Amazonlar
Yunan mitolojisinde Amazonlar (Antik Yunanca: Ἀμαζόνες Amazónes, tekil Ἀμαζών Amazōn, Latince Amāzon, -ŏnis) Herkül'ün İşçileri, Argonautica ve İlyada gibi bir dizi antik epik şiir ve efsanede tasvir edilir. Fiziksel çeviklik ve güçte, okçulukta, binicilik becerilerinde ve savaş sanatlarında erkeklerle boy ölçüşen bir grup kadın savaşçı ve avcıydılar. Toplumları erkeklere kapalıydı ve sadece kızlarını yetiştirirler, oğullarını ya öldürürler ya da üremek için sadece kısa süreliğine sosyalleştikleri babalarına geri verirlerdi. ⓘ
Cesur ve son derece bağımsız olan Amazonlar, kraliçelerinin komutasında düzenli olarak İskitya'dan Trakya'ya, Küçük Asya'dan Ege Adaları'na, Arabistan ve Mısır'a kadar dünyanın uzak köşelerine kapsamlı askeri seferler düzenlerlerdi. Amazonlar askeri akınların yanı sıra tapınakların kurulması ve Ephesos, Kyme, Smyrna, Sinope, Myrina, Magnesia, Pygela gibi çok sayıda antik kentin kurulmasıyla da ilişkilendirilir. ⓘ
Orijinal mitlerin metinleri Amazonların anavatanını o zamanlar bilinen dünyanın çeperinde tasavvur ediyordu. Tam olarak neresi olduğuna dair çeşitli iddialar Küçük Asya'daki vilayetlerden (Likya, Karya vs.) Karadeniz çevresindeki bozkırlara, hatta Libya'ya kadar uzanıyordu. Ancak yazarlar en sık olarak Anadolu'nun kuzeyinde, Karadeniz'in güney kıyılarındaki Pontus'tan, Amazon kraliçesinin Thermodon nehri kıyısındaki başkenti Themiscyra'da ikamet ettiği bağımsız Amazon krallığı olarak bahsetmişlerdir. ⓘ
Kendisi de kurgusal bir karakter olabilecek Palaephatus, İnanılmaz Masallar Üzerine adlı eserinde Yunan mitlerini rasyonalize etmeye çalışmıştır. Amazonların, ayaklarına kadar uzanan giysiler giydikleri, saçlarını saç bantlarıyla bağladıkları ve sakallarını tıraş ettikleri için düşmanları tarafından kadın sanılan erkekler olduğundan şüphelenmiştir. Muhtemelen uzun bir şüpheciler silsilesinin ilki olarak, kendi zamanında var olmadıklarına göre, büyük olasılıkla geçmişte de var olmadıklarını düşünerek, onlara dair herhangi bir gerçek temeli reddetti. ⓘ
Avrasya steplerinde kraliyet mensupları da dahil olmak üzere kadın savaşçıların gömüldüğü yerlerin onlarca yıllık arkeolojik keşifleri, İskit, Sarmat ve Hitit at kültürlerinin Amazon mitine ilham vermiş olabileceğini düşündürmektedir. 2019 yılında Rusya'nın Voronezh kenti yakınlarında silahlı ve altın başlıklar takmış birden fazla nesilden kadın İskit savaşçılarının bulunduğu bir mezar bulunmuştur. ⓘ
Amazonlar (Yunanca: Ἀμαζόνες), klasik ve Yunan mitolojisinde tamamen kadın savaşçılardan oluşan tarihi bir ulus. Herodotos, Diodorus, Apollonius, Justinus, Pliny, Virgil, Aeschylus, Stephanos, Hesiod, Lysias, Pausanias gibi önemli tarihçiler, Temiskira’yı (Terme) Amazonların anayurdu olarak işaret eder. Amazonların, Sarmatya'nın Scythia ile sınır bölgesinde yaşadıkları ile ilgili verilerde doğruluk payı olsa da bunlar Anadolu Amazonlarının devamı olan Sarmatyanlardır. Amazonların öne çıkan kraliçeleri arasında Truva Savaşında yer alan Penthesilea ve kardeşi Hippolyta, Atlantislileri yenen ve İzmir'i kuran Myrina sayılabilir. Amazon savaşçılar genellikle Yunan savaşçılarla savaşırken resmedilmiştir. Helenistik ve Roma çağı tarihte Ön Asya'ya birçok Amazon saldırısından bahsedilir. Antik Çağda Amazonlar birçok tarihi kavimle ilişkilendirilmiştir. Günümüzde amazon ismi genel olarak kadın savaşçı ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. ⓘ
Amazon kadınlarının neden erkeklerden nefret ettiklerine dair iki söylence vardır. Birine göre erkekler civar topluluklara yaptıkları akınlar sırasında pusuya düşürülmüş ve öldürülmüştür. Bunun üzerine kadınlar silahlanmıştır. Bir başka söylenceye göre ise Amazonların köle olarak kullandığı erkekler Anadolu'da Zeus adında erkek bir baştanrının ortaya çıktığını duyar ve bununla böbürlenmeye başlarlar. Öfkelenen Amazonlar o gece bütün erkekleri öldürür, çocukları ise sakat bırakırlar. Öldürdükleri erkeklerin cinsel organlarını anatanrıçaya sunan Amazonlar ülkelerine erkeklerin girmesini yasaklar. ⓘ
Etimoloji
İsmin kökeni
Kelimenin kökeni belirsizdir. İskenderiyeli Hesychius'un "ἁμαζακάραν- πολεμεῖν" haşiyesinde dolaylı olarak bir türeme, bir denominal fiil yoluyla kanıtlanan bir İran etnoniminden *ha-mazan- 'savaşçılar' kelimesinden türetilmiş olabilir. Πέρσαι" ("hamazakaran: Farsçada 'savaş yapmak'), Hint-İran kökü *kar- 'yapmak' ile birlikte göründüğü yer. ⓘ
Alternatif olarak *ṇ-mṇ-gw-jon-es 'erkeksiz, kocasız' (Çekçe muž'da bulunan Proto-Balto-Slavca *mangjá- ile akraba *man-'den türeme ile birleştirilmiş alfa privatif) kökenli Yunanca bir sözcük olabilir, Hjalmar Frisk tarafından "olası" görülmeyen bir açıklama önerilmiştir. Bir başka açıklama ise kaynak olarak İranca *ama-janah 'bekaret-öldürme' sözcüğünü önermektedir. ⓘ
Eski Yunanlılar arasında Amazon terimine (ἀμαζός 'memesiz') kökenli bir halk etimolojisi verilmiş, bir zamanlar Marcus Justinus'un Amazonların sağ göğüslerinin kesildiğini veya yakıldığını iddia ettiği bir etimolojik gelenekle ilişkilendirilmiştir. Antik sanat eserlerinde böyle bir uygulamaya dair hiçbir belirti yoktur; Amazonlar her zaman iki göğüsle temsil edilirler, ancak biri sıklıkla örtülüdür. Philostratus'a göre Amazon bebekler sadece sağ göğüsle beslenmezdi. Yazar Adrienne Mayor, yanlış etimolojinin bu efsaneye yol açtığını öne sürmektedir. ⓘ
Alternatif terimler
Herodot Androktones (Ἀνδροκτόνες) 'erkek katilleri/katiller' ve Androleteirai (Ἀνδρολέτειραι) 'erkek yok ediciler, katiller' terimlerini kullanmıştır. Amazonlar Antianeirai (Ἀντιάνειραι) 'erkeklere eşdeğer' ve Aeschylus Styganor (Στυγάνωρ) 'tüm erkeklerden nefret edenler' olarak adlandırılır. ⓘ
Prometheus Bound ve The Suppliants adlı eserlerinde Aeschylus Amazonları "...τὰς ἀνάνδρους κρεοβόρους τ᾽ Ἀμαζόνας" 'evlenmemiş, et yiyen Amazonlar' olarak adlandırmıştır. Hippolytus tragedyasında Phaedra, Hippolytus'a 'at seven Amazon'un oğlu' (...τῆς φιλίππου παῖς Ἀμαζόνος βοᾷ Ἱππόλυτος...) diye seslenir. Dionysiaca'sında Nonnus, Dionysos'un Amazonlarını Androphonus (Ἀνδροφόνους) 'öldüren adamlar' olarak adlandırır. Herodot, Amazonların İskit dilinde Oiorpata olarak adlandırıldığını belirtmiş ve bunu oior 'adam' ve pata 'öldürmek'ten geldiğini açıklamıştır. ⓘ
Tarih yazımı
Eski Yunanlıların Amazonların gerçek olduğundan ya da olabileceğinden hiç şüpheleri yoktu. Göçebe kültürlerin savaşçı kadınları tarafından büyülenen tek halk değillerdi, bu tür heyecan verici hikayeler eski Mısır, İran, Hindistan ve Çin'den de geliyordu. Eski Yunan kahramanları kendi savaşçı toplumlarının kraliçeleriyle karşılaşmış ve onlarla savaşmışlardır. Ancak, asıl evleri tam olarak bilinmiyordu, uygar dünyanın ötesindeki belirsiz topraklarda oldukları düşünülüyordu. Sonuç olarak, yüzyıllar boyunca akademisyenler Amazonların tamamen hayali olduğuna inandılar, ancak Yunan tarih yazımında Amazonların tarihsel çekirdeği için çeşitli öneriler vardı. Bazı yazarlar Küçük Asya kültürleriyle ve hatta Minos Girit'iyle karşılaştırmayı tercih etmiştir. En belirgin tarihsel adaylar Likya, İskit ve Herodot'un anlatımına uygun olarak Sarmatya'dır. Herodotos, Tarihler (MÖ 5. yüzyıl) adlı eserinde Hazar Denizi ile Karadeniz arasındaki toprakları yöneten Sauromatae'lerin (Sarmatların öncülleri) İskitlerle Amazonların birleşmesinden doğduğunu iddia eder. ⓘ
Herodot, Küçük Asya'nın güneybatısındaki Likyalılar arasında da oldukça sıra dışı gelenekler gözlemlemiştir. Likyalılar açıkça ana soyu, erdem ve statü kurallarını takip ediyorlardı. Adlarını anne soyundan alırlardı ve bir çocuğun statüsü annesinin itibarına göre belirlenirdi. Herodot'un seyahat ettiği Likya bölgelerinde MÖ 5. yüzyılda hâlâ yürürlükte olan, kadınlara yönelik bu son derece yüksek saygı ve anne soyuna dayalı yasal düzenlemeler, ona bu insanların efsanevi Amazonların torunları olduğu fikrini vermiştir. ⓘ
Modern tarih yazımı artık yalnızca metinsel ve sanatsal malzemeye değil, aynı zamanda Karadeniz'den Moğolistan'a kadar uzanan bozkır bölgelerindeki binden fazla göçebe mezarına ait geniş arkeolojik kanıtlara da dayanmaktadır. Silahlarıyla (yaylar, oklar, sadaklar ve mızraklar) birlikte gömülmüş, savaşta yaralanmış kadın iskeletlerinin muhteşem keşifleri, kadın savaşçıların sadece hayal ürünü olmadığını, İskit/Sarmatların at merkezli yaşam tarzının bir ürünü olduğunu kanıtlamaktadır. ⓘ
Mitoloji
Efsaneye göre, ilk Amazon kraliçesi olan Otrera, savaş tanrısı Ares ile Akmonya Ormanı'nın perisi Harmonia arasındaki bir aşkın çocuğudur ve bu nedenle bir yarı tanrıçadır. ⓘ
Erken kayıtlar Amazonların Truva Savaşı'ndan önce (MÖ 1250'den önce) ortaya çıktığı iki olaydan söz eder. Destansı bağlamda, Yunan kahramanı ve Truva Savaşı gazileri Glaukos ve Sarpedon kardeşlerin dedesi Bellerophon, Likya'da kaldığı süre boyunca Amazonlarla karşılaşmış, Kral Iobates Bellerophon'u kendisini öldüreceklerini umarak Amazonlarla savaşmaya göndermiş, ancak Bellerophon hepsini öldürmüştür. Troya'nın genç Kralı Priam, Sangarios Nehri'nde Amazonlar tarafından saldırıya uğrayan Frigyalıların yanında savaşmıştır. ⓘ
Truva Savaşı'nda Amazonlar
Homeros'un Truva Savaşı destanı olan ve Avrupa'da günümüze ulaşan en eski metinlerden biri olan İlyada'da (yaklaşık MÖ 8. yüzyıl) Amazon karakterler vardır. Artık kayıp olan Aethiopis destanı (muhtemelen Miletli Arctinus tarafından yazılmıştır) (MÖ 6. yüzyıl), İlyada ve diğer birkaç destan gibi, birlikte Truva Savaşı Destan Döngüsünü oluşturan eserlerden biridir. Metne yapılan az sayıdaki atıflardan birinde, Trakya doğumlu kraliçe Penthesilea komutasındaki bir Amazon gücü, Hektor'un ölümünden sonra Truvalıların saflarına katılmış ve başlangıçta Yunanlıları ciddi bir baskı altına almıştır. Ancak büyük bir çaba ve yeniden canlanan kahraman Aşil'in yardımıyla Yunanlılar sonunda zafere ulaştı. Penthesilea, güçlü Akhilleus'la teke tek dövüşürken ölmüştür. Homeros'un kendisi de Amazon efsanelerinin tüm Yunanistan'da yaygın olarak bilindiğini düşünmektedir ki bu da kendisinden önce de bir süredir bilindiklerini göstermektedir. Ayrıca Amazonların Yunanistan'ın sınırlarında değil, Küçük Asya'daki Likya'da ya da çevresinde, yani Yunan dünyasının içinde bir yerde yaşadıklarına inanıyordu. ⓘ
İlyada'da Myrine'nin öldüğü yer olarak Troya'dan bahsedilir. Diodorus'a (M.Ö. 1. yüzyıl) göre, daha sonra bir Amazon kraliçesi olarak tanımlanan Myrine'nin yönetimi altındaki Amazonlar, Atlantislilerin topraklarını işgal etmiş, Atlantis şehri Cerne'nin ordusunu yenmiş ve şehri yerle bir etmiştir. ⓘ
İskitya'da
Şair Bacchylides (MÖ 6. yüzyıl) ve tarihçi Herodot (MÖ 5. yüzyıl) Amazonların anavatanını Karadeniz'in güney kıyılarındaki Pontus'a, başkentlerini ise Thermodon (modern Terme nehri) kıyısındaki modern Terme şehrine yerleştirmiştir. Herodot ayrıca bazı Amazonların eninde sonunda İskitya'da yaşamaya başlamasının nasıl gerçekleştiğini de açıklar. Thermodon nehrindeki savaşta Amazonları yendikten sonra eve dönen bir Yunan filosu, Amazon esirlerle dolu üç gemi içeriyordu. Denize açıldıktan sonra Amazon esirler, esir gemilerinin küçük mürettebatını ezip öldürmüş ve temel navigasyon becerilerine bile sahip olmamalarına rağmen kaçmayı ve İskit kıyısında güvenli bir şekilde karaya çıkmayı başarmışlardır. Amazonlar yeterince ata sahip olur olmaz, Hazar Denizi ile Karadeniz arasındaki bozkırda kendilerini kolayca kabul ettirdiler ve Herodot'a göre, sonunda Sarmatların öncülleri olan Sauromatae'lerin torunları olan İskitlerle asimile olacaklardı. ⓘ
Strabon (MÖ 1. yüzyıl) Amazonların Thermodon nehri kıyısındaki düzlüklerde bulunan orijinal yurtlarını ziyaret eder ve doğrular. Ancak, uzun süre önce ortadan kaybolan ve onun yaşadığı dönemde bir daha görülmeyen Amazonların dağlara çekildiği iddia edilmektedir. Ancak Strabon, aralarında Scepsisli Metrodorus ve Hypsicrates'in de bulunduğu diğer yazarların, Amazonların Themiscyra'yı terk ettikten sonra Kafkas Dağları'nın kuzey eteklerinde yaşayan ve tamamı erkeklerden oluşan bir kabile olan Gargareanların sınırlarının ötesine yerleşmeyi seçtiklerini iddia ettiklerini de eklemiştir. Amazonlar ve Gargareanlar nesiller boyunca yılda bir kez, baharda iki ay boyunca, çocuk sahibi olmak için gizlilik içinde bir araya gelmişlerdi. Bu buluşmalar eski kabile geleneklerine ve toplu kurban adaklarına uygun olarak gerçekleşirdi. Tüm dişiler Amazonlar tarafından alıkonulur, erkekler ise Gargareanlara iade edilirdi. MÖ 5. yüzyıl şairi Magnes, Lidyalıların Amazonlara karşı bir süvari savaşında gösterdikleri cesareti anlatır. ⓘ
Herkül efsanesi
Bir Amazon kraliçesi olan Hippolyte, Herkül'ün Görevleri'nden biri olarak yerine getirmesi gereken bir görevde kraliçenin sihirli kemerini almak için ona doğru yola çıkan Herkül'ün eliyle öldü. Her iki taraf da ölümcül bir dövüşe başvurmak niyetinde olmamasına rağmen, bir yanlış anlaşılma kavgaya yol açmıştır. Bu sırada Herakles kraliçeyi ve diğer birkaç Amazon'u öldürdü. Güçlü kahramana hayranlık duyan Amazonlar sonunda kemeri Herakles'e teslim ederler. Başka bir versiyonda, Herakles kraliçeyi öldürmez ama kaçırılan kız kardeşi Melanippe'yi kemerle takas eder. ⓘ
Theseus efsanesi
Kraliçe Hippolyte, Theseus tarafından kaçırılır ve Theseus onu Atina'ya götürür, burada zorla evlendirilir, cinsel köleliğe maruz kalır, tecavüze uğrar ve zorla hamile bırakılması sonucunda Theseus'a bir oğul doğurur: Hippolytus. Diğer versiyonlarda, kaçırılan Amazon, Hippolyte'nin kız kardeşi Antiope olarak adlandırılır. Amazonlar intikam almak için Yunanistan'ı istila eder, Attika kıyılarındaki bazı şehirleri yağmalar ve Atina'yı kuşatıp işgal ederler. Atina'nın yanında ve bir başka anlatıma göre Amazonlarla birlikte savaşan Hippolyte, son savaş sırasında tüm Amazonlarla birlikte öldürülür. ⓘ
Amazonlar ve Dionysos
Plutarkhos'a göre, Tanrı Dionysos ve arkadaşları Efes'te Amazonlarla savaşmışlardır. Amazonlar Samos'a kaçmış, Dionysos onları takip etmiş ve o zamandan beri Panaema (kana bulanmış tarla) olarak adlandırılan yerde çok sayıda Amazon öldürmüştür. Hıristiyan yazar Eusebius, Atina'nın efsanevi krallarından biri olan Oxyntes'in hükümdarlığı sırasında Amazonların Efes'teki tapınağı yaktığını yazar. ⓘ
Bir başka efsanede Dionysos, Cronus ve Titanlara karşı savaşmak için Amazonlarla birleşir. Polyaenus, Dionysos'un Kızılderililere boyun eğdirdikten sonra onlarla ve Amazonlarla ittifak kurduğunu ve Baktrialılara karşı seferinde kendisine hizmet eden Amazonları hizmetine aldığını yazar. Nonnus, Dionysiaca'sında Dionysos'un Amazonları hakkında bilgi verir, ancak onların Thermodon'dan gelmediklerini belirtir. ⓘ
Amazonlar ve Büyük İskender
Amazonlardan, Kraliçe Thalestris'in ona bir çocuk doğurduğunu bildiren Büyük İskender'in biyografi yazarları tarafından da bahsedilir (Alexander Romance'de bir hikaye). Ancak, İskender'in diğer biyografi yazarları, aralarında çok saygı duyulan Plutarkhos'un da bulunduğu bu iddiaya karşı çıkarlar. İskender'in donanma komutanı Onesicritus'un İskender Tarihi'nin Amazon efsanesiyle ilgili bir bölümünü ilk sefere katılmış olan Trakya Kralı Lysimachus'a okuduğu bir anı not etmiştir. Kral ona gülümsemiş ve şöyle demiş: Peki o zaman ben neredeydim? ⓘ
Talmud, İskender'in bir "kadın krallığını" fethetmek istediğini ancak kadınların ona söyledikleri üzerine yeniden düşündüğünü anlatır:
Eğer bizi öldürürsen, insanlar şöyle diyecek: İskender kadınları öldürüyor; ve eğer biz seni öldürürsek, insanlar şöyle diyecek: İskender kadınların savaşta öldürdüğü kraldır. ⓘ
Roma ve eski Mısır kayıtları
Virgil'in Aeneid'deki Volsci savaşçı bakire Camilla karakterizasyonu Amazon mitlerinden ödünç alınmıştır. Philostratus Heroica'da Mysialı kadınların tıpkı Amazonlar gibi erkeklerle birlikte at üstünde savaştıklarını yazar. Liderleri Telephus'un karısı Hiera'ydı. Amazonların ayrıca, Akhilleus'un küllerinin Thetis tarafından bırakıldığı Tuna Nehri'nin ağzındaki Leuke Adası'na karşı bir sefer düzenledikleri söylenir. Ölü kahramanın hayaleti atları öylesine korkutmuştur ki, geri çekilmek zorunda kalan istilacıların üzerine atılıp çiğnemişlerdir. Virgil, Aeneid adlı destanında (yaklaşık MÖ 20) Amazonlara ve kraliçeleri Penthesilea'ya değinir. ⓘ
Biyografi yazarı Suetonius, Julius Caesar'a De vita Caesarum adlı eserinde Amazonların bir zamanlar Asya'nın büyük bir bölümüne hükmettiğini söyletmiştir. Appianus, Lucius Lucinius Lucullus'un Üçüncü Mitridatik Savaş sırasında MÖ 71'deki Themiscyra Kuşatması'nı anlatırken Themiscyra ve surlarının canlı bir tasvirini yapar. ⓘ
Bir Amazon efsanesi, M.Ö. 7. yüzyıl Mısır'ında tarihi kişilerin etrafında kötü bir şekilde parçalanmış iki versiyonda kısmen korunmuştur. Mısır prensi Petechonsis ve müttefiki Asur birlikleri Kadınlar Ülkesi'ne, Hindistan sınırındaki Orta Doğu'ya ortak bir sefer düzenlemişlerdir. Petechonsis başlangıçta Amazonlarla savaştı, ancak kısa süre sonra kraliçeleri Sarpot'a aşık oldu ve sonunda işgalci bir Hint ordusuna karşı onunla ittifak kurdu. Bu hikâyenin Yunan etkilerinden bağımsız olarak Mısır'da ortaya çıktığı söylenmektedir. ⓘ
Amazon kraliçeleri
Kaynaklar, halklarının kraliçeleri, hatta bir hanedanın başı olarak anılan bireysel Amazonların isimlerini vermektedir. Yanlarında bir erkek olmadan, kadın savaşçılarına komuta ederken tasvir edilirler. En önde gelen Amazon kraliçeleri arasında şunlar vardı:
- Otrera, su perisi Harmonia ile savaş tanrısı Ares'in kızıdır. Hippolyta, Antiope, Melanippe ve Penthesilea'nın annesi ve Efes'teki Artemis Tapınağı'nın efsanevi kurucusudur.
- Hippolyte, Otrera ve Ares'in kızı. Antiope'nin kız kardeşi olduğu Theseus ve Herakles mitlerinin bir parçasıdır. Bekâret yemini ettiği bilinen tek Amazon olan Alcippe onun maiyetindedir.
- Bir av kazasında kız kardeşi Hippolyte'i öldüren Penthesilea, savaşçılarıyla zor durumdaki Truvalıların yardımına gelir, ölmek üzere olan kadına aşık olan Akhilleus tarafından yenilir.
- Libya'da askeri bir sefere öncülük eden Myrina, Atlantislileri yener, Mısır hükümdarı ile ittifak kurar ve çok sayıda şehir ve adayı fetheder.
- Thalestris, bilinen son Amazon kraliçesi. Efsaneye göre, MÖ 330 yılında Yunan fatihi Büyük İskender'le tanışır. Evi, Hazar Denizi'nin güneyindeki Thermodon bölgesi ya da farklı olarak İskender'in Kapıları'dır. ⓘ
Çeşitli yazarlar ve tarihçiler
Quintus Smyrnaeus
Posthomerica'nın yazarı Quintus Smyrnaeus, Penthesilea'ya eşlik eden savaşçıları listeler: "Clonie oradaydı, Polemusa, Derinoe, Evandre ve Antandre ve Bremusa, Hippothoe, kara gözlü Harmothoe, Alcibie, Derimacheia, Antibrote ve Thermodosa mızrakla zafer kazanıyordu." ⓘ
Diodorus Siculus
Diodorus Siculus, Hippolyta'nın kuşağını ararken Herakles'e meydan okuyan ve onunla savaşırken ölen on iki Amazon'u listeler: Aella, Philippis, Prothoe, Eriboea, Celaeno, Eurybia, Phoebe, Deianeira, Asteria, Marpe, Tecmessa, Alcippe. Alcippe'nin ölümünden sonra bir grup saldırısı gerçekleşmiştir. Diodorus, Herakles'in kuşağını ve Antiope'yi fidye olarak kabul ettikten sonra serbest bıraktığı Melanippe'den de bahseder. ⓘ
Diodorus, Libya'daki bir askeri seferde Amazonlara komuta eden kraliçe olarak Myrina ve aynı adı taşıyan şehre adını verdiği kız kardeşi Mytilene ile birlikte başka bir grubu listeler. Myrina ayrıca kendisine bağlı en önemli komutanları olan Amazonların adlarını üç şehre daha vermiştir: Cyme, Pitane ve Priene. ⓘ
Justin ve Paulus Orosius
Hem Justin Epitome of Trogus Pompeius'ta hem de Paulus Orosius aynı isimleri zikrederek Amazonlar hakkında bilgi verir. Kraliçeler Marpesia ve Lampedo Avrupa ve Asya'ya yaptıkları bir akın sırasında iktidarı paylaşmışlar ve burada öldürülmüşlerdir. Marpesia'nın kızı Orithyia onların yerine geçti ve savaştaki becerisiyle büyük beğeni topladı. İktidarı kız kardeşi Antiope ile paylaştı, ancak Herakles saldırdığında yurtdışında savaşla meşguldü. Antiope'nin iki kız kardeşi, Herakles tarafından Menalippe ve Theseus tarafından Hippolyta esir alındı. Herakles, karşılığında kraliçenin silahlarını aldıktan sonra Menalippe'yi kız kardeşine geri verdi, ancak başka rivayetlere göre Telamon tarafından öldürüldü. Ayrıca Penthesilea'nın Truva Savaşı'ndaki rolünden de bahsederler. ⓘ
Hyginus
Amazonların isimlerinin bir başka listesi Hyginus'un Fabulae'sinde bulunur. Hippolyta, Otrera, Antiope ve Penthesilea'nın yanı sıra aşağıdaki isimler de yer almaktadır: Ocyale, Dioxippe, Iphinome, Xanthe, Hippothoe, Laomache, Glauce, Agave, Theseis, Clymene, Polydora. ⓘ
Belki de en önemlisi Ares'in eşi ve onun tarafından Hippolyta ve Penthesilea'nın annesi olan Kraliçe Otrera'dır. Efes'te Artemis'e bir tapınak inşa ettirmesiyle de tanınır. ⓘ
Valerius Flaccus
Bir başka farklı isim dizisi Valerius Flaccus'un Argonautica'sında bulunur. Euryale, Harpe, Lyce, Menippe ve Thoe'den bahseder. Bunlardan Lyce, Latin Antolojisi'nde korunan ve Doryclus'un oğlu Moesia'lı kahraman Clonus'u ciritiyle öldürdüğü söylenen bir parçada da yer alır. ⓘ
Geç Antik Çağ, Orta Çağ ve Rönesans edebiyatı
Byzantionlu Stephanus (MS 7. yüzyıl) Herkül'e karşı savaşta ölenler de dahil olmak üzere Amazonlar hakkında çok sayıda alternatif liste sunar ve onları halklarının en önde gelenleri olarak tanımlar. Hem Stephanus hem de Eustathius bu Amazonları, Amazon Thiba'nın adından türetildiğini iddia ettikleri Thibais yer adıyla ilişkilendirir. Stephanus'un Amazonlarından bazıları Küçük Asya'daki şehirlere isim babalığı yapmıştır, örneğin Cyme ve Smyrna ya da daha önce Kromna olarak bilinen şehre ismini verdiğine inanılan Amastris gibi, ancak aslında şehir adını tarihi Amastris'ten almıştır. Karya'daki Anaea şehri adını bir Amazon'dan almıştır. ⓘ
Jordanes, Getica (Gotların kökeni ve tarihi üzerine, MS 551 civarı) adlı eserinde, Gotların Magog'un soyundan gelen atalarının aslen İskitya'da, Dinyeper ve Don Nehirleri arasındaki Azak Denizi'nde yaşadıklarını ileri sürer. Gotlar yurtdışında Firavun Vesosis'e karşı seferdeyken, kadınları tek başlarına komşu bir kabilenin baskınını başarıyla savuşturur. Bundan cesaret alan kadınlar, Marpesia komutasında kendi ordularını kurar, Don'u geçer ve doğuya, Asya'ya doğru istila ederler. Marpesia'nın kız kardeşi Lampedo anavatanı korumak için Avrupa'da kaldı. Yılda bir kez erkeklerle çiftleşiyorlardı. Bu kadınlar Ermenistan, Suriye ve tüm Küçük Asya'yı fethettiler, hatta İyonya ve Aiolis'e kadar ulaştılar ve bu geniş toprakları 100 yıl boyunca ellerinde tuttular. ⓘ
Bizans sınırının Greko-Suriyeli şövalyesi Basil'in on ikinci yüzyıl ortaçağ destanı olan Digenes Akritas'ın Grottaferrata Versiyonu'nda kahraman, bazı Amazonların soyundan gelen ve İskender tarafından Brahmanlardan alınan kadın savaşçı Maximo ile savaşır ve onu öldürür. ⓘ
John Tzetzes Posthomerica'da Troya'da ölen yirmi Amazon'un listesini verir. Bu liste Antianeira, Andromache ve Hippothoe dışındaki tüm isimlerin doğrulanması açısından eşsizdir. Bu üç Amazon dışında kalan 17 Amazonun isimleri Toxophone, Toxoanassa, Gortyessa, Iodoce, Pharetre, Andro, Ioxeia, Oistrophe, Androdaixa, Aspidocharme, Enchesimargos, Cnemis, Thorece, Chalcaor, Eurylophe, Hecate ve Anchimache'dir. ⓘ
Ünlü Ortaçağ gezgini John Mandeville kitabında bunlardan bahseder:
Chaldea ülkesinin yanında Amazonia ülkesi, yani Feminye ülkesi vardır. Ve bu diyarda tamamen kadın vardır ve hiç erkek yoktur; bazılarının söylediği gibi, erkekler orada yaşayamaz diye değil, kadınlar aralarındaki hiçbir erkeğin hükümdarları olmasına izin vermeyecekleri için. ⓘ
Ortaçağ ve Rönesans yazarları savaş baltasının icadını Amazonlara atfederler. Bu muhtemelen Yunan yazarlar tarafından hem Amazonlar hem de İskit kabileleriyle ilişkilendirilen balta benzeri bir silah olan sagaris ile ilgilidir (ayrıca bkz. Aleksandrovo kurgan'ın Trakya mezarı). Paulus Hector Mair böylesine "erkeksi bir silahın" bir "kadın kabilesi" tarafından icat edilmiş olmasından duyduğu şaşkınlığı ifade eder, ancak otoritesi Johannes Aventinus'a duyduğu saygıdan dolayı bu atfı kabul eder. ⓘ
Ariosto'nun Orlando Furioso'su Kraliçe Orontea tarafından yönetilen bir savaşçı kadınlar ülkesi içerir; destan Yunan mitindekine çok benzer bir kökeni anlatır; bir grup savaşçı ve sadakatsiz sevgili tarafından terk edilen kadınlar, gücü yeniden ele geçirmelerini önlemek için erkeklerin ciddi şekilde azaltıldığı bir ulus oluşturmak üzere bir araya gelmişlerdir. Amazonlar ve Kraliçe Hippolyta'ya Geoffrey Chaucer'ın Canterbury Tales adlı eserinde "The Knight's Tale" bölümünde de atıfta bulunulmaktadır. ⓘ
Amazonlar Avrupa Rönesansı boyunca bilimsel tartışmalara konu olmaya devam etti ve Keşif Çağı'nın başlamasıyla birlikte daha da uzak diyarlardan karşılaşmalar rapor edildi. Francisco de Orellana 1542'de Amazon Nehri'ne ulaştı ve Amazon'un bir kolu olan Nhamundá Nehri'nde karşılaştığını ve savaştığını iddia ettiği savaşçı kadınlardan oluşan bir kabile olan Icamiabas'ın adını verdi. Daha sonra tüm Amazon havzası ve bölgesi (Portekizce'de Amazônia, İspanyolca'da Amazonía) nehrin adını almıştır. Amazonlar hem Kristof Kolomb'un hem de Walter Raleigh'in kayıtlarında da yer almaktadır. ⓘ
Avrupa'da Rönesans zamanında Amazonlar ilgi kaynağı olmayı sürdürmüştür. Francisco de Orellana 1542 yılında ulaştığı ırmağa, buradaki yerli kadın savaşçılara atfen Portekizce Amazonas ismini vermiştir. Kristof Kolomb ve William Raleigh gibi dönemin ünlü denizcileri de Amazon savaşçılarını anlatırlar. ⓘ
Sanatta Amazonlar
M.Ö. 550'lerden itibaren Amazonların cesur savaşçılar ve atlı savaşçılar olarak tasvirleri vazolarda görülmeye başlandı. MÖ 490'daki Marathon Savaşı'ndan sonra Amazon savaşı - Amazonomachy çömlekçilikte popüler motifler haline geldi. MÖ altıncı yüzyıla gelindiğinde, kamusal ve özel sanat eserlerinde, alınlık kabartmaları, lahitler, mozaikler, çömlekler, mücevherler ve hatta Atina'daki Parthenon gibi önemli binaları süsleyen anıtsal heykeller için Amazon imgeleri kullanılmıştır. Amazon motifleri Roma imparatorluk dönemine ve Geç antik çağa kadar popülerliğini korumuştur. ⓘ
Düşmanlarının erkekliğine karşı Amazonların tutkulu kadınlığını ifade etmeye yönelik sanatsal arzunun yanı sıra, bazı modern tarihçiler Amazonların sanattaki popülerliğini hem olumlu hem de olumsuz toplumsal eğilimlerin göstergeleri olarak yorumlamaktadır. Ancak Yunan ve Roma toplumları Amazon mitolojisini ortak bir düşmana karşı birleşmek için edebi ve sanatsal bir araç olarak kullanmışlardır. Amazonların metafiziksel özellikleri hem doğanın hem de dinin kişileştirilmesi olarak görülmüştür. Virgil, Strabo, Yaşlı Plinius, Curtius, Plutarkhos, Arrian ve Pausanius gibi Romalı yazarlar devletin büyüklüğünü savunurken, Amazon mitleri Roma halkının köken ve kimlik yaratımını tartışmaya hizmet etmiştir. Ancak bu durum zaman içinde değişmiştir. Roma edebiyatı ve sanatındaki Amazonların Truva müttefiki, savaşçı tanrıça, yerli Latin, savaşçı Kelt, gururlu Sarmatyalı, hedonist ve tutkulu Trakyalı savaşçı kraliçe, bastırılmış Asya şehri ve değerli Romalı düşman gibi pek çok yüzü vardır. ⓘ
Rönesans Avrupa'sında sanatçılar Amazonları Hıristiyan etiği temelinde yeniden değerlendirmeye ve tasvir etmeye başladılar. İngiltere Kraliçesi Elizabeth, hükümdarlığı sırasında Amazon savaşçı nitelikleriyle (feminizmin en eski örnekleri) ilişkilendirilmiş ve gerçekten de öyle tasvir edilmiştir. Yine de, Winfried Schleiner'in Divinia Viagro adlı kitabında açıklandığı üzere, Celeste T. Wright Amazonların Rönesans'ta sahip olduğu kötü şöhreti ayrıntılı bir şekilde anlatmıştır. Kraliçe'yi bir Amazon'a benzeten hiçbir Elizabeth'liye rastlamadığını belirten Wright, Amazonların kadınların özgürleştirilmesiyle ilişkilendirilmesi nedeniyle bunu yapmakta tereddüt etmiş olabileceklerini öne sürmektedir. ⓘ
Peter Paul Rubens ve Jan Brueghel 1598 civarında Amazonlar Savaşı'nı resmetmişlerdir ki bu çok dramatik bir barok tablodur; ardından Johann Georg Platzer'in yine Amazonlar Savaşı başlıklı Rokoko dönemine ait bir tablosu gelir. 19. yüzyıl Avrupa Romantizminde Alman ressam Anselm Feuerbach da Amazonlarla ilgilenmiştir. Feuerbach'ın resimleri Romantiklerin tüm özlemlerini yansıtıyordu: benliğin ve bilinen dünyanın sınırlarını aşma arzusu; doğada ve ruhta gizli olana duydukları ilgi; ulusal kimlik arayışları ve bunun sonucunda Cermen ulusunun mitik kökenlerini araştırmaları; son olarak da idealize edilmiş bir geçmişe dalarak günümüzün sert gerçeklerinden kaçma istekleri. ⓘ
Özellikle sanat alanında Amazonlarla antik Yunan kavimler arasındaki savaşlara çok yer verilmiştir. Şüpheli olan varlıklarına bir kez inanıldıktan sonra dönemlere göre resmedilişleri değişmiştir. İlk zamanlarda Yunan savaşçılarına benzetilen Amazonlar sonradan Pers etkisiyle resmedilmişlerdir. Antik Yunanlar sosyopolitik sistemleri gereği kadınların alt konumuna işaret etmek için Amazonları olumsuz örnek olarak gösterme çabasında olmuşlardır. Bu sanat eserleri bu sanatçıların fantezilerini yansıtırlar. Antik Yunan fizyonomisinin özellikleri bu yorumlarda yer alır. Amazonomachy olarak adlandırılan vazo boyama sanatının bir başka ilginç tarafı cinsiyetler arası çatışmanın ilk örnekleri olmasıdır. Antik Yunan medeniyeti haddini aşan ve kötü örnek olan bu savaşçı kadınları bu eserlerde genellikle yenilgiye uğramış ve kötü durumda yorumlamışlardır. Bu eserlerde Amazonların en tartışmalı yönlerinden birisi olan memeyle ilgili farklı yorumlar vardır. Bu eserler incelenmeye değer olmasına rağmen yazılı belgelerden ayrı tutulması gerekli olan ikincil belgelerdir. ⓘ
Arkeoloji
Amazonlar fikrinin gerçeklik payı olduğuna dair spekülasyonlar, güney Ukrayna ve Rusya bozkırlarındaki kurgan mezarlıklarında yapılan arkeolojik keşiflere dayanmaktadır. Savaşlara katılmış olabilecek çok sayıda yüksek rütbeli İskit ve Sarmat savaşçı kadının mezarı, bilim adamlarının Amazon efsanesinin gerçek dünyadan esinlendiğini öne sürmelerine yol açmıştır. Aşağı Don ve Aşağı Volga'daki savaşçı mezarlarının yaklaşık %20'sinde savaş için erkeklerin giydiğine benzer şekilde giyinmiş kadınlar bulunmuştur... Sarmatya askeri mezarlarının %25'ini silahlı kadınlar oluşturuyordu. Rus arkeolog Vera Kovalevskaya, İskit erkekleri yurtdışında savaşırken ya da avlanırken, kadınların kendilerini, hayvanlarını ve otlaklarını yetkin bir şekilde savunabilmeleri gerektiğini ileri sürmektedir. ⓘ
20. yüzyılın başlarında Minos arkeolojisinde, Lewis Richard Farnell ve John Myres tarafından yazılan bir makalede Minos uygarlığındaki Amazon kökenlerine ilişkin bir teori ortaya atılmıştır. Myres'e göre, sözde Amazon kültleri tarafından sağlanan kanıtlar ışığında yorumlanan gelenek çok benzer görünmektedir ve hatta Minos kültüründen kaynaklanmış olabilir. ⓘ
Modern miras
Günümüzde Türkiye'nin Samsun ilinde yer alan Samsun kentinde, Amazonların mirasına dikkat çekmek ve hem akademik ilgiyi hem de turizmi teşvik etmek amacıyla bir Amazon Köyü müzesi bulunmaktadır. Terme ilçesinde her yıl Amazon Kutlama Festivali düzenlenmektedir. ⓘ
Mani'nin 1826'daki Osmanlı-Mısır işgali sırasında, Diros savaşında Manili kadınlar Osmanlı ordusunu yenmiş ve bu nedenle kendilerine 'Diros Amazonları' adı verilmiştir. ⓘ
1936'dan 1939'a kadar Nazi Almanyası'nda her yıl Münih'teki Nymphenburg Sarayı Parkı'nda Amazonların Gecesi (Nacht der Amazonen) adlı propaganda etkinlikleri düzenlendi. Uluslararası At Yarışı Haftası Münih-Riem'in akşam etkinlikleri olarak duyurulan açık hava revüsünde, SS-Süvari Birliği'nin çıplak göğüslü varyete kızları, 2.500 katılımcı ve uluslararası konuklar sahne aldı. Bu revüler, sözde özgürleşmiş bir kadın rolünü ve kozmopolit ve yabancı dostu bir Nazi rejimini tanıtmaya hizmet etti. ⓘ
Samsun ve yöresinin tarihî ve kültürel değerlerinden kabul edilen Amazonlar adına her yıl Terme'de bir festival düzenlenmektedir. ⓘ
Edebiyat ve medyada
Edebiyat
- Amazon Kraliçesi Hippolyta, William Shakespeare'in Bir Yaz Gecesi Rüyası adlı oyununda ve Shakespeare'in John Fletcher ile birlikte yazdığı İki Soylu Akraba'da yer alır.
- Amazon kraliçesi Penthesilea ve onun cinsel çılgınlığı, Heinrich von Kleist'ın 1808 yılında yazdığı Penthesilea adlı dramın merkezinde yer alır.
- Steven Pressfield'in 2002 tarihli romanı Amazonların Sonuncusu, Plutarkhos'un Theseus'un Kraliçe Antiope'yi kaçırmasını ve Amazonların Atina'ya saldırmasını konu alan metinlerinin mitopoeia'sıdır. Arkaik Yunan dünyasının doğru ve ayrıntılı bir tasviri, yaşamı, insanları, silahları vb. gökyüzü kadar gerçek bir şekilde dramatize edilmiştir.
- William Moulton Marston, eşi ve sevgilisi Olive Byrne ile birlikte DC Comics için, üyeleri arasında süper kahraman Wonder Woman'ın da bulunduğu efsanevi Amazonlar yorumunu yarattı. Marston'ın Amazonları sadece fiziksel olarak ölümlü insanlardan üstün olmalarıyla değil, aynı zamanda teknolojik olarak da üstün olmalarıyla, iyileştirici ışınlar ve sadece beyin dalgalarıyla kontrol edilebilen tespit edilemeyen jet uçakları yaratabilmeleriyle dikkat çekmektedir, ancak Amazon toplumunun bu unsuru Marston'ın ölümünden sonra yazılan eserlerde tutarsız bir şekilde uygulanmıştır.
- Rick Riordan'ın Olimpos Kahramanları'nda Amazonlar, Neptün'ün Oğlu ve Olimpos'un Kanı kitaplarında yer alır. Amazon şirketinin kurucuları ve sahipleridir.
- Philip Armstrong'un tarihsel-fantezi serisi The Chronicles of Tupiluliuma'da Amazonlar Am'azzi olarak karşımıza çıkar.
- Stieg Larsson'un The Girl Who Kicked the Hornet's Nest adlı romanında Amazonlar, kitabın bölümleri arasındaki geçiş konuları olarak karşımıza çıkmaktadır.
- Garci Rodríguez de Montalvo, efsanevi Kaliforniya Adası'nda Amazonlar tarzında yaşayan siyah kadınlardan oluşan bir krallığı yöneten hayali kraliçe Calafia'yı yaratmıştır.
- Amazon Gazonga, Waltrip kardeşler tarafından 1995 yılında yaratılan kısa bir çizgi roman serisidir. Çizgi roman, Amazon yağmur ormanlarında yaşayan Gazonga adlı genç bir amazonun etrafında dönmektedir.
- GastroPhobia, Daisy McGuire tarafından yazılan ve yaklaşık 3408 yıl önce Antik Yunanistan'da yaşayan sürgündeki bir Amazon savaşçısı ile oğlunun maceralarını konu alan bir webcomic'tir. ⓘ
Film ve televizyon
- Amazon kabilelerinin yer aldığı çeşitli Tarzan sürümlerini içeren franchise'lar (Tarzan ve Amazonlar, Tarzan, Ormanların Efendisi)
- Gizemli Altın Şehirleri adlı animasyon dizisinde bir Amazon kabilesi iki bölümde yer almıştır.
- Bir kadın düşmanını canlandıran Frank Hart, 1980 yapımı 9 to 5 filminde Amazonlar tarafından kaçırılır.
- Amazonlar Herkül'ün Aşkları (1960), Amazonların Savaşı (1970), Savaş Tanrıçası (1973), Hundra (1983), Amazonlar (1986), Deathstalker II (1987), Ronal the Barbarian (2011), Herkül (2014) filmlerinde ve DC Genişletilmiş Evreni filmlerinde yer alır: Wonder Woman (2017), Justice League (2017), Wonder Woman 1984 (2020).
- Televizyon dizisi Herkül'de Amazonlar: The Legendary Journeys, Young Hercules ve Zeyna: Savaşçı Prenses, Saklı Şehir Efsanesi ve Huntik: Secrets & Seekers ve Supernatural. ⓘ
Oyunlar
Amazonlar aşağıdaki rol yapma ve video oyunlarında yer almaktadır: Diablo, Heroes Unlimited, Aliens Unlimited, Amazon: Guardians of Eden, Flight of the Amazon Queen, A Total War Saga: Troy, Rome: Total War, Final Fantasy IV, Age of Wonders Planetfall, Legend of Zelda serisi ve Yu-Gi-Oh oyunları. ⓘ
Askeri birimler
- Rus general ve devlet adamı Grigory Potemkin ve o zamanlar Büyük Katerina'nın gözdesi 1787 yılında bir Amazonlar Bölüğü kurdu. Balaklava Yunan Taburu askerlerinin eşleri ve kızları askere alınarak bu birliği oluşturdular.
- Mino ya da Minon (Annelerimiz), eski Dahomey Krallığı'nın (bugünkü Benin) 19. yüzyıl sonları ile 20. yüzyıl başlarında tamamı kadınlardan oluşan resmi bir askeri alayıydı. Kadın birlikler 18. yüzyılın başlarından beri ordunun mevcudunu arttırmak amacıyla, genellikle konuşlanma sırasında orduya katılmışlardı. Ancak kadınlar aktif savaşta cesur ve etkili olduklarını kanıtladılar ve düzenli bir birlik kuruldu. Bu kadınlarda Amazon benzeri bazı fiziksel ve zihinsel nitelikler gördüklerini iddia eden Batılı gözlemciler Dahomey Amazonları gibi önemsiz bir lakap taktılar. ⓘ
Sosyal ve dini aktivizm
- 1905-1913 döneminde, militan Süfrajet hareketinin üyeleri kitaplarda ve gazete makalelerinde sıklıkla "Amazonlar" olarak anıldı.
- Ukrayna'da Katerina Tarnovska, Amazonların yeni bir kabilesi olduğunu iddia eden Asgarda adlı bir gruba liderlik ediyor. Tarnovska, Amazonların Ukraynalı kadınların doğrudan ataları olduğuna inanıyor ve grubu için Combat Hopak adlı başka bir dövüş biçimine dayanan, ancak kendini savunmaya özel bir vurgu yapan, tamamen kadınlara yönelik bir dövüş sanatı yarattı. ⓘ
Bilim
Neptün'ün yörüngesinde 60° ilerisinde ya da ötesinde bulunan asteroitler olan Neptün trojanları, isimlerini mitolojik Amazonlardan alır. ⓘ
Köken bilimi
Amazon kelimesinin ne anlama geldiği ile ilgili açıklamaların çoğunun ortak noktası aykırılıktır. Amazon kelimesinin memesiz anlamına geldiği en fazla kabul edilen görüştür.Klasik Yunancada etimolojik olarak mazos memesiz anlamındadır. Bizanslı Methodios onların, insanların beslenmesine uygun olarak beslenmedikleri vurgusunu yaparken beslenme konusundaki aykırılıklarını öne çıkarır. Onlar ekmek (maza) yemeyip kertenkele ya da yılan yerler. Onlar anandros (erkeksiz yaşayan), stryganor (erkek avcısı), androdamas (erkeğin sahibi), kreobotos (erkeksiz yaşayan), kreobotos (et yiyen), deineira (erkek katili) ve oirpatadır (erkek öldüren). Bütün bunlar ataerkinin adlandırmaları olsa da aykırılık vurgusu ön plandadır. Aslında Kafkas Amazonları için yapılan Sarmatyan tanımlaması da bir başka aykırılığa işaret eder. Onlar kertenkele suyuyla bebeklerini beslediklerine göre “sauros” kökünden türetilmiş bir ismi hak ederler. Onlar “a-massein”dir (yaklaşılamaz kadın). Ataerkil Grekler bu kadınları barbarlar sınıfına koyarak dışlar lar. Bu dışlanmışlık, Amazon kelimesinin anlamının merkezinde bulunan aykırılık ile uyum içindedir. Amazon kelimesinin Farsça, savaşçılar anlamına gelen ha-mazan kelimesinden türediğini söyleyenler de vardır. Yaygın inanışa göre Amazonların rahat yay ve mızrak kullanabilmek için sağ memelerini kestikleri veya yaktıkları söylenir. Dönemsel sanat eserlerinde buna dair bir delil bulunmamaktadır. Amazonlar iki memeleri de mevcut olarak resmedilmiştir, sağ meme ise çoğunlukla kapalıdır. ⓘ
Kahramanlık kültürü
Eski Yunan kentlerinde çok sayıda Amazon anıt mezarı bulunmuştur. Megara, Atina, Chaeronea, Halkis, Teselya gibi kentlerde amazonlara ait heykeller ve anıt mezarlar vardır. Hatta Efes'teki Yunan bakirelerin yılda bir kez Amazonlara ithafen silahlar kuşanarak özel bir dans sergiledikleri anlatılır. ⓘ
Tarihçilere göre Amazonlar
Dede Korkut'a göre
Dede Korkut eserlerinde Alp Kızları diye geçer. Amazonların Azerbaycan'da yaşadıkları iddia edilir. ⓘ
Yunan tarihçilere göre
Amazonlardan Ksenofon'un Anabasis'inde bahsedilmektedir. ⓘ
Herodot'a göre Sarmatlar, Amazonlar ve İskitlerin atalarıdır. Sarmatlarda kadınlar sık sık erkeklerle beraber ava çıkar, savaşta yer alırlardı. Ona göre savaşta bir adam öldürmeyen kadın evlenemezdi. ⓘ
Hipokrat, Amazonları sağ göğüsleri olmayanlar olarak anlatır. Ona göre kız çocuklarına yapılan ve sıcak bronz bir metalle gerçekleştirilen operasyonla sağ göğüsün büyümesi engellenerek sağ omuz ve kolun gelişmesi sağlanırdı. ⓘ
Roma tarihçilerine göre
Sezar, yaptığı bir konuşmada Senatoya Semiramiş ve Amazonlarının Önasya’da yaptığı fetihleri anlatır. Ayrıca Pompeius Trogus, Amazonların vatanı olarak Kapadokya'yı gösterecektir. Çeşitli Romalı tarihçiye göre Amazonların yaşadıkları yerler arasında farklılıklar vardır; Philostratus'a göre Toros Dağlarında, Ammianus'a göre Tanais'te, Procopius'a göre ise Kafkaslarda yaşamışlardır. Aurelianus esir alınan Got kadınlarını Amazonlar olarak adlandırdığı için bazen Amazonların vatanı olarak Baltık bölgesi bile belirtilmektedir. ⓘ
Gerçeklik payı
Amazonların gerçekten yaşayıp yaşamadıklarına dair belirsizliğin bir dayanak noktası vardır. O da Amazonların ataları olan Sarmatyalılardaki kadın savaşçıların gerçekten var olduğudur. Bir efsane bile olsa Amazonların dayandığı temel gerçeklik burasıdır. Bu gerçeklik arkeolojik kazılardan da anlaşılmaktadır. Özellikle Sarmatya kadın mezarlarında yüzde yirmi beş oranında silahlar çıkmaktadır. Bu durum Sarmatlardan sonra İskitlerde de görülmüştür. ⓘ
Popüler kültürde Amazonlar
Çeşitli çizgi roman, film, televizyon dizisi ve bilgisayar oyunlarında Amazon imgesi sıklıkla işlenmiş ve kadın kahramanlar Amazonlardan esinlenilmiştir. Bunların arasında televizyon dizisi olarak Xena – Savaşçı Prenses ve ünlü çizgi roman Wonder Woman sayılabilir. ⓘ