Kufe

Kufe الكوفة ⓘ
Şehir
Kufe Kufe'nin Irak içindeki konumu
Koordinatlar: 32°01′48″N 44°24′00″E
Ülke	Irak
Valilik	Necef
Saat dilimi	GMT+3

Kufe (Arapça: الْكُوفَة al-Kūfah), Kufah olarak da yazılır, Irak'ta Bağdat'ın yaklaşık 170 kilometre (110 mil) güneyinde ve Necef'in 10 kilometre (6,2 mil) kuzeydoğusunda bir şehirdir. Fırat Nehri kıyısında yer almaktadır. Tahmini nüfusu 2003 yılında 110.000 idi. Şu anda Kufe ve Necef, dış dünyada çoğunlukla 'Necef' olarak bilinen tek bir kentsel alan olarak birleştirilmiştir. ⓘ

Samarra, Kerbela, Kadhimiya ve Necef ile birlikte Kufe, Şii Müslümanlar için büyük önem taşıyan beş Irak şehrinden biridir. Şehir, MS 638'de (17 Hicret) ikinci Raşidun halifesi Ömer ibn El-Hattab döneminde general Sa'd ibn Ebi Vakkas tarafından kurulmuştur. Kufe, dördüncü halife Ali ibn Ebi Talib tarafından Raşidun Halifeliğinin başkenti yapıldı. Kufe aynı zamanda Abbasi Halifeliği'nin de kurucu başkentiydi. İslam Altın Çağı boyunca Kufe gramercilerine ev sahipliği yapmıştır. Kufi yazısı adını şehirden almıştır. ⓘ

Kûfe (Arapça: الكوفة, El-Kūfah), Irak'ın Necef ilinde (muhafaza) bir şehir. ⓘ

Tarihçe

Kufe Ulu Camii, MS 1915 ⓘ

Ömer döneminde kurulmuştur

Arapların 636'da Yermük Savaşı'nda Bizans İmparatorluğu'na karşı kazandığı zaferden sonra, Kufe MS 637-638'de, Basra ile aynı zamanda kuruldu ve adını aldı. Kufe ve Basra, askeri üsler ve idari merkezler olarak hizmet veren Irak'ın iki amsar (garnizon şehri) idi. Peygamber'in sahabesi Saʻd ibn Ebî Vakkas tarafından Lakhmid Arap şehri El-Hirah'a bitişik bir ordugâh olarak kurulmuş ve yedi bölümden oluşan bir şehir haline getirilmiştir. Arap olmayanlar şehri başka isimlerle tanıyordu: Abdu'l-Mâlik'in 691'deki birleştirmelerinden önce Hîre ve Akulah. Arabistan'daki Yahudilerin topraklarını savaşçılarına tahsis eden Ömer, 640 yılında Hayber Yahudilerinin Kûfe'deki bir toprak şeridine taşınmasını emretti. 640'larda Kufalı halk, Ömer'in valisinin savaş ganimetlerini adaletsizce dağıtmasından rahatsızdı. Ömer 642'de Saʻd'ı kendisini suçlayanlarla birlikte Medine'ye çağırdı. Saʻd'ın masum olduğunu tespit etmesine rağmen, Ömer kötü duyguları önlemek için onu görevden aldı. Ömer ilk olarak Ammar b. Yasir'i, ikinci olarak da Basra'nın ilk valisi Ebû Mûsâ el-Eşʻarî'yi atadı; ancak Kufeli kışkırtıcılar ikisini de kabul etmedi. Ömer ve Kufeliler sonunda el-Muğîre ibn Şuʻbe üzerinde anlaştılar. ⓘ

Basra ve Irak'ın diğer bölgelerini fethettikten sonra Mokhtar Al Thaqafi liderliğindeki Thaqafids hanedanı tarafından da birkaç yıllığına fethedildi. ⓘ

Şehir, Parto-Sasani mimarisine göre dairesel bir planda inşa edilmiştir. ⓘ

Osman'ın dönemi

El-Velid Valiliği

Ömer'in ölümünün (644) ardından halefi Osman 645'te Muğire'nin yerine Velid ibn Ukbe'yi getirdi. Bu olay Arapların Tevvec'den Osman ibn Ebi'l-As komutasında Batı İran'ı fethetmeye devam ettikleri sırada gerçekleşir, ancak 640'ların sonlarında bu güçler gerileme yaşar. ⓘ

Gerilemeler ve Ebu Musa'nın valiliği

Osman 650'de İran sınırını yeniden düzenledi; hem Basra hem de Kufe yeni valiler aldı (Kufe'nin durumunda Sa'id ibn al-'As) ve doğu Basra'nın komutası altına girerken, bunun kuzeyi Kufe'nin komutası altında kaldı. Kufe'deki az sayıda ama dikkat çekici sorun çıkaranlar 654'te Sa'id'in görevden alınmasını istediler ve bunun yerine Osman'ın herkesi memnun etmek için onayladığı Ebu Musa'nın dönüşünden memnuniyet duyduklarını gösterdiler. Kufe, azınlık da olsa kışkırtmaların kaynağı olmaya devam etti. 656'da Mısırlı kışkırtıcılar Kûfe'dekilerle işbirliği yaparak Medine'de Halife Osman'ın üzerine yürüdüklerinde, Ebu Musa kışkırtıcılara boşuna nasihat etti. ⓘ

Ali'nin dönemi

Osman'ın isyancılar tarafından öldürülmesi üzerine vali Ebu Musa Kufe'de şiddet içermeyen bir ortamı yeniden tesis etmeye çalıştı. Medine'deki ve diğer yerlerdeki Müslümanlar Ali bin Ebu Talib'in halifelik hakkını destekliyordu. Ali, askeri sınırları daha etkin bir şekilde yönetebilmek için başkenti Medine'den Kufe'ye kaydırdı. ⓘ

Halife Osman'ın acımasızca öldürülmesinden rahatsız olan ve Halife Osman'ın öldürülmesinin yol açtığı karışıklığı kullanarak kendisi ve ailesi için Halifeliği ele geçiren Suriye halkı ve valileri Muaviye intikam talep etti. Muaviye, Osman'ın öldürülmesinden Ali'yi sorumlu tutmak için kampanyasını sürdürürken, hizipler gelişti. Zaten duygu yüklü bir atmosferde Muaviye'nin, Ali Osman'ın intikamını almadan Ali'ye Halife olarak biat etmeyi reddetmesi sonunda savaşa yol açtı. ⓘ

Ali, Kufe Ulu Camii'nde namaz kılarken Harici Abd-al-Rahman ibn Muljam tarafından saldırıya uğradı. Sabah namazında secde ederken ibn Mülcem'in zehir kaplı kılıcıyla yaralandı. ⓘ

Emeviler dönemi

Ziyad Valiliği

I. Muaviye, Hasan'ın Medine'ye göç etmesinin ardından, Müslümanlar arasında açık bir savaşı önlemek için halifelik hakkından feragat etmesini öngören bir barış anlaşmasıyla Ziyad ibn Ebihi Al'ı Kufe Valisi olarak atadı. Hucr ibn Adi gibi Hasan'ın takipçilerinden bazıları barış anlaşmasından memnun değildi ve yeni valinin fermanlarına göre yollarını değiştirmediler. Bu durum hükümdara karşı bir isyana yol açtığı için giderek daha fazla dikkat çeker hale geldi. Ancak Ziyad ibn Ebihi aynı derecede keskin bir stratejist ve siyasetçiydi ve isyancıların yönetimine karşı çıkardığı tüm zorlukları bastırmayı başardı. ⓘ

İsyanlar

Emeviler dönemi boyunca, şehrin Ömer ibn Hattab tarafından kurulmasından bu yana olduğu gibi, Kufe sakinleri arasında yöneticilerine isyan edenler oldu. I. Yezid'in İkinci Emevi Halifesi olarak ilan edilmesi Kufalılar arasında bir isyana yol açtı ve Kufalılar yardım ve liderlik için Muhammed'in torunu Hüseyin'e başvurdular. Yezid, isyanı bastırması ve Halifeliğini kabul etmemesi halinde Hüseyin'i öldürmesi için Ubeydullah ibn Ziyad'ı yeni vali olarak atadı ve bu durum Kerbela Savaşı ile sonuçlandı. El-Muhtar'ın kısa süren hükümdarlığı ve Emeviler dönemindeki El-Haccac Valiliği sırasında nispeten sakin bir dönem yaşandı. ⓘ

Abbasi dönemi

Saffah'ı Kufe'de biat alırken tasvir eden Bel'ami'nin Tarikhnamesinden bir folyo ⓘ

749'da el-Hasan ibn Qahtaba yönetimindeki Abbasiler Kufe'yi aldılar ve başkent yaptılar. 762'de merkezlerini Bağdat'a taşıdılar. Emeviler ve erken Abbasiler döneminde Kufe'nin önemi yavaş yavaş halife siyasetinden İslami teori ve pratiğe kaydı. Şehir 905, 924 ve 927 yıllarında Karmatiler tarafından yağmalandı ve yıkımdan sonra hiçbir zaman tam olarak toparlanamadı. ⓘ

İslam teolojisi ve ilminde Kufe

Wael Hallaq, Medine ve daha az ölçüde Suriye'nin aksine, Irak'ta Muhammed peygamberin zamanına kadar uzanan kesintisiz bir Müslüman veya İsmailî nüfus olmadığını belirtmektedir. Bu nedenle Maliki'nin (ve Ezvai'nin) toplumun amal () uygulamasına yönelik itirazları geçerli olamazdı. Bunun yerine Irak halkı, oraya yerleşen Muhammed'in sahabelerine ve Hicaz'dan en çok saygı duydukları gruplara güveniyordu. Sünni düşünce ekolünün kurucularından biri olan Ebu Hanife, 730'larda Zeydi İsyanı'nı desteklemiş bir Kufeliydi; onun içtihatları sistematik hale getirildi ve Şeybani gibi diğer Kufeliler tarafından Iraklı olmayan rakiplerine karşı (Malikilik başta olmak üzere) savunuldu. ⓘ

Hallaq'ın "fakihlere adanmış önemli bir erken dönem biyografi çalışması" olarak nitelendirdiği Şirazi'nin "Tabakat "ı, İslam hukukunun 84 "yüksek şahsiyetini" kapsıyordu; Kufe'de bu sayı 20'ydi. Dolayısıyla Kûfe, Basra'nın (17) yaklaşmasına rağmen sadece Medine'nin (22) geçtiği bir merkezdi. Kufeliler, Muhammed'in sahabelerinin en önde gelenlerinin bu şehri yurt edindiklerini iddia edebilirlerdi: sadece İbn Ebu Vakkas, Ebu Musa ve Ali değil; aynı zamanda Abdullah ibn Mes'ud, Farslı Selman, Ammar ibn Yasir ve Huzayfa ibn Yaman. Hallaq, Ebu Hanife'den önceki fakihler arasında Sa'id ibn Cübeyr, İbrahim en-Nakha'i ve Hammad ibn Ebi Süleyman'ı sayar ve Emir eş-Şa'bi'yi içtihat ilminde öncü kabul eder. ⓘ

Ayrıca İmam Muhammed el-Bakır ve oğlu Cafer es-Sadık Medine'den Kufe hukukuna katkıda bulunan kararlar vermişlerdir ve bugün de Şii hukuku onları örnek almaktadır. İmam Ebu Hanife de el-Bakır'dan ve özellikle de el-Sadık'tan ders almıştır. Sonuç olarak, Hanefi ekolü doktriner olarak Sünni olsa da, pratik açıdan Hanefi hukuku İmami hukukuna diğer hukuk ekollerinden, yani Malik, Şafii ve İbn Hanbel'den daha yakındır. ⓘ

Kufe aynı zamanda, Kufelilerin müfessir Mücahid'e (702'de Mekke'ye kaçana kadar) atfettiği ilk Kur'an yorumlama merkezlerinden biriydi. Ayrıca genel gelenekleri Hadis olarak kaydetmiştir; 9. yüzyılda Yahya ibn Abdülhamid el-Himmani bunların birçoğunu Müsned'de derlemiştir. ⓘ

Kufe'nin Şam'a muhalefeti göz önüne alındığında, Kufalı gelenekçilerin Emevi tarihine dair kendi görüşleri vardı. Tarihçi Ebu Mikhnaf el-Ezdi (ö. 774) onların anlattıklarını Abbasi yönetimi altında popüler hale gelen rakip bir tarih olarak derledi. Bu tarih günümüze ulaşmamıştır ancak Taberi gibi daha sonraki tarihçiler bu tarihten geniş alıntılar yapmışlardır. ⓘ

Kufe aynı zamanda Arap dilinin en eski yazısı olan kufi yazının geliştirildiği yerdir. Alim el-Kalkaşandi'nin belirttiği gibi, "Arap yazısı [hat] şu anda Kufi olarak bilinen yazıdır. Şimdiki bütün eller ondan gelişmiştir." Moritz'in Encyclopaedia of Islam'da belirttiğine göre, daha sonra Kufi olarak bilinen köşeli yazının kökeni Kufe şehrinin kuruluşundan yaklaşık bir asır öncesine dayanmaktadır. Kufi yazısı, İslam öncesi dört Arap yazısından biri olan el-Hiri (Hirah'ta kullanılan) yazısından türetilmiştir. (Diğer üçü el-Anbari (Anbar'dan), el-Mekki (Mekke'den) ve el-Madani (Medine'den) idi). Arapça kitapların bir fihristi olan ünlü Kitab al-Fihrist'in yazarı İbn al-Nadim (ölümü yaklaşık 999), ilk bölümün bir kısmını hat sanatına ayırmıştır. İslami rejim altında doğa tasvirleri kesinlikle yasak olduğu için surelerin seramik süslemede kullanıldığı 8. yüzyılda dekoratif bir mükemmelliğe ulaşan bu yazıyı nitelemek için 'kufi' kelimesini kullanan ilk kişidir. El-Fihrist, Kufe ekolünden ve onun rakibi Basra ekolünden birçok nahiv filologunun biyografisini içerir. Üçüncü bir bölüm her iki okulun nahivcilerini ele alır. ⓘ

Abbasi sonrası tarih

Kufan sikkeleri, 1989 yılında Rusya'nın en kuzeyindeki Arkhangelsk'in hemen yanında, Dvina ağzında bulunan çeşitli kökenlere sahip çok sayıda gümüş sikke arasında yer alıyordu. Kufan sikkeleri, istifte Avrupalı olmayan tek sikkelerdi ve Kufa'nın bir zamanlar sahip olduğu çok geniş kapsamlı dolaylı ticaret bağlantılarına tanıklık ediyordu. Definenin Kufe'nin servetinin zirvesini çoktan geride bıraktığı 12. yüzyılın başlarında gömüldüğü tahmin ediliyor, ancak sikkeler uzak kuzeye çok daha erken bir zamanda ulaşmış olabilir. ⓘ

Kufe 11. yüzyılda sürekli saldırı altında kalmaya başladı ve sonunda küçülerek önemini yitirdi. Son yüzyılda Kufe'nin nüfusu yeniden artmaya başladı. Şii Müslümanlar için önemli bir hac yeri olmaya devam etmektedir. ⓘ

Coğrafya

Kufe, Fırat Nehri kıyısında yer almaktadır. Bağdat'ın 170 kilometre (110 mil) güneyinde ve Necef'in 10 kilometre (6,2 mil) kuzeydoğusundadır. ⓘ

Dini önemi

Kasaba birçok Şii Müslüman âlim yetiştirmiştir. Ayrıca Şiiler için önemli binalar da içermektedir:

• Kufe Ulu Camii, Halife Ömer'in şehri kurmasının ardından 7. yüzyılın ortalarında inşa edilmiştir. Cami, Hüseyin bin Ali'nin ilk kuzeni Müslim bin Akil'in, yoldaşı Hani bin Urve'nin ve devrimci El Muhtar'ın kalıntılarını barındırmaktadır. Cami aynı zamanda Peygamberler ve Ali ibn Ebi Talib ile ilgili birçok önemli mekânı da barındırmaktadır; bunların arasında Ali ibn Ebi Talib'in Sücûd (Arapça: سُـجـود, Secde) halindeyken başına ölümcül bir darbe aldığı yer de bulunmaktadır.
• Ali'nin evi
• Zeyd ibn Ali'nin mezarı
• Hüseyin'in ölümünden sonra hasımları tarafından yüzülen derisinin bir kısmının bulunduğu Al-Hannanah Camii
• Maytham al-Tammar'ın mezarı
• Kumeyl ibn Ziyad'ın mezarı
• On İki Şii mezhebinin On İkinci İmamı ile ilişkilendirilen Al-Sahlah Camii ⓘ

Kufe ile ilgili kişiler

• Ali ibn Ebi Talib
• Esbat ibn Muhammed
• Hüseyin bin Ali
• Müslim ibn Akil
• Mukhtar al-Thaqafi
• Yakub ibn İshak el-Kindi
• Ebu Hanife
• Süfyan el-Tevri
• Alqama ibn Qays
• Dawud al-Zahiri
• Abd Allah ibn Mes'ud
• Abd-Allah ibn Aamir Hadhrami
• El-Esved ibn Yezid
• Masruq ibn al-Ajda'
• Cabir ibn Hayyan
• Al-Qa'qa' ibn Amr al-Tamimi ⓘ

Tarihi

İsminin kaynağı

Kûfe isminin Süryanice ve Farsça olduğu, Arapça "kum tepesi" anlamına geldiği veya buradaki "Kufan" isimli bir tepeden geldiğine dair tezler vardır. ⓘ

Kurulması

Kuzeyden doğuya kayan İslam fetihleri sonucunda halife Ömer, bu bölgede Arapların iskan edileceği yerler arayışına girdi. Sonucunda Kûfe'nin bulunduğu Suristan bölgesi uygun görüldü. Bu bölge bereketli topraklar üzerinde ve askerî anlamda önemli bir konumda bulunuyordu. Ayrıca ticari açıdan gelişmeye müsaitti. İlk başlarda Arap ordusunun üssü olan şehir daha sonra ticari ve kültürel açıdan çok gelişti. Dördüncü halife Ali ve bazı Abbasi halifeleri devlete başkent olarak Kûfe'yi seçtiler. ⓘ

Ortada bir meydanın bulundu dairevi bir planda inşa edilen Kûfe'nin nüfusu birçok Arap kabilesinin iskânıyla çok hızlı artmıştır. Mugire bin Şu'be tarafından Kûfe Cami genişletildi ve "dârülimâre" denen vali konağının yer aldığı sağlam surlarla korunan yönetim kısmı inşa edildi. Bir vilayet merkezi olduğu yıllarda Hemedan, Rey, Kazvin, İsfahan ve Azerbaycan bölgeleri buradan yönetiliyordu. ⓘ