Semiramis
Semiramis (/səˈmɪrəmɪs, sɪ-, sɛ-/; Süryanice: ܫܲܡܝܼܪܵܡ Šammīrām, Yunanca: Σεμίραμις, Arapça: سميراميس Samīrāmīs, Ermenice: Շամիրամ Šamiram) Onnes ve Ninus'un mitolojik Lidya-Babilli eşidir ve Movses Khorenatsi'nin masallarında olduğu gibi Ninus'un yerine Asur tahtına geçmiştir. Esas olarak Knidoslu Ctesias'ın eserlerinden yararlanan Diodorus Siculus tarafından aktarılan efsaneler, onu ve çok daha eski ve kapsamlı Asur Kral Listesi'nde yer almayan efsanevi bir Asur kralı olan Onnes ve Kral Ninus ile olan ilişkilerini anlatır. ⓘ
Irak, Suriye'nin kuzeydoğusu, Türkiye'nin güneydoğusu ve İran'ın kuzeybatısındaki Ermeniler ve Asurlular Şamiram'ı kız çocuklarına verilen bir isim olarak hâlâ kullanmaktadır. ⓘ
Gerçek ve tarihi Şammuramat (ismin Akadca orijinal hali) V. Şamşi-Adad'ın (MÖ 824-MÖ 811) Asurlu eşiydi. Oğlu Adad-nirari III reşit olup iktidarın dizginlerini eline almadan önce beş yıl boyunca Yeni Asur İmparatorluğu'nun naibi olarak hükümdarlık yapmıştır. Siyasi belirsizliğin hüküm sürdüğü bir dönemde hüküm sürmüştür ki bu da Asurluların kültürel geleneğin izin vermediği bir durumda neden bir kadının yönetimini kabul etmiş olabileceklerinin olası açıklamalarından biridir. Orta Doğu ve Levant'ın büyük bir kısmını fethetmiş ve yıkıcı bir iç savaşın ardından imparatorluğu istikrara kavuşturup güçlendirmiştir. Başarılı bir şekilde hüküm süren bir kadın olmasının Asurluların ona özel bir saygı duymasına neden olmuş olabileceği ve başarılarının efsanevi bir figüre dönüşene kadar nesiller boyunca yeniden anlatılmış olabileceği tahmin edilmektedir. ⓘ
Semiramis adı Batı Asya ve Anadolu'da kökenleri unutulmuş ya da bilinmeyen çeşitli anıtlara verilmiştir. Yukarı Mezopotamya'da ve tüm Mezopotamya'da, Medya'da, İran'da, Levant'ta, Anadolu'da, Arap Yarımadası'nda ve Kafkasya'da çeşitli yerler Semiramis'in adını ya da biraz değiştirilmiş adını taşıyordu. Ortaçağ'da ortaya çıkar ve Shamiramagerd (Ermenice'de Semiramis tarafından yaratılmış anlamına gelir) Ermeni şehri Van'ın eski adıdır. Nihayetinde, Darius'un Behistun Yazıtı da dahil olmak üzere, Fırat kıyısındaki ya da İran'daki neredeyse tüm muazzam antik eserler ona atfedilmiş gibi görünmektedir. Herodot Fırat'ı sınırlayan yapay setleri ona atfeder ve adını Babil'in bir kapısında yazılı olduğu için bilir. ⓘ
Semiramis (Şamiram veya Şammuramat olarak da bilinir), MÖ 9. yüzyılda yaşamış Asur kraliçesi ve tanrıçasıdır. ⓘ
Asur Kralı V. Şamsi-Adad'ın karısıdır. Semiramis, kocası genç yaşta öldükten sonra yaşı küçük olan Asur kralı III. Adad-nirari'nin vasisi olarak beş yıl hüküm sürdü. Semiramis, yaptırdığı dünyanın 7 harikasından biri olan Babil'in Asma Bahçeleriyle ün kazanarak tarihe geçti. ⓘ
Amerikan Film Stüdyosu, üretim ve dağıtım şirketi Columbia Pictures Industries'in sembolü Babil kraliçesi Semiramis'tir. ⓘ
Bir söylenceye göre kraliçe, Fırat ve Dicle nehirleri arasında pek çok şehir inşa ettikten sonra bir güvercine dönüşürek ortadan kaybolmuştur. ⓘ
Tarihsel figür
Semiramis'in başarıları açıkça efsanevi Pers, Ermeni ve Yunan tarih yazımının alanına girse de, tarihi Şammuramat kesinlikle vardı. Kocasının ölümünden sonra oğlu III. Adad-nirari'nin naipliğini yapmış olabilir. Dolayısıyla, Şammuramat o dönemde kuzeyde Kafkas Dağları'ndan güneyde Arap Yarımadası'na ve doğuda batı İran'dan batıda Kıbrıs'a kadar uzanan geniş Yeni Asur İmparatorluğu'nun (MÖ 911-605) kontrolünü elinde tutuyor olabilir. Dicle üzerindeki Aššur kentinde bir dikilitaş yaptırmış ve üzerine "Evrenin Kralı, Asur Kralı Şamşi-Adad'ın kraliçesi Şammuramat'ın Steli, Evrenin Kralı, Asur Kralı Adad Nirari'nin Annesi, Dünyanın Dört Bölgesinin Kralı Şalmaneser'in Kayınvalidesi" yazdırmıştır. ⓘ
Diodorus Siculus'a göre efsane
MÖ birinci yüzyıl Yunan tarihçisi Diodorus'a göre Semiramis, Asur'daki Ascalonlu balık-tanrıça Derketo ile bir ölümlünün kızı olarak soylu bir aileden geliyordu. Derketo'nun onu doğumda terk ettiğini ve kendini boğduğunu ve kraliyet çobanı Simmas onu bulana kadar güvercinlerin çocuğu beslediğini anlatmıştır. Semiramis, Kral Ninus'un emrindeki bir general olan Onnes ya da Menones ile evlendi ve kralın danışmanı oldu. Tavsiyeleri onu büyük başarılara götürdü ve Bactra Kuşatması'nda, önemli bir savunma noktasını ele geçirmek için bir grup askere bizzat liderlik ederek şehrin ele geçirilmesini sağladı. Ninus o kadar etkilenmişti ki ona aşık oldu ve Onnes'i onu kendisine eş olarak vermeye zorlamaya çalıştı, karşılığında önce kendi kızı Sonanê'yi teklif etti ve sonunda ceza olarak gözlerini oymakla tehdit etti. Kralın korkusundan ve karısına olan mahkûm tutkusundan dolayı Onnes "bir tür çılgınlığa ve deliliğe düştü" ve kendini astı. Ninus daha sonra Semiramis ile evlendi. ⓘ
Diodorus, evliliklerinden sonra Semiramis ve Ninus'un Ninyas adında bir oğulları olduğunu anlatır. Kral Ninus Baktriyalılar da dahil olmak üzere Asya'yı fethettikten sonra bir okla ölümcül şekilde yaralanmış ve Semiramis oğlunun kılığına girerek ordunun yeni hükümdarlarından geldiğini düşünerek onun talimatlarına uymasını sağlamıştır. Hükümdarlığının 42 yıl sürdüğünü, Asya'nın büyük bir kısmını fethettiğini ve birçok başarıya imza attığını yazmıştır: Antik Babil'i restore etmiş ve şehri tamamen çevreleyen yüksek bir tuğla duvarla korumuştur; İran'da Ecbatana da dahil olmak üzere birçok saray inşa ettirmiştir; sadece Asya'yı etkin bir şekilde yönetmekle kalmamış, aynı zamanda Libya ve Etiyopya'yı da imparatorluğa katmıştır; ve daha sonra Hindistan Kralı Stabrobates (Satyavrata) ile savaşa girmiş, Hintlileri gerçek filler elde ettiğine inandırmak için develerinin üzerine koyu tenli bufaloların manipüle edilmiş derilerini koyarak zanaatkârlarına sahte fillerden oluşan bir ordu kurdurmuştur. Bu taktik başlangıçta başarılı oldu, ancak daha sonra karşı saldırıda yaralandı ve ordusu büyük ölçüde yok edildi, hayatta kalan kalıntıları İndus'u yeniden demirlemeye ve batıya doğru geri çekilmeye zorladı. ⓘ
Diodorus, şimdi Büyük Darius tarafından yapıldığı bilinen Behistun Yazıtı'nı yanlışlıkla ona atfetmiştir. Diodorus'un Semiramis hakkındaki yazıları Knidoslu Ctesias'ın yazılarından güçlü bir şekilde etkilenmiştir, ancak son araştırmalar Diodorus'un Semiramis hakkındaki yazılarının her zaman Ctesias'ın yazılarını takip etmediğini göstermektedir. ⓘ
Diğer antik gelenekler
[...]İşte diğer üçü
Aşkı kötü olan Semiramis,
Byblis ve Myrrha utançtan ezildiler
Yasadışı ve çarpık aşkları için."
-Petrarch'ın Zaferleri, Kanto III, 75 ila 78. satırlar
Semiramis'i anlatan efsaneler Plutarkhos, Eusebius, Polyaenus, Valerius Maximus, Orosius ve Justinus dahil olmak üzere yaklaşık 80 antik yazar tarafından kaydedilmiştir. Diodorus'tan önceki zamanlardan beri İştar ve Astarte ile ilişkilendirilmiştir. Balık ve güvercin ilişkisi, bir efsaneye göre Semiramis tarafından kurulan ve heykelinin başında altın bir güvercinle gösterildiği büyük tapınak olan Hierapolis Bambyce'de (Mabbog, şimdi Menbij) bulunur. ⓘ
Semiramis adı, Batı Asya ve Anadolu'da, antik yazarların bazen kökenlerinin unutulduğunu ya da bilinmediğini iddia ettikleri çeşitli anıtlara uygulanmıştır. Asur'da ve tüm Mezopotamya'da, Medya'da, İran'da, Levant'ta, Anadolu'da, Arap Yarımadası'nda ve Kafkasya'da çeşitli yerler Semiramis'in adını biraz değiştirilmiş şekillerde taşımış, hatta bazıları Orta Çağ'da adlandırılmıştır. Semiramis'in Türkiye'de Van şehrini yazlık bir ikametgaha sahip olmak için kurduğu kabul edilir ve bu şehre Shamiramagerd (Semiramis'in şehri) olarak atıfta bulunulabilir. ⓘ
M.Ö. 484-425 yılları arasında yaşamış olan antik Yunan yazar, coğrafyacı ve tarihçi Herodot, Fırat'ı sınırlayan yapay setleri Semiramis'e atfeder ve onun adını Babil'in bir kapısıyla birlikte anar. MÖ 64 ya da 63 ile MS 24 yılları arasında Küçük Asya'da yaşamış olan Yunan coğrafyacı, filozof ve tarihçi Strabon, Semiramis'in "neredeyse tüm kıta boyunca" hafriyat ve diğer yapıları inşa ettiğini söyler. Fırat kıyısındaki ya da İran'daki antik çağın neredeyse her muazzam eseri, Darius'un Behistun Yazıtı da dahil olmak üzere, nihayetinde Semiramis'e atfedilmiş gibi görünmektedir. ⓘ
Antik çağlardan günümüze ulaşan sondan bir önceki büyük tarihsel anlatıyı kaleme alan Romalı tarihçi Ammianus Marcellinus (doğumu yaklaşık 330, ölümü yaklaşık 391-400), Semiramis'i bir erkek genci hadım eden ilk kişi olarak anar: "Semiramis, o eski kraliçe ki küçük yaştaki erkek gençleri hadım eden ilk kişiydi" ⓘ
Ermeni geleneği Semiramis'i, muhtemelen onlara karşı yürüttüğü muzaffer bir askeri sefer nedeniyle olumsuz bir şekilde tasvir eder. Ermeni geleneğindeki en popüler efsanelerden biri Semiramis ve bir Ermeni kralı olan Yakışıklı Ara ile ilgilidir. Bu efsaneye göre Semiramis yakışıklı Ermeni Kralı Ara'ya aşık olmuş ve ondan kendisiyle evlenmesini istemiştir. Ara reddedince, tutkusuyla Asur ordularını toplayıp Ermenistan üzerine yürümüş. Savaş sırasında Semiramis galip gelmiş, ancak Ara onu canlı ele geçirme emrine rağmen öldürülmüştür. Bu efsane, Ermenilerle sürekli savaşmaktan kaçınmak için, bir büyücü olduğunu iddia ettikleri Semiramis'in cesedini alıp Ara'yı ölümden diriltmek için tanrılara dua ettiği şeklinde devam eder. Ermeniler liderlerinin intikamını almak için ilerlediğinde, sevgililerinden birini Ara'nın kılığına sokmuş ve tanrıların Ara'yı hayata döndürdüğü söylentisini yayarak Ermenileri savaşa devam etmemeye ikna etmiştir. ⓘ
Bu yöndeki ısrarcı bir gelenekte, Semiramis'in duaları başarılı olur ve Ara hayata döner. On dokuzuncu yüzyılda, Türkiye'de Van yakınlarındaki Lezk adlı bir köyün geleneksel olarak Ara'nın dirildiği yer olduğuna inanıldığı bildirilmiştir. ⓘ
Daha sonraki geleneklerde
O Semiramis'tir, hakkında şunları okuruz
Ninus'un yerine geçti ve onun eşiydi;
Şimdi Sultan'ın yönettiği topraklara sahipti."
-Dante'nin İlahi Komedya'sı, V. Kanto, 60 ila 62. satırlar ⓘ
Olumsuz tasvirler mevcut olsa da, genel olarak Semiramis Hıristiyanlığın yükselişinden önce olumlu görülüyordu. Orta Çağ boyunca, ahlaksızlık ve şehvet düşkünlüğü ile ilişkilendirilmiştir. Bir hikayeye göre oğluyla ensest bir ilişki yaşamış, ebeveyn-çocuk evliliklerini meşrulaştıran bir yasa çıkararak bunu haklı göstermiş ve sonunda onu öldürmeden önce romantik rakiplerini caydırmak için bekaret kemerini icat etmiştir. Bu durum muhtemelen beşinci yüzyılda Orosius tarafından "pagan karşıtı bir polemik" olarak tanımlanan Paganlar'a Karşı Yedi Kitaplık Tarih adlı evrensel tarihinde popüler hale getirilmiştir. Dante, İlahi Komedya'da Semiramis'i Cehennem'in İkinci Çemberi'ndeki şehvet düşkünlerinin ruhları arasına yerleştirir. Petrarch'ın Triumph of Love (Aşkın Zaferi) adlı eserinin III. kantosunun 76. dizesinde yer alır. "Kötü aşkı" örnekleyen üç kadından biridir (diğer ikisi Byblis ve Myrrha'dır). Floransalı yazar Giovanni Boccaccio'nun 1361-1362 yıllarında yazdığı tarihi ve mitolojik kadınların biyografilerinden oluşan De Mulieribus Claris'te yer alır. Batı edebiyatında yalnızca kadın biyografilerine ayrılmış ilk koleksiyon olarak dikkat çekmektedir. Bununla birlikte, Semiramis savaşçı ve siyasi başarıları nedeniyle her zaman takdir edilmiştir. ⓘ
Orta Çağ'ın sonlarında ve Rönesans'ta ünü kısmen geri kazanılmıştır. Christine de Pizan'ın The Book of the City of Ladies (1405'te tamamlanmıştır) adlı eserinde yer almış ve on dördüncü yüzyıldan itibaren kadınlar için hazırlanan Dokuz Değerli Kişi listesinde sıkça bulunmuştur. ⓘ
Edebi referanslar
Semiramis, Voltaire'in Semiramis trajedisi ve Domenico Cimarosa, Marcos Portugal, Josef Mysliveček ve Giacomo Meyerbeer, Pedro Calderón de la Barca ve Gioachino Rossini'nin Semiramide başlıklı çok sayıda ayrı operası gibi birçok oyun ve operada yer almaktadır. Arthur Honegger, Paul Valéry'nin 1934 yılında aynı adı taşıyan ve uzun yıllar ihmal edildikten sonra 1992 yılında yeniden canlandırılan 'bale-pantomim' için müzik bestelemiştir. Eugène Ionesco'nun Sandalyeler adlı oyununda Yaşlı Kadın karakteri Semiramis olarak anılır. ⓘ
.jpg)
Shakespeare tarafından Titus Andronicus'un 2. Perde 1. Sahnesinde ve Hırçın Kız'daki İndüksiyon'un 2. Sahnesinde ondan bahsedilmiştir. Semiramis'in tasviri kadın hükümdarlığı için bir metafor olarak kullanılmıştır. Bazen kadınların yönetimiyle ilgili siyasi tartışmalarda hem olumsuz bir karşılaştırma olarak (örneğin İngiltere Kralı I. Elizabeth'e karşı) hem de iyi yöneten bir kadın örneği olarak ona atıfta bulunulur. Danimarka'nın güçlü kadın hükümdarları I. Margaret ve Büyük Katerina'ya Kuzey'in Semiramis'i unvanı verilmiştir. ⓘ
Yirminci yüzyılda Semiramis, Rhonda Fleming tarafından canlandırıldığı 1954 yapımı Queen of Babylon ve Yvonne Furneaux tarafından canlandırıldığı 1963 yapımı I am Semiramis filmleri de dahil olmak üzere birçok kılıç ve sandalet filminde yer almıştır. John Myers Myers'ın Silverlock adlı romanında Semiramis, genç Lucius'u (eşeğe dönüştürülmüştür) baştan çıkarmaya çalışmak için alayını durduran şehvetli, buyurgan bir kraliçe olarak karşımıza çıkar. ⓘ
İki Babil
Kutsal Kitap'ta destekleyici kanıt olmamasına rağmen, Hıristiyan papaz Alexander Hislop'un The Two Babylons (1853) adlı kitabı Semiramis'in Babil Fahişesi olarak nitelendirilmesinde özellikle etkili olmuştur. Hislop, Semiramis'in çok tanrıcılığı ve bununla birlikte tanrıça tapınmasını icat ettiğini iddia etmiştir. Ayrıca Katolik Kilisesi'nin başının, Semiramis ve İncil'deki kral Nemrut tarafından eski Babil'in pagan dinini yaymak için kurulan binlerce yıllık gizli bir komployu miras aldığını ve yaymaya devam ettiğini iddia etti. Grabbe ve diğerleri bu kitaptaki iddiaları metinlerin hatalı bir şekilde anlaşılmasına dayandığı gerekçesiyle reddetmişlerdir, ancak bunların varyasyonları bazı Evanjelik Protestan grupları arasında kabul görmektedir. ⓘ
Hislop, Semiramis'in bir kraliçe eşi ve İncil'deki Babil Kulesi'ni inşa eden Nemrut'un annesi olduğunu iddia etmiştir. Semiramis ve Nemrut'un ensest ilişkiden doğan erkek çocuklarının Akad tanrısı Tammuz olduğunu ve dinlerdeki tüm ilahi çiftlerin bu hikayenin yeniden anlatımı olduğunu söylemiştir. Bu iddialar halen bazı Evanjelik Protestan gruplar arasında Jack Chick broşürleri, çizgi romanlar ve ilgili medya şeklinde dolaşmaktadır. ⓘ
Eleştirmenler Hislop'un spekülasyonlarını yanlış anlamalara dayandığı gerekçesiyle reddetmişlerdir. ⓘ
Lester L. Grabbe, Hislop'un argümanının, özellikle de Ninus'u Nemrut ile ilişkilendirmesinin, tarihi Babil'in ve dininin yanlış anlaşılmasına dayandığını iddia etmiştir. Grabbe, Hislop'u Semiramis'i Nemrut'la ilişkilendirilen tek bir metinde bile bulunmamasına rağmen Nemrut'un eşi olarak tasvir etmekle ve kendisinden bahsedilen tarihi metinlerin hiçbirinde bu şekilde tasvir edilmemesine rağmen onu "fahişelerin annesi" olarak tasvir etmekle eleştirmiştir. ⓘ
Ralph Woodrow da bu yorumu eleştirmiş ve Alexander Hislop'un farklı kültürlerden çeşitli mitlerin bazı bölümlerini "seçip karıştırdığını" belirtmiştir. ⓘ
Modern kültürde
- Kahire'deki Semiramis InterContinental Oteli onun adını taşımaktadır. Burası 1921 Kahire Konferansı'nın yapıldığı ve Winston Churchill'in başkanlık ettiği yerdir.
- Semiramis, Japon hafif roman ve anime serisi Fate/Apocrypha of the Fate serisinde Kızıl Suikastçı olarak yer almaktadır. Aynı serinin mobil oyunu Fate/Grand Order'da da yer almaktadır.
- Semiramis, 1973 yılında Dedicato a Frazz adında bir uzunçalar çıkarmış olan İtalyan progresif rock grubudur. ⓘ