Ankh

Bir ankh ⓘ

Ankh ya da yaşam anahtarı, Mısır sanatında ve yazısında "yaşam" kelimesini temsil etmek için ve buna bağlı olarak yaşamın kendisinin bir sembolü olarak kullanılan eski bir Mısır hiyeroglif sembolüdür. ⓘ

Ankh haç şeklindedir ancak dikey bir üst çubuk yerine gözyaşı damlası şeklinde bir halkası vardır. Birçok hipotez öne sürülmesine rağmen sembolün kökeni bilinmemektedir. Yazıda üç sessiz harften oluşan Ꜥ-n-ḫ dizisini temsil eden üçlü bir işaret olarak kullanılmıştır. Bu dizilim, "ayna", "çiçek buketi" ve "hayat" anlamına gelen kelimeler de dahil olmak üzere birçok Mısır kelimesinde bulunmuştur. Sanatta bu sembol genellikle yaşamı ya da yaşamla ilişkili hava veya su gibi maddeleri temsil eden fiziksel bir nesne olarak ortaya çıkmıştır. Özellikle eski Mısır tanrılarının elinde tutulurdu ya da onlar tarafından firavuna verilirdi, yaşamı sürdürme ve öbür dünyada insan ruhlarını canlandırma güçlerini temsil etmek için. ⓘ

Antik Mısır'da en yaygın dekoratif motiflerden biri olan ankh, komşu kültürler tarafından da dekoratif olarak kullanılmıştır. Kıpti Hıristiyanlar bunu oval yerine dairesel bir halkaya sahip olan crux ansata şekline uyarlamış ve Hıristiyan haçının bir varyantı olarak kullanmışlardır. Ankh 1960'larda Batı kültüründe yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır ve sıklıkla Afrika kültürel kimliğinin, Neopagan inanç sistemlerinin ve gotik alt kültürünün bir sembolü olarak kullanılmaktadır. ⓘ

Ankh sembolü ⓘ

Ankh, üst ucu bir ilmiği andıran bir haç. “T” harfinin üzerine oturtulmuş küçük bir daireden ibaret yaygın bir Antik Mısır sembolüdür. "Nil'in anahtarı" olarak da bilinir. ⓘ

İsis misterleri inisiyasyonunda kullanılan bu sembole birçok Mısır ilahının elinde rastlanmakla birlikte, en çok İsis’in elinde görülmektedir. Sembole “kulplu haç” (crux ansata) da denilir. Sembolün dairenin altında kalan, Tau adıyla bilinen “T “ kısmı Maya, İnka, Hindu, Çin ve Kalde yazıtlarında rastlanan, birçok alfabede kullanılan bir harftir. ⓘ

Yazıda kullanımı

Ꜥnḫ
<hiero>S34-n:Aa1 -.- veya -.- S34 ⓘ</hiero>



Mısır hiyeroglifleri

Eski Mısır hiyeroglif yazısında ankh üç harfli bir işaretti: üç ünsüz sesten oluşan bir diziyi temsil ediyordu. Ankh, Ꜥ-n-ḫ dizisini temsil ediyordu; burada n İngilizce n harfi gibi telaffuz edilir, Ꜥ sesli bir faringeal sürtünmeli ve ḫ sessiz veya sesli bir velar sürtünmeli (İngilizce'de bulunmayan sesler). Mısır dilinde bu ünsüzler "yaşamak" anlamına gelen fiilde, "hayat" anlamına gelen isimde ve "yaşamaya neden olmak" veya "beslemek" anlamına gelen sꜤnḫ gibi bunlardan türetilen kelimelerde bulunur; Ꜥnḫ, dilin Kıpti aşamasında ⲱⲛϩ (onh) olarak gelişmiştir. Bu işaret İngilizcede, Mısırca kelimenin varsayımsal telaffuzuna dayalı olarak "ankh" veya anlamına dayalı olarak "yaşam anahtarı" olarak bilinir. ⓘ

Ꜥnḫ kelimesinin yaygın kullanımlarından biri, belirli bir kişinin yaşamasına dair bir dileği ifade etmekti. Örneğin, "sağlıklı ve hayatta olasın" gibi bir anlama gelen bir ifade, İngilizce "if you please" ifadesine benzer şekilde kibar bağlamlarda kullanılırdı ve "canlı, sağlam ve sağlıklı" anlamına gelen Ꜥnḫ wḏꜣ snb ifadesi, yazılı olarak bahsedildiğinde firavun için bir onurlandırma olarak kullanılırdı. Mısır dilinde "yemin" için kullanılan sözcük de Ꜥnḫ idi, çünkü eski Mısır'da yeminler "canlı" sözcüğünün bir biçimiyle başlıyordu. ⓘ

Aynı sessiz harfler "ayna" ve çiçek buketi sözcüklerinde de bulunduğundan işaret bu sözcüklerin yazımında da kullanılmıştır. Bu üç sessiz harf aynı zamanda Orta Krallık dönemine (MÖ 2050-1650) ait pek çok tabutun üzerindeki resimlerde bulunan ilmekli ip benzeri bir nesneyi ifade eden kelimeyi de oluşturmaktadır. Mısırbilimciler Battiscombe Gunn ve Alan Gardiner, 20. yüzyılın başlarında, tabutun ayakucunda çiftler halinde göründükleri ve eşlik eden metinlerde nesnelerin "ayaklarının altında yerde" olduğu söylendiği için bu nesnelerin sandalet kayışları olduğuna inanmışlardır. ⓘ

Kökenleri

Ka'yı temsil eden bir çift kol tarafından kucaklanmış ankh şeklinde Birinci Hanedanlığa ait taş tabak ⓘ

Ankh işaretinin erken örnekleri Birinci Hanedanlığa (MÖ 30. ila 29. yüzyıl) kadar uzanmaktadır. İşaretin başlangıçta hangi fiziksel nesneyi temsil ettiği konusunda çok az fikir birliği vardır. ⓘ

Birçok akademisyen işaretin kumaş ya da saz gibi esnek bir malzemeden oluşan bir düğüm olduğuna inanmaktadır, çünkü işaretin erken versiyonları ankhın alt çubuğunu düğümün iki ucuna karşılık geliyor gibi görünen iki ayrı esnek malzeme uzunluğu olarak göstermektedir. Bu ilk versiyonlar, "koruma" kavramını temsil eden bir işaret olan tyet sembolüne benzerlik göstermektedir. Bu nedenlerden dolayı Mısırbilimciler Heinrich Schäfer ve Henry Fischer iki işaretin ortak bir kökeni olduğunu düşünmüş ve ankh'ı pratik bir amaçtan ziyade muska olarak kullanılan bir düğüm olarak değerlendirmişlerdir. ⓘ

Hiyeroglif yazı sesleri temsil etmek için resimsel işaretler kullanırdı, böylece örneğin bir evin hiyeroglifi Mısır dilinde "ev" anlamına gelen kelimede bulunan p-r seslerini temsil edebilirdi. Rebus prensibi olarak bilinen bu uygulama, Mısırlıların soyut kavramlar gibi resmedilemeyen şeylerin kelimelerini yazmalarına olanak sağlıyordu. Gardiner ankh'ın bu şekilde ortaya çıktığına inanıyordu. Orta Krallık tabutlarının üzerindeki sandalet kayışı resimlerinin hiyeroglife benzediğine dikkat çekmiş ve işaretin başlangıçta bu gibi düğümleri temsil ettiğini ve Ꜥ-n-ḫ ünsüzlerini içeren diğer tüm kelimelerin yazımında kullanılmaya başlandığını savunmuştur. Gardiner'ın hiyeroglif işaretleri listesi ankh'ı S34 olarak etiketleyerek onu giyim eşyaları kategorisine ve sandalet hiyeroglifi olan S33'ün hemen sonrasına yerleştirir. Gardiner'ın hipotezi hala güncelliğini korumaktadır; James P. Allen, 2014 yılında yayınlanan Mısır diline giriş kitabında, işaretin aslında "sandalet kayışı" anlamına geldiğini varsaymakta ve bunu hiyeroglif yazısındaki rebus ilkesinin bir örneği olarak kullanmaktadır. ⓘ

Çeşitli yazarlar bu işaretin aslında bir düğümden başka bir şeyi temsil ettiğini ileri sürmüşlerdir. Bazıları bunun cinsel bir anlamı olduğunu öne sürmüştür. Örneğin, on dokuzuncu yüzyılda amatör bir mitolog olan Thomas Inman, işaretin tek bir işarette birleşen erkek ve kadın üreme organlarını temsil ettiğini düşünmüştür. On dokuzuncu yüzyılda yaşamış bir Mısırbilimci olan Victor Loret ise işaretin orijinal anlamının "ayna" olduğunu savunmuştur. Loret'in de kabul ettiği bu argümanla ilgili bir sorun, tanrıların sıklıkla ankh'ı halkasından tutarken gösterilmesi ve ellerinin ankh şeklindeki bir aynanın katı yansıtıcı yüzeyinin olacağı yerden geçmesidir. Mısırbilimci Andrew Gordon ve veteriner Calvin Schwabe, ankh'ın kökeninin, onunla birlikte sık sık görülen ve kaynağı belirsiz olan diğer iki işaretle ilişkili olduğunu ileri sürmektedir: "güç" ya da "hakimiyeti" temsil eden asa ve "istikrarı" temsil eden djed sütunu. Bu hipoteze göre, hayvanların vücut kısımlarına dayandığı bilinen diğer bazı hiyeroglif işaretler gibi, her bir işaretin biçimi de boğa anatomisinin bir parçasından alınmıştır. Mısır inancında meni yaşamla ve bir dereceye kadar "güç" ya da "hakimiyetle" ilişkilendirilmiştir ve bazı metinler Mısırlıların meninin kemiklerden kaynaklandığına inandıklarını göstermektedir. Bu nedenle Gordon ve Schwabe işaretlerin boğa anatomisinde meninin geçtiği düşünülen kısımlara dayandığını öne sürmektedir: ankh bir göğüs omuru, djed sakrum ve bel omurları, was ise boğanın kurutulmuş penisidir. ⓘ

Din ve sanatta kullanımı

Mısır inancında yaşam, dünyanın her yerinde dolaşan bir güçtü. İnsanlar da dahil olmak üzere tek tek canlılar bu gücün tezahürleriydi ve temelde ona bağlıydılar. Yaşam dünyanın yaratılışında ortaya çıkmıştı ve güneşin doğuşu ve batışı gibi döngüsel olaylar, kozmostaki yaşamı sürdüren ve yenileyen orijinal yaratılış olaylarının yeniden canlandırılması olarak düşünülüyordu. Dolayısıyla yaşamı sürdürmek, bu doğal döngüleri yöneten tanrıların temel işleviydi. Bu nedenle ankh sık sık tanrıların ellerinde tutulurken tasvir edilir ve onların hayat veren güçlerini temsil ederdi. Mısırlılar ayrıca öldüklerinde bireysel yaşamlarının da genel yaşamla aynı şekilde yenilenebileceğine inanıyorlardı. Bu nedenle tanrılar mezarlarda genellikle insanlara, genellikle de firavuna ankh işareti verirken tasvir edilirdi. İşaret hayat bahşetme gücünü temsil ettiğinden, firavun dışındaki insanlar Orta Krallık'ın sonundan önce nadiren ankh işareti alırken ya da tutarken gösterilirdi, ancak bu gelenek daha sonra zayıfladı. Firavun bir dereceye kadar Mısır'ı bir bütün olarak temsil ediyordu, dolayısıyla tanrılar işareti ona vererek tüm ulusa hayat bahşetmiş oluyordu. ⓘ

"Yaşam" kavramının uzantısı olarak ankh, hava ya da su anlamına gelebilir. Sanat eserlerinde tanrılar ankhı kralın burnuna doğru tutarak ona yaşam nefesi sunarlar. El yelpazeleri Mısır ikonografisinde havanın bir başka sembolüydü ve normalde kralın arkasında yelpaze taşıyan insan hizmetkârlar bazen sanat eserlerinde kolları olan kişileştirilmiş ankh işaretleriyle değiştirilirdi. Kralın ya da ölen bir halkın üzerine su dökülen ritüel arınma sahnelerinde, normalde suyu temsil eden zikzak çizgilerin yerini ankh işaretlerinden oluşan zincirler alabilirdi. ⓘ

Ankh, dekoratif olarak diğer hiyeroglif işaretlerinden daha fazla kullanılmış olabilir. Aynalar, aynalıklar ve çiçek buketleri onun şeklinde yapılmıştır, çünkü bu işaret bu nesnelerin her birinin adını yazarken kullanılmıştır. Libasyon kapları ve sistra gibi diğer bazı nesneler de işaret şeklindeydi. İşaret, tapınaklardaki duvarlar ve mabetler gibi mimari formların dekorasyonunda çok yaygın olarak görülmüştür. Bu gibi bağlamlarda işaret genellikle "yaşam, hâkimiyet ve istikrar" anlamına gelen was ve djed işaretleriyle birlikte görülürdü. Tapınaklardaki bazı dekoratif frizlerde, her üç işaret ya da sadece ankh ve was, "tüm" kelimesini temsil eden bir sepet hiyeroglifinin üzerinde konumlandırılmıştır: "tüm yaşam ve güç" ya da "tüm yaşam, güç ve istikrar". Ptah ve Osiris gibi bazı tanrılar, ankh ve djed unsurlarını içeren bir asa tutarken tasvir edilebilirdi. ⓘ

Hiyeroglif işaretleri şeklinde yapılan muskalar, takan kişiye işaretin temsil ettiği nitelikleri kazandırmayı amaçlıyordu. Mısırlılar tılsımları günlük hayatta takmanın yanı sıra ölen kişinin öbür dünyada iyi olmasını sağlamak için mezarlara da yerleştirirlerdi. Ankh şeklindeki muskalar ilk olarak Eski Krallık döneminin sonlarında (MÖ 2700 ila 2200) ortaya çıkmış ve MÖ birinci binyılın sonlarına kadar kullanılmaya devam etmiştir, ancak sembolün önemine rağmen nadir görülmüşlerdir. Ankh, was ve djed'i bir araya getiren bileşik bir işaret şeklindeki muskalar daha yaygındı. ⓘ

İki boyutlu sanatta ankh işaretleri tipik olarak mavi ya da siyaha boyanırdı. En eski ankh muskaları genellikle altından ya da altın ve gümüş alaşımı olan elektrumdan yapılırdı. Genellikle mavi ya da yeşil renkli bir seramik olan Mısır fayansı, belki de rengi yaşamı ve yenilenmeyi temsil ettiği için daha sonraki zamanlarda ankh muskaları için en yaygın malzeme olmuştur. ⓘ

Mısır fayansından yapılmış bir ankh
Tanrı Horus, kral II. Ramses'e hayat sunuyor.
Tutankamon'un mezarından Ankh biçimli ayna kutusu
Tanrı Banebdjedet, was ve djed'i ankh ile birleştiren bir asa ile
Ankh, djed ve "tüm" hiyeroglifi üzerinde işaretlerden oluşan friz ⓘ

Diğer antik kültürler

Suriye ve Kenan halkı, Orta Tunç Çağı'nda (MÖ 1950-1500 civarı) hiyeroglifler de dahil olmak üzere birçok Mısır sanatsal motifini benimsemiştir; bunlardan en yaygın olanı ankh'tır. Genellikle sanat eserlerinde çeşitli figürlerin yanına yerleştirilir ya da antik Yakın Doğu'da tapınılan Mısır tanrıları tarafından tutulurken gösterilirdi. Bazen suyu ya da bereketi temsil etmek için kullanılırdı. Yakın Doğu'nun başka yerlerinde bu işaret Anadolu hiyerogliflerine "hayat" kelimesini temsil etmek üzere dahil edilmiş ve Girit merkezli Minos uygarlığının sanat eserlerinde kullanılmıştır. Minos sanat eserleri bazen ankh veya ilgili tyet işaretini Minos çift balta amblemi ile birleştirmiştir. ⓘ

Mısır'ın güneyinde yer alan ve Mısır'ın dininden büyük ölçüde etkilenen Meroitik Krallık'taki sanat eserlerinde ankh belirgin bir şekilde yer alır. Tapınaklarda ve mezar sanatında Mısır'dakiyle aynı bağlamlarda görülür ve aynı zamanda Meroitik çanak çömlek dekorasyonunda en yaygın motiflerden biridir. ⓘ

Hristiyanlık

MS 4. ila 5. yüzyıla ait bir Kıpti Yeni Ahit el yazması olan Codex Glazier'de bir crux ansata ⓘ

Bir kumaş parçası üzerinde Crux ansata işaretleri, MS 4. ila 5. yüzyıl ⓘ

Ankh, MS 4. ve 5. yüzyıllarda Mısır'ın Hıristiyanlaştırılmasından sonra kullanılmaya devam eden birkaç eski Mısır sanatsal motifinden biriydi. Bu işaret, üst çubuğun sağında bir halka bulunan ve ilk Hıristiyanlar tarafından İsa'nın monogramı olarak kullanılan Hıristiyan haçına benzeyen staurograma ve oval ya da gözyaşı damlası şeklinde bir halkadan ziyade dairesel bir halkaya sahip ankh şeklinde olan crux ansata ya da "saplı haç "a benzemektedir. Staurogramın ankh'tan etkilendiği öne sürülmüştür, ancak işaretin en erken Hıristiyan kullanımları, ankh'ın en erken Hıristiyan benimsenmesinden çok önce, MS 200 civarına tarihlenmektedir. Crux ansata'nın bilinen en eski örneği MS 3. ya da 4. yüzyılın başlarına ait Yahuda İncili'nin bir kopyasından gelmektedir. Bu işaretin benimsenmesinde staurogram, ankh ya da her ikisi de etkili olmuş olabilir. ⓘ

Konstantinopolisli Sokrates'e göre, MS 391 yılında Hıristiyanlar İskenderiye'nin en büyük tapınağı olan Serapeum'u sökerken taş blokların üzerinde haç benzeri işaretler olduğunu fark etmişlerdir. Orada bulunan Paganlar bu işaretin "gelecek yaşam" anlamına geldiğini söylemişlerdir ki bu da Sokrates'in bahsettiği işaretin ankh olduğunu göstermektedir; Hıristiyanlar ise işaretin kendilerine ait olduğunu iddia etmişlerdir ki bu da ankh'ı kolaylıkla bir crux ansata olarak kabul edebileceklerini göstermektedir. ⓘ

Roma İmparatorluğu'nun batı yarısında crux ansata'nın kullanıldığına dair çok az kanıt vardır, ancak Mısırlı Kıpti Hıristiyanlar bunu birçok ortamda, özellikle de tekstil ürünlerinin dekorasyonunda kullanmışlardır. ⓘ

Modern kullanım

Çok daha yakın bir zamanda ankh, modern Batı kültüründe, özellikle de takı ve dövme tasarımlarında popüler bir sembol haline gelmiştir. Yeniden canlanması, 1960'ların karşı kültürünün eski dinlere daha fazla ilgi uyandırmasıyla başlamıştır. 21. yüzyılda Batı dünyasında Afrika kökenli en yaygın olarak tanınan semboldür ve bazen Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa'daki Afrika kökenli insanlar tarafından Afrika kültürel kimliğinin bir sembolü olarak kullanılmaktadır. Ankh aynı zamanda eski Mısır dinine dayanan bir grup dini hareket olan Kemetizm'i de sembolize etmektedir. Bu işaret gotik alt kültüründe de popülerdir ve özellikle vampirlerle ilişkilendirilir, çünkü 1983 yapımı vampir filmi The Hunger'da bir ankh kolye belirgin bir şekilde görülür. ⓘ

İşaret, bilgisayarda metin ve sembolleri kodlamak için kullanılan Unicode standardına iki kez dahil edilmiştir. Çeşitli Semboller bloğunda U+2625 (☥) olarak ve Mısır Hiyeroglifleri bloğunda U+132F9 (𓋹) olarak görünür. ⓘ

Karakter bilgileri ⓘ
Önizleme	☥		𓋹
Unicode adı	ANKH		MISIR HİYEROGLİFİ S034
Kodlamalar	ondalık	altıgen	dec	altıgen
Unicode	9765	U+2625	78585	U+132F9
UTF-8	226 152 165	E2 98 A5	240 147 139 185	F0 93 8B B9
UTF-16	9765	2625	55308 57081	D80C DEF9
Sayısal karakter referansı	☥	☥	𓋹	𓋹

Atıf yapılan eserler

Allen, James P. (2014). Orta Mısırca: Hiyerogliflerin Dili ve Kültürüne Giriş, Üçüncü Baskı. Cambridge Üniversitesi Yayınları. ISBN 978-1-107-05364-9.
Andrews, Carol (1994). Antik Mısır Muskaları. Teksas Üniversitesi Yayınları. ISBN 978-0-292-70464-0.
Baines, John (1975). "Ankh-İşareti, Kemer ve Penis Kılıfı". Studien zur Altägyptischen Kultur. 3. JSTOR 25149982.
Bardill, Jonathan (2012). Konstantin, Hıristiyan Altın Çağının İlahi İmparatoru. Cambridge Üniversitesi Yayınları. ISBN 978-0-521-76423-0.
Du Bourguet, Pierre (1991). "Eski Mısır'dan Günümüze Kalan Sanat Eserleri". Atiya, Aziz Suryal (ed.) içinde. The Coptic Encyclopedia. Cilt I. ISBN 978-0-02-897025-7.
Elhassan, Ahmed Abuelgasim (2004). Meroitik Boyalı ve Damgalı Çanak Çömleklerde Dini Motifler. Archaeopress. ISBN 978-1-84171-377-9.
Finnestad, Ragnhild Bjerre (1989). "Bir Çeviri Sorunu Olarak Yaşam Hakkında Mısır Düşüncesi". Englund, Gertie (ed.) içinde. The Religion of the Ancient Egyptians: Bilişsel Yapılar ve Popüler İfadeler. S. Academiae Upsaliensis. ss. 29-38. ISBN 978-91-554-2433-6.
Fischer, Henry G. (1972). "Arkaik Bir Ritüel Kabı Özelinde Hiyerogliflerin Bazı Amblematik Kullanımları". Metropolitan Museum Journal. 5: 5-23. doi:10.2307/1512625. JSTOR 1512625. S2CID 191367344.
Gardiner, Alan (1915). "Yaşam ve Ölüm (Mısır)". Hastings, James (ed.) içinde. The Encyclopedia of Religion and Ethics. Cilt VIII. s. 19-25.
Gordon, Andrew H.; Schwabe, Calvin (2004). The Quick and the Dead: Biomedical Theory in Ancient Egypt. Brill / Styx. ISBN 978-90-04-12391-5.
Hill, Jane A. (2010). "Window between Worlds: The Ankh as a Dominant Theme in Five Middle Kingdom Funerary Monuments". Hawass, Zahi; Houser Wegner, Jennifer (eds.) içinde. Milyonlarca Jübile: David P. Silverman Onuruna Çalışmalar. Kahire'deki Amerikan Üniversitesi Yayınları. s. 227-247. ISBN 978-977-704-084-6.
Hurtado, Larry W. (2006). En Eski Hıristiyan Eserleri: El Yazmaları ve Hıristiyan Kökenleri. Eerdmans. ISBN 978-0-8028-2895-8.
Issitt, Micah L.; Main, Carlyn (2014). Gizli Din: Dünyanın Dini İnançlarının En Büyük Gizemleri ve Sembolleri. ABC-CLIO. ISBN 978-1-61069-477-3.
Ladouceur, Liisa (2011). Encyclopedia Gothica. Gary Pullin tarafından illüstrasyonlar. ECW Press. ISBN 978-1-77041-024-4.
Marinatos, Nanno (2010). Minos Krallığı ve Güneş Tanrıçası: A Near Eastern Koine. Illinois Üniversitesi Yayınları. ISBN 978-0-252-03392-6.
Teissier, Beatrice (1996). Orta Tunç Çağı Süryani-Filistin Silindir Mühürlerinde Mısır İkonografisi. Academic Press Fribourg / Vandenhoeck & Ruprecht Göttingen. ISBN 978-3-7278-1039-8 / ISBN 978-3-525-53892-0
Tobin, Vincent Arieh (1989). Mısır Dininin Teolojik İlkeleri. P. Lang. ISBN 978-0-8204-1082-1.
"Unicode 13.0 Karakter Kodu Çizelgeleri: Mısır Hiyeroglifleri" (PDF). Unicode Konsorsiyumu. 2020a. Erişim tarihi: 28 Mart 2020.
"Unicode 13.0 Karakter Kodu Çizelgeleri: Miscellaneous Symbols" (PDF). Unicode Konsorsiyumu. 2020b. Erişim tarihi: 28 Mart 2020.
Webb, Stephen (2018). Sembollerin Çatışması: Gliflerin Zenginlikleri Arasında Bir Gezinti. Springer. ISBN 978-3-319-71350-2.
Wilkinson, Richard H. (1992). Mısır Sanatını Okumak: A Hieroglyphic Guide to Ancient Egyptian Painting and Sculpture. Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-05064-4. ⓘ

Anlamı

Ankh sembolünün
Mısır Hiyeroglifi'nde kullanımı ⓘ

Sözcük anlamı “yaşam” olan ankh işaretinin simgelediği 12 anlamdan 4’ü şöyle açıklanır:

Tutankhamun'un mezarından çıkan ankh sembollü ayna. ⓘ

Mısırlı; "yaşam haçı"dır, kadın ve erkeğin birlikteliğini simgeler ve evrensel yaşamın çekiciliği olarak ele alır. Nil'in anahtarı olarak da bilinir.
Ankh sembolü genel anlamıyla ya da semavi ve dünyevi alem arasındaki irtibata ilişkin anlamıyla kullanıldığında, daire Semavi Yönetim’i “T”nin yatay çizgisi olan kol yeryüzü ile semavi alemi ayıran sınırı simgeler; sütun sembolizmini içeren aşağı inen kol ise iki alem arasındaki, iki yönlü her türlü irtibat ve iletişimi temsil eder.
Sembol inisiyenin alnının ortasında, iki gözünün arasında, yani üçüncü göz hizasında tutulduğunda, misterlere inisiye olmuş bulunmayı ve sırrı gizli tutmayı simgeler. Bu, arkan denilen sırlara açılan kapıları inisiye olmayanlara kapatan anahtardır. Yani bu, öte-alemin tülünü aralamış, durugörü gibi psişik yeteneklere sahip olmuş ve görünmez hiyerarşi ile vizyon veya sezgi yoluyla temasa geçmiş inisiyenin sırları kimseye açıklamaması gerektiği anlamına gelir.
Ankh sembolünün kulpundan tutulan bir anahtar olarak kullanıldığı sembolizmlerde ise, bu anahtar, onu taşıyan kişinin İsis gizemleri (misterleri) inisiyasyonundan geçmiş biri olduğunu simgeler. O kimsenin göğün kapısının anahtarına sahip oluşu İsis ve Osiris’le temsil edilen semavi vazife organizasyonunda, artık şuurlu olarak hizmet edebilecek bir duruma gelmiş olmasını ifade eder.
Mumyaların üzerine konulan ankh sembolü, mumyalananın, ilahlara benzer duruma gelene kadar doğum-ölüm süreçlerinden (reenkarnasyon) defalarca geçeceğini simgeler.
Firavunların bu sembolü dudaklarının arasında tutarak, bu nefesin kendilerine Öteki Dünya'da hayat vereceğine inanılırdı. ⓘ

Sembol, haç kısmından tutulması, İsis’in elinde olması gibi farklı bağlamlarda daha farklı anlamlarda kullanılmaktadır. ⓘ

Popüler kültürde

Ankh sembolü, Hippiler ve Gotik akım öncüleri, Logan'ın Kaçışı, Lost, The Hunger gibi filmler ve Sandman, Doctor Fate gibi çizgi romanlar, Kiss, Elvis Presley, The 69 Eyes gibi müzik grupları, Yu-Gi-Oh! gibi televizyon şovları ve Tomb Raider, Ultima, World of Warcraft, Age of Conan, Guild Wars, Ankh gibi bilgisayar oyunlarıyla popüler kültürde oldukça sık kullanılan sembollerden biri olmuştur. ⓘ

Yeniden biçimlendirilmiş ankh sembolü, birçok kişide dövme olarak bulunmaktadır. Ayrıca sembolün çeşitli ürünlerinden biri de kaykaycı Mark Rogowski'nın "Ankh Model" kaykayıdır. ⓘ