İsa

İsa ישוע Yeşua ⓘ
Ayasofya'da Yeşua'yı tasvir eden bir mozaik
Doğum	Yeşua bar Yosef (Aramice: ישוע בר יוסף) y. MÖ 4 Yahudiye Hirodes Krallığı, Roma İmparatorluğu
Ölüm	MS 30 veya 33 (33–36 yaşlarında) Kudüs, Yahudiye, Roma İmparatorluğu
Ölüm sebebi	Çarmıha gerilme
Milliyet	Yahudi
Diğer ad(lar)ı	• Yeşua ben Yosef (İbranice: ישוע בן יוסף)  • Yeşu (Yahudi kullanımı, İbranice: ישו)  • İsa bin Meryem (Müslüman kullanımı, Arapça: عيسى بن مريم)
Etkin yıllar	y. MS 30–33 (dinî önder)
Dönem	Roma İmparatorluğu dönemi
Memleket	Nasıra, Celile (Günümüzde İsrail)
Ebeveyn(ler)	Meryem (anne) Yusuf (üvey baba)

İsa (doğum adı Yeşua bar Yosef, Aramice: ישוע בר יוסף; Yahudilerce Yeşu adıyla anılır, İbranice: ישו; y. MÖ 4 - MS 30/33), 1. yüzyılda yaşamış olan bir Yahudi vaiz ve dinî liderdir. Günümüzde en çok mensuba sahip din olan Hristiyanlığın merkezî figürüdür. Hristiyanlar, Yeşua'nın Eski Ahit'te kehanet edilen ve beklenen Mesih, Tanrı'nın Oğlu ve Tanrı'nın enkarnasyonu olduğuna inanırlar. Yeşua'nın, Yeni Ahit'e göre Yosef (Yusuf) adında dünyevi bir babası olduğu için Yeşua, mensubu olduğu Yahudi toplumunda "Yosef'in oğlu Yeşua" olarak anılırdı. ⓘ

Hristiyanlar, Yeşua'nın çarmıha gerilerek ölümünün hemen üç gün ardından dirildiğine ve kurduğu topluluğun Hristiyan Kilisesi'ne dönüştüğüne inanırlar. Hristiyan doktrinlerine göre Yeşua, Kutsal Ruh tarafından hamile bırakılan Meryem adında bir bakireden dünyaya gelmiş, birçok mucize gerçekleştirmiş, ardından Kilise'yi kurmuş ve en sonunda insanlığın günahlarının kefareti için çarmıha gerilerek ölmüş, üç gün sonra da dirilmiş ve tekrar geleceği tarihe kadar göğe yükselmiştir. ⓘ

Yahudiler, Yeşu'nun beklenen Mesih olduğu inancını reddederler ve Yeşu'nun Tanah'ta belirtilen Mesih kehanetlerini karşılamadığını savunurlar. Maniheizm, Gnostisizm, İslam ve Bahâîlik inançları, Yeşua'ya farklı yorumlarda bulunmuşlardır. İslam inancına göre İsa, Tanrı'nın (Allah) görevlendirdiği ve ulu'l azm (azim ve sebat sahibi) olarak kabul edilen peygamberlerdendir ve Mesih'tir. Müslümanlara göre İsa, Meryem adındaki bakire bir anadan doğmuşsa da Tanrı'nın Oğlu değildir ve onun doğumu bir mucizedir; ayrıca kendisine bir de kutsal kitap (İncil) indirilmiştir. Kur'an'a göre İsa çarmıha gerilmemiş, ancak Tanrı tarafından fiziksel olarak göğe yükseltilmiştir ve dolayısıyla hiç ölmemiştir. Bahâî öğretileri, Yeşua/İsa'yı "Tanrı'nın Tezahürleri"nden biri sayar. Bazı Hindular ise, Yeşua'yı bir avatar veya sadu olarak görürler. Tenzin Gyatso (14. Dalay Lama) da dahil olmak üzere bazı Budistler, Yeşua'yı hayatını halkın refahına adamış bir bodhisattva olarak görür. ⓘ

Kaynaklara göre Yeşua, yaklaşık MÖ 4 yılında, günümüzde Filistin bölgesi sınırlarında yer alan, ancak o dönemde Roma İmparatorluğu'nun Yahudiye eyaleti sınırları içerisinde bulunan Beytüllahim şehrinde, annesi Meryem'in bakire olduğuna ilişkin iddia edilen bir mucizeyle doğdu. Yeşua'nın doğum yeri Beytüllahim olarak kabul edilmekle birlikte, memleketi sıklıkla Nasıra olarak geçer. Hristiyan kaynaklarda Yeşua, "Nasıralı Yeşua" olarak da anılır. Bu nedenle Hristiyanlık dini "Nasranilik" olarak da adlandırılır. Yeşua'nın erken yaşamıyla ilgili fazla bir şey bilinmemektedir, ama çok büyük olasılıkla Yahudi kutsal yazıları ve dini konusunda eğitim görmüştür. Babasının mesleğini sürdürüp marangozluk yaptığına, Nasıra'da yaşayıp çalıştığına inanılır. Yaklaşık 30 yaşındayken, Tanrı'nın mesajını ilan ederek bölgede vaaz verme ve şifa dağıtma hizmetine başladı. İncillere göre, çekici ve şaşırtıcı mucizeleriyle büyük kalabalıkları etrafında topladı; ancak 12 takipçisine ya da havarisine özel ilgi gösterdi. Çok geçmeden Tanrı'yla ilgili mesajı, yetkililerin engeliyle karşılaştı. Havarilerinden biri olan Yahuda'nın ihanetine uğradı ve Roma askerleri tarafından tutuklanıp uydurma suçlamalarla ölüme mahkum edildi. Hristiyanlık inancı, Yeşua'nın çarmıha gerilip ardından dirildiğine inanırken İslam inancı, İsa'nın çarmıhta ölmediğine, Tanrı tarafından göğe yükseltildiğine, yerine de başkasının göründüğüne inanmaktadır. ⓘ

Çoğu bilimsel araştırmacı, Nasıralı Yeşua'nın Celileli Yahudi bir haham olduğu ve kelâmını sözel olarak ilettiği, Vaftizci Yahya tarafından vaftiz edildiği ve Roma İmparatorluğu Yahudiye valisi Pontius Pilatus'un emriyle çarmıha gerildiği konusunda hemfikirdir. Bugün bilim dünyasında genel olarak kabul edilen görüşe göre Yeşua, Yahudiliğin düzelmesi için çaba harcayan kıyametçi bir vaiz ise de, kimi önemli araştırmacıya göre kıyametçiliği tartışma konusudur. Bugün dünyanın çoğu ülkesinde kullanılmakta olan Miladi takvimdeki "milat", Yeşua'nın doğduğu kabul edilen tarihtir. ⓘ

İsa ⓘ
Sina Dağı'ndaki Aziz Catherine Manastırı'nın Pantokrator İsa'sı, MS 6. yüzyıl
Kişisel
Doğan	c. MÖ 4 Yahudiye Herodian Krallığı, Roma İmparatorluğu
Öldü	MS 30 veya 33 (33-36 yaş arası) Kudüs, Yahudiye, Roma İmparatorluğu
Ölüm nedeni	Çarmıha Gerilme
Ebeveynler	Mary Joseph
Şunlarla bilinir	Hristiyanlığın merkezi figürü

Neredeyse tüm modern antik çağ bilginleri İsa'nın tarihsel olarak var olduğu konusunda hemfikirdir. Tarihsel İsa'ya ilişkin araştırmalar, İncillerin tarihsel güvenilirliği ve İsa'nın yaşamına ilişkin tek kayıt İncillerde yer aldığından, Yeni Ahit'te tasvir edilen İsa'nın tarihsel İsa'yı ne kadar yakından yansıttığı konusunda bazı belirsizlikler ortaya çıkarmıştır. İsa sünnet olmuş, Vaftizci Yahya tarafından vaftiz edilmiş ve kendi hizmetine başlamış Galileli bir Yahudi'ydi. Öğretileri başlangıçta sözlü aktarım yoluyla korunmuş ve kendisinden sıklıkla "haham" olarak bahsedilmiştir. İsa, Tanrı'yı en iyi nasıl izleyebilecekleri konusunda diğer Yahudilerle tartıştı, şifa dağıttı, benzetmelerle öğretti ve takipçiler topladı. Yahudi yetkililer tarafından tutuklanıp yargılandı, Roma hükümetine teslim edildi ve Kudüs'ün Romalı valisi Pontius Pilatus'un emriyle çarmıha gerildi. Ölümünden sonra takipçileri onun ölümden dirildiğine inandılar ve oluşturdukları topluluk sonunda ilk Hıristiyan Kilisesi haline geldi. ⓘ

İsa ismi

Sağ üstten saat yönünün tersine: İsa isminin İbranice, Aramice, Yunanca, Latince ve İngilizce transkripsiyonları ⓘ

İsa'nın zamanında tipik bir Yahudi'nin tek bir adı vardı, bazen bu adı "[babasının adı]'nın oğlu" ifadesi ya da kişinin memleketi takip ederdi. Bu nedenle, Yeni Ahit'te İsa'dan genellikle "Nasıralı İsa" olarak bahsedilir. İsa'nın Nasıra'daki komşuları ondan "marangoz, Meryem'in oğlu, Yakup, Yose, Yahuda ve Simun'un kardeşi", "marangozun oğlu" ya da "Yusuf'un oğlu" olarak bahsederler. Yuhanna İncili'nde öğrenci Filipus ondan "Nasıralı Yusuf'un oğlu İsa" olarak söz eder. ⓘ

İngilizce İsa ismi, Yunanca Ἰησοῦς (Iēsoûs) kelimesinin transliterasyonu olan Latince Iesus kelimesinden türetilmiştir. Yunanca şekli muhtemelen İbranice ve Aramice ישוע (Yēšūaʿ) isminin tercümesidir, daha önceki İbranice יהושע (Yəhōšūaʿ, İngilizce: "Joshua") isminin daha kısa bir varyantıdır. Yəhōšūaʿ ismi muhtemelen "Yah kurtarır" anlamına gelmektedir. Bu aynı zamanda Musa'nın halefinin ve İbranice İncil'deki bir Yahudi başrahibinin adıydı, her ikisi de Septuagint'te (İbranice İncil'in Yunanca çevirisi) Iēsoûs olarak temsil edilir. Yeshua isminin İsa'nın doğumu sırasında Yahudiye'de kullanılmakta olduğu görülmektedir. Yeni Ahit'le aynı dil olan Koine Yunancası ile yazan tarihçi Flavius Josephus'un 1. yüzyıla ait eserlerinde İsa (yani Ἰησοῦς) ismine sahip en az yirmi farklı kişiden bahsedilmektedir. Yeni Ahit bağlamında İsa'nın isminin etimolojisi genellikle "Yahve kurtuluştur" olarak verilir. ⓘ

Matta İncili, bir meleğin İsa'nın üvey babası Yusuf'a görünerek Yusuf'a doğacak oğlu hakkında bilgi verdiğini ve "halkını günahlarından kurtaracağı" için ona İsa adını vermesini söylediğini belirtir:

Ama bunu düşündükten sonra, Rab'bin bir meleği ona rüyasında görünerek şöyle dedi: "Davut oğlu Yusuf, Meryem'i karın olarak almaktan korkma, çünkü ona gebe kalan Kutsal Ruh'tur. Bir oğul doğuracak ve ona İsa adını vereceksin, çünkü halkını günahlarından kurtaracak." Matta 1:20-21 ⓘ

Hıristiyanlığın ilk dönemlerinden beri Hıristiyanlar İsa'dan genellikle "İsa Mesih" olarak söz etmişlerdir. "İsa Mesih", Yuhanna İncili'nin yazarının İsa'nın başrahiplik duası sırasında kendisine verdiğini iddia ettiği isimdir. Mesih kelimesi bir unvan ya da makamdır ("Mesih"), verilen bir isim değildir. Yunanca Χριστός (Christos) kelimesinden türemiştir, İbranice mashiakh (משיח) "meshedilmiş" anlamına gelir ve genellikle İngilizceye "messiah" olarak çevrilir. İncil Yahudiliğinde kutsal yağ, dini yatırımlarının bir parçası olarak bazı istisnai kutsal kişileri ve nesneleri meshetmek için kullanılırdı. ⓘ

Dönemin Hıristiyanları İsa'yı "Mesih" olarak adlandırmışlardır çünkü onun İbranice İncil ve Eski Ahit'te gelişi kehanet edilen Mesih olduğuna inanmışlardır. İncil sonrası kullanımda Mesih, "İsa Mesih "in bir parçası olan bir isim olarak görülmeye başlandı. Hıristiyan (Mesih'in takipçisi anlamına gelen) teriminin etimonları 1. yüzyıldan beri kullanılmaktadır. ⓘ

Türkçede kullanılan İsa sözcüğü Arapça olup Kur'an kökenlidir (عيسى, ʿĪsā). Hristiyanlığın merkezî kişisinin adı, İbranice ve Aramice bir ad olan Yeşua'dır (İbranice: יֵשׁוּעַ, romanize: Yēšū́aʿ; Aramice: ישוע, ‘Yešua). İsrailoğullarında oldukça yaygın olan bu ad "kurtuluş Yahveh'dendir!" anlamına gelir. Yeşua adı Arapçaya Yasû (يسوع, Yasūʿ) olarak, Kitâb-ı Mukaddes kanonunun Yeni Ahit kısmının orijinal dili olan Grekçeye Yesus (Ἰησοῦς, Iēsoûs) olarak geçmiştir. Pek çok dilde Yesus adının varyasyonları kullanılır (Jesus, Jesu, Gesù gibi). ⓘ

Yeni Ahit'teki yaşamı ve öğretileri

Luka İncili'nin 3. yüzyıla ait Yunanca papirüsü ⓘ

Kanonik İnciller

Dört kanonik İncil (Matta, Markos, Luka ve Yuhanna) İsa'nın yaşamı ve mesajı için en önde gelen kaynaklardır. Ancak Yeni Ahit'in diğer bölümleri de, 1. Korintliler 11:23-26'daki Son Akşam Yemeği gibi, İsa'nın yaşamındaki önemli olaylara atıflar içerir. Elçilerin İşleri İsa'nın ilk hizmetinden ve Vaftizci Yahya tarafından öngörülmesinden söz eder. Elçilerin İşleri 1:1-11 İsa'nın göğe yükselişi hakkında kanonik İncillerden daha fazla şey söyler. İncillerden daha önce yazıldığı tartışmasız olan Pavlus'un mektuplarında İsa'nın sözlerine ya da talimatlarına birçok kez atıfta bulunulur. ⓘ

Bazı ilk Hıristiyan grupların İsa'nın yaşamı ve öğretileri hakkında Yeni Ahit'te yer almayan ayrı açıklamaları vardır. Bunlar arasında Thomas'ın İncili, Petrus'un İncili ve Yahuda'nın İncili, Yakup'un Apokrifonu ve diğer birçok apokrif yazı yer alır. Çoğu akademisyen bunların çok daha sonra yazıldığı ve kanonik İncillerden daha az güvenilir anlatılar olduğu sonucuna varmıştır. ⓘ

Kanonik İnciller, her biri farklı bir yazar tarafından kaleme alınmış dört anlatıdan oluşur. İncillerin yazarlarının hepsi anonimdir ve gelenek tarafından her biri İsa'yla yakın bağları olan dört müjdeciye atfedilir: Markos, Petrus'un arkadaşı Yuhanna Markos'a; Matta, İsa'nın öğrencilerinden birine; Luka, Pavlus'un birkaç mektubunda adı geçen bir arkadaşına; Yuhanna ise İsa'nın öğrencilerinden bir diğeri olan "sevgili öğrenci "ye aittir. ⓘ

İncillerin incelenmesinin önemli bir yönü, hangi edebi tür altında yer aldıklarıdır. Tür, "yazıların hem kompozisyonuna hem de yorumlanmasına rehberlik eden önemli bir gelenektir". Müjde yazarlarının roman, efsane, tarih ya da biyografi yazmak için yola çıkıp çıkmadıkları, nasıl yorumlanmaları gerektiği üzerinde muazzam bir etkiye sahiptir. Son zamanlarda yapılan bazı çalışmalar İncillerin türünün antik biyografi alanında konumlandırılması gerektiğini öne sürmektedir. Her ne kadar eleştiriler olmasa da, İncillerin bir tür antik biyografi olduğu görüşü bugün akademisyenler arasında bir fikir birliğidir. ⓘ

Bu anlatıların doğruluğuna ilişkin görüşler, İsa'nın hayatının hatasız tasvirleri olarak kabul edilmelerinden, bazı noktalarda tarihsel olarak güvenilir olup olmadıklarından şüphe duymaya ve İsa'nın hayatı hakkında temel bilgilerin ötesinde çok az tarihsel bilgi sağladıklarını düşünmeye kadar uzanmaktadır. Geniş bir bilimsel fikir birliğine göre, Sinoptik İnciller (ilk üçü-Matta, Markos ve Luka) İsa hakkında en güvenilir bilgi kaynaklarıdır. ⓘ

Marcan önceliğine göre, ilk yazılan Markos İncili'dir (MS 60-75'te yazılmıştır), onu Matta İncili (MS 65-85), Luka İncili (MS 65-95) ve Yuhanna İncili (MS 75-100) takip eder. Çoğu bilgin Matta ve Luka'nın yazarlarının kendi İncilleri için Markos'u kaynak olarak kullandıkları konusunda hemfikirdir. Matta ve Luka, Markos'ta bulunmayan bazı içerikleri de paylaştığından, birçok bilim adamı Markos'a ek olarak başka bir kaynak (genellikle "Q kaynağı" olarak adlandırılır) kullandıklarını varsaymaktadır. ⓘ

Matta, Markos ve Luka, Yunanca σύν (syn "birlikte") ve ὄψις (opsis "görüş") sözcüklerinden gelen Sinoptik İnciller olarak bilinir, çünkü içerik, anlatı düzeni, dil ve paragraf yapısı bakımından benzerdirler ve biri onları kolayca yan yana koyabilir ve içlerinde ne olduğunu sinoptik olarak karşılaştırabilir. Akademisyenler genellikle Sinoptik İnciller ile Yuhanna İncili arasında doğrudan bir edebi ilişki bulmanın imkânsız olduğu konusunda hemfikirdirler. Bazı olayların akışı (İsa'nın vaftizi, şekil değiştirmesi, çarmıha gerilmesi ve havarileriyle olan etkileşimleri gibi) Sinoptik İnciller arasında paylaşılırken, şekil değiştirme gibi olaylar Yuhanna'da yer almaz ve Tapınağın Temizlenmesi gibi diğer konularda da farklılık gösterir. ⓘ

Sinoptik İncillerde İsa	Yuhanna İncili'nde İsa ⓘ
İsa'nın vaftizi ya da bir bakireden doğumu ile başlar.	Yaratılışla başlar, doğum öyküsü yoktur.
İsa'nın Vaftizci Yahya tarafından vaftiz edilmesinden bahsedilir.	İsa'nın vaftizi varsayılır ama bahsedilmez.
İsa çoğunlukla benzetmeler ve aforizmalarla öğretir.	İsa çoğunlukla uzun ve kapsamlı konuşmalarla öğretir.
İsa öncelikle Tanrı'nın Krallığı hakkında öğretir, kendisi hakkında çok az şey öğretir.	İsa öncelikle ve kapsamlı olarak kendisi hakkında öğretir.
İsa'nın yoksullar ve ezilenler için konuştuğundan bahseder.	İsa'nın yoksullar ve ezilenler için konuştuğundan pek söz etmez.
İsa cinleri kovar.	İsa'nın cinleri kovduğundan hiç söz etmez.
İsa ritüel olarak ellerini yıkamaz.	İsa'nın ellerini yıkamadığı söylenmez.
İsa'nın öğrencileri oruç tutmaz.	Öğrencilerinin oruç tutmadığından söz edilmez.
İsa'nın öğrencileri Şabat günü tahıl toplarlar.	İsa'nın öğrencilerinin Şabat Günü tahıl topladıklarından söz edilmez.
İsa şekil değiştirmiştir.	İsa'nın şekil değiştirmesinden söz edilmez.
İsa'nın Fısıh bayramına katıldığı bir bölümden söz edilir.	İsa'nın Fısıh bayramına katıldığı üç ya da dört bölümden bahsedilir.
Tapınağın temizlenmesi İsa'nın hizmetinin sonlarına doğru gerçekleşir.	Tapınağın temizlenmesi İsa'nın hizmetinin başlarında gerçekleşir.
İsa son akşam yemeği ile yeni bir antlaşmayı müjdeler.	İsa öğrencilerinin ayaklarını yıkar.
İsa ölümünün bağışlanması için dua eder.	İsa ölüm karşısında zayıflık göstermez.
İsa bir öpücükle tanımlanır/ihanet edilir.	İsa kimliğini açıklar.
İsa'nın Yahudi önderler tarafından tutuklandığı söylenir.	İsa'nın Romalı ve tapınak muhafızları tarafından tutuklandığı söylenir.
Kireneli Simun İsa'nın çarmıhını taşımasına yardım eder.	İsa çarmıhını tek başına taşır.
Tapınak perdesi İsa'nın ölümüyle yırtılır.	İsa'nın böğrü bir mızrakla delinir.
Birçok kadın İsa'nın mezarını ziyaret eder.	İsa'nın mezarını sadece Mecdelli Meryem ziyaret eder.

Sinoptikler İsa'nın farklı yönlerini vurgular. Markos'ta İsa, kudretli işleriyle Tanrı'nın Krallığı'nın varlığını gösteren Tanrı Oğlu'dur. O yorulmak bilmeyen bir mucize işçisi, hem Tanrı'nın hem de insanların hizmetkârıdır. Bu kısa müjde İsa'nın çok az sözünü ya da öğretisini kaydeder. Matta Müjdesi, İsa'nın Eski Antlaşma'da açıklandığı gibi Tanrı'nın isteğinin yerine gelmesi ve Kilise'nin Rabbi olduğunu vurgular. O "Davut'un Oğlu", "kral" ve Mesih'tir. Luka, İsa'yı muhtaçlara merhamet gösteren ilahi-insan kurtarıcı olarak sunar. O, günahkârların ve dışlanmışların dostudur, kayıpları aramaya ve kurtarmaya gelmiştir. Bu müjde İyi Samiriyeli ve Savurgan Oğul gibi iyi bilinen benzetmeleri içerir. ⓘ

Yuhanna İncili'nin önsözü İsa'yı ilahi Söz'ün (Logos) vücut bulmuş hali olarak tanımlar. Söz olarak İsa, Tanrı'nın yanında ebediyen mevcuttu, tüm yaratılışta aktifti ve insanlığın ahlaki ve ruhani doğasının kaynağıydı. İsa sadece geçmişteki herhangi bir insan peygamberden daha büyük değil, aynı zamanda herhangi bir peygamberin olabileceğinden de daha büyüktür. O sadece Tanrı'nın Sözü'nü söylemekle kalmaz; Tanrı'nın Sözü'dür. Yuhanna İncili'nde İsa ilahi rolünü açıkça ortaya koyar. O burada Yaşam Ekmeği, Dünyanın Işığı, Gerçek Asma ve daha fazlasıdır. ⓘ

Genel olarak, Yeni Ahit'in yazarları İsa'nın mutlak bir kronolojisine ya da yaşamının bölümlerini çağın seküler tarihiyle senkronize etmeye çok az ilgi göstermişlerdir. Yuhanna 21:25'te belirtildiği gibi, İnciller İsa'nın yaşamındaki olayların eksiksiz bir listesini verme iddiasında değildir. Bu anlatılar öncelikle erken dönem Hıristiyanlık bağlamında teolojik belgeler olarak yazılmış olup, zaman çizelgeleri ikincil bir husustur. Bu bağlamda, İncillerin metinlerinin yaklaşık üçte birini İsa'nın Kudüs'teki yaşamının Çile olarak adlandırılan son haftasına ayırması dikkat çekicidir. İnciller modern tarihçilerin kesin tarihlerle ilgili taleplerini karşılayacak kadar ayrıntı sunmaz, ancak onlardan İsa'nın yaşam öyküsünün genel bir resmini çıkarmak mümkündür. ⓘ

Soyağacı ve doğumu

İsa Yahudi'ydi ve Yusuf'un karısı Meryem'den doğmuştu. Matta ve Luka İncilleri İsa'nın soyağacına ilişkin iki ayrı açıklama sunar. Matta, İsa'nın soyunu Davut aracılığıyla İbrahim'e dayandırır. Luka ise İsa'nın soyunu Adem'den Tanrı'ya kadar izler. Listeler İbrahim ve Davut arasında aynıdır, ancak bu noktadan sonra radikal bir şekilde farklılık gösterir. Matta'da Davut'tan Yusuf'a kadar 27 nesil varken, Luka'da 42 nesil vardır ve iki listedeki isimler arasında neredeyse hiç örtüşme yoktur. İki soyağacının neden bu kadar farklı olduğunu açıklamak için çeşitli teoriler ortaya atılmıştır. ⓘ

Gerard van Honthorst'un Çobanların Hayranlığı, 1622 ⓘ

Matta ve Luka İsa'nın doğumunu, özellikle de İsa'nın Beytlehem'de Meryem adında bir bakireden peygamberliğin gerçekleşmesi sonucu doğduğunu anlatır. Luka'nın anlatısı İsa'nın doğumundan önceki olayları vurgular ve Meryem'i merkeze alırken, Matta'nınki daha çok doğumdan sonraki olayları kapsar ve Yusuf'u merkeze alır. Her iki anlatım da İsa'nın Beytlehem'de Yusuf ve nişanlısı Meryem'den doğduğunu belirtir ve her ikisi de İsa'nın bakire doğumu doktrinini destekler; buna göre İsa, Meryem henüz bakireyken Kutsal Ruh tarafından mucizevi bir şekilde Meryem'in rahmine yerleştirilmiştir. Aynı zamanda, en azından Lukan Elçilerin İşleri'nde, İsa'nın antik çağdaki birçok figür gibi çifte babalığa sahip olduğunun düşünüldüğüne dair kanıtlar vardır, çünkü orada Davut'un soyundan ya da belinden geldiği belirtilmektedir. Yusuf onu kendi çocuğu olarak kabul ederek ona gerekli Davut soyunu verecektir. ⓘ

Giovanni Bellini'nin Sünnet tablosu, ~1500. Eser İsa'nın sünnetini tasvir eder. ⓘ

Matta'da Yusuf, nişanlısı Meryem hamile olduğu için tedirgindir, ancak Yusuf'un gördüğü dört rüyadan ilkinde bir melek Meryem'i eş olarak almaktan korkmamasını, çünkü çocuğa Kutsal Ruh'un gebe kaldığını söyler. Matta 2:1-12'de, Doğu'dan gelen bilge adamlar ya da Magi, Yahudilerin Kralı olarak genç İsa'ya hediyeler getirirler. Onu Beytlehem'de bir evde bulurlar. İsa artık bir bebek değil, bir çocuktur. Matta, İsa'nın bebek olduğu Luka'daki Doğuş'tan sonraki bir olaya odaklanır. Matta'da Büyük Hirodes İsa'nın doğumunu duyar ve onun öldürülmesini isteyerek Beytlehem'deki 2 yaşından küçük erkek bebeklerin öldürülmesini emreder. Ancak bir melek Yusuf'u ikinci rüyasında uyarır ve aile Mısır'a kaçar - daha sonra geri dönüp Nasıra'ya yerleşirler. ⓘ

Luka 1:31-38'de Meryem, melek Cebrail'den Kutsal Ruh'un etkisiyle gebe kalacağını ve İsa adında bir çocuk doğuracağını öğrenir. Meryem'in doğum zamanı geldiğinde, Yusuf'la birlikte Sezar Augustus'un emrettiği nüfus sayımına kaydolmak için Nasıra'dan Yusuf'un atalarının evi olan Beytlehem'e giderler. Oradayken Meryem İsa'yı doğurur ve handa yer bulamadıkları için yeni doğan bebeği bir yemliğe koyar. Bir melek doğumu bir grup çobana duyurur, onlar da İsa'yı görmek için Beytlehem'e giderler ve daha sonra bu haberi etrafa yayarlar. Luka 2:21 Yusuf ve Meryem'in doğumdan sonraki sekizinci günde bebeklerini sünnet ettirdiklerini ve Cebrail'in Meryem'e buyurduğu gibi ona İsa adını verdiklerini anlatır. ⓘ

İsa'nın tapınakta takdim edilmesinden sonra Yusuf, Meryem ve İsa Nasıra'ya dönerler. ⓘ

Kurân'da Îsâ'nın soyağacından olarak annesi Meryem ve dedesi İmran'ın adları zikredilmektedir. Müslüman bilginlerin eserlerinde hem Hristiyanların geleneklerinden iktibas edilmiş Marangoz Yusuf'un şeceresi, hem de Hristiyan geleneğine dayanmayan Meryem'in ve kuzeni Yahya'nın şecereleri mevcuttur. Marangoz Yusuf'un şeceresi ile Meryem Ana'nın ve Yahya bin Zekeriya'nın şecereleri arasında büyük farklılık mevcuttur. ⓘ

Milletler ve Hükümdarlar Tarihi’nde Meryem oğlu İsa'nın Şeceresi ⓘ

İbrahim İshak Yakub Yahuda (Yahuda ile İyşa arasında ismi bilinmeyen birçok ata)

İyşa Davud Süleyman Rahbeam Ebya

Asa Yehşafaz Yarem Ahzihu Yavş

Amsiya Azriya Yusam Ahaz Hazkiya

Menaşe Amun Yaşhem Matan İmran

Meryem İsa

Erken yaşamı, ailesi ve mesleği

Kurtarıcının Tapınakta Bulunuşu, William Holman Hunt, 1860 ⓘ

Luka ve Matta İncillerinde İsa'nın çocukluk evi, ailesiyle birlikte yaşadığı Celile'deki Nasıra kasabası olarak tanımlanır. Yusuf, İsa'nın çocukluğuyla ilgili betimlemelerde yer almasına rağmen, daha sonra kendisinden hiç söz edilmez. Diğer aile üyelerinden -annesi Meryem, erkek kardeşleri Yakup, Yose (ya da Yusuf), Yahuda ve Simun ile adı belirtilmeyen kız kardeşlerinden- İncillerde ve diğer kaynaklarda söz edilir. ⓘ

Markos İncili İsa'nın komşuları ve ailesiyle çatışmaya girdiğini bildirir. İsa'nın annesi ve kardeşleri onu almaya gelirler çünkü insanlar onun deli olduğunu söylemektedir. İsa takipçilerinin gerçek ailesi olduğunu söyler. Yuhanna'da Meryem İsa'yı çarmıha gerilirken takip eder ve İsa onun iyiliği için endişelendiğini ifade eder. ⓘ

Markos 6:3'te İsa'ya τέκτων (tektōn) denir, geleneksel olarak marangoz olarak anlaşılır, ancak inşaatçılar da dahil olmak üzere çeşitli malzemelerden nesneler yapanları kapsayabilir. İnciller İsa'nın kutsal metinleri okuyabildiğini, yorumlayabildiğini ve tartışabildiğini belirtir, ancak bu onun resmi bir yazıcı eğitimi aldığı anlamına gelmez. ⓘ

İsa, Yahudi yasalarına göre tapınakta bebek olarak sunulduğunda, Şimon adında bir adam Meryem ve Yusuf'a İsa'nın "bir çelişki işareti olarak duracağını, bu arada bir kılıcın kendi ruhunu deleceğini" söyler. O zaman birçoklarının gizli düşünceleri gün ışığına çıkacak." Birkaç yıl sonra, İsa Yeruşalim'e yaptığı bir ziyaret sırasında kaybolduğunda, ailesi onu tapınakta öğretmenlerin arasında otururken, onları dinlerken ve sorular sorarken bulur ve insanlar onun anlayışına ve cevaplarına hayret eder; Meryem İsa'yı kaybolduğu için azarlar, İsa ise "babasının evinde olması gerektiğini" söyler. ⓘ

Vaftiz ve ayartılma

İsa'nın Vaftizci Yahya Tarafından Vaftizi, José Ferraz de Almeida Júnior, 1895 ⓘ

İsa'nın vaftiz edilişiyle ilgili Sinoptik anlatıların hepsinden önce Vaftizci Yahya'yla ilgili bilgiler yer alır. Yahya'nın günahların bağışlanması için tövbe ve pişmanlık vaaz ettiğini ve Ürdün Nehri'nin Perea civarındaki bölgesinde insanları vaftiz ederken yoksullara sadaka verilmesini teşvik ettiğini ve kendisinden "daha güçlü" birinin geleceğini haber verdiğini gösterirler. Daha sonra İsa, Yahya'yı "gelecek olan İlyas", "Rab'bin büyük ve korkunç gününden" önce gelmesi beklenen peygamber olarak tanımlar. Aynı şekilde Luka da Yahya'nın İlyas'ın ruhuna ve gücüne sahip olduğunu söyler. ⓘ

Markos İncili'nde Vaftizci Yahya İsa'yı vaftiz eder ve sudan çıktığında Kutsal Ruh'un bir güvercin gibi üzerine indiğini görür ve gökten gelen bir sesin onun Tanrı'nın Oğlu olduğunu ilan ettiğini duyar. Bu, İncillerde anlatılan ve gökten gelen bir sesin İsa'ya "Oğlum" dediği iki olaydan biridir, diğeri ise Başkalaşım'dır. Ruh daha sonra onu çöle götürür ve burada Şeytan tarafından ayartılır. İsa daha sonra Yahya'nın tutuklanmasından sonra hizmetine başlar. Matta İncili'ndeki İsa'nın vaftizi de benzerdir. Burada, İsa'nın vaftizinden önce Yahya, "Senin tarafından vaftiz edilmem gerekiyor" diyerek itiraz eder. İsa ona, "tüm doğruluğu yerine getirmek için" vaftize devam etmesini söyler. Matta ayrıca Şeytan'ın İsa'ya çölde sunduğu üç ayartmayı da ayrıntılarıyla anlatır. Luka İncili'nde herkes vaftiz edildikten ve İsa dua ettikten sonra Kutsal Ruh bir güvercin olarak iner. Yahya, takipçilerini İsa'yı sormaya gönderdikten sonra İsa'yı hapishaneden dolaylı olarak tanır. İsa'nın vaftizi ve ayartılması onun halka yönelik hizmeti için bir hazırlıktır. ⓘ

Yuhanna İncili İsa'nın vaftizini ve ayartılmasını atlar. Burada Vaftizci Yahya, Ruh'un İsa'nın üzerine indiğini gördüğüne tanıklık eder. Yahya İsa'yı Tanrı'nın kurbanlık Kuzusu olarak ilan eder ve Yahya'nın takipçilerinden bazıları İsa'nın öğrencisi olur. Bu Müjde'de Yahya kendisinin İlyas olduğunu inkâr eder. Yahya hapse atılmadan önce, İsa öğrencilerini de vaftiz etmeye yönlendirir ve Yahya'dan daha fazla insanı vaftiz ederler. ⓘ

Halka açık hizmet

Dağdaki Vaaz, Carl Bloch, 1877, İsa'nın önemli konuşmasını tasvir eder ⓘ

Sinoptikler İsa'nın hizmetinde iki farklı coğrafi ortam tasvir eder. Birincisi Yahudiye'nin kuzeyinde, İsa'nın başarılı bir hizmet yürüttüğü Celile'de geçer, ikincisi ise İsa'nın Kudüs'e gittiğinde reddedildiğini ve öldürüldüğünü gösterir. Genellikle "haham" olarak anılan İsa mesajını sözlü olarak duyurur. Özellikle, İsa kendisini Mesih olarak tanıyanların, iyileştirdiği insanlar ve kovduğu cinler de dahil olmak üzere, bu konuda konuşmalarını yasaklar (bkz. Mesih Sırrı). ⓘ

Yuhanna, İsa'nın hizmetinin Celile'den ziyade büyük ölçüde Kudüs ve çevresinde gerçekleştiğini tasvir eder; ve İsa'nın ilahi kimliği açıkça ilan edilir ve hemen tanınır. ⓘ

Bilginler İsa'nın hizmetini birkaç aşamaya ayırırlar. Celile hizmeti, İsa'nın Şeytan'ın ayartmasına karşı koyduktan sonra Yahuda Çölü'nden Celile'ye dönmesiyle başlar. İsa Celile'de vaazlar verir ve Matta 4:18-20'de, ileride ilk Kilise'nin çekirdeğini oluşturacak olan ilk öğrencileri onunla karşılaşır ve onunla birlikte seyahat etmeye başlar. Bu dönem, İsa'nın en önemli konuşmalarından biri olan Dağdaki Vaaz'ın yanı sıra fırtınanın dindirilmesi, 5.000 kişinin doyurulması, su üzerinde yürüme ve bir dizi başka mucize ve benzetmeyi içerir. Petrus'un İtirafı ve Başkalaşım ile sona erer. ⓘ

İsa Yeruşalim'e doğru ilerlerken, Perean hizmetinde, vaftiz edildiği bölgeye, Celile Denizi'nden Ürdün Nehri boyunca yolun yaklaşık üçte birine geri döner. Yeruşalim'deki son hizmeti İsa'nın Palmiye Pazarı'nda şehre zaferle girmesiyle başlar. Sinoptik İnciller'de o hafta boyunca İsa para değiştirenleri İkinci Tapınak'tan kovar ve Yahuda ona ihanet etmek için pazarlık yapar. Bu dönem Son Akşam Yemeği ve Veda Konuşması ile doruğa ulaşır. ⓘ

Havariler ve takipçiler

James Tissot tarafından yapılan Havarilere Öğüt, İsa'yı 12 havarisiyle konuşurken tasvir eder ⓘ

Hizmetinin başlangıcına yakın bir zamanda İsa on iki havari atar. Matta ve Markos'ta, İsa'nın kendisine katılmalarını kısaca rica etmesine rağmen, İsa'nın balıkçı olan ilk dört havarisinin hemen kabul ettikleri ve bunu yapmak için ağlarını ve teknelerini terk ettikleri anlatılır. Yuhanna'da İsa'nın ilk iki havarisi Vaftizci Yahya'nın öğrencileridir. Vaftizci Yahya İsa'yı görür ve ona Tanrı Kuzusu diye seslenir; ikisi de bunu duyar ve İsa'yı izlerler. On İki Havari'ye ek olarak, Ovadaki Vaaz bölümünün açılışı çok daha büyük bir grup insanı öğrenci olarak tanımlar. Ayrıca, Luka 10:1-16'da İsa 70 ya da 72 öğrencisini çiftler halinde kentleri olası ziyaretine hazırlamaları için gönderir. Onlara misafirperverliği kabul etmeleri, hastaları iyileştirmeleri ve Tanrı'nın Krallığı'nın gelmekte olduğunu duyurmaları söylenir. ⓘ

Markos'ta öğrenciler oldukça kalın kafalıdır. İsa'nın mucizelerini, benzetmelerini ya da "ölümden dirilmenin" ne anlama geldiğini anlayamazlar. İsa daha sonra tutuklandığında onu terk ederler. ⓘ

Öğretiler ve mucizeler

İsa ve zengin genç adam, Heinrich Hofmann, 1889 ⓘ

Sinoptikler'de İsa, Tanrı'nın Krallığı (ya da Matta'da Cennetin Krallığı) hakkında sık sık benzetmelerle kapsamlı bir şekilde öğretir. Krallık, İsa'nın hizmetinde hem yakın hem de halihazırda mevcut olarak tanımlanır. İsa, mesajını kabul edenler için Krallığa dahil olma sözü verir. Seçilmişleri toplamak için gelecek olan kıyamet figürü "İnsanoğlu "ndan bahseder. ⓘ

İsa insanları günahlarından tövbe etmeye ve kendilerini tamamen Tanrı'ya adamaya çağırır. Takipçilerine Yahudi yasasına bağlı kalmalarını söyler, ancak bazıları tarafından, örneğin Şabat konusunda, kendisinin yasayı çiğnediği düşünülür. En büyük emrin ne olduğu sorulduğunda İsa şöyle cevap verir: "Tanrın Rab'bi bütün yüreğinle, bütün canınla ve bütün aklınla seveceksin... İkincisi de şudur: 'Komşunu kendin gibi seveceksin." İsa'nın diğer etik öğretileri arasında düşmanlarınızı sevmek, nefret ve şehvetten kaçınmak, diğer yanağınızı çevirmek ve size karşı günah işleyen insanları affetmek yer alır. ⓘ

Yuhanna İncili İsa'nın öğretilerini sadece kendi vaazları olarak değil, ilahi vahiy olarak da sunar. Örneğin Vaftizci Yahya Yuhanna 3:34'te şöyle der: "Tanrı'nın gönderdiği kişi Tanrı'nın sözlerini söyler, çünkü Ruh'u ölçüsüzce verir." Yuhanna 7:16'da İsa şöyle der: "Öğrettiklerim benim değil, beni gönderendir." Yuhanna 14:10'da da aynı şeyi ileri sürer: "Benim Baba'da, Baba'nın da bende olduğuna inanmıyor musunuz? Size söylediğim sözleri kendiliğimden söylemiyorum; ama içimde yaşayan Baba işlerini yapıyor." ⓘ

Pompeo Batoni'nin Savurgan Oğul'un Dönüşü adlı eseri Savurgan Oğul Meseli'ni tasvir etmektedir. İsa hizmeti sırasında birçok benzetme anlatmıştır. ⓘ

Yaklaşık 30 benzetme İsa'nın kayıtlı öğretilerinin yaklaşık üçte birini oluşturur. Benzetmeler uzun vaazların içinde ve anlatının başka yerlerinde yer alır. Genellikle sembolizm içerirler ve genellikle fiziksel dünyayı ruhsal olanla ilişkilendirirler. Bu hikâyelerdeki ortak temalar Tanrı'nın iyiliği ve cömertliği ile günah işlemenin tehlikelerini içerir. Savurgan Oğul gibi bazı benzetmeleri nispeten basitken, Büyüyen Tohum gibi diğerleri sofistike, derin ve anlaşılması güçtür. Öğrencileri halka neden benzetmelerle konuştuğunu sorduklarında İsa, halkın geri kalanından farklı olarak seçilmiş öğrencilerine "göklerin krallığının sırlarını bilme" yetkisi verildiğini söyler: "Çünkü sahip olana daha çok verilecek ve bol bol sahip olacak. Ama sahip olmayan daha da yoksun bırakılacak" diyerek, nesillerinin çoğunluğunun "körelmiş yüreklere" sahip olduğunu ve bu nedenle anlayamadıklarını söyler. ⓘ

İsa'nın bir cüzamlıyı temizlemesi, Monreale Katedrali'nden ortaçağ mozaiği, 12. yüzyıl sonu-13. yüzyıl ortası ⓘ

Müjde kayıtlarında İsa, hizmetinin büyük bir bölümünü mucizeler, özellikle de şifalar gerçekleştirmeye ayırır. Mucizeler iki ana kategoride sınıflandırılabilir: şifa mucizeleri ve doğa mucizeleri. Şifa mucizeleri arasında fiziksel hastalıkların iyileştirilmesi, şeytan çıkarma ve ölülerin diriltilmesi yer alır. Doğa mucizeleri İsa'nın doğa üzerindeki gücünü gösterir ve diğerlerinin yanı sıra suyu şaraba dönüştürmeyi, su üzerinde yürümeyi ve fırtınayı dindirmeyi içerir. İsa mucizelerinin ilahi bir kaynaktan geldiğini belirtir. Karşıtları onu aniden cinlerin prensi Beelzebul'un gücüyle şeytan çıkarma ayinleri yapmakla suçladığında, İsa bunları "Tanrı'nın Ruhu" (Matta 12: 28) ya da "Tanrı'nın parmağıyla" yaptığını söyleyerek, tüm mantığın Şeytan'ın cinlerinin Tanrı'nın Çocuklarına yardım etmesine izin vermeyeceğini, çünkü bunun Şeytan'ın evini böleceğini ve krallığını yıkıma götüreceğini ileri sürer; dahası, muhaliflerine eğer Beel'zebub tarafından şeytan çıkarıyorsa, "oğullarınız onları kimin tarafından çıkarıyor?" diye sorar. " Matta 12:31-32'de, "Tanrı'ya karşı yapılan hakaretler" ya da "insan oğluna karşı yapılan hakaretler" de dahil olmak üzere her türlü günahın affedileceğini, ancak iyiliğe (ya da "Kutsal Ruh'a") hakaret edenlerin asla affedilmeyeceğini ve günahlarının suçunu sonsuza dek taşıyacaklarını söyler. ⓘ

Yuhanna'da İsa'nın mucizeleri, misyonunu ve tanrısallığını kanıtlamak için gerçekleştirdiği "işaretler" olarak tanımlanır. Sinoptikler'de, bazı Yasa öğretmenleri ve bazı Ferisiler yetkisini kanıtlamak için mucizevi işaretler vermesini istediklerinde İsa, Yunus peygamberin işareti dışında yozlaşmış ve kötü insanlara hiçbir işaret gelmeyeceğini söyleyerek bunu reddeder. Ayrıca, Sinoptik İncillerde, kalabalıklar İsa'nın mucizelerine düzenli olarak huşu içinde karşılık verir ve hastalarını iyileştirmesi için ona baskı yaparlar. Yuhanna İncili'nde İsa, mucizelerine genellikle güven ve inançla karşılık veren kalabalıklar tarafından baskı görmemiş olarak sunulur. İsa'nın Müjde'de anlatılan tüm mucizelerinin ortak bir özelliği, bunları karşılıksız olarak gerçekleştirmesi ve hiçbir şekilde ödeme talep etmemesi ya da kabul etmemesidir. İsa'nın mucizelerinin anlatıldığı müjde bölümleri genellikle öğretileri de içerir ve mucizelerin kendileri de bir öğretme unsuru içerir. Mucizelerin çoğu imanın önemini öğretir. Örneğin on cüzamlının temizlenmesi ve Yairus'un kızının diriltilmesi mucizelerinde, mucizelerden yararlananlara iyileşmelerinin imanları sayesinde olduğu söylenir. ⓘ

Mesih Olarak İlan ve Başkalaşım

İsa'nın Başkalaşımı, Carl Bloch tarafından tasvir edilmiştir, 19. yüzyıl ⓘ

Üç Sinoptik İncil'in her birinin yaklaşık ortasında iki önemli olay vardır: Petrus'un İtirafı ve İsa'nın Başkalaşım geçirmesi. Bu iki olaydan Yuhanna İncili'nde söz edilmez. ⓘ

İtirafında Petrus İsa'ya, "Sen yaşayan Tanrı'nın Oğlu Mesih'sin" der. İsa, Petrus'un itirafının ilahi olarak açıklanmış gerçek olduğunu onaylar. İtiraftan sonra İsa öğrencilerine yaklaşan ölümünü ve dirilişini anlatır. ⓘ

Başkalaşım'da İsa, Petrus ve diğer iki havarisini isimsiz bir dağa götürür ve orada "onların önünde şekil değiştirdi, yüzü güneş gibi parladı ve giysileri göz kamaştırıcı beyazlığa büründü". Etraflarında parlak bir bulut belirir ve buluttan gelen bir ses şöyle der: "Sevgili Oğlum budur; O'ndan hoşnudum; O'nu dinleyin." ⓘ

Tutku Haftası

İsa'nın yaşamının son haftasının (genellikle Tutku Haftası olarak adlandırılır) anlatımı, kanonik İncillerdeki anlatının yaklaşık üçte birini kaplar ve İsa'nın Kudüs'e zaferle girişiyle başlayıp Çarmıha gerilmesiyle sona erer. ⓘ

Kudüs'teki Etkinlikler

İsa'nın Kudüs'e son girişini gösteren bir resim, Jean-Léon Gérôme, 1897 ⓘ

Sinoptiklerde, Yeruşalim'deki son hafta İsa'nın Celile'de başladığı Perea ve Yahudiye yolculuğunun sonudur. İsa Yeruşalim'e genç bir eşeğe binerek gelir; bu, Zekeriya Kitabı'nda yer alan ve Yahudilerin alçakgönüllü kralının Yeruşalim'e bu şekilde girdiğini anlatan Mesih'in Eşeği hikâyesini yansıtır. Yol boyunca insanlar onun önüne pelerinler ve küçük ağaç dalları (palmiye yaprakları olarak bilinir) serer ve Mezmurlar 118:25-26'nın bir bölümünü söylerler. ⓘ

İsa daha sonra para değiştirenleri İkinci Tapınak'tan kovar ve onları ticari faaliyetleriyle tapınağı bir hırsız yuvasına çevirmekle suçlar. Daha sonra sahte peygamberler, savaşlar, depremler, göksel bozukluklar, imanlılara zulmedilmesi, "ıssızlık iğrençliğinin" ortaya çıkması ve dayanılmaz sıkıntılar da dahil olmak üzere yaklaşmakta olan yıkım hakkında kehanette bulunur. Gizemli "İnsanoğlu "nun yeryüzünün her yerinden imanlıları toplamak için melekler göndereceğini söyler. İsa bu mucizelerin dinleyicilerin yaşamları boyunca gerçekleşeceği konusunda uyarır. Yuhanna'da Tapınağın Temizlenmesi İsa'nın hizmetinin sonunda değil başında gerçekleşir. ⓘ

İsa, yetkisini sorguladıklarında ve onları eleştirip ikiyüzlü olarak nitelendirdiğinde olduğu gibi, Yahudi ileri gelenleriyle çatışmaya girer. On iki havariden biri olan Yahuda İskariyot, Yahudi ileri gelenleriyle gizlice bir pazarlık yapar ve 30 gümüş para karşılığında İsa'yı onlara ihbar etmeyi kabul eder. ⓘ

Yuhanna İncili, İsa'nın Tutku Haftası'ndan önce Yeruşalim'de öğrettiği iki bayramı daha anlatır. Yeruşalim yakınlarındaki Beytanya köyünde İsa Lazar'ı ölümden diriltir. Bu güçlü işaret, onu öldürmek için komplo kuran yetkililerle arasındaki gerilimi artırır. Beytanya'lı Meryem İsa'nın ayaklarını mesh ederek onun mezara gömüleceğini haber verir. İsa daha sonra Yeruşalim'e Mesihvari girişini yapar. İsa Yeruşalim'e girerken onu karşılayan tezahürat yapan kalabalıklar, onunla düzen arasındaki düşmanlığı daha da artırır. Yuhanna'da İsa daha önce Kudüs'e yaptığı Fısıh ziyareti sırasında İkinci Tapınağı temizlemiştir. Yuhanna daha sonra İsa'nın havarileriyle yediği Son Akşam Yemeği'ni anlatır. ⓘ

Son Akşam Yemeği

Juan de Juanes tarafından tasvir edilen Son Akşam Yemeği, yaklaşık 1562 ⓘ

Son Akşam Yemeği, İsa'nın çarmıha gerilmeden önce Yeruşalim'de on iki havarisiyle paylaştığı son yemektir. Son Akşam Yemeği'nden dört kanonik İncil'de de bahsedilir; Pavlus'un Korintlilere Birinci Mektubu da buna atıfta bulunur. Yemek sırasında İsa, havarilerinden birinin kendisine ihanet edeceğini öngörür. Her bir havarinin kendisine ihanet etmeyeceğini iddia etmesine rağmen, İsa ihanet edenin orada bulunanlardan biri olacağını tekrarlar. Matta 26:23-25 ve Yuhanna 13:26-27 ayetleri hainin Yahuda olduğunu özellikle belirtir. ⓘ

Sinoptiklerde İsa ekmeği alır, böler ve "Bu benim bedenimdir, sizin için verildi" diyerek öğrencilerine verir. Daha sonra hepsine bir kâseden içirerek şöyle der: "Sizin için dökülen bu kâse, benim kanımdaki yeni antlaşmadır." Hıristiyan kutsal ayini ya da Efkaristiya töreni bu olaylara dayanır. Yuhanna İncili'nde Son Akşam Yemeği'ndeki ekmek-şarap ritüeline dair bir açıklama yer almasa da, çoğu akademisyen Yuhanna 6:22-59'un (Yaşam Ekmeği Söylemi) ökaristik bir karaktere sahip olduğu ve Sinoptik İnciller'deki ve Pavlus'un Son Akşam Yemeği'ne dair yazılarındaki kurum anlatılarıyla örtüştüğü konusunda hemfikirdir. ⓘ

Dört İncil'de de İsa, Petrus'un ertesi sabah horoz ötmeden önce kendisini üç kez inkâr edeceğini öngörür. Luka ve Yuhanna'da bu öngörü akşam yemeği sırasında yapılır. Matta ve Markos'ta bu öngörü akşam yemeğinden sonra yapılır; İsa ayrıca tüm öğrencilerinin kendisini terk edeceğini de öngörür. Yuhanna İncili, İsa'nın yemekten sonra öğrencilerinin ayaklarını yıkadığına dair tek anlatımı sunar. Yuhanna ayrıca İsa'nın öğrencilerini (artık Yahuda olmadan) ayrılışına hazırladığı uzun bir vaazını da içerir. Yuhanna İncili'nin 14-17. bölümleri Veda Söylemi olarak bilinir ve önemli bir Hristolojik içerik kaynağıdır. ⓘ

Bahçede acı çekme, ihanet ve tutuklanma

Caravaggio'nun Yahuda'nın öpücüğü ve İsa'nın tutuklanması tasviri, 1602 civarı ⓘ

Sinoptikler'de İsa ve öğrencileri Getsemani bahçesine giderler ve burada İsa yaklaşan çilesinden kurtulmak için dua eder. Sonra Yahuda, başkâhinler, din bilginleri ve ihtiyarlar tarafından gönderilen silahlı bir kalabalıkla birlikte gelir. İsa'yı kalabalığa tanıtmak için onu öper ve ardından İsa'yı tutuklarlar. Onları durdurmak için İsa'nın adı açıklanmayan bir öğrencisi kılıç kullanarak kalabalıktan bir adamın kulağını keser. İsa'nın tutuklanmasından sonra öğrencileri saklanır ve Petrus sorgulandığında İsa'yı tanıdığını üç kez inkâr eder. Üçüncü inkârdan sonra Petrus horozun öttüğünü duyar ve İsa'nın inkârıyla ilgili öngörüsünü hatırlar. Petrus daha sonra acı acı ağlar. ⓘ

Yuhanna 18:1-11'de İsa çarmıha gerilmekten kurtulması için dua etmez, çünkü Müjde onu insani zayıflıklardan neredeyse hiç etkilenmeyen biri olarak tasvir eder. Onu tutuklayanlar Romalı askerler ve tapınak muhafızlarıdır. Bir öpücükle ihanete uğramak yerine, İsa kimliğini açıklar ve bunu yaptığında askerler ve subaylar yere düşer. Müjde Petrus'u kılıcı kullanan öğrenci olarak tanımlar ve İsa onu bu yüzden azarlar. ⓘ

Sanhedrin, Hirodes ve Pilatus tarafından yargılanması

İsa tutuklandıktan sonra gece geç saatlerde Pilatus'un selefi Romalı savcı Valerius Gratus tarafından atanan başkâhin Kayafa'nın özel konutuna götürülür. Sanhedrin bir Yahudi yargı organıydı. Müjde'deki anlatılar duruşmaların ayrıntıları konusunda farklılık gösterir. Matta 26:57, Markos 14:53 ve Luka 22:54'te İsa, başkâhin Kayafa'nın evine götürülür ve o gece burada alay edilip dövülür. Ertesi sabah erkenden başkâhinler ve din bilginleri İsa'yı konseylerine götürürler. Yuhanna 18:12-14 İsa'nın önce Kayafa'nın kayınpederi Annas'a, sonra da başkâhine götürüldüğünü belirtir. ⓘ

Ecce homo! Antonio Ciseri'nin 1871 tarihli Pontius Pilatus'un İsa'yı halka sunuşunu gösteren tasviri ⓘ

Duruşmalar sırasında İsa çok az konuşur, savunma yapmaz ve kâhinlerin sorularına çok seyrek ve dolaylı yanıtlar vererek bir subayın onu tokatlamasına neden olur. Matta 26:62'de İsa'nın tepkisizliği Kayafa'nın ona "Yanıtın yok mu?" diye sormasına yol açar. Markos 14:61'de başkâhin İsa'ya, "Sen Kutsanmış Olan'ın Oğlu Mesih misin?" diye sorar. İsa, "Öyleyim" diye yanıtlar ve sonra İnsanoğlu'nun gelişini önceden bildirir. Bunun üzerine Kayafa öfkeyle cüppesini yırtar ve İsa'yı dine küfretmekle suçlar. Matta ve Luka'da İsa'nın yanıtı daha muğlaktır: Matta 26:64'te "Öyle dediniz", Luka 22:70'te ise "Öyle olduğumu söylüyorsunuz" der. ⓘ

Yahudi ileri gelenleri İsa'yı Pilatus'un mahkemesine götürür ve Romalı vali Pontius Pilatus'tan İsa'yı çeşitli suçlamalarla yargılamasını ve mahkum etmesini isterler: ulusu yıkmak, haraç ödemeye karşı çıkmak, Mesih olduğunu iddia etmek, bir Kral olduğunu iddia etmek ve Tanrı'nın oğlu olduğunu iddia etmek. "Kral" sözcüğünün kullanımı İsa ve Pilatus arasındaki tartışmanın merkezinde yer alır. Yuhanna 18:36'da İsa, "Benim krallığım bu dünyadan değildir" der, ancak Yahudilerin Kralı olduğunu kesin bir dille reddetmez. Luka 23:7-15'te Pilatus İsa'nın Celileli olduğunu ve bu nedenle Celile ve Perea Tetrark'ı Hirodes Antipas'ın yetkisi altına girdiğini fark eder. Pilatus İsa'yı yargılanması için Hirodes'e gönderir, ancak İsa Hirodes'in sorularına yanıt olarak neredeyse hiçbir şey söylemez. Hirodes ve askerleri İsa'yla alay eder, ona kral gibi görünmesi için pahalı bir kaftan giydirir ve onu Pilatus'a geri verirler; Pilatus da Yahudi ileri gelenlerini toplayarak "bu adamı suçlu bulmadığını" açıklar. ⓘ

O zamanın Fısıh geleneğine uyarak, Pilatus kalabalık tarafından seçilen bir tutuklunun serbest bırakılmasına izin verir. Halka İsa ile Barabbas (בר-אבא veya Bar-abbâ, "babanın oğlu", yaygın olarak verilen Abba adından: 'baba') adlı bir katil arasında seçim yapma hakkı verir. Yaşlılar tarafından ikna edilen kalabalık Barabbas'ı serbest bırakmayı ve İsa'yı çarmıha germeyi seçer. Pilatus, İsa'nın çarmıhına yapıştırılmak üzere İbranice, Latince ve Yunanca "Yahudilerin Kralı Nasıralı İsa" (tasvirlerde INRI olarak kısaltılır) yazılı bir levha yazar, ardından İsa'yı kırbaçlar ve çarmıha gerilmek üzere gönderir. Askerler İsa'nın başına dikenli bir taç koyar ve onunla Yahudilerin Kralı olarak alay ederler. Çarmıha gerilmek üzere Golgota da denilen Calvary'ye götürmeden önce onu döver ve alay ederler. ⓘ

Çarmıha gerilme ve gömülme

Pietro Perugino'nun Stabat Mater olarak Çarmıha Gerilme tasviri, 1482 ⓘ

İsa'nın çarmıha gerilişi dört kanonik İncil'de de anlatılmaktadır. Duruşmalardan sonra İsa çarmıhını taşıyarak Calvary'ye götürülür; geleneksel olarak izlendiği düşünülen yol Via Dolorosa olarak bilinir. Üç Sinoptik İncil, Romalılar tarafından buna zorlanan Kireneli Simun'un ona yardım ettiğini belirtir. Luka 23:27-28'de İsa kendisini izleyen kalabalıktaki kadınlara kendisi için değil, kendileri ve çocukları için ağlamalarını söyler. Calvary'de İsa'ya genellikle ağrı kesici olarak sunulan bir karışıma batırılmış bir sünger sunulur. Matta ve Markos'a göre bunu reddeder. ⓘ

Bunun üzerine askerler İsa'yı çarmıha gerer ve giysileri için kura çekerler. İsa'nın çarmıhtaki başının üzerinde Pilatus'un "Nasıralı İsa, Yahudilerin Kralı" yazısı vardır. Askerler ve yoldan geçenler onunla bu konuda alay ederler. Suçlu bulunan iki hırsız İsa'yla birlikte çarmıha gerilir. Matta ve Markos'ta her iki hırsız da İsa'yla alay eder. Luka'da ise hırsızlardan biri İsa'yı azarlarken, diğeri onu savunur. İsa ikincisine şöyle der: "Bugün cennette benimle birlikte olacaksın." Yuhanna'da İsa'nın annesi Meryem ve sevgili öğrencisi çarmıha gerilirken oradadırlar. İsa sevgili öğrencisine annesine göz kulak olmasını söyler. ⓘ

Romalı askerler iki hırsızın bacaklarını kırarlar (çarmıha germede ölümü hızlandırmak için tasarlanmış bir işlemdir), ama İsa'nın bacaklarını kırmazlar, çünkü o zaten ölmüştür (Yuhanna 19:33). Yuhanna 19:34'te bir asker mızrağıyla İsa'nın böğrünü deler ve kan ve su akar. Sinoptikler'de İsa öldüğünde, tapınaktaki ağır perde yırtılır. Matta 27:51-54'te, bir deprem mezarları açar. Matta ve Markos'ta, olaylar karşısında dehşete düşen Romalı bir yüzbaşı İsa'nın Tanrı'nın Oğlu olduğunu söyler. ⓘ

Aynı gün Aramatyalı Yusuf, Pilatus'un izni ve Nikodim'in yardımıyla İsa'nın cesedini çarmıhtan indirir, temiz bir beze sarar ve kayadan oyma yeni mezarına gömer. Matta 27:62-66'da, ertesi gün baş Yahudi kâhinler Pilatus'tan mezarın güvenliğinin sağlanmasını isterler ve Pilatus'un izniyle kâhinler girişi örten büyük taşın üzerine mühür basarlar. ⓘ

Diriliş ve göğe yükseliş

İsa Mesih'in Maria Magdalena'ya Görünüşü, Alexander Andreyevich Ivanov, 1835 ⓘ

Mecdelli Meryem (Yuhanna İncili'nde tek başına, Sinoptikler'de ise diğer kadınlarla birlikte) Pazar sabahı İsa'nın mezarına gider ve mezarı boş bulunca şaşırır. İsa'nın öğretisine rağmen, öğrenciler İsa'nın tekrar dirileceğini anlamamışlardır. ⓘ

• Matta 28'de mezarın başında nöbetçiler vardır. Gökten bir melek iner ve mezarı açar. Nöbetçiler korkudan bayılırlar. İsa, mezarı ziyaret ettikten sonra Mecdelli Meryem'e ve "diğer Meryem'e" görünür. İsa daha sonra Celile'de kalan on bir öğrencisine görünür ve onları "size buyurduğum her şeye uymalarını öğreterek" bütün ulusları Baba, Oğul ve Kutsal Ruh adına vaftiz etmekle görevlendirir.
• Markos 16'da Salome ve Yakup'un annesi Meryem, Mecdelli Meryem'in yanındadır. Mezarda, beyaz giysili genç bir adam (bir melek) onlara İsa'nın, onlara söylediği gibi (Markos 14:28'e atıfta bulunarak) öğrencileriyle Celile'de buluşacağını söyler.
• Luka'da Meryem ve diğer bazı kadınlar mezarda iki melekle karşılaşırlar, ama on bir öğrenci onların anlattıklarına inanmaz. İsa Emmaus'ta iki öğrencisine görünür. Ayrıca Petrus'a da görünür. İsa daha sonra aynı gün Yeruşalim'deki öğrencilerine görünür. Gizemli bir şekilde görünüp kaybolmasına rağmen, bir ruh olmadığını kanıtlamak için yemek yer ve kendisine dokunmalarına izin verir. Öğretisini tüm uluslara ulaştırma emrini tekrarlar.
• Yuhanna'da Meryem ilk başta yalnızdır, ancak Petrus ve sevgili öğrenci de gelip mezarı görürler. İsa daha sonra Meryem'e mezarda görünür. Daha sonra öğrencilerine görünür, onlara üfler ve onlara günahları bağışlama ve saklama gücü verir. Öğrencilere ikinci bir ziyaretinde, şüpheci bir öğrenciye ("Şüpheci Thomas") kendisinin etten ve kemikten olduğunu kanıtlar. Öğrenciler Celile'ye dönerler ve İsa burada bir kez daha görünür. Celile Denizi'nde 153 balığın yakalanması olarak bilinen bir mucize gerçekleştirir ve bunun ardından İsa Petrus'u takipçilerine hizmet etmesi için teşvik eder. ⓘ

İsa'nın göğe yükselişi Luka 24:50-53, Elçilerin İşleri 1:1-11'de anlatılır ve 1 Timoteos 3:16'da bahsedilir. Elçilerin İşleri'nde, Diriliş'ten kırk gün sonra, öğrenciler bakarken, "yukarı kaldırıldı ve bir bulut onu gözlerinin önünden aldı". 1. Petrus 3:22 İsa'nın "göğe gittiğini ve Tanrı'nın sağında olduğunu" belirtir. ⓘ

Elçilerin İşleri'nde İsa'nın göğe yükselişinden sonra birkaç kez göründüğü anlatılır. Elçilerin İşleri 7:55'te İstefanos ölümünden hemen önce göğe bakar ve "İsa'nın Tanrı'nın sağında durduğunu" görür. Elçi Pavlus Şam yolunda kör edici bir ışık gördükten ve "Ben zulmettiğiniz İsa'yım" diyen bir ses duyduktan sonra Hıristiyanlığa döner. Elçilerin İşleri 9:10-18'de İsa bir görümde Şamlı Hananya'ya Pavlus'u iyileştirmesini söyler. Vahiy Kitabı, İsa'nın Dünya'nın son günleriyle ilgili bir vahyini içerir. ⓘ

Erken Dönem Hıristiyanlık

İsa'nın 3. yüzyılda İyi Çoban olarak tasviri ⓘ

İsa'nın yaşamından sonra, Elçilerin İşleri'nin ilk bölümlerinde anlatıldığı gibi, takipçilerinin hepsi ya doğuştan ya da din değiştirerek Yahudi olmuşlardır; bunun için İncil'de "proselyte" terimi kullanılır ve tarihçiler tarafından Yahudi Hıristiyanlar olarak anılırlar. İlk Müjde mesajı sözlü olarak, muhtemelen Aramice, ama hemen ardından Yunanca olarak da yayılmıştır. Yeni Ahit'in Elçilerin İşleri ve Galatyalılara Mektup bölümleri ilk Hıristiyan cemaatinin Kudüs merkezli olduğunu ve liderleri arasında Petrus, İsa'nın kardeşi Yakup ve Havari Yuhanna'nın bulunduğunu kaydeder. ⓘ

Havari Pavlus din değiştirdikten sonra "Yahudi olmayanların havarisi" unvanını almıştır. Pavlus'un Hıristiyan düşüncesi üzerindeki etkisinin diğer Yeni Ahit yazarlarınınkinden daha önemli olduğu söylenir. Birinci yüzyılın sonlarına doğru Hıristiyanlık içte ve dışta Yahudilikten ayrı bir din olarak tanınmaya başlamış ve İkinci Tapınağın yıkılmasından sonraki yüzyıllarda daha da rafine edilerek geliştirilmiştir. ⓘ

Yeni Ahit'te ve ilk yüzyıllara ait diğer Hıristiyan yazılarında yer alan çok sayıda alıntı, ilk Hıristiyanların dini metin olarak genellikle İbranice Kutsal Kitap'ı (Tanah), çoğunlukla da Yunanca (Septuagint) veya Aramice (Targum) çevirilerini kullandığını ve bunlara saygı duyduğunu göstermektedir. ⓘ

İlk Hıristiyanlar, Yeni Ahit'in kanonuna dahil olanlar da dahil olmak üzere birçok dini eser yazmıştır. Tarihçiler tarafından tarihsel İsa'yı ve Hıristiyanlık içindeki kutsal metinleri anlamaya çalışmak için kullanılan ana kaynaklar haline gelen kanonik metinler muhtemelen MS 50 ila 120 yılları arasında yazılmıştır. ⓘ

Tarihsel görüşler

Aydınlanmadan önce İnciller genellikle doğru tarihsel anlatılar olarak kabul edilirdi, ancak o zamandan beri İncillerin güvenilirliğini sorgulayan ve İncillerde anlatılan İsa ile tarihin İsa'sı arasında bir ayrım yapan akademisyenler ortaya çıkmıştır. 18. yüzyıldan bu yana, tarihsel İsa'ya yönelik, her biri farklı özelliklere sahip ve genellikle bu kriterlerin uygulandığı arayış sırasında geliştirilen farklı araştırma kriterlerine dayanan üç ayrı bilimsel arayış gerçekleşmiştir. İsa'nın varlığı konusunda yaygın bir bilimsel mutabakat ve hayatının genel hatları konusunda temel bir fikir birliği olsa da, çeşitli bilim adamları tarafından inşa edilen İsa portreleri genellikle birbirlerinden ve İncil anlatımlarında tasvir edilen imajdan farklıdır. ⓘ

İsa'nın yaşamının tarihsel olarak yeniden inşasına yönelik yaklaşımlar, İncil anlatılarının mümkün olan her yerde güvenilir kanıt olarak kabul edildiği 19. yüzyılın "maksimalist" yaklaşımlarından, İsa hakkında neredeyse hiçbir şeyin tarihsel olarak kabul edilmediği 20. yüzyılın başlarındaki "minimalist" yaklaşımlara kadar çeşitlilik göstermiştir. 1950'lerde, tarihsel İsa'ya yönelik ikinci arayış hız kazandıkça, minimalist yaklaşımlar kayboldu ve 21. yüzyılda Price gibi minimalistler çok küçük bir azınlıktır. Her ne kadar İncillerin inkar edilemezliğine dair bir inanç tarihsel olarak desteklenemese de, 1980'lerden bu yana pek çok akademisyen, tarihsel olarak kesin kabul edilen birkaç olgunun ötesinde, İsa'nın hayatının diğer bazı unsurlarının "tarihsel olarak muhtemel" olduğunu savunmuştur. Tarihsel İsa'ya ilişkin modern bilimsel araştırmalar bu nedenle en olası unsurları belirlemeye odaklanmaktadır. ⓘ

Birinci yüzyılda Yahudiye ve Celile

İsa'nın zamanında Yahudiye, Celile ve komşu bölgeler ⓘ

MS 6 yılında Yahudiye, İdumea ve Samiriye, Roma İmparatorluğu'nun Herodian müşteri krallığından Yahudiye olarak da adlandırılan bir imparatorluk eyaletine dönüştürüldü. Ülkeyi bir müşteri kral yerine bir Roma valisi yönetiyordu. Vali Caesarea Maritima'dan yönetiyor, Yeruşalim'i İsrail Başrahibi'nin yönetimine bırakıyordu. Bir istisna olarak vali, dini ve vatansever coşkunun bazen huzursuzluk ya da ayaklanmalara neden olduğu dini bayramlarda Kudüs'e gelirdi. Yahudi olmayan topraklar Yahudiye ve Celile'deki Yahudi topraklarını çevreliyordu, ancak Roma hukuku ve uygulamaları Yahudilerin yasal ve kültürel olarak ayrı kalmalarına izin veriyordu. Celile açıkça refah içindeydi ve yoksulluk sosyal düzeni tehdit etmeyecek kadar sınırlıydı. ⓘ

Bu dönem, Yahudi dini geleneğini Helenistik Yunan kültürünün unsurlarıyla birleştiren Helenistik Yahudilik dönemiydi. Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküşüne ve Müslümanların Doğu Akdeniz'i fethetmesine kadar, Helenistik Yahudiliğin ana merkezleri, her ikisi de Büyük İskender'in fetihlerinin ardından M.Ö. 4. yüzyılın sonunda kurulan, Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesinin iki ana Yunan kentsel yerleşimi olan İskenderiye (Mısır) ve Antakya (şimdi Güney Türkiye) idi. Helenistik Yahudilik, Helenleştiriciler ile gelenekçiler (bazen Yahudileştiriciler olarak da adlandırılır) arasında çatışmaların yaşandığı İkinci Tapınak Dönemi boyunca Kudüs'te de varlığını sürdürmüştür. İbranice İncil, İncil İbranicesi ve İncil Aramicesinden Yahudi Koine Yunancasına çevrilmiştir; Aramice Targum çevirileri de bu dönemde, her ikisi de İbranice bilgisinin azalması nedeniyle ortaya çıkmıştır. ⓘ

Yahudiler inançlarını ve dini uygulamalarını, Tanrı tarafından Musa'ya verildiği söylenen beş kitaptan oluşan Tevrat'a dayandırıyordu. Önde gelen üç dini parti Ferisiler, Esseniler ve Sadukilerdi. Bu partiler birlikte nüfusun sadece küçük bir kısmını temsil ediyordu. Yahudilerin çoğu, Tanrı'nın onları pagan yöneticilerinden, muhtemelen Romalılara karşı savaşarak kurtaracağı zamanı dört gözle bekliyordu. ⓘ

Kaynaklar

İsa'dan bahseden 1. yüzyıl Romalı-Yahudi tarihçisi Josephus'un eserlerinin 1640 tarihli bir baskısı. ⓘ

Yeni Ahit araştırmacıları kanonik İncilleri analiz ederken zorlu bir görevle karşı karşıyadır. İnciller modern anlamda biyografi değildir ve yazarlar İsa'nın teolojik önemini açıklarken ve kamu hizmetini anlatırken hayatının birçok detayını atlarlar. İsa'nın ölümü ve dirilişiyle ilgili doğaüstü olayların anlatılması bu zorluğu daha da artırmaktadır. Akademisyenler, yazarlar İsa'yı yüceltmeye çalıştıkları için İncilleri tehlikeye atılmış bilgi kaynakları olarak görürler. Yine de İsa'nın yaşamına dair kaynaklar, bilginlerin Büyük İskender'in yaşamına dair sahip oldukları kaynaklardan daha iyidir. Bilginler olayların tarihselliğini değerlendirmek için bağımsız tasdik kriteri, tutarlılık kriteri ve süreksizlik kriteri gibi bir dizi kriter kullanırlar. Bir olayın tarihselliği aynı zamanda kaynağın güvenilirliğine de bağlıdır; gerçekten de İnciller İsa'nın hayatının bağımsız ve tutarlı kayıtları değildir. Büyük olasılıkla en eski yazılı İncil olan Markos, uzun yıllar boyunca tarihsel açıdan en doğru İncil olarak kabul edilmiştir. En son yazılan İncil olan Yuhanna, Sinoptik İncillerden önemli ölçüde farklıdır ve bu nedenle genellikle daha az güvenilir olarak kabul edilir, ancak giderek daha fazla bilim adamı artık Sinoptik gelenek kadar, hatta daha fazla tarihsel olarak değerli daha eski bir malzeme çekirdeği içerebileceğini de kabul etmektedir. ⓘ

Bazı akademisyenler (özellikle de İsa Semineri) kanonik olmayan Thomas İncili'nin İsa'nın birçok benzetme ve aforizmasına bağımsız bir tanık olabileceğine inanmaktadır. Örneğin, Thomas İsa'nın fakirleri kutsadığını ve bu sözün Q kaynağındaki benzer sözlerle birleştirilmeden önce bağımsız olarak dolaştığını doğrular. Ancak akademisyenlerin çoğunluğu bu metne şüpheyle yaklaşmakta ve bunun yerine MS 2. yüzyıla tarihlenmesi gerektiğine inanmaktadır. ⓘ

Diğer seçilmiş kanonik olmayan Hristiyan metinleri de tarihsel İsa araştırmaları için değerli olabilir. ⓘ

İsa'nın tarihsel varlığını kanıtlayan Hristiyan olmayan erken dönem kaynakları arasında tarihçiler Josephus ve Tacitus'un eserleri bulunmaktadır. Josephus uzmanı Louis Feldman, Josephus'un Antiquities of the Jews'in 20. kitabında İsa'ya yaptığı atfın "gerçekliğinden çok az kişinin şüphe duyduğunu" ve sadece az sayıda akademisyen tarafından tartışıldığını belirtmiştir. Tacitus, İsa'ya ve Pilatus tarafından idam edilmesine Annals adlı eserinin 15. kitabında değinmiştir. Akademisyenler genellikle Tacitus'un İsa'nın idamına yaptığı atfın hem gerçek hem de bağımsız bir Roma kaynağı olarak tarihsel değeri olduğunu düşünmektedir. ⓘ

Hıristiyan olmayan kaynaklar iki açıdan değerlidir. Birincisi, tarafsız ya da düşman tarafların bile İsa'nın gerçekten var olduğuna dair hiçbir şüphe duymadıklarını gösterirler. İkincisi, İsa'nın Hristiyan kaynaklarında bulunanlarla uyumlu kaba bir resmini sunarlar: İsa bir öğretmendi, mucize yaratan biri olarak ünlüydü, Yakup adında bir kardeşi vardı ve şiddetli bir ölümle öldü. ⓘ

Arkeoloji, bilim insanlarının İsa'nın sosyal dünyasını daha iyi anlamalarına yardımcı olmaktadır. Örneğin son arkeolojik çalışmalar, İsa'nın hizmetinde önemli bir şehir olan Kefernahum'un fakir ve küçük olduğunu, bir forum ya da agorasının bile bulunmadığını göstermektedir. Bu arkeolojik keşif, İsa'nın Celile'nin o bölgesindeki yoksullar arasında karşılıklı paylaşımı savunduğu yönündeki bilimsel görüşle iyi bir uyum içindedir. ⓘ

Kronoloji

İsa, 1. yüzyılın başlarında doğmuş ve MS 30 ya da 33 yılında Yahudiye'de ölmüş Galileli bir Yahudi'dir. İsa'nın Vaftizci Yahya'nın çağdaşı olduğu ve MS 26-36 yılları arasında görev yapan Romalı vali Pontius Pilatus'un emriyle çarmıha gerildiği konusunda bilim dünyasında genel bir görüş birliği vardır. ⓘ

İnciller İsa'nın doğum yılıyla ilgili çeşitli işaretler sunar. Matta 2:1 İsa'nın doğumunu M.Ö. 4 civarında ölen Büyük Hirodes'in saltanatıyla ilişkilendirir ve Luka 1:5 Hirodes'in İsa'nın doğumundan kısa bir süre önce tahtta olduğundan bahseder, ancak bu İncil de doğumu on yıl sonra gerçekleşen Quirinius'un Nüfus Sayımı ile ilişkilendirir. Luka 3:23 İsa'nın hizmetinin başlangıcında "yaklaşık otuz yaşında" olduğunu belirtir; Elçilerin İşleri 10:37-38'e göre bu hizmetten önce Vaftizci Yahya'nın hizmeti gelmiştir ve Luka 3:1-2'de Tiberius'un hükümdarlığının 15. yılında (MS 28 ya da 29) başladığı kaydedilmiştir. İncil'deki anlatıları tarihsel verilerle harmanlayarak ve başka çeşitli yöntemler kullanarak, çoğu bilgin İsa'nın doğum tarihini M.Ö. 6 ila 4 arasında bir tarihe ulaşır, ancak bazıları daha geniş bir aralığı içeren tahminler öne sürer. ⓘ

İsa'nın hizmeti için tarih aralığı birkaç farklı yaklaşım kullanılarak tahmin edilmiştir. Bunlardan biri, Luka 3:1-2, Elçilerin İşleri 10:37-38'deki referansları ve Tiberius'un iyi bilinen hükümdarlık tarihlerini uygulayarak, İsa'nın hizmetinin başlangıcı için MS 28-29 civarı bir tarih verir. Başka bir yaklaşım ise Yuhanna 2:13-20'deki tapınakla ilgili ifadeyi kullanarak İsa'nın hizmetinin başlangıcında Yeruşalim'deki tapınağın yapımının 46. yılında olduğunu ve Josephus'un tapınağın yeniden inşasının Büyük Hirodes tarafından saltanatının 18. yılında başlatıldığını belirttiği ifadesini kullanarak MS 27-29 civarında bir tarih tahmin eder. Bir başka yöntem de Josephus'un yazılarına dayanarak Vaftizci Yahya'nın ölüm tarihini ve Hirodes Antipas'ın Herodias'la evlenme tarihini kullanır ve bunları Matta 14:4 ve Markos 6:18 ile ilişkilendirir. Çoğu bilim adamının Hirodes ve Herodias'ın evliliğini MS 28-35 olarak tarihlediği göz önüne alındığında, bu MS 28-29 civarında bir tarih verir. ⓘ

İsa'nın çarmıha gerildiği yılı tahmin etmek için bir dizi yaklaşım kullanılmıştır. Çoğu bilgin onun MS 30 ya da 33 yılında öldüğü konusunda hemfikirdir. İnciller, olayın MS 26-36 yılları arasında Yahudiye'nin Romalı valisi olan Pilatus'un valiliği sırasında meydana geldiğini belirtir. Pavlus'un din değiştirdiği tarih (MS 33-36 olarak tahmin edilmektedir) Çarmıha Gerilme tarihi için bir üst sınır oluşturmaktadır. Pavlus'un din değiştirme ve hizmet tarihleri Pavlus'un mektupları ve Elçilerin İşleri incelenerek belirlenebilir. Astronomlar, ay hareketlerini analiz ederek ve ay kutuplu İbrani takvimine dayanan bir festival olan Fısıh Bayramı'nın tarihsel tarihlerini hesaplayarak Çarmıha Gerilme'nin kesin tarihini tahmin etmeye çalışmışlardır. Bu yöntemden elde edilen en yaygın kabul gören tarihler MS 7 Nisan 30 ve MS 3 Nisan 33'tür (her ikisi de Jülyen). ⓘ

Miladî takvim, Yeşua'ya göre düzenlenmiştir. Milat, Roma imparatoru Ogüst'ün imparatorluğunun 28. yılıdır. Bu sene, Hristiyan geleneğinde Yeşua'nın doğum yılı olarak kabul edilir. Bu yıl, zaman çizelgesinde başlangıç noktasını temsil eder. Türkçede Milattan Önce (MÖ) ile İsa'dan Önce (İÖ) ve Milattan Sonra (MS) ile İsa'dan Sonra (İS) aynı anlamda kullanılır. "Milattan Sonra" anlamında kullanılan AD (Anno Domini) ise Latince "Rab'bin Yılı" anlamına gelir. ⓘ

19. asrın ortalarından itibaren Yahudi akademisyenlerin öncülüğünde, Before Christ (Mesih'ten Önce) ve Anno Domini (Rab'bimizin Yılında) isimlendirmelerinin terk edilmesi gerektiği yönünde bir gelenek başlatıldı. Bunun yerine CE (İng. Common Era; Tr. Ortak Zaman) ve BCE (İng. Before Common Era, Tr. Ortak Zamandan Önce) tabirleri kullanılmaya başlandı. Bu gelenek, bilimsel çevreler tarafından benimsendi ve yaygın kabul gördü, çünkü, Ortak Zaman ve Ortak Zamandan Önce adlandırmalarında, Anno Domini (Rab'bin Yılı) ve Before Christ (Mesih'ten Önce) gibi, Hristiyanlığın miladi takvimdeki belirleyiciliğinin baskınlığının hissedildiği anlamlar öne çıkmıyordu. ⓘ

Olayların tarihselliği

Romalı senatör ve tarihçi Tacitus, 1. yüzyılda Roma İmparatorluğu'nun tarihi olan Annals'ta Büyük Roma Yangını'nı ve Neron'un Hıristiyanlara yaptığı zulmü anlatan bir pasajda "Christus "un (İsa) Pilatus tarafından idam edilmesinden bahsetmiştir.

Neredeyse tüm tarih akademisyenleri İsa'nın gerçek bir kişi olarak tarihsel varlığını kabul etmektedir. Bilginler İsa'nın yaşamının temelleri konusunda sınırlı bir fikir birliğine varmışlardır. ⓘ

Aile

Birçok bilgin İsa'nın babası Yusuf'un, İsa hizmetine başlamadan önce öldüğü konusunda hemfikirdir. İsa'nın hizmeti sırasında İncillerde Yusuf'tan hiç söz edilmez. Yusuf'un ölümü, Markos 6:3'te İsa'nın komşularının İsa'dan neden "Meryem'in oğlu" olarak bahsettiklerini açıklar (oğullar genellikle babalarıyla tanımlanırdı). ⓘ

Theissen ve Merz'e göre, İsa gibi olağanüstü karizmatik liderlerin sıradan aileleriyle çatışmaya girmesi yaygın bir durumdur. Markos'ta, İsa'nın ailesi deli olduğundan korkarak onu almaya gelir (Markos 3:20-34) ve bu anlatının tarihsel olduğu düşünülmektedir çünkü ilk Hıristiyanlar muhtemelen bunu uydurmamışlardır. İsa'nın ölümünden sonra ailesinin birçok üyesi Hıristiyan hareketine katılmıştır. İsa'nın kardeşi Yakup Kudüs Kilisesi'nin lideri olmuştur. ⓘ

Géza Vermes, İsa'nın bakire doğumu doktrininin tarihsel olaylardan ziyade teolojik gelişimden kaynaklandığını söylemektedir. Sinoptik İncillerin yazarlarının birbirlerinden yararlandığına dair yaygın görüşe rağmen (sözde sinoptik sorun), diğer bilim adamları bakire doğumun Matta ve Luka olmak üzere iki ayrı İncil tarafından onaylanmasının önemli olduğunu düşünmektedir. ⓘ

E. P. Sanders'a göre, Matta İncili ve Luka İncili'ndeki doğum anlatıları, İsa'nın yaşamına dair İncil anlatılarındaki en açık uydurma örneğidir. Her iki anlatıda da İsa, Yahudi kurtuluş tarihine uygun olarak Beytlehem'de doğmuş ve Nasıra'da büyümüştür. Ancak Sanders, iki İncil'in bunun nasıl gerçekleştiğine dair tamamen farklı ve uzlaşmaz açıklamalar sunduğuna işaret eder. Luka'nın herkesin atalarının şehirlerine döndüğü bir nüfus sayımı anlatımı akla yatkın değildir. Matta'nın anlattıkları daha akla yatkındır, ancak bu hikâye İsa'yı yeni bir Musa olarak tanımlamak için uydurulmuş gibidir ve tarihçi Josephus, Büyük Hirodes'in vahşetini anlatırken onun küçük çocukları katlettiğinden hiç bahsetmez. İki İncil arasındaki çelişkiler muhtemelen ilk Hıristiyanlar için zaten açıktı, çünkü iki anlatıyı uyumlu hale getirme girişimleri MS 2. yüzyıla tarihlenen daha önceki apokrif bebeklik İncillerinde (Thomas'ın Bebeklik İncili ve Yakup'un İncili) zaten mevcuttur. ⓘ

Sanders, İsa'nın soyağaçlarının tarihsel bilgilere değil, yazarların İsa'nın evrensel Yahudi kurtarıcı olduğunu gösterme arzusuna dayandığını söyler. Her halükarda, İsa'nın bakire doğumu doktrini yerleştikten sonra, bu gelenek onun Yusuf aracılığıyla Davut'un soyundan geldiğine dair önceki geleneğin yerini almıştır. Luka İncili, İsa'nın Vaftizci Yahya'nın kan bağı olan bir akrabası olduğunu bildirir, ancak bilim adamları genellikle bu bağlantının uydurma olduğunu düşünürler. ⓘ

Vaftiz

İsa'nın vaftiz edildiği Ürdün Nehri'nde vaftiz ⓘ

Modern bilim adamlarının çoğu İsa'nın vaftiz edilmesini, çarmıha gerilmesiyle birlikte kesin bir tarihsel gerçek olarak kabul etmektedir. İlahiyatçı James D. G. Dunn bunların "neredeyse evrensel bir kabul gördüğünü" ve "tarihsel gerçekler arasında 'şüphe edilmesi ya da inkâr edilmesi neredeyse imkânsız' sıralamasında o kadar üst sıralarda yer aldığını" belirtmektedir ki, bunlar genellikle tarihsel İsa çalışmalarının başlangıç noktalarıdır. Akademisyenler utanç kriterini öne sürerek, ilk Hıristiyanların İsa'nın günah işlediğini ve tövbe etmek istediğini ima edebilecek bir vaftiz icat etmeyeceklerini söylerler. Theissen ve Merz'e göre, İsa Vaftizci Yahya'dan esinlenmiş ve öğretisinin birçok unsurunu ondan devralmıştır. ⓘ

Celile'deki Bakanlığı

Çoğu bilgin İsa'nın Celile ve Yahudiye'de yaşadığını ve başka bir yerde vaaz vermediğini ya da çalışmadığını kabul eder. İsa'nın Yahudi yetkililerle Tanrı konusunda tartıştığı, bazı şifalar verdiği, benzetmelerle öğrettiği ve takipçiler topladığı konusunda hemfikirdirler. İsa'nın Yahudi eleştirmenleri, günahkârlarla ziyafet verdiği, kadınlarla arkadaşlık ettiği ve takipçilerinin Şabat günü tahıl toplamasına izin verdiği için onun hizmetinin skandal olduğunu düşünmüşlerdir. Sanders'a göre, Musa'nın Yasası'nın ve Sebt Günü'nün nasıl yorumlanacağı konusundaki anlaşmazlıkların Yahudi yetkililerin İsa'nın öldürülmesini istemesine yol açmış olması akla yatkın değildir. ⓘ

Ehrman'a göre, İsa herkesin odaklanacağı şeyin bu hayattaki herhangi bir şey değil, gelecek olan krallık olduğunu öğretmiştir. Yahudi Yasası hakkında öğretti, bazen diğer geleneklere karşı çıkarak onun gerçek anlamını aradı. İsa Yasa'nın merkezine sevgiyi koymuştur ve bu Yasa'ya uymak kıyametle ilgili bir gerekliliktir. Etik öğretileri affetmeyi, başkalarını yargılamamayı, düşmanları sevmeyi ve yoksullarla ilgilenmeyi gerektiriyordu. Funk ve Hoover, yanağına vurulduğunda diğer yanağına da vurulmasını tavsiye etmek gibi paradoksal ya da şaşırtıcı ifadelerin İsa'ya özgü olduğunu belirtmektedir. ⓘ

İnciller, İsa'nın Matta İncili'ndeki Dağdaki Vaaz veya Luka'daki paralel Ovadaki Vaaz gibi iyi tanımlanmış oturumlarda öğrettiğini tasvir eder. Gerd Theissen ve Annette Merz'e göre, bu öğretim oturumları İsa'nın gerçek öğretilerini içerir, ancak sahneler ilgili müjdeciler tarafından, orijinal olarak bağlamsız kaydedilmiş olan bu öğretileri çerçevelemek için icat edilmiştir. İsa'nın mucizeleri antik çağın sosyal bağlamına uysa da, onları farklı bir şekilde tanımlamıştır. İlk olarak, onları iyileştirdiği kişilerin inancına atfetmiştir. İkincisi, onları ahir zaman kehanetiyle ilişkilendirmiştir. ⓘ

İsa'nın on iki havarisini ("On İki") seçmesi, açıkça kıyametle ilgili bir mesajdır. Her üç Sinoptik de Onikiler'den bahseder, ancak Luka'nın listesindeki isimler Markos ve Matta'dakilerden farklıdır, bu da Hıristiyanların tüm öğrencilerin kim olduğundan emin olmadıklarını göstermektedir. On iki öğrenci, Tanrı'nın egemenliği kurulduktan sonra yeniden kurulacak olan İsrail'in on iki orijinal kabilesini temsil etmiş olabilir. Bildirildiğine göre öğrenciler, gelecek Krallık'ta kabilelerin yöneticileri olacaklardı. Bart Ehrman'a göre, İsa'nın Onikiler'in yöneteceğine dair vaadi tarihseldir, çünkü Onikiler arasında Yahuda İskariyot da vardır. Ehrman'a göre, hiçbir Hıristiyan İsa'dan, kendisine ihanet eden öğrencisine hükümdarlık vaat eden bir cümle uydurmazdı. Markos'ta öğrenciler olumsuz bir rol dışında neredeyse hiç rol oynamazlar. Diğerleri bazen İsa'ya tam bir imanla karşılık verirken, öğrencileri şaşkın ve kuşkuludur. İsa'ya ve diğer karakterlere karşı bir folyo görevi görürler. Markos'ta öğrencilerin başarısızlıkları muhtemelen abartılmıştır, Matta ve Luka'da ise öğrenciler daha iyi gösterilir. ⓘ

Sanders, bu görüşün popüler olmadığını kabul etmesine rağmen, İsa'nın misyonunun tövbe ile ilgili olmadığını söyler. Tövbenin sadece Luka'da güçlü bir tema olarak ortaya çıktığını, tövbenin Vaftizci Yahya'nın mesajı olduğunu ve birlikte yemek yediği günahkârlar tövbe etmiş olsalardı İsa'nın hizmetinin skandal olmayacağını savunur. Theissen ve Merz'e göre İsa, Tanrı'nın insanlara tövbe etmeleri için cömertçe bir fırsat verdiğini öğretmiştir. ⓘ

Rol

İsa, kıyametle ilgili bir figür olan "İnsanoğlu "nun, seçilmişleri ya da seçilmişleri toplamak için yakında görkem bulutları üzerinde geleceğini öğretmiştir. Kendisinden halk dilinde "insan" anlamında "insanoğlu" olarak söz etmiştir, ancak bilginler göksel "İnsanoğlu "ndan söz ederken kendisini de kast edip etmediğini bilmemektedirler. Havari Pavlus ve diğer ilk Hıristiyanlar "İnsanoğlu "nu dirilmiş İsa olarak yorumlamışlardır. ⓘ

İnciller İsa'dan yalnızca bir Mesih olarak değil, mutlak bir biçimde "Mesih" ya da eşdeğer olarak "Mesih" olarak söz eder. Erken dönem Yahudilik'te unvanın bu mutlak şekline rastlanmaz, sadece "onun mesihi" gibi ifadelere rastlanır. Gelenek, İsa'nın kendi eskatolojik rolünü mesih olarak tanımlayıp tanımlamadığı konusunda tartışmaya yer bırakacak kadar muğlaktır. Yahudi mesih geleneği, bazıları bir mesih figürüne odaklanan, bazıları ise odaklanmayan birçok farklı form içeriyordu. Gerd Theissen, Hıristiyan geleneğine dayanarak, İsa'nın kendisini mesih terimleriyle gördüğü ancak "Mesih" unvanını talep etmediği hipotezini ileri sürmektedir. Bart Ehrman, İsa'nın kendisini mesih olarak gördüğünü, ancak bu terimi bugün çoğu insanın düşündüğü anlamda değil, Tanrı'nın getireceği yeni siyasi düzenin kralı olacağı anlamında kullandığını savunmaktadır. ⓘ

Kudüs'te Fısıh Bayramı ve çarmıha gerilme

MS 30 yılı civarında İsa ve takipçileri Fısıh Bayramı'nı kutlamak için Celile'den Yeruşalim'e gittiler. İsa, Yahudilerin dini ve sivil otoritesinin merkezi olan İkinci Tapınak'ta bir kargaşaya neden olmuştur. Sanders bunu İsa'nın Tapınağın tamamen yıkılacağı kehanetiyle ilişkilendirir. İsa havarileriyle son bir yemek yemiştir ki bu Hristiyanların ekmek ve şarap ayininin kökenidir. Sinoptik İnciller'de ve Pavlus'un Korintlilere Birinci Mektubu'nda kaydedilen sözleri tam olarak uyuşmamaktadır, ancak bu sembolik yemek İsa'nın Tanrı'nın yaklaşmakta olan Krallığı'ndaki yerine işaret ediyor gibi görünmektedir, büyük olasılıkla İsa öldürüleceğini biliyordu, ancak yine de Tanrı'nın müdahale edebileceğini ummuş olabilir. ⓘ

İnciller İsa'nın bir öğrencisi tarafından yetkililere ihbar edildiğini söyler ve birçok bilgin bu haberin son derece güvenilir olduğunu düşünür. Yahudiye'nin Roma valisi Pontius Pilatus'un emriyle idam edilmiştir. Pilatus büyük olasılıkla İsa'nın Tanrı'nın Krallığı'ndan söz etmesini Roma otoritesine karşı bir tehdit olarak görmüş ve İsa'yı idam ettirmek için Tapınak elitleriyle birlikte çalışmıştır. Tapınağın Sadduçyalı yüksek rahip liderlerinin İsa'yı öğretisinden çok siyasi nedenlerle idam ettirmiş olmaları daha akla yatkındır. Özellikle İkinci Tapınak'ta karışıklığa neden olduktan sonra, onu istikrara yönelik bir tehdit olarak görmüş olabilirler. İsa'nın Yeruşalim'e zaferle girmesi gibi başka faktörler de bu karara katkıda bulunmuş olabilir. Çoğu bilim adamı İsa'nın çarmıha gerilmesinin gerçek olduğunu düşünmektedir, çünkü ilk Hıristiyanlar liderlerinin acı dolu ölümünü uydurmazlardı. ⓘ

Çarmıha gerildikten sonra

La Passion de Nostre Seigneur'ün 16. yüzyıl el yazmasından İsa'nın Dirilişi ⓘ

İsa'nın ölümünden sonra, takipçileri onun hayata döndürüldüğünü söylemişlerdir, ancak deneyimlerinin tam ayrıntıları belirsizdir. Müjdelerdeki haberler birbiriyle çelişmektedir; bu da muhtemelen kasıtlı bir sahtekârlıktan ziyade, onu ilk gördüğünü iddia edenler arasındaki rekabete işaret etmektedir. Öte yandan L. Michael White, İncillerdeki tutarsızlıkların, bilinmeyen yazarlarının gündemlerindeki farklılıkları yansıttığını öne sürmektedir. İsa'nın takipçileri onun dönüşünü ve krallığının kuruluşunu beklemek üzere bir topluluk oluşturmuşlardır. ⓘ

İsa'nın Portreleri

Tarihsel İsa üzerine yapılan modern araştırmalar, kısmen akademisyenler tarafından temsil edilen akademik geleneklerin çeşitliliği nedeniyle, tarihsel figürün birleşik bir resmine yol açmamıştır. Tarihsel kaynakların azlığı göz önüne alındığında, herhangi bir akademisyenin İsa'nın hayatının temel unsurlarının ötesinde tarihsel olarak geçerli kabul edilebilecek bir portresini inşa etmesi genellikle zordur. Bu arayışlarda inşa edilen İsa portreleri genellikle birbirlerinden ve İncillerde tasvir edilen imajdan farklıdır. ⓘ

İsa, Sanders'ın ifadesiyle, "Yahudilik içinde bir yenilenme hareketinin" kurucusu olarak görülmektedir. "Üçüncü arayış "taki tarihsel ayrıntıları ayırt etmek için kullanılan kriterlerden biri, İsa'nın Yahudi bağlamına ve Hıristiyanlık üzerindeki etkisine göre inandırıcılık kriteridir. Çağdaş araştırmalardaki bir anlaşmazlık İsa'nın kıyametçi olup olmadığıdır. Çoğu akademisyen onun Vaftizci Yahya ve Havari Pavlus gibi bir kıyamet vaizi olduğu sonucuna varmıştır. Buna karşın, Burton Mack ve John Dominic Crossan gibi bazı önde gelen Kuzey Amerikalı akademisyenler, kıyametçi bir vaizden ziyade Kinik bir bilge olan, eskatolojik olmayan bir İsa'yı savunmaktadır. İsa'yı apokaliptik bir peygamber, karizmatik bir şifacı ya da sinik bir filozof olarak tasvir etmenin yanı sıra, bazı akademisyenler onu gerçek mesih ya da eşitlikçi bir sosyal değişim peygamberi olarak tasvir etmektedir. Bununla birlikte, portrelerde tanımlanan nitelikler bazen örtüşmekte ve bazı nitelikler konusunda farklı düşünen akademisyenler bazen diğerlerinde hemfikir olmaktadır. ⓘ

18. yüzyıldan bu yana, akademisyenler zaman zaman İsa'nın siyasi bir ulusal mesih olduğunu ileri sürmüşlerdir, ancak bu portre için kanıtlar önemsizdir. Aynı şekilde, İsa'nın bir Zealot olduğu önerisi de Sinoptik geleneğin en eski katmanlarına uymamaktadır. ⓘ

İsa için kullanılan unvanlar ve diğer isimler

İsa, Yeni Antlaşma'da "Mesih "in yanı sıra başka isimler ya da unvanlarla da sevgiyle anılır. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Her Şeye Gücü Yeten (Vahiy 1:8)
• Alfa ve Omega (Vahiy 22:13)
• Avukat (1. Yuhanna 2:1)
• İmanımızın Yazarı ve Kusursuzlaştırıcısı (İbraniler 12:2)
• Otorite (Matta 28:18)
• Yaşam Ekmeği (Yuhanna 6:35)
• Tanrı'nın Sevgili Oğlu (Matta 3:17)
• Danışman (Yeşaya 9:6)
• Yaratıcı (Yuhanna 1:3)
• Baş Çoban (1Pe. 5:4)
• Damat (Matta 9:15)
• Yaşam Ekmeği (Yuhanna 6:35)
• Kurtarıcı (1. Selanikliler 1:10)
• Kapı (Yuhanna 10:9)
• Ebedi (Yuhanna 8:58)
• Sadık ve Gerçek (Vahiy 19:11)
• Tanrı (Yuhanna 20:28, 2 Petrus 1:1)
• İyi Çoban (Yuhanna 10:11)
• Büyük Başrahip (İbraniler 4:14)
• Kilisenin başı (Efesliler 1:22)
• Kutsal Hizmetkâr (Elçilerin İşleri 4:29-30)
• Ben (Yuhanna 8:58)
• Immanuel (Yeşaya 7:14)
• Tarif Edilemez Armağan (2 Korintliler 9:15)
• Yargıç (Elçilerin İşleri 10:42)
• Kralların Kralı (Vahiy 17:14)
• Tanrı Kuzusu (Yuhanna 1:29)
• Yaşam (Yuhanna 11:25, 14:6)
• Dünyanın Işığı (Yuhanna 8:12)
• Yahuda Kabilesinin Aslanı (Vahiy 5:5)
• Her Şeyin Efendisi (Filipililer 2:9-11)
• Arabulucu (I Timoteos 2:5)
• Mesih (Yuhanna 1:41)
• Özgür Bırakan Kişi (Yuhanna 8:36)
• Umudumuz (1 Timoteos 1:1)
• Barış (Efesliler 2:14)
• Peygamber (Markos 6:4)
• Diriliş (Yuhanna 11:25)
• Dirilmiş Rab (1. Korintliler 15:3-4)
• Kaya (1 Korintliler 10:4)
• Günahlarımız için Kurban (1 Yuhanna 4:10)
• Kurtarıcı (Luka 2:11)
• İnsanoğlu (Luka 19:10)
• En Yüce Olan'ın Oğlu (Luka 1:32)
• Her Şeyin Üzerindeki Yüce Yaratıcı (Koloseliler 1:16-17)
• Gerçek Asma (Yuhanna 15:1)
• Gerçek (Yuhanna 8:32, 14:6)
• Muzaffer Olan (Vahiy 3:21)
• Yol (Yuhanna 14:6)
• Söz (Yuhanna 1:1) ⓘ

Dil, etnik köken ve görünüm

Sanatta İsa'nın etnik kökeni kültürel ortamlardan etkilenmiştir. ⓘ

İsa Celile'de büyümüş ve hizmetinin büyük bir kısmı orada gerçekleşmiştir. MS 1. yüzyılda Celile ve Yahudiye'de konuşulan diller arasında Aramice ağırlıklı olmak üzere Yahudi Filistin Aramicesi, İbranice ve Yunanca bulunmaktadır. İsa'nın öğretilerinin çoğunu Galile lehçesinde Aramice olarak verdiği konusunda önemli bir fikir birliği vardır. ⓘ

Modern araştırmacılar İsa'nın 1. yüzyıl Filistin'inde yaşayan bir Yahudi olduğu konusunda hemfikirdir. Yeni Ahit Yunancasında Ioudaios, çağdaş bağlamda dine (İkinci Tapınak Yahudiliği), etnik kökene (Yahudiye) ya da her ikisine birden atıfta bulunabilen bir terimdir. Amy-Jill Levine, modern bilim dünyasının durumuna ilişkin bir incelemesinde, etnik köken meselesinin tamamının "zorluklarla dolu" olduğunu ve "'İsa'nın Yahudi olduğunu' kabul etmenin ötesinde, bilim dünyasının 'Yahudi' olmanın ne anlama geldiğini nadiren ele aldığını" yazmaktadır. ⓘ

Yeni Ahit, İsa'nın ölümünden önceki fiziksel görünümüne dair hiçbir açıklama yapmaz - genellikle ırksal görünümlere kayıtsızdır ve bahsettiği insanların özelliklerine atıfta bulunmaz. İsa muhtemelen dönemindeki tipik bir Yahudi'ye benziyordu; yaklaşık 166 cm (5 ft 5 in) boyunda, ince ama hafif kaslı bir yapıya, zeytin-kahverengi bir tene, kahverengi gözlere ve kısa, siyah saçlara sahipti. Ayrıca muhtemelen çok uzun ya da ağır olmayan bir sakalı vardı. Giysileri, püsküllü bir manto (şal), diz hizasında basit bir tunik ve sandaletlerden oluşan yoksulluğa işaret ediyor olabilir. ⓘ

İsa miti teorisi

Mesih efsanesi teorisi, Nasıralı İsa'nın hiç var olmadığı ya da var olduysa bile Hıristiyanlığın kuruluşu ve İncillerde anlatılanlarla neredeyse hiçbir ilgisi olmadığı hipotezidir. İsa'nın doğum hikâyeleri ve diğer önemli olaylar o kadar çok efsanevi unsur içermektedir ki, bazı akademisyenler İsa'nın kendisinin de bir efsane olduğunu öne sürmüşlerdir. Bruno Bauer (1809-1882) ilk İncil'in tarihi anlatmaktan ziyade onu üreten bir edebiyat eseri olduğunu öğretmiştir. Albert Kalthoff'a (1850-1906) göre, bir toplumsal hareket Yahudi mesih beklentileriyle karşılaştığında İsa'yı üretmiştir. Arthur Drews (1865-1935) İsa'yı Hıristiyanlıktan önce gelen bir mitin somut biçimi olarak görmüştür. Tarihsel bir İsa'nın varlığını sorgulayan yazarlar tarafından öne sürülen argümanlara rağmen, tarihsel-eleştirel İncil biliminde tarihsel bir İsa'nın o bölgede ve o zaman diliminde yaşadığına dair güçlü bir fikir birliği vardır. ⓘ

Perspektifler

Kendi öğrencileri ve takipçileri dışında, İsa'nın zamanındaki Yahudiler, bugün Yahudilerin büyük çoğunluğunun yaptığı gibi, genel olarak onun Mesih olduğunu reddetmişlerdir. Hıristiyan teologlar, ekümenik konseyler, reformcular ve diğerleri yüzyıllar boyunca İsa hakkında kapsamlı yazılar yazmışlardır. Hıristiyan mezhepleri ve hizipleri genellikle İsa'ya ilişkin tanımlamalarıyla tanımlanmış ya da karakterize edilmiştir. Bu arada Maniheistler, Gnostikler, Müslümanlar, Dürziler, Bahai İnancı ve diğerleri de kendi dinlerinde İsa için önemli yerler bulmuşlardır. ⓘ

Hristiyan

Teslis, Hıristiyanlıkta Tanrı'nın üç kişilik tek bir Tanrı olduğu inancıdır: Baba Tanrı, Oğul Tanrı (İsa) ve Kutsal Ruh Tanrı. ⓘ

İsa, 4. yüzyıldan kalma Roma katakomplarında Alfa ve Omega harfleriyle tasvir edilmiştir. ⓘ

İsa, Hıristiyanlığın merkezi figürüdür. Hıristiyanların İsa'ya ilişkin görüşleri farklılık gösterse de, belli başlı mezhepler arasında paylaşılan temel inançları, bu mezheplerin ilmihal ya da günah çıkarma metinlerinde belirtildiği şekliyle özetlemek mümkündür. İsa hakkındaki Hristiyan görüşleri, kanonik İnciller ve Pavlus'un mektupları ve Johannine yazıları gibi Yeni Ahit mektupları da dahil olmak üzere çeşitli kaynaklardan türetilmiştir. Bu belgeler İsa'nın tanrısallığı, insanlığı, dünyevi yaşamı ve Mesih ve Tanrı'nın Oğlu olduğu da dahil olmak üzere Hıristiyanların İsa hakkındaki temel inançlarını özetlemektedir. Birçok ortak inançlarına rağmen, tüm Hıristiyan mezhepleri tüm doktrinler üzerinde hemfikir değildir ve öğretiler ve inançlar konusunda hem büyük hem de küçük farklılıklar yüzyıllar boyunca Hıristiyanlık boyunca devam etmiştir. ⓘ

Yeni Ahit, İsa'nın dirilişinin Hıristiyan inancının temeli olduğunu belirtir. Hıristiyanlar onun kurban olarak ölümü ve dirilişi sayesinde insanların Tanrı'yla barışabileceğine ve böylece kurtuluş ve sonsuz yaşam vaadi sunulduğuna inanırlar. İsa'nın vaftizinden sonraki gün Vaftizci Yahya'nın sözlerini hatırlatan bu doktrinler bazen İsa'dan Tanrı'nın hizmetkârı rolünü yerine getirmek için çarmıha gerilen Tanrı Kuzusu olarak bahseder. Böylece İsa, itaati Adem'in itaatsizliğiyle tezat oluşturan yeni ve son Adem olarak görülür. Hıristiyanlar İsa'yı, Tanrı odaklı yaşamıyla inananları taklit etmeye teşvik eden bir rol model olarak görürler. ⓘ

Hıristiyanların çoğu İsa'nın hem insan hem de Tanrı'nın Oğlu olduğuna inanır. Doğası hakkında teolojik tartışmalar olsa da, Üçlübirlikçi Hıristiyanlar genel olarak İsa'nın Logos, Tanrı'nın vücut bulmuş hali ve hem tamamen ilahi hem de tamamen insan olan Oğul Tanrı olduğuna inanırlar. Bununla birlikte, Üçlü Birlik doktrini Hristiyanlar arasında evrensel olarak kabul görmemektedir. Reformasyonla birlikte Michael Servetus ve Socinians gibi Hıristiyanlar İsa'nın iki doğasını ortaya koyan eski inançları sorgulamaya başlamıştır. Teslis karşıtı Hıristiyan gruplar arasında İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi, Üniteryenler ve Yehova Şahitleri yer almaktadır. ⓘ

Hıristiyanlar sadece İsa'nın kendisine değil, ismine de saygı duyarlar. İsa'nın Kutsal Adına yapılan adanmışlıklar Hıristiyanlığın ilk günlerine kadar uzanmaktadır. Bu adaklar ve bayramlar hem Doğu hem de Batı Hıristiyanlığında mevcuttur. ⓘ

İsa, kölelik karşıtı "The Liberator" gazetesinin künyesinde Siyah kölelerin kurtarıcısı olarak tasvir edilmiştir. ⓘ

İsa yine halka seslenip şöyle dedi: “Ben dünyanın ışığıyım. Benim ardımdan gelen, asla karanlıkta yürümez, yaşam ışığına sahip olur.” (TLC02 Kutsal Kitap Yeni Çeviri 2001, 2008)
Hans Holbein'ın tasviriyle Yuhanna 8:12 ⓘ

Hristiyanlara göre Yeşua'nın "dünyada kendine özgü bir önem"i vardır. Hristiyanlara göre Yeşua insanları Tanrı'ya yaklaştırmış ve Mahşer Günü dünyaya dönerek insanları bedensel dirilişlerinden önce ya da sonra yargılayacaktır. Kimilerine göre ise Yeşua'nın kurtarıcı rolü öteki dünyadan çok varoluşçu ya da toplumsal bir kimliktir; ve bazı araştırmacılar Yeşua'nın evrensel uzlaşıyı getireceğini savunur. Hristiyanlar Yeşua'ya Tanrı'nın beden almış hâli ve teslis de denilen Üçlü Birlik'teki üç hipostaz veya kişinin ikincisi olarak inanırken bazı gruplar teslis inancını kısmen ya da tamamen reddeder. ⓘ

Yahudi

Yahudilik, İsa'nın (ya da gelecekteki herhangi bir Yahudi Mesih'in) Tanrı ya da Tanrı'ya aracılık eden biri ya da Üçlü Birlik'in bir parçası olduğu fikrini reddeder. İsa'nın ne Tanah'taki Mesih kehanetlerini yerine getirdiğini ne de Mesih'in kişisel niteliklerini taşıdığını savunarak İsa'nın Mesih olmadığını kabul eder. Yahudiler, İsa'nın Üçüncü Tapınağı inşa etme, Yahudileri İsrail'e geri toplama, dünya barışını getirme ve insanlığı İsrail Tanrısı altında birleştirme kehanetlerini yerine getirmediğini savunur. Dahası, Yahudi geleneğine göre, MÖ 5. yüzyılda kehanetlerini ileten Malaki'den sonra peygamber gelmemiştir. ⓘ

Yahudilerin İsa'ya yönelik eleştirileri uzun süredir devam etmektedir ve MS 3. yüzyıldan 5. yüzyıla kadar yazılmış ve derlenmiş olan Talmud'da yer alan bir dizi hikâyeyi içermektedir. Bu hikâyelerden birinde, ahlaksız bir mürted olan Yeshu HaNozri ("Nasıralı İsa"), putperestliği yaydığı ve büyü yaptığı gerekçesiyle Yahudi yüksek mahkemesi tarafından idam edilir. Yeshu formu İbranice'de şu anlama gelen bir kısaltmadır: "adı ve anısı silinmiş olsun" anlamına gelir. Çağdaş bilim adamlarının çoğu bu materyalin tarihsel İsa hakkında hiçbir bilgi vermediğini düşünmektedir. Musa Maimonides tarafından 12. yüzyılın sonlarında yazılmış bir Yahudi hukuku eseri olan Mishneh Torah, İsa'nın "dünyanın çoğunluğunun hata yapmasına ve Rab'den başka bir tanrıya hizmet etmesine" neden olan bir "tökezleme bloğu" olduğunu belirtir. ⓘ

Ortaçağ İbrani edebiyatı, İsa'nın Pandera oğlu Yusuf'un oğlu olarak tanımlandığı anekdot niteliğindeki "İsa'nın Kıssası "nı (Toledot Yeshu olarak da bilinir) içerir (bkz. İsa'nın Kıssası). Bu anlatı İsa'yı bir sahtekâr olarak tasvir eder. ⓘ

Maniheizm

Maniheizm, Hıristiyanlık dışında İsa'ya saygı gösteren ilk örgütlü dindir. Zerdüşt, Gautama Buddha ve Mani ile birlikte dört peygamberden biri olarak kabul edilir. ⓘ

İslami

İslami hatla yazılmış Meryem oğlu İsa ismi ve ardından gelen selam onun üzerine olsun ⓘ

İslam'da önemli bir figür olan İsa (genellikle Kur'an'daki adıyla ʿĪsā), Allah'ın (Allāh) bir elçisi ve İsrailoğullarına (Benī İsrāʾīl) yeni bir kutsal kitap olan İncil (İslam'da İncīl olarak anılır) ile rehberlik etmek üzere gönderilen Mesih (al-Masīḥ) olarak kabul edilir. Müslümanlar Yeni Ahit'teki İncil anlatımlarını kısmen gerçek olarak kabul eder ve İsa'nın orijinal mesajının değiştirildiğine (tahrîf) ve Muhammed'in daha sonra onu yeniden canlandırmak için geldiğine inanırlar. İsa'ya (ve Tanrı'nın diğer tüm elçilerine) inanmak Müslüman olmak için bir gerekliliktir. Kur'an İsa'dan 25 kez -Muhammed'den daha sık- ismen bahseder ve İsa'nın diğer tüm peygamberler gibi Tanrı'nın mesajını yaymak için ilahi olarak seçilmiş ölümlü bir insan olduğunu vurgular. Kur'an İsa'nın bakire olarak doğduğunu onaylasa da, onun ne bir enkarnasyon ne de Tanrı'nın oğlu olduğu kabul edilir. İslami metinler katı bir tektanrıcılık (tevhit) kavramını vurgular ve putperestlik anlamına gelecek olan Tanrı'ya ortak koşulmasını yasaklar. ⓘ

Kur'an, Meryem'e Kutsal Ruh tarafından bakire olarak İsa'yı doğuracağının müjdelendiğini anlatır. Bakire doğumunu Allah'ın iradesiyle gerçekleşen bir mucize olarak adlandırır. Kur'an (21:91 ve 66:12) Allah'ın Meryem iffetliyken ona kendi ruhundan üflediğini belirtir. İsa, Ruh'un etkisiyle doğduğu için "Tanrı'dan gelen ruh" olarak adlandırılır, ancak bu inanç onun önceden var olduğu anlamına gelmez. ⓘ

Yahudi halkına hizmet etmesine yardımcı olması için İsa'ya kendi gücünden ziyade Tanrı'nın izniyle mucizeler gerçekleştirme yeteneği verilmiştir. Hizmeti sayesinde İsa, Muhammed'in bir öncüsü olarak görülür. Kur'an'da (4:157-159) İsa'nın öldürülmediği, sadece inanmayanlara öyle gösterildiği ve henüz hayattayken Tanrı tarafından göğe yükseltildiği söylenir. Bu ayetlerin çoğu klasik Sünni ve Oniki Şii yorumuna göre, İsa'nın sureti bir vekile (çoğunlukla havarilerden birine) giydirilmiş ve o da İsa'nın yerine çarmıha gerilmiştir. Bununla birlikte, bazı Ortaçağ Müslümanları (diğerleri arasında, el-Mufaddal ibn Ömer el-Cu'fi adı altında yazan gulat, Saflığın Kardeşleri, Ebu Hatim el-Razi, Ebu Tammam, Cafer ibn Mansur el-Yaman, Ebu Yakub el-Sicistani ve İbrahim el-Hamidi gibi İsmailî filozoflar, ve Sünni mistik el-Gazali) İsa'nın çarmıha gerilmesinin tarihselliğini onaylamış, İsa'nın insan formunun (bedeninin) çarmıhta ölmesine rağmen, gerçek ilahi doğasının (ruhunun) hayatta kaldığı ve göğe yükseldiği, dolayısıyla ölümünün sadece bir görüntü olduğu şeklindeki doketik görüşü benimsemişlerdir. Bununla birlikte, Müslümanlar için İsa'nın yaşamında önemli bir olay teşkil eden çarmıha gerilmesinden ziyade göğe yükselmesidir. Üçüncü gün dirilişinden söz edilmez ve ölümü İslami kurtuluş teorilerinde özel bir rol oynamaz. Bununla birlikte, İsa İslami eskatolojide merkezi bir figürdür: Müslümanlar onun zamanın sonunda dünyaya döneceğine ve Deccal'i (ad-Dajjal) öldürerek onu yeneceğine inanmaktadır. ⓘ

Kuran'a göre, Muhammed'in gelişi İsa tarafından önceden bildirilmiştir: "Meryem oğlu İsa'nın şöyle dediğini hatırlayın: 'Ey İsrailoğulları! Ben size Allah'ın elçisiyim, benden önce (gelen) yasayı doğrulayıcı ve benden sonra gelecek, adı Ahmed olacak bir elçiyi müjdeleyici olarak geldim'" (Kuran 61:6). Bu ayet aracılığıyla, ilk Arap Müslümanlar yeni inançları için mevcut dini geleneklerde ve İsa'nın sözde kehanetlerinde meşruiyet iddia ettiler. ⓘ

İsmailî inancı

Fâtımî döneminin ünlü Müslüman hukukçusu Kadı Nu'man'a göre İsa, Kur'an'da Mesih (el-mesîh) olarak anılır, çünkü o, kendisine cevap veren insanlara inançlarındaki kirleri, hastalıkları gidermek (mesâha) için gönderilmiştir; ister açık (zâhir) ister gizli (bâtın) olsun. Kadı Nu'man, Sembolik Yorumun Temeli (Esâsü't-te'vîl) adlı eserinde, Kur'an'da bahsedilen fiziksel doğum hikâyesinin (mîlâdü'z-zâhir) bir yorumu olarak İsa'nın ruhani doğumundan (mîlâdü'l-bâtın) bahseder. İsa'nın annesi Meryem'in, İsa'yı fiziksel olarak doğurmaktan ziyade onu besleyen ve eğiten (lâhik) biri için bir metafor olduğunu söyler. Kadı Nu'man, İsa'nın İbrahim'in saf soyundan geldiğini, tıpkı Ali ve oğullarının Fatıma aracılığıyla Muhammed'in saf soyundan gelmesi gibi. ⓘ

Ahmediye İslamı

Ahmediye Müslüman Cemaatinin İsa hakkında birkaç farklı öğretisi vardır. Ahmediler onun ölümlü bir insan olduğuna, çarmıha gerildikten sonra hayatta kaldığına ve Hindistan'ın Keşmir kentinde 120 yaşında doğal bir ölümle öldüğüne ve Roza Bal'a gömüldüğüne inanmaktadır. ⓘ

Dürzi İnancı

As-Suwayda Valiliği'ndeki Dürzi Al-masih (İsa) makamı. ⓘ

Dürzi inancında İsa Mesih ve Tanrı'nın önemli peygamberlerinden biri olarak kabul edilir ve tarihin farklı dönemlerinde ortaya çıkan yedi peygamber arasında yer alır. Dürziler "Yusuf ve Meryem'in oğlu" İsa'ya ve İncilleri yazan dört havarisine saygı gösterirler. ⓘ

Dürzi el yazmalarına göre İsa, En Büyük İmam ve Nihai Aklın (Akl) yeryüzündeki cisimleşmesi ve ilk kozmik ilkedir (Hadd) ve İsa ile Hamza ibn Ali'yi sistemlerinin bir parçasını oluşturan beş büyük göksel güçten birinin cisimleşmesi olarak görürler. Dürziler Hamza ibn Ali'nin İsa'nın reenkarnasyonu olduğuna ve Hamza ibn Ali'nin "Yusuf ve Meryem oğlu" Mesih İsa'nın eylemlerini yöneten gerçek Mesih olduğuna inanırlar, ancak "Yusuf ve Meryem oğlu" İsa gerçek Mesih'in yolundan saptığında, Hamza Yahudilerin kalbini ona karşı nefretle doldurdu - ve bu nedenle Dürzi el yazmalarına göre onu çarmıha gerdiler. Buna rağmen Hamza ibn Ali onu çarmıhtan indirdi ve dinini tebliğ etmesi için insanları hazırlamak amacıyla ailesinin yanına dönmesine izin verdi. ⓘ

Dürziliğin kurucularından birine atfedilen ve muhtemelen MS 1027 ile MS 1042 yılları arasında yazılmış olan bir mektupta Bahaüddin Muktena, Yahudileri İsa'yı çarmıha germekle suçlamıştır. ⓘ

Bahai İnancı

Bahai Dini'nin öğretisi İsa'yı Tanrı'nın bir tezahürü olarak kabul eder; bu Bahai peygamberler için kullanılan bir kavramdır - Tanrı ile insanlık arasında elçi olarak hizmet eden ve Tanrı'nın niteliklerini ve sıfatlarını yansıtan aracılar. Bahai kavramı, insanlığın ve tanrısallığın eşzamanlı niteliklerini vurgular; bu nedenle Hıristiyanlığın enkarnasyon kavramına benzer. Bahai düşüncesi İsa'yı Tanrı'nın Oğlu olarak kabul eder. Bahai düşüncesinde İsa, Tanrı'nın sıfatlarının mükemmel bir cisimleşmesiydi, ancak Bahai öğretileri, "Tanrı'nın özünün her yerde hazır ve nazır olması ve aşkınlığı" ile ilgili inançları nedeniyle, Tanrısallığın "tarif edilemez özünün" tek bir insan bedeninde bulunduğu fikrini reddeder. ⓘ

Bahai Dini'nin kurucusu Bahaullah, Tanrı'nın her tecellisi aynı ilahi sıfatlara sahip olduğundan, bunların Tanrı'nın önceki tüm tecellilerinin ruhani "dönüşü" olarak görülebileceğini ve Tanrı'nın her yeni tecellisinin ortaya çıkışının öncekilerin yerini alan bir dini başlattığını yazmıştır ki bu, aşamalı vahiy olarak bilinen bir kavramdır. Bahailer, insanlık olgunlaştıkça Tanrı'nın planının bu süreç boyunca aşamalı olarak ortaya çıktığına ve bazı zuhurların öncekilerin misyonlarını belirli bir şekilde yerine getirdiğine inanırlar. Bu nedenle Bahailer, Bahaullah'ın Mesih'in vaat edilen dönüşü olduğuna inanırlar. Bahai öğretileri, İsa'nın İncillerde tasvir edilen yönlerinin hepsini olmasa da birçoğunu doğrular. Bahailer bakire doğuma ve Çarmıha gerilme olayına inanırlar, ancak İsa'nın dirilişini ve mucizelerini sembolik olarak görürler. ⓘ

Diğer

Yaklaşık 10. yüzyıl Qocho'sundan bir Maniheist tapınak sancağı üzerinde tahtta oturan İsa imgesi ⓘ

Hıristiyan Gnostisizminde (artık büyük ölçüde yok olmuş bir dini hareket) İsa ilahi alemden gönderilmiş ve kurtuluş için gerekli olan gizli bilgiyi (gnosis) sağlamıştır. Gnostiklerin çoğu İsa'nın vaftiz edilirken "Mesih'in" ruhu tarafından ele geçirilen bir insan olduğuna inanıyordu. Bu ruh çarmıha gerilme sırasında İsa'nın bedenini terk etmiş, ancak ölümden dirildiğinde ona yeniden katılmıştır. Ancak bazı Gnostikler doketikti ve İsa'nın fiziksel bir bedene sahip olmadığına, sadece bir bedene sahipmiş gibi göründüğüne inanıyorlardı. ⓘ

Bazı Hindular İsa'nın bir avatar ya da bir sadhu olduğunu düşünmektedir. Hintli bir guru olan Paramahansa Yogananda, İsa'nın Elişa'nın reenkarnasyonu ve İlyas'ın reenkarnasyonu olan Vaftizci Yahya'nın öğrencisi olduğunu öğretmiştir. Aralarında 14. Dalai Lama Tenzin Gyatso'nun da bulunduğu bazı Budistler İsa'yı hayatını insanların refahına adamış bir bodhisattva olarak görmektedir. Yeni Çağ hareketi İsa hakkında çok çeşitli görüşlere sahiptir. Birçok Yeni Çağ öğretisinin kaynaklandığı Teosofistler, İsa'dan ruhani bir reformcu olan Üstat İsa olarak bahseder ve Mesih'in çeşitli enkarnasyonlardan sonra İsa'nın bedenini işgal ettiğine inanırlar. Urantia Kitabı İsa'nın Tanrı'nın 700.000'den fazla göksel oğlundan biri olduğunu öğretir. Scientologistler İsa'yı (Zerdüşt, Muhammed ve Buda gibi diğer dini figürlerle birlikte) "dini miraslarının" bir parçası olarak kabul ederler. Antony Theodore, Jesus Christ in Love adlı kitabında İsa'nın öğretilerinin Kur'an, Vedalar, Upanişadlar, Talmud ve Avesta'da yer alan mesajlarla temelde bir birlik olduğunu yazmaktadır. Ateistler İsa'nın ilahiliğini reddetmekle birlikte, onun hakkında akıl sağlığına meydan okumaktan "ahlaki üstünlüğünü" vurgulamaya kadar farklı görüşlere sahiptir (Richard Dawkins). ⓘ

Sanatsal tasvirler

İsa'nın 3. yüzyılda Dura Europos'ta bulunan bilinen ilk resimlerinden birinde İsa bir felçliyi iyileştiriyor ⓘ

Dura-Europos kilisesindeki en eski İsa tasvirlerinden bazıları kesin olarak 256 yılından öncesine tarihlenmektedir. Bundan sonra, İncil'den referanslar veya tarihi kayıtlar olmamasına rağmen, son iki bin yıl boyunca, genellikle kültürel ortamlardan, siyasi koşullardan ve teolojik bağlamlardan etkilenen çok çeşitli İsa tasvirleri ortaya çıkmıştır. Diğer Erken Hıristiyan sanatında olduğu gibi, en erken tasvirler 2. yüzyılın sonları veya 3. yüzyılın başlarına tarihlenir ve günümüze ulaşan resimler özellikle Roma Yeraltı Mezarları'nda bulunur. ⓘ

İsa'nın resimsel formda tasviri erken dönem kilisesinde oldukça tartışmalıydı. Beşinci yüzyıldan itibaren Doğu Kilisesi'nde düz boyalı ikonalar popüler hale gelmiştir. Bizans İkonoklazmı Doğu'daki gelişmelerin önünde bir engel teşkil etti, ancak 9. yüzyılda sanata yeniden izin verildi. Protestan Reformu imgelere karşı yeni bir direnç getirmiştir, ancak tamamen yasaklanması alışılmadık bir durumdur ve Protestanların imgelere karşı itirazları 16. yüzyıldan beri azalma eğilimindedir. Büyük resimlerden genellikle kaçınılmasına rağmen, artık çok az Protestan İsa'yı tasvir eden kitap resimlerine itiraz etmektedir. İsa tasvirlerinin kullanımı Anglikanlar ve Katolikler gibi mezheplerin liderleri tarafından savunulmaktadır ve Doğu Ortodoks geleneğinin önemli bir unsurudur. ⓘ

Başkalaşım, Doğu Hıristiyan sanatında önemli bir temaydı ve ikona boyama eğitimi almış her Doğu Ortodoks keşişi, bunu tasvir eden bir ikona boyayarak sanatını kanıtlamak zorundaydı. İkonalar öpücük ve secde gibi dışsal hürmet işaretleri alır ve ilahi lütfun güçlü kanalları oldukları düşünülür. Rönesans, İsa tasvirlerine odaklanan bir dizi sanatçıyı ortaya çıkardı; Fra Angelico ve diğerleri, düzenli görüntülerin sistematik gelişiminde Giotto'yu takip ettiler. ⓘ

Protestan Reformu'ndan önce haç Batı Hıristiyanlığında yaygındı. Üzerinde İsa'nın çarmıha gerildiği bir haç modelidir. Haç, 13. yüzyılda sunağın merkezi süsü haline gelmiş ve o zamandan beri Roma Katolik kiliselerinde neredeyse evrensel bir kullanım olmuştur. ⓘ

İsa, Doğuş sahnesini tasvir eden Noel kreşlerinde bir yemlikte (yemlik) bir bebek olarak görünür. Ona tipik olarak Meryem, Yusuf, hayvanlar, çobanlar, melekler ve Magi eşlik eder. Assisili Francis (1181/82-1226), muhtemelen kendisi başlatmamış olsa da, kreşi popüler hale getirmesiyle tanınır. Kreş, 17. ve 18. yüzyıllarda Güney Avrupa'da popülerliğinin doruğuna ulaşmıştır. ⓘ

İlişkili kalıntılar

İtalya'daki Torino Kefeni, İsa'ya ait olduğu iddia edilen en iyi bilinen kalıntı ve insanlık tarihinde üzerinde en çok çalışılan eserlerden biridir. ⓘ

MS 70 yılında Kudüs'ün Romalılar tarafından kuşatılmasıyla yaşanan büyük yıkım, 1. yüzyıl Yahudiye'sine ait eserlerin günümüze ulaşmasını çok nadir hale getirmiş ve 1. yüzyılın son bölümünden 2. yüzyıla kadar Yahudilik tarihi hakkında neredeyse hiçbir doğrudan kayıt kalmamıştır. Margaret M. Mitchell, Eusebius'un (Ecclesiastical History III 5.3) ilk Hıristiyanların Kudüs'ün son kez kapatılmasından hemen önce Pella'ya gitmek üzere Kudüs'ten ayrıldıklarını bildirmesine rağmen, Kudüs Kilisesi'nin ilk dönemlerine ait birinci elden hiçbir Hıristiyan eşyasının bize ulaşmadığını kabul etmemiz gerektiğini yazmaktadır. Joe Nickell şöyle yazmaktadır: "Araştırmaların da gösterdiği gibi, İsa'ya ait güvenilir bir şekilde doğrulanmış tek bir kalıntı bile yoktur." ⓘ

Bununla birlikte, Hıristiyanlık tarihi boyunca, İsa'ya atfedilen bir dizi kalıntı iddia edilmiş, ancak bunlara şüpheyle yaklaşılmıştır. 16. yüzyıl Katolik ilahiyatçısı Erasmus, kutsal emanetlerin çoğalması ve Çarmıha Gerilme'de kullanılan haça ait olduğu iddia edilen ahşaptan inşa edilmiş olabilecek binaların sayısı hakkında alaycı bir şekilde yazmıştır. Benzer şekilde, uzmanlar İsa'nın üç çiviyle mi yoksa dört çiviyle mi çarmıha gerildiğini tartışırken, en az otuz kutsal çivi Avrupa'da kutsal emanet olarak saygı görmeye devam etmektedir. ⓘ

İsa'nın başına takıldığı iddia edilen dikenli tacın kalıntıları gibi bazı kutsal emanetler sadece mütevazı sayıda hacı kabul ederken, Torino Kefeni (İsa'nın Kutsal Yüzü'ne yönelik onaylanmış bir Katolik bağlılığıyla ilişkilidir), aralarında Papa John Paul II ve Benedict XVI'nın da bulunduğu milyonlarca kişiyi kabul etmiştir. ⓘ

Bilim dünyasında

"İyi Çoban", Callixtus Katakombu, 3. yüzyıl (bkz. Yuhanna 10:11) ⓘ

Yeşua bir felçliyi iyileştiriyor, Dura Europos Kilise Evi, 3. yüzyıl ⓘ

Bazı araştırmacılara göre Yeşua, Roma İmparatoru Augustus zamanında, o dönemde Roma İmparatorluğu'na bağlı olan Beytüllahim'de MÖ 4'te dünyaya gelmiştir. Kendisinin, soyunun ve müritlerinin Aramice konuştuğu, bunun yanında İbranice ve Grekçeyi de anladığı ifade edilir. Bazı kaynaklara göre Beytüllahim yer adı değil, Yeşua'nın doğumu sırasında gökyüzünde görülen çok parlak yıldız gibi bir nesnedir. Bu iddiaya göre Beytüllahim tabiri Yeşua'nın nerede değil, ne zaman doğduğunu göstermektedir. ⓘ

Doğum ve ölüm tarihleri ile ilgili olarak kimi tarihçiler ve araştırmacılar farklı görüşler belirtirler. Memleketine atfen Nasıralı Yeşua olarak da bilinir. ⓘ

Mesih Efsanesi teorisi

Bazı tarihçi ve araştırmacılar, Yeşua'nın gerçek bir şahsiyet olduğu konusunda şüphecidirler. Adının Yeni Ahit kaynaklı dinî metinlerde sıkça geçmesine rağmen tarihî belgelerde kendisinden bahsedilmemesi, kendisi hakkındaki bazı anlatıların daha önceki efsanelerde de aynen yer alması gibi sebeplerle onun mitolojik bir karakter olabileceğini düşünmektedirler. Bu görüşte olan araştırmacıların Yeşua hakkındaki teorilerine genel olarak Mesih Efsanesi teorisi denilmektedir. Bu teoriyi savunanların hemfikir oldukları noktalar şöyle sıralanabilir: Yeşua'dan bahseden ve miladi birinci asra ait birincil derecede kaynağın olmaması ve Hristiyanlıktaki ibadetlerin, kendisinden önce ortaya çıkmış putperest dinlerde köklerinin olması. ⓘ

Yeşua'nın tarihselliği

Günümüzde neredeyse bütün uzmanlar tarafından gerçekten yaşadığı düşünülen Yeşua'nın varlığının araştırılması için tarihçiler Sinoptik İnciller'i (Matta, Markos ve Luka) birincil kaynak olarak gösterir. ⓘ

Hristiyanlıkta

Hayatı

Yeşua'yı öğrencileriyle konuşurken tasvir eden bir eser, Brooklyn Müzesi ⓘ

Hristiyan tarihçi ve teorisyenlerin çoğu, Yeşua'nın Celileli bir öğretmen ve marangoz olduğu, şifa dağıttığı, Yahya tarafından vaftiz edildiği, "halkı isyana teşvik etmek" suçuyla, Yahudi din adamlarının tahriklerine kanan Roma İmparatorluğu'nun Yahudiye eyaletinin valisi Pontius Pilatus'un emri ile Kudüs'te çarmıha gerildiği konusunda hemfikirdir. Hristiyanlık teolojisinde kullanılan, Yeşua'nın yaşamına dair ana kaynaklar Yeni Ahit'teki dört kanonik incildir (Matta, Markos, Luka ve Yuhanna). Genel kabule göre bunlar Yeşua'nın ölümünden 60-70 yıl sonra, I. yüzyılda yazılmışlardır. Hristiyanlığın bakış açısına göre, Eski Ahit'te yer yer ileride zuhur edeceği vadedilen Mesih, Yeşua'dır. ⓘ

Yeşua'nın Davud'un soyundan geldiğine inanılır. Yahudi toplumu içinde doğup büyüyen Yeşua'nın yaşadığı dönemde Yahudilerin geleneksel olarak babalarının ismiyle anılması sebebi ile Yeşua yaşamı süresince, üvey babasına izafeten Yosef oğlu Yeşua olarak tanınmıştır. Dinî anlatılara göre annesi Meryem, Levioğulları soyundan geliyordu. Matta İncili'nde Meryem'in kocası Yusuf'un soyağacı verilir ve bu, Kral Yehoyakin'e dayandırılır. Yeremya 22:28-30'da Yehoyakin'in soyuna konulmuş bir lanetten söz edilir. Matta'daki soyağacı ile Yeşua'nın lanetli bir soydan gelmediği açıklanır. İnanca göre Yusuf, Yeşua'nın biyolojik babası olsaydı Davud'un krallık tahtına oturamazdı. Luka İncili'nde ise Meryem'in soyağacı verilir. Bu soy kaydında Meryem'in Yehoyakin'in soyundan değil Peygamber Natan aracılığıyla Kral Davud'a kadar uzanan soydan geldiği açıklanır. ⓘ

Yeşua'nın tabiatı

Yeşua'yı sırtında çarmıha gerildiği haçı taşırken gösteren bir ikona ⓘ

Hristiyan inancında Yeşua Tanrı'nın Oğlu ve Tanrı'nın enkarnasyonudur. O, Baba (Tanrı) ile insanlar arasında aracı, Tanrı'nın sözlerinin beden bulmuş biçimi, beklenen Mesih, kurtarıcı, Rab, Tanrı ile aynı "öz"den olan, güçlü Tanrı, tek insan, dünyanın tek kralı, Üçlü Birlik'teki kişilerden "Oğul"dur. Yeşua için kullanılan oğul ifadesi biyolojik bir anlam içermemektedir, Tanrı'nın babalığı ruhanî bir babalıktır. Hristiyanlık inancına göre Yeşua, insanların günahlarının bağışlanması için çarmıhta bedenen can vermiştir. ⓘ

Yeşua'nın tanrısal ve insani özellikleri farklı mezheplerce farklı yorumlanır. Hristiyanlığın monofizit görüşüne göre insani tabiatı ile tanrısal tabiatı, tanrısal özü altında erimiş ve ayrılmaz, bölünmez tek bir tabiat meydana gelmiştir. Çarmıhta sadece insanî tabiatı acı çekmiştir. Tanrısal tabiatı acı çekmemiştir. ⓘ

Diofizit görüşe göre ise insani ve tanrısal olmak üzere birbirinden bağımsız iki tabiatı vardır. Çarmıha gerildiğinde tanrısal tabiatı bedeninden ayrılmış, sadece insani tabiat acı çekmiştir. Meryem, insan olan Yeşua'nın annesidir, dolayısıyla da ona Theotokos, yani Tanrı anası denemez. Ortodoks, Katolik ve Protestanlara göre Yeşua'nın insani ve tanrısal iki tabiatı olup bunlar asla birleşmezler, karışmazlar ve ayrılmazlar. ⓘ

İslam'da

Hayatı

Doğumu

İslâmiyetin ana metni Kurân'a göre Îsâ, biyolojik veyâ ruhsal bir babası olmayarak, mûcizevî bir sûrette, annesinin rahminde yaratılmıştır. Kurân'da buna bir misâl olarak, toprağa insan sûreti verilip can ilka edilmesi sonucu babasız yaratılan Âdem Peygamber örnek getirilir ve iki peygamberin yaratılışı aynı mucize kategorisinde vurgulanır. Kur'an'da İsa'nın bir anne-baba ilişkisinden değil, sadece bir anneden meydâna geldiğini vurgulamak için birçok âyette, annesine izâfeten "Meryem oğlu İsa" şeklinde zikredilir. İnsanlar, doğduğunda, Şeytan tarafından dürtülüp rahatsız edilir ve ağlarlar. Meryem oğlu İsa, Şeytan'ın dokunup rahatsız edemediği kişidir. ⓘ

Yaşadığı dönem hakkındaki ihtilaflar

Hristiyan geleneklerinin etkisiyle, İslâm bilginleri, Meryem oğlu İsa'nın, MS 1. yüzyılda risâlet görevini yerine getirdiğini zımnî olarak kabûl etmektedir veyâ İslâm'ın temel metni Kurân ile çatışma arzetmediği ve ayrıca akîde konusunda bir mesele olmadığı için bu konuda bir îtirazda bulunmamaktadırlar. Bununla birlikte, İslâm bilginlerinin târih boyunca yazmış oldukları eserlerde, Meryem oğlu İsa'nın ve en bilinen çağdaşları Zekeriya ve Yahya Peygamberlerin ve Meryem Ana'nın hakkında Hristiyan gelenekleriyle uyumsuzluk gösteren pek çok vakâ rivâyet edilmiştir. Meryem Ana'nın şeceresi de bunlardan birisidir. Bu örneklerden bir diğeri Ashab-ı Karye vakâsıdır. Bâzı tefsir yazarları, Ashab-ı Karye vakâsının, İsa'nın yolladığı elçiler ile ilgili olduğunu ve bu olayın Antakya'yı yöneten Antihas oğlu Antihas (انطيخس بن انطيخس) adındaki bir hükümdar zamânında yaşandığını rivâyet etmektedirler. ⓘ

MS 1. asra aykırı duran bu rivâyetlerin dışında, İsa'nın Hristiyan geleneğinde anlatılandan asırlar önce yaşadığını açıkça savunan rivâyetler de İslâm geleneğinde görülmektedir. Ahmed Sirhindî de mektuplarından ikisinde, onun Eflâtun (MÖ y. 427-347) zamanında yaşadığını ve tebliğinin Eflatun'a ulaştığını dile getirir. Taberi'nin rivâyetlerinde, Makedonyalı İskender'in Babil'i ele geçirmesinin altmış beşinci senesinde (yaklaşık MÖ 266) İsa'nın doğduğunu kabûl eden Farslar; İskender'in Babil'i fethinin üç yüz üç sene sonrasında (y. MÖ 28) İsa'nın doğduğuna inanan Hristiyanlar, Makedonyalı İskender'in hakimiyetiyle İsa'nın doğumu arasında elli bir sene geçtiğini (en geç MÖ 272) kabûl eden Zerdüştler vardı. ⓘ

İslam'daki özel konumu

Mesih olarak âhir zamanda geri dönecek olması

Kurân'da açıkça Meryem oğlu İsa'nın âhir zamanda geri gelip gelmeyeceği yazılı değildir. Âhir zamanda İsa'nın geleceğinin haber verildiği hadisler vardır. İsa, geldiğinde Deccâl'i helâk edecektir. Ancak, İslâm bilginleri, Deccâl'in mâhiyeti, İsâ'nın gelişinin mâhiyeti ve Deccâl'i helâk edişinin mâhiyeti konusunda oldukça farklı yorumlar yapmışlardır. ⓘ

Yaşadığı dönem hakkındaki ihtilaflar

Yeşua'nın Yahudi toplumlarındaki hayat öyküsü Toledot Yeşu'nun bir versiyonunda Yeşua'nın MÖ 90 civarında yaşadığı anlatılır. ⓘ

Ayrıca bakınız

• Yeni Ahit
• Hulûl
• Mesih
• Meryem, Miryam, İmran ⓘ

İlgili film ve diziler

• "The King of Kings" (1927) Fragman 10 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• "King of Kings" (1966)
• "The Passion of the Christ" (2004) Fragman 26 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• "Magdalena: Released from Shame" (2007)
• "Zeitgeist: The Movie" (2007) [1] 25 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• "A History Of God 27 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi."
• "Son of God" (2014)
• "Messiah" (2019) ⓘ

Bibliyografya

• Bursevî, İsmail Hakkı (2012). Sabûnî, Muhammed Ali (Ed.). Rûhu'l-Beyân Tefsîri. Damla Yayınevi. ISBN 975-381-117-9.
• Cânan, İbrâhim. Hadis Ansiklopedisi, Kütüb-i Sitte ve Tercümesi. Akçağ Yayınevi.
• Crossan, John D.; Watts, Richard G. (1999). Who Is Jesus?: Answers to Your Questions About the Historical Jesus. Westminster John Knox Press. ISBN 978-0-664-25842-9.
• Dunn, James D.G. (2003). Jesus Remembered. Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 978-0-8028-3931-2.
• Eddy, Paul R.; Boyd, Gregory A. (2007). The Jesus legend: a case for the historical reliability of the synoptic Jesus tradition. Baker Academic. ISBN 978-0-8010-3114-4.
• Ehrman, Bart (1999). Apocalyptic Prophet of the New Millennium. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-983943-8.
• Grudem, Wayne (1994). Systematic Theology: An Introduction to Biblical Doctrine. Grand Rapids, MI: Zondervan. ISBN 978-0-310-28670-7.
• İbn-i Kesîr, Ebu'l-Fida İsmail İmâduddin (1996). Karlığa, Bekir; Çetiner, Bedrettin (Edl.). Hadislerle Kur'an-ı Kerîm Tefsîri. Çağrı Yayınları.
• Levine, Amy-Jill (2006). "Introduction". Levine, Amy-Jill; Allison, Dale C.; Crossan, John D. (Edl.). The Historical Jesus in Context. Princeton Univ Press. ISBN 978-0-691-00992-6.
• Michalopoulos, Dimitri (2017), "Turanian and Turkic Migrations into Europe: The Testimony of the Greek Sources", in 10. Balkan Tarihi Kongresi (ISBN No: 978 605 867 098-3), pp. 401–410.
• Sanders, Ed P. (1993). The Historical Figure of Jesus. Allen Lane Penguin Press. ISBN 978-0-7139-9059-1.
• Taberî, Ebu Cafer (1991). Milletler ve Hükümdarlar Tarihi, c. III. MEB Yayınları.
• Theissen, Gerd; Merz, Annette (1998). The Historical Jesus : a Comprehensive Guide. Fortress Press. ISBN 978-1-4514-0863-8. ⓘ