Pansuman
Pansuman, genel olarak yara tedavisi demektir. Yaraların mikroplardan temizlenmesi ve korunması için yapılan yıkama ve örtme işlemidir. Yara iyileşmesinin iyi, çabuk ve iz bırakmadan olması için bölgenin ölü dokulardan ve mikroorganizmalardan temizlenmesi ve dış ortamın zararlı etkilerinden korunması gerekir. Böylece hem mikropların hem de tahriş edici maddelerin yaraya ulaşması engellenmiş olur. Pansuman, ifraz maddelerini yaradan uzaklaştıran, emen, kanayan kısmı tampone eden, yaralı bölgenin anatomik ve fizyolojik durumunu muhafaza eden ve aseptik esaslar içinde uygulanan tedavidir. ⓘ
Yara kapalı ise tentürdiyot veya mersol kullanılarak temizlenir. Makat ve üreme organları çevresindeki yaralar ile açık yaralarda, kendilerinin de tahriş edici etkileri sebebiyle kullanılmazlar. ⓘ
Açık yaralarda, ölü dokular temizlendikten sonra ilk pansuman yapılır: Tuzlu su serumu (serum fizyolojik) ve soluheks denilen antiseptik madde köpürtülerek yara iyice yıkanır. Sonra tekrar serum fizyolojikle yıkama yapılır. Bunlar dokuyu tahriş etmez ve yeni ölü dokular ortaya çıkarmazlar. Bunlar yoksa yara yine bir başka antiseptik olan savlon ile yıkanır. Daha sonra yaranın özelliğine göre antibiyotikli veya başka merhem ve pomatlar tatbik edilir. Sonra yara PAD (pansuman kapayıcı pamuk ve onu saran gazlı bez) ile örtülüp üzeri filasterle yapıştırılır veya sargı beziyle sarılır. ⓘ
Pansuman setinde steril olarak gazlı bezler, gazlı bezleri tutarak yarayı yıkamak için kullanılacak pens ve penset, ölü dokuları kesmek için makas veya neşter, yarayı kapatmak için PAD bulunur. ⓘ
Pansuman yaparken antisepsi ve asepsiye (mikropsuzlaştırma ve temizliğe) dikkat edilir. Steril pansuman aletleri, yara dışında hiçbir yere dokundurulmaz. ⓘ
Pansuman ile mikroplar hiçbir zaman tam olarak yok edilemediğinden, yeniden çoğalmalarını önlemek ve katılan ilaçları tazelemek için pansuman belirli aralıklarla değiştirilir. ⓘ
Bir de bazı deri hastalıklarında ve iyileşmeyen açık yaralarda kullanılan sulu pansuman vardır. Bunlar etkili maddelerin suda eritilmesiyle hazırlanan sıvılarla yapılır. Esas olarak, sulantılı deri hastalıklarında sızıntıyı kesmek için kullanılırlar. Su, buharlaşma özelliğinde olduğu için uygulanan bölge soğur ve damarlar büzülerek sızıntı kısa sürede durur. Ayrıca antiseptik madde katılarak mikropların öldürülmesi de sağlanabilir. ⓘ
Sulu pansuman için sık sık kullanılan sıvılardan birkaçı: serum fizyolojik, borik asitli su, barrow solüsyonu ve rivanol solüsyonudur. Tatbiki kolay olan sulu pansumanı sık sık hasta kendisi uygular. Temiz bir kaba konulan solüsyona gazlı bez batırılır, iyice sıkılır. Sulu değil nemli olacak şekilde iki kat olarak hasta bölgeye serilir. Beş dakikada bir aynı uygulama tekrar edilir.
 | Tedavi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. ⓘ |
Tıbbi kullanımlar
Bir pansumanın yaranın türüne, ciddiyetine ve konumuna bağlı olarak bir dizi amacı olabilir, ancak tüm amaçlar iyileşmeyi desteklemeye ve daha fazla zarardan korumaya odaklanır. Bir sargının temel amaçları şunlardır:
- Kanamayı durdurmak - pıhtılaşma sürecini hızlandırmak için yarayı kapatmaya yardımcı olmak;
- Enfeksiyondan koruma - yarayı mikroplara ve mekanik hasara karşı korumak;
- Eksüdayı emmek - yaradan sızan kan, plazma ve diğer sıvıları emerek tek bir yerde tutmak ve maserasyonu önlemek;
- Ağrıyı hafifletmek - ilaçlı analjezik etki, kompresyon veya sadece daha fazla travmadan kaynaklanan ağrıyı önlemek;
- Yarayı debride etmek - iyileşmeyi hızlandırmak için yaradan slough ve yabancı cisimleri çıkarmak;
- Psikolojik stresi azaltmak - iyileşmekte olan bir yarayı hastanın ve diğerlerinin gözünden gizlemek.
Sonuç olarak, pansumanın amacı granülasyon ve epitelizasyonu kolaylaştıran steril, nefes alabilen ve nemli bir ortam sağlayarak yaranın iyileşmesini desteklemektir. Bu da enfeksiyon riskini azaltacak, yaranın daha hızlı iyileşmesine yardımcı olacak ve yara izini azaltacaktır. ⓘ
Türleri
Tarihsel olarak, pansumanlar bir parça malzemeden, genellikle bir bezden yapılmıştır, ancak örümcek ağları, gübre, yapraklar ve bal kullanımı da tarif edilmiştir. ⓘ
Ancak modern pansumanlar arasında kuru veya emdirilmiş gazlı bezler, plastik filmler, jeller, köpükler, hidrokolloidler, aljinatlar, hidrojeller ve polisakkarit macunlar, granüller ve boncuklar bulunmaktadır. Bunların hepsi farklı yaralara uygun farklı fiziksel ortamlar sağlar:
- Yarayı çevreleyen nem seviyesini düzenlemek için eksüda emilimi - örneğin, kuru gazlı bezler eksüdayı güçlü bir şekilde emerek yarayı kurutur, hidrokolloidler nemli bir ortam sağlar ve film sargılar eksüdayı emmez;
- Gaz geçirgenliği ve değişimi, özellikle oksijen ve su buharı açısından;
- İyileşmeyi teşvik etmek için optimum sıcaklığın korunması;
- Bir yaranın mekanik olarak debride edilerek slough'un uzaklaştırılması.
- Basınçlı sargılar genellikle yanıkların tedavisinde ve deri greftlerinden sonra kullanılır. Basınç uygularlar ve sıvıların dokuda toplanmasını önlerler.
Pansumanlar, genellikle topikal antiseptik kimyasalların emdirilmesi yoluyla enfeksiyonu önlemek amacıyla bir yaranın kimyasal ortamını da düzenleyebilir. Yaygın olarak kullanılan antiseptikler arasında povidon-iyot, borasik tiftik sargılar veya tarihsel hint yağı bulunur. Antibiyotikler de genellikle bakteriyel enfeksiyonu önlemek için pansumanlarla birlikte kullanılır. Tıbbi sınıf bal başka bir antiseptik seçenektir ve ballı pansumanların ameliyat sonrası enfekte yaraları iyileştirmek için yaygın antiseptik ve gazlı bezden daha etkili olduğuna dair orta düzeyde kanıt vardır. Biyoelektrik pansumanlar antibiyotiğe dirençli bazı bakterilere saldırmada ve iyileşme sürecini hızlandırmada etkili olabilir. ⓘ
Pansumanlar ayrıca ağrıyı azaltmak için genellikle analjeziklerle emprenye edilir. ⓘ
Bir sargının fiziksel özellikleri, bu tür topikal ilaçların etkinliğini etkileyebilir. Plastik veya lateks gibi nemi geçirmeyen maddelerden yapılan tıkayıcı pansumanlar, deriye emilim oranlarını artırmak için kullanılabilir. ⓘ
Pansumanlar genellikle yapışkan bant ve/veya bandaj ile sabitlenir. Günümüzde birçok pansuman, hemen uygulamaya hazır, yapışkan bir destekle çevrili bir "ada" olarak üretilmektedir - bunlar ada pansumanları olarak bilinir. ⓘ
Pasif ürünler
Genel olarak, bu ürünler sadece yüzeysel, temiz ve minimal eksüdalı kuru yaralar için endikedir. İkincil pansuman olarak da kullanılabilirler (birincil pansumanı yerinde sabitlemek veya yaradan gelen ek akıntıyı emmek için ek pansumanlar). Örnekler şunlardır: Gazlı bez, tiftik, yapışkan bandaj (plasterler) ve pamuk yünü. Ana amaç yarayı bakteriyel kontaminasyondan korumaktır. Ayrıca ikincil pansuman için de kullanılırlar. Gazlı bez dokuma veya dokuma olmayan pamuk, rayon ve polyester liflerinden oluşur. Gazlı bez yaradaki akıntıyı emebilir ancak sık sık değiştirilmesi gerekir. Aşırı yara akıntısı gazlı bezin yaraya yapışmasına neden olur, bu nedenle gazlı bezi yaradan çıkarmaya çalışırken ağrıya neden olur. Bandajlar pamuk yünü, selüloz veya poliamid malzemelerden yapılır. Pamuklu bandajlar ikincil pansuman görevi görebilirken, kompresyon bandajları venöz ülserler için iyi bir kompresyon sağlar. Öte yandan, parafin yağı emdirilmiş tül ciğeri sargısı yüzeysel temiz yaralar için endikedir. ⓘ
İnteraktif ürünler
Çeşitli interaktif ürün türleri şunlardır: yarı geçirgen film sargılar, yarı geçirgen köpük sargılar, hidrojel sargılar, hidrokolloid sargılar ve aljinat sargılar. Yaranın bakteri kontaminasyonunu önlemenin yanı sıra, iyileşmeyi desteklemek için yara ortamını nemli tutarlar. ⓘ
Yarı geçirgen film pansuman: Bu pansuman poliüretandan yapılmış şeffaf bir filmdir. Su buharı, oksijen ve karbondioksitin sargının içine ve dışına hareket etmesine izin verir. Ayrıca ameliyathanedeki manuel yara debridmanına kıyasla daha az ağrılı olan otolitik debridmanda (ölü dokunun çıkarılması) ek bir rol oynar. Oldukça elastik ve esnektir, bu nedenle cilde sıkıca yapışır. Sargı şeffaf olduğundan, sargıyı çıkarmadan yara muayenesi mümkündür. Sınırlı emilim kapasitesi nedeniyle, bu pansuman sadece düşük miktarda akıntı olan yüzeysel yaralarda kullanılır. ⓘ
Yarı geçirgen köpük pansuman: Bu pansuman, hidrofilik (suyu çeken) özelliklere sahip köpük ve yapışkan sınırları olan hidrofobik (sudan itilen) özelliklere sahip dış katmandan oluşur. Hidrofobik tabaka yarayı dışarıdan gelen sıvı kontaminasyonundan korur. Bu arada, içteki hidrofilik tabaka yaradan gelen orta miktarda akıntıyı emebilir. Bu nedenle, bu tip pansumanlar yüksek miktarda akıntısı olan yaralar ve granülasyon dokusu olan yaralar için kullanışlıdır. İkincil pansumanlar gerekli değildir. Ancak sık sık değiştirilmesi gerekir ve kuru yaralar için uygun değildir. Silikon, köpüğü oluşturan yaygın bir malzemedir. Köpük yaranın şekline göre kalıplanabilir. ⓘ
Hidrojel sargı: Bu pansuman metakrilat ve polivinil pirolidin gibi sentetik polimerlerden oluşur. Yüksek su içeriğine sahiptir, böylece yara için nem ve soğutma etkisi sağlar. Pansuman, herhangi bir hasara neden olmadan yaradan kolayca çıkarılabilir. Pansuman ayrıca tahriş edici değildir. Bu nedenle kuru nekrotik yara, nekrotik yara, basınç ülserleri ve yanık yarası için kullanılır. Ağır akıntılı yaralar ve enfekte yaralar için uygun değildir. ⓘ
Hidrokolloid pansuman: Bu tip pansuman iki katman içerir: iç kolloidal katman ve dış su geçirmez katman. Karboksimetilselüloz, jelatin ve pektin gibi jel oluşturucu maddeler içerir. Sargı yara ile temas ettiğinde, yara akıntısı jel oluşturmak için tutulur ve bu da yara iyileşmesi için nemli bir ortam sağlar. Yarayı bakteriyel kontaminasyondan korur, yara akıntısını emer ve nekrotik dokuları sindirir. Çoğunlukla ikincil pansuman olarak kullanılır. Ancak yüksek akıntılı yaralarda ve nöropatik ülserlerde kullanılmaz. ⓘ
Aljinat pansuman: Bu pansuman türü aljinik asidin sodyum ya da kalsiyum tuzundan oluşur. Bu pansuman yaradan gelen yüksek miktarda akıntıyı emebilir. Sargıda bulunan iyonlar kanla etkileşime girerek yarayı bakteriyel kontaminasyondan koruyan bir film oluşturabilir. Ancak, bu pansuman kuru yaralar, üçüncü derece yanık yarası ve açıkta kemik bulunan derin yaralar için uygun değildir. Ayrıca, yaralar aljinat sargı ile hızla kuruyabildiğinden ikincil sargı gerektirir. ⓘ
Biyoaktif ürünler
Yaraların anlaşılmasındaki ilerlemeler, akut, kronik ve diğer yara türlerinin tedavisinde biyomedikal yeniliklere yön vermiştir. Çeşitli mekanizmalar yoluyla yara iyileşmesini kolaylaştırmak için birçok biyolojik, deri ikamesi, biyomembran ve iskele geliştirilmiştir. ⓘ
Pansumanların kullanımı
Pansuman yapmak bir ilk yardım becerisidir, ancak birçok kişi özellikle küçük yaralarda eğitim almadan bu uygulamayı gerçekleştirmektedir. Modern sargı bezlerinin neredeyse tamamı, sterilliği sağlamak için tarih kodlu, önceden paketlenmiş steril bir ambalaj içinde gelir. Sterilite, sargının içinde bulunan patojenlerden kaynaklanan enfeksiyonu önlemek için gereklidir. ⓘ
Tarihsel olarak ve hala birçok az gelişmiş bölgede ve acil durumlarda, pansumanlar genellikle gerektiği gibi doğaçlama yapılır. Bu, giysi veya yedek malzeme de dahil olmak üzere, bir pansumanın temel ilkelerinden bazılarını yerine getirecek herhangi bir şeyden oluşabilir - genellikle kanamayı durdurur ve eksüdayı emer. ⓘ
Pansuman uygulamak ve değiştirmek sağlık personelinin ortak görevlerinden biridir. ⓘ