahip işçiler" olarak da tanımlanmıştır... bu işçilerin nitelikleri arasında yüksek derecede sistematik bilgi; güçlü topluluk yönelimi ve sadakati; öz düzenleme; ve işçiler topluluğu tarafından tanımlanan ve yönetilen bir ödül sistemi bulunmaktadır. ⓘ

Bir meslek ayrıca şu şekilde tanımlanmıştır: "özel bir meslek türü...(sahip olunan) kurumsal dayanışma... soyut bir bilgi bütününde uzun süreli uzmanlık eğitimi ve kolektivite veya hizmet yönelimi... örtük davranış kurallarını içeren, aynı mesleğin üyeleri arasında bir esprit de corps oluşturan ve onlara belirli mesleki avantajlar sağlayan bir mesleki alt kültür...(ayrıca) bürokratik yapılar ve belirli iş türlerini gerçekleştirmek için tekelci ayrıcalıklar... mesleki literatür, mevzuat, vb." ⓘ

Bir mesleğin kritik bir özelliği, mesleki takdir yetkisini geliştirme ve kullanma ihtiyacıdır - yani, mutlak bir kural veya talimatla belirlenemeyen, duruma göre karar verme becerisidir. ⓘ