Levant
| Levant ⓘ | |
|---|---|
.png) Geniş, tarihi anlamıyla Levant ülkeleri ve bölgeleri (Doğu Akdeniz'e eşdeğer) Levant ülkelerinin 20. yüzyıldaki kullanımı Bazen 21. yüzyıla dahil edilen ülkeler ve bölgeler | |
| Ülkeler ve bölgeler | Dar tanım: Akrotiri ve Dikelya Kıbrıs İsrail Ürdün Lübnan Filistin Suriye Türkiye (Hatay Province)Geniş tanım aynı zamanda şunları da içerebilir:  Mısır Yunanistan Irak Libya (Cyrenaica) Türkiye (tüm ülke) |
| Nüfus | Dar tanım: 44,550,926 |
| Demonym | Levanten |
| Diller | Arapça, Aramice, Ermenice, Çerkezce, Domari, Yunanca, İbranice, Kürtçe, Türkçe |
| Zaman Dilimleri | UTC+02:00 (EET) ve UTC+03:00 (FET/AST) |
| En büyük şehirler | |
Levant (/ləˈvænt/), Batı Asya'nın Doğu Akdeniz bölgesindeki geniş bir alana atıfta bulunan yaklaşık tarihi bir coğrafi terimdir. Günümüzde arkeoloji ve diğer kültürel bağlamlarda kullanılan en dar anlamıyla, güneybatı Asya'da Akdeniz'i çevreleyen bir kara parçasına, yani bugünkü Suriye, Lübnan, Ürdün, İsrail, Filistin ve orta Fırat'ın güneybatısındaki Türkiye'nin çoğunu içeren tarihi Suriye bölgesine ("büyük Suriye") eşdeğerdir. En önemli özelliği Afrika ve Avrasya arasındaki kara köprüsünü temsil etmesidir. En geniş tarihsel anlamıyla Levant, adalarıyla birlikte tüm Doğu Akdeniz'i; yani Yunanistan'dan Libya'nın doğusundaki Sirenayka'ya kadar uzanan Doğu Akdeniz kıyıları boyunca yer alan tüm ülkeleri kapsıyordu. ⓘ
Bu terim İngilizceye 15. yüzyılın sonlarında Fransızcadan girmiştir. İtalyanca "yükselen" anlamına gelen levante kelimesinden türemiştir ve Güneş'in doğuda doğduğunu ima eder ve genel olarak "Güneş'in doğduğu doğu yeri" anlamına gelen al-Mashriq (Arapça: ٱلْمَشْرِق, [ʔal.maʃ.riq]) terimine eşdeğerdir. ⓘ
13. ve 14. yüzyıllarda levante terimi, Yunanistan, Anadolu, Suriye-Filistin ve Mısır dahil olmak üzere Doğu Akdeniz'de, yani Venedik'in doğusundaki topraklarda İtalyan deniz ticareti için kullanılıyordu. Sonunda bu terim Müslüman ülkeler olan Suriye-Filistin ve Mısır ile sınırlandırıldı. 1581 yılında İngiltere, Osmanlı İmparatorluğu ile ticareti tekeline almak için Levant Şirketi'ni kurdu. Levant Devletleri adı, I. Dünya Savaşı'ndan sonra Suriye ve Lübnan üzerindeki Fransız mandasına atıfta bulunmak için kullanıldı. Levant teriminin modern Suriye, Lübnan, Filistin, İsrail, Ürdün ve Kıbrıs'ı ifade etmek için daha spesifik olarak kullanılmasının nedeni muhtemelen budur. Bazı akademisyenler yanlışlıkla bu terimin Lübnan'ın adından türediğine inanmışlardır. Bugün bu terim genellikle tarih öncesi ya da antik tarih referanslarıyla birlikte kullanılmaktadır. "Suriye-Filistin" ya da Eş-Şam (Arapça: ٱلشَّام, /ʔaʃ. ʃaːm/), kuzeyde Türkiye'nin Toros Dağları, batıda Akdeniz, doğuda kuzey Arabistan Çölü ve Mezopotamya ve güneyde Sina (tamamen dahil edilebilir veya edilmeyebilir) ile sınırlanan alan. Tipik olarak, Anadolu'yu (Küçük Asya olarak da adlandırılır), Kafkas Dağları'nı veya Arap Yarımadası'nın herhangi bir bölümünü içermez. Kilikya (Küçük Asya'da) ve Sina Yarımadası (Asya Mısır'ı) bazen dahil edilir. ⓘ
Günümüz bölgesinin adı olarak, birçok sözlük Levant'ın günümüzde arkaik olduğunu düşünmektedir. Hem Levant ismi hem de Levanten sıfatı, eskiden Süryani-Filistin veya İncil olarak adlandırılan antik ve modern kültür alanını tanımlamak için artık yaygın olarak kullanılmaktadır: arkeologlar artık Levant'tan ve Levanten arkeolojisinden bahsetmekte; yemek bilimciler Levanten mutfağından bahsetmekte ve Levant'ın Latin Hıristiyanları Levanten Hıristiyanlar olarak adlandırılmaya devam etmektedir. ⓘ
Levant, "Batı Asya, Doğu Akdeniz ve Kuzeydoğu Afrika'nın kesişme noktası" ve jeolojik (tektonik) terimlerle "Arap levhasının kuzeybatısı" olarak tanımlanmıştır. Levant halkları sadece coğrafi konumu değil, aynı zamanda mutfağı, bazı gelenekleri ve tarihi de paylaşmaktadır. Genellikle Levantenler olarak anılırlar. ⓘ
Dar anlamda Lübnan ve Filistin ile sınırlandırabileceğimiz Levant, Osmanlı dönemindeki karşılığıyla Bilâdü'ş-Şâm (Arapça: سوريّة الكبرى) yani Şam Vilayeti'dir, bu da Şam kenti ve yakın Akdeniz kıyısındaki beldeleri içerir. Fakat bu tabir ne Hatay'ı ne de Suriye'nin Akdeniz kıyılarını kapsar. Bu açıdan bir diğer dar görüştür. Geniş anlamda ise İtalya'nın doğusundaki Doğu Akdeniz Havzası 'nın tamamını tanımlamak için kullanılır. Maşrek (Arapça:المشرق) ise Arapça kökenli bu bölge içinde kullanılabilinecek benzer bir tabirdir. ⓘ
Etimoloji
Levant terimi İngilizcede 1497 yılında ortaya çıkmıştır ve orijinal olarak 'Doğu' veya 'İtalya'nın doğusundaki Akdeniz toprakları' anlamına gelmektedir. Fransızca levant 'rising' kelimesinden ödünç alınmış olup, güneşin doğuda doğmasına ya da güneşin doğduğu noktaya atıfta bulunmaktadır. İfade nihayetinde Latince 'kaldırmak, yükseltmek' anlamına gelen levare kelimesinden gelmektedir. Benzer etimolojiler Yunanca Ἀνατολή Anatolē'de (bkz. Anatolia 'güneşin doğduğu yön'), Germence Morgenland'da (lit. 'sabah ülkesi'), İtalyancada (Cenova'nın doğusundaki Ligurya sahilinin bir bölümü olan Riviera di Levante'de olduğu gibi), Macarcada Kelet ('doğu'), İspanyolca ve Katalancada Levante ve Llevant, ('doğuş yeri') ve İbranicede מִזְרָח mizraḥ ('doğu'). En önemlisi, "Orient" ve Latince kaynağı "doğu" anlamına gelen oriens, Latince orior "yükselmek" kelimesinden türetilerek kelimenin tam anlamıyla "yükselen" anlamına gelmektedir. ⓘ
Levant kavramı kullanım, anlam ve anlayış açısından dinamik bir tarihsel evrim sürecinden geçmiştir. "Levanten" terimi başlangıçta Doğu Akdeniz bölgesinin Avrupalı sakinlerine atıfta bulunurken, daha sonra bölgesel "yerli" ve "azınlık" gruplara atıfta bulunmaya başlamıştır. ⓘ
Terim, 16. yüzyılda bölgedeki ilk İngiliz tüccar maceracılarla birlikte İngilizcede de kullanılmaya başlandı; İngiliz gemileri 1570'lerde Akdeniz'de göründü ve İngiliz ticaret şirketi 1579'da Osmanlı Sultanı ile anlaşmasını ("kapitülasyonlar") imzaladı. Osmanlı İmparatorluğu ile ticaret yapmak üzere 1581'de İngiliz Levant Şirketi, 1670'te ise aynı amaçla Fransız Compagnie du Levant kuruldu. Bu dönemde Uzak Doğu "Yukarı Levant" olarak biliniyordu. ⓘ
19. yüzyıl başlarındaki seyahat yazılarında bu terim bazen Osmanlı İmparatorluğu'nun bazı Akdeniz vilayetlerinin yanı sıra bağımsız Yunanistan'ı (ve özellikle Yunan adalarını) da kapsıyordu. 19. yüzyıl arkeolojisinde, tarih öncesi çağlarda ve sonrasında bu bölgede üst üste binen kültürlere atıfta bulunarak, herhangi bir kültür yerine mekana atıfta bulunmayı amaçlıyordu. Suriye ve Lübnan'daki Fransız mandası (1920-1946) Levant devletleri olarak adlandırılmıştır. ⓘ
Coğrafya ve terimin günümüzdeki kullanımı
Günümüzde "Levant", arkeologlar ve tarihçiler tarafından bölgenin tarihine atıfta bulunmak için kullanılan bir terimdir. Akademisyenler, Suriye-Filistin'in "siyasi tonlarına" sahip olmayan "daha geniş, ancak ilgili bir kültürel külliyat" olması nedeniyle bölgeyi tanımlamak için Levant terimini benimsemişlerdir. Bu terim aynı zamanda aynı bölgedeki modern olaylar, halklar, devletler veya devlet parçaları için de kullanılmaktadır; yani Kıbrıs, Mısır, Irak, İsrail, Ürdün, Lübnan, Filistin, Suriye ve Türkiye bazen Levant ülkeleri olarak kabul edilmektedir (Yakın Doğu, Orta Doğu, Doğu Akdeniz ve Batı Asya ile karşılaştırınız). İngiliz Levant Araştırmaları Konseyi, UCLA Yakın Doğu Dilleri ve Kültürleri bölümü, Journal of Levantine Studies ve sonuncusu Kıbrıs ile Levant anakarası arasındaki bağlantıyı erken Demir Çağı'na tarihleyen UCL Arkeoloji Enstitüsü de dahil olmak üzere birçok araştırmacı Kıbrıs adasını Levant çalışmalarına dahil etmektedir. Ne İncil'e ne de ulusal olan tarafsız bir yönelim arayan arkeologlar Levanten arkeolojisi ve Güney Levant arkeolojisi gibi terimler kullanmışlardır. ⓘ
Akademide "Levant" teriminin kullanımı arkeoloji ve edebiyat alanlarıyla sınırlı kalırken, son zamanlarda Levant kavramını siyasi ve sosyal bilimlerde bir analiz kategorisi olarak geri kazanma girişimi vardır. Bu kelimeyi kullanan iki akademik dergi 2010'ların başında yayın hayatına başlamıştır: Van Leer Jerusalem Institute tarafından yayınlanan Journal of Levantine Studies ve Boston College tarafından yayınlanan The Levantine Review. ⓘ
Levant kelimesi, IŞİD, ISIS ve diğer isimlerle bilinen örgüt tarafından kullanılan ash-Shām teriminin bazı çevirilerinde kullanılmıştır, ancak bu çevirinin doğru olup olmadığı konusunda anlaşmazlık vardır. ⓘ
Arkeolojide: bir tanım
The Oxford Handbook of the Archaeology of the Levant: c. 8000-332 BCE (OHAL; 2013) kitabında, kitabın özel amaçları doğrultusunda Levant'ın tanımı, Arapça "bilad al-sham, 'the land of sham [Syria]'" ile eşanlamlıdır ve Batı dillerinde büyük Suriye'ye karşılık gelmektedir. OHAL Levant bölgesinin sınırlarını aşağıdaki gibi tanımlamaktadır.
- Kuzeyde: Toros Dağları veya Amik Ovası
- Doğuda: doğu çölleri, yani (kuzeyden güneye) kuzey Levant için Fırat ve Cebel el-Bişrî bölgesi, ardından Anti-Lübnan sıradağlarının doğu hinterlandının doğusundaki Suriye Çölü (en güney kısmı Hermon Dağı'dır) ve Trans Ürdün'ün yaylaları ve doğu çölü (Badia bölgesi olarak da bilinen Suriye Çölü'nde de tartışılmıştır). Başka bir deyişle, Mezopotamya ve Kuzey Arabistan Çölü.
- Güneyde: Sina'daki Wadi al-Arish
- Batıda: Akdeniz ⓘ
- Alt Bölgeler
Levant'ın ana alt bölgeleri olan kuzey ve güney arasında bir ayrım yapılmaktadır:
- Litani Nehri, Kuzey Levant ile Güney Levant arasındaki ayrımı belirler.
Kıbrıs adası da Levant arkeolojik bölgesine üçüncü bir alt bölge olarak dahil edilmiştir:
- Coğrafi olarak Levant'tan farklı olan Kıbrıs, yakınlığı ve doğal kaynakları (özellikle bakır) nedeniyle dahil edilmiştir ve bu da yakın kültürel bağlara neden olmuştur. ⓘ
Demografi ve din
_Prince_of_Lebanon,_Moslem_of_Damascus.jpg)
Levant'taki en büyük dini grup Müslümanlar, en büyük kültürel-dilsel grup ise Araplardır. Müslüman Araplar, Müslümanların 7. yüzyılda Levant'ı fethetmesi ve ardından bölgeyi Araplaştırması nedeniyle çoğunluk haline gelmiştir. Müslüman Levantenlerin çoğunluğu Sünni olup, Alevi ve Şii azınlıklar da bulunmaktadır. Levant'taki diğer büyük etnik gruplar arasında Yahudiler, Maruniler, Kürtler, Türkler, Türkmenler, Antakya Rumları, Süryaniler, Yezidi Kürtler, Dürziler ve Ermeniler bulunmaktadır. ⓘ
Yunan, Doğu Ortodoks (özellikle Süryani Ortodoks, Kıpti, Gürcü ve Maruni), Roma Katolik, Nasturi ve Protestan gibi birçok Levanten Hristiyan grup vardır. Ermeniler çoğunlukla Ermeni Apostolik Kilisesi'ne mensuptur. Çoğunlukla Roma Katoliği olan Levantenler ya da Fransız-Levantenler vardır. Ayrıca Çerkesler, Türkler, Samiriyeliler ve Nawarlar da vardır. Doğu Asur Kilisesi'ne (özerk) ve Keldani Katolik Kilisesi'ne (Katolik) mensup Süryani halkları vardır. ⓘ
Ayrıca bu bölgede Mescid-i Aksa, Hatay'daki Antakya, Kutsal Kabir Kilisesi ve Kudüs'teki Batı Duvarı gibi dini öneme sahip çok sayıda yer bulunmaktadır. ⓘ
Dil
Levant bölgesindeki nüfusun çoğu Levanten Arapçası (شامي, Šāmī) konuşur ve bu dil genellikle Lübnan, Suriye ve Türkiye'nin bazı bölgelerinde Kuzey Levanten Arapçası, Filistin ve Ürdün'de ise Güney Levanten Arapçası olarak sınıflandırılır. Bunların her biri bölgesel ya da kentsel/kırsal varyasyonlardan oluşan bir spektrumu kapsamaktadır. Normalde "Levanten" olarak gruplandırılan çeşitlere ek olarak, Levant bölgesinde Levanten Bedevi Arapçası ve Mezopotamya Arapçası gibi bir dizi başka Arapça çeşidi ve lehçesi de konuşulmaktadır. ⓘ
İsrail'in dilleri arasında resmi dil İbranicedir; Arapça da 19 Temmuz 2018'e kadar resmi dildi. 2018'de İsrail nüfusunun yaklaşık %21'ini oluşturan Arap azınlık, Levanten Arapçasının Filistin topraklarında konuşulan biçimlerinden esasen ayırt edilemeyen bir lehçesini konuşmaktadır. ⓘ
Kıbrıs'taki diller arasında çoğunluk dili Yunanca olup, bunu Türkçe (kuzeyde) takip etmektedir. İki azınlık dili tanınmaktadır: Ermenice ve yaklaşık 1.000 kişi tarafından konuşulan, Yunanca ile temastan güçlü bir şekilde etkilenmiş, çoğunlukla Ortaçağ Arap yerel dillerinin bir karışımı olan Kıbrıs Maronit Arapçası. ⓘ
Bazı topluluklar ve nüfuslar Aramice, Yunanca, Ermenice, Çerkezce, Fransızca, Rusça veya İngilizce konuşmaktadır. ⓘ
İçerdiği bölgeler
Günümüzdeki anlamıyla Levant bölgesi ise Osmanlı Devletinden 1. Dünya Savaşı sonrası kopan, manda yönetimine dönüştürülen Fransız Suriye ve Lübnan Mandası ve İngiliz Filistin Mandası ait toprakları ve bu topraklara sahip devletleri tanımlar. ⓘ
Filistin
Bu devlet ve bölgelere şu şekilde genişletilebilinir.
Türkiye (Güney Türkiye çevresi)
Kıbrıs Cumhuriyeti
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Mısır (Sina Yarımadası çevresi) ⓘ
Ayrıca bakınız
- Kenan Ülkesi
- Filistin
- Mezopotamya ⓘ
İç bağlantılar
- Amioun
- YÖNLENDİRME Şablon:En ⓘ