Midyat
| Midyat ⓘ | |
|---|---|
|
İlçe | |
 | |
 Türkiye'de bulunduğu yer | |
 Mardin Siyasi Haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Mardin |
| Coğrafi bölge | Güneydoğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Ahmet Solmaz |
| • Belediye başkanı | Veysi Şahin (AK Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1,083 km² (418 mil²) |
| Rakım | 950 m (3.110 ft) |
| Nüfus | |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 47500 |
| İl alan kodu | 0482 |
| İl plaka kodu | 47 |
Midyat, Mardin ilinin bir ilçesidir. Midyat, dinlerin (İslam, Hristiyanlık ve Êzîdîlik) ve dillerin (Türkçe, Kürtçe, Arapça ve Süryanice) buluşma noktasıdır. MÖ 9. yüzyıl Asur tabletlerinde Matiate olarak tanımlanır. "Matiate", Aramice/Süryani bir isimdir ve "mahallesim", "vatanım", demektir. Asur kralı II. Asur Nasırpal Tur Abidin'in Aramileri talan ettikten sonra, bu savaşın tarihi tablalar yazılmıştır. Midyat'taki ilk Süryani Hristiyanlar da mağaralarda yaşardı. Midyat tarih boyunca birçok kere kuşatılıp talan edilmiştir. Son olarak I. Dünya Savaşı'nın karanlık günlerinde, "Ferman" yılında, kasaba sakinlerinin üçte ikisi yaşamını kaybetmiştir. Ancak 1930 yılından sonra kasaba yeniden canlanmış: Kiliseler, evler ve bazı mekanlar onarılmıştır. Ondan sonra yerleşim düzeni zamanla oturmaya başlamıştır. Bazı film ve diziler Midyat'ta çekilmiştir. ⓘ
İlçenin deniz seviyesinden yüksekliği 1070 metredir. Mardin ilinin en geniş ve nüfus bakımından en kalabalık ilçelerinden biridir. İlçeye bağlı 43 köy ve mezraa bulunmaktadır. Midyat'da Müslüman olarak Kürtler, Türkler ve Araplar yaşamaktadırlar Din ve grupları ise Hristiyan. Dinine mensup Süryaniler, Ermeniler ve Keldaniler yaşamakta bu dil grupları mezhep olarak aralarında Katolik, Ortodoks ve Protestan olmak üzere üç mezhebe ayrılırlar. Hristiyanlar kendi aralarında çok az sayıda olmak kaydı ile Süryanice konuşmaktadır, Keldanice ve Ermenice bu bölgede unutulmuş dil gruplarıdır ve konuşulmamaktadır. Midyat'da bu dinlerin yanı sıra sayıları çok az olmakla beraber Yezîdî dinine mensup insanlar da yaşamaktadırlar. Bu nedenle Midyat'a "Diller ve Dinler Şehri" denir. ⓘ
Süryanilerin milattan önceki tarihleri, eski Mezopotamya'da yaşayan ulusların tarihidir. Süryani halkının kökleri de eski Mezopotamya'nın en eski tarihsel dönemine kadar inmektedir. ⓘ
Yukarı Mezopotamya'nın yazılı tarih evresi yalnız Asurlar ile başlar. MÖ 3000'lerde Sümer'in kuzeyinde yer alan Asurlar ve Akadlar, Fırat'ın orta kesiminde, çok sayıda bağımsız site devletleri kurmuşlardır. Buradaki halk, Sümerlere benzeyen bir medeniyetten oluşmaktadır. Bu kabile, bir Sami dili olan Asurca ve Akadca/Aramice konuşuyordu. ⓘ
Midyat (Kürtçe: Midyad Süryanice: ܡܕܝܕ Mëḏyaḏ, Turoyo: Miḏyoyo, Arapça: مديات), Türkiye'nin Mardin iline bağlı bir ilçedir. Antik kent, Yukarı Mezopotamya'daki asırlık bir Hurrian kasabasının merkezidir. Uzun tarihi boyunca Midyat şehri çeşitli farklı liderler ve milletler tarafından yönetilmiştir. 1960 nüfus sayımına göre Midyat 570 Hıristiyan haneye ve sadece 30 Müslüman haneye ev sahipliği yapıyordu. ⓘ
Birinci Dünya Savaşı'ndan önce Midyat, Osmanlı İmparatorluğu'nda Asuri/Süryani çoğunluğa sahip tek kasabaydı. Şehirde Süryaniler, Kürtler ve Mıhallemi halkı yaşamaktadır. Estel mahallesi yaklaşık %80-85 oranında Kürt nüfusa sahiptir. ⓘ
Tarihçe
Midyat'ın tarihi 3. binyılda Hurrilere kadar uzanmaktadır. MÖ 9. yüzyıl Asur tabletlerinde Midyat'tan Matiate ya da mağaralar şehri olarak bahsedilmesinin sebebi, şehrin 3 km uzağında bulunan ve en eski sakinlerinin yaşadığı mağaralardır. Midyat'ta Mitanniler, Asurlular, Aramiler, Ermeniler, Medler, Persler, Yunanlılar, Romalılar, Bizanslılar, Abbasiler, Selçuklular ve Osmanlılar gibi birçok farklı imparatorluk hüküm sürmüştür. Kasabanın altında, yaklaşık 1900 yıldır kullanıldığı ve en yoğun döneminde 70.000 kişinin yaşadığı varsayılan Matiate adında bir yeraltı şehri bulunmaktadır. ⓘ
Önde gelen Süryani Ortodoks ailesi Safarlar, Deksuri konfederasyonunda yüksek mevkilere sahipken, diğer yerel Süryaniler muhalif, hükümet karşıtı Heverkan konfederasyonuna bağlıydı. 1915 ortalarında Midyat'taki Hıristiyanlar başka yerlerdeki katliamları duyduktan sonra direnişi düşündüler, ancak yerel Süryani Ortodoks cemaati başlangıçta bunu desteklemeyi reddetti. Hanne Safar Paşa, Midyat'ta bir ayaklanma örgütlemek isteyen diğer Hıristiyan liderlerden ayrılmaya ikna edildi. Kısa bir süre sonra Safar, rakip Protestan Hermez ailesinin tüm erkek üyeleriyle birlikte öldürüldü. Haziran ayı sonlarında kaymakam Nuri Bey ortadan kayboldu, muhtemelen yerel Hıristiyanları katletmeyi reddettiği için Mehmed Reşid tarafından idam edilmişti. 21 Haziran'da 100 erkek (çoğu Ermeni ve Protestan) tutuklandı, başkalarını suçlayan itiraflarda bulunmaları için işkence gördü ve şehir dışında idam edildi; bu Süryani Ortodoksları panikletti. Yerel halk silahlarını teslim etmeyi reddetti, devlet dairelerine saldırdı ve telgraf hatlarını kesti; yerel Arap ve Kürt aşiretleri Hıristiyanlara saldırmak üzere silah altına alındı. Yüzlerce Hıristiyan'ın öldüğü haftalar süren kanlı şehir savaşından sonra kasaba Ağustos ayı başlarında sakinleştirildi. Hayatta kalanlar doğuya, daha savunmasız olan Iwardo'ya kaçtı ve burası yerel Ezidilerin gıda yardımlarıyla başarılı bir şekilde ayakta kaldı. ⓘ
Demografi
Nüfus
Diyarbekir vilayetine bağlı Midyat, Süryani Ortodokslar, Keldaniler ve Protestanlar arasında bölünmüş olsa da, Osmanlı İmparatorluğu'nda Süryanilerin çoğunlukta olduğu tek şehirdi. Midyat, Süryanilerin Türkiye'deki tarihi merkezlerinden biridir ve 1915'teki Süryani/Aramean soykırımına kadar kent nüfusunun çoğunluğunu oluşturmuşlardır. 20. yüzyılın başlarında kentteki Süryani nüfusu göç nedeniyle giderek azalmaya başladı, ancak cemaat hala çok büyüktü. Tur Abdin Süryanileri, 1979'a kadar İstanbul dışındaki tek önemli Hıristiyan nüfusu oluşturuyordu. 1979'da Kerboran'ın Turabdin Belediye Başkanı ve önemli bir Süryani figürü olan Dargecit'in bir suikast sonucu öldürülmesi ve yerine halkın iradesine karşı bir Kürt temsilcinin getirilmesi üzerine bir savaş paniği yaşandı ve bunun sonucunda yerel Hıristiyanlar şehri terk etti. Süryaniler o zamana kadar yerel yönetim üzerinde kontrol sahibiydi ve bu nedenle tehditlere karşı birleşebilirlerdi. Yerel Müslüman nüfusun Süryani halkına karşı sembolik bir savaş ilan etmesiyle panik başladı ve yönetimin ele geçirilmesinden kısa bir süre sonra, yerel Mıhallemi ve Kürt nüfus geleneksel Süryani bölgelerine göç etmeye başladı ve bu da demografik bir kaymaya neden oldu - birkaç yıl sonra 1984'te Türkiye-PKK çatışmasının başlamasıyla birlikte - sadece burada değil, tüm Tur Abdin'de cemaatin ölümüne neden oldu. 1975 yılında Mardin ilinin demografik yapısının %10'unu oluşturan 50.000 kişilik nüfustan, 1999 yılında çatışmalar sona erdiğinde ancak 2.000 kişi kalmıştı. Şu anda Tur Abdin'de sadece 3-5.000 kişi yaşamakta, diğer 15-17.000 kişi ise İstanbul'da ve Adıyaman, Harput ve Diyarbakır gibi halen faal olan diğer Süryani Piskoposluk bölgelerinde yaşamaktadır. ⓘ
Hıristiyanlara ait kiliseler ve evler korunmuş olsa da, birçoğu boş ve sahipleri Avrupa'da yaşıyor. Şu anda Midyat'ta 500 Süryani Hıristiyan yaşamaktadır ve bunlara Suriye İç Savaşı'ndan kaçarak şehre ve bölgeye yerleşen ve farklı tahminlere göre Midyat nüfusunun %1'ini oluşturan 1-300 Süryani mülteci de katılmıştır. Şehirde 5 kilise bulunmaktadır ve hepsi Süryani'dir. ⓘ
| Midyat'ın Nüfusu 1960 | Hanehalkları | Bireysel Tahmin | Bireyler ⓘ |
|---|---|---|---|
| Hristiyan | 570 | Hristiyan | 5,000 |
| Müslüman | 30 | Müslüman | 200 |
Coğrafya
Mardin il merkezine uzaklığı 67 kilometredir. İki yerleşim biriminden oluşan, dinlerin ve dillerin birleşme noktası, "Gelen ağlar giden ağlar" sloganı ile adeta özdeşleşen Midyat Güneydoğu Anadolu Bölgesinin en gelişmiş ilçelerinden biridir. 1990'lı yıllardan itibaren okur yazarlık oranında büyük bir ilerleme yaşanmıştır. Geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. 2000'li yıllardan itibaren İlçede çekilen Dizi Film ve Sinema Prodüksiyonları sayesinde unutulmakta olan Midyat'ta yaşayan tüm toplulukların ortak değeri olan Telkari (Gümüş İşleme) sanatında büyük gelişme yaşanarak bu sanat tekrar canlanmakta olup endüstri haline getirilmeye çalışılmaktadır. Bu çalışmalar iç ve dış turizmin gelişmesine de katkı sağlamıştır. Midyat'a özgü mimarisi olan ve adını yine Midyat'tan alan "Midyat Evleri"ni süsleyen "Taş İşleme Sanatı" (Nahid) da Midyat'ta yaşayan tüm toplumların ortak değeri olarak ayrı bir önem taşımaktadır. ⓘ
Midyat, ilçenin bölgesel ticaret merkezidir ve Mardin ilinin en büyük şehirlerinden biridir. Mardin'e benzer şekilde, şehir halı, havlu ve diğer kumaş ürünleri gibi Süryani el sanatlarıyla tanınmaktadır. Şehre daha özgü olan ise telkari adı verilen Süryani gümüş el sanatlarıdır. Şehrin doğusunda, bölgeye özgü bir şarap olan geleneksel Süryani şarabı üreten bir şaraphane bulunmaktadır. Midyat pazarının bir diğer vazgeçilmezi de buğdaydan elde edilen bir tahıl gıdası olan bulgurdur. ⓘ
İklim
Mardin iline bağlı olan Midyat, yazları çok sıcak ve kurak, kışları ise soğuk, yağışlı ve zaman zaman kar yağışlı geçen yarı kurak bir iklime sahiptir. Mardin'in Suriye sınırının hemen yanında yer alması nedeniyle yaz aylarında sıcaklıklar genellikle 40 °C - 50 °C'ye (104 °F - 122 °F) yükselir. Aralık ve Mart ayları arasında kar yağışı oldukça yaygındır ve bir veya iki hafta boyunca kar yağar. Mardin yılda 3000 saatin üzerinde güneş almaktadır. Kaydedilen en yüksek sıcaklık +48,8 °C'dir. ⓘ
| Mardin, Midyat için iklim verileri ⓘ | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ay | Jan | Şubat | Mar | Nisan | Mayıs | Haziran | Temmuz | Ağustos | Eylül | Ekim | Kasım | Aralık | Yıl |
| Ortalama yüksek °C (°F) | 6.1 (43.0) |
7.5 (45.5) |
12.0 (53.6) |
17.7 (63.9) |
24.2 (75.6) |
30.9 (87.6) |
35.3 (95.5) |
34.9 (94.8) |
30.4 (86.7) |
23.1 (73.6) |
14.4 (57.9) |
8.2 (46.8) |
20.4 (68.7) |
| Günlük ortalama °C (°F) | 3.1 (37.6) |
4.1 (39.4) |
8.2 (46.8) |
13.7 (56.7) |
19.7 (67.5) |
25.8 (78.4) |
30.0 (86.0) |
29.6 (85.3) |
25.2 (77.4) |
18.5 (65.3) |
10.7 (51.3) |
5.2 (41.4) |
16.1 (61.1) |
| Ortalama düşük °C (°F) | 0.6 (33.1) |
1.3 (34.3) |
4.7 (40.5) |
9.9 (49.8) |
15.1 (59.2) |
20.2 (68.4) |
24.6 (76.3) |
24.6 (76.3) |
20.6 (69.1) |
14.6 (58.3) |
7.7 (45.9) |
2.7 (36.9) |
12.2 (54.0) |
| Ortalama yağış mm (inç) | 99.8 (3.93) |
110.7 (4.36) |
94.6 (3.72) |
75.5 (2.97) |
37.7 (1.48) |
8.3 (0.33) |
3.3 (0.13) |
1.2 (0.05) |
4.1 (0.16) |
33.3 (1.31) |
68.7 (2.70) |
104.2 (4.10) |
641.4 (25.24) |
| Ortalama yağmurlu günler | 10.6 | 10.6 | 10.7 | 9.9 | 6.6 | 1.7 | 0.5 | 0.2 | 0.7 | 5.3 | 7.4 | 10.2 | 74.4 |
| Ortalama aylık güneş ışığı saatleri | 139.5 | 142.8 | 189.1 | 222 | 310 | 375 | 396.8 | 368.9 | 315 | 238.7 | 174 | 136.4 | 3,008.2 |
| Kaynak: Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü [1] | |||||||||||||
Galeri
Eski şehirde çekilen ve Droste etkisini gösteren bir bitki fotoğrafı
Kasr-ı Nehroz otelinin avlusu
Kardeşlik Parkı'nda Mustafa Kemal Atatürk'ün bir heykeli
Midyat (2013): Eski Asur kentinin güneydoğu kesimindeki bir çatıdan kuzeye bakarken çekilmiş bir fotoğraf.
Midyat'ta bir cami
Eski Midyat'ta bulunan Midyat Protestan Kilisesi - 2014/2015'te yenilenmeden önce resmedilmiştir.
Midyat'taki Süryani Hristiyan Mahallesi
Midyat'taki Süryani Hristiyan Mahallesi
Mor Gabriel Manastırı
Midyat şehrinin panoraması ⓘ
_old_town_1.JPG)
_mosque_1.JPG)
_overview.JPG)
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır ⓘ |
|---|---|---|---|
| 1965 | 64.244 | 10.391 | 53.853 |
| 1970 | 70.310 | 12.987 | 57.323 |
| 1975 | 80.978 | 16.905 | 64.073 |
| 1980 | 84.625 | 19.951 | 64.674 |
| 1985 | 89.038 | 22.169 | 66.869 |
| 1990 | 72.929 | 29.569 | 43.360 |
| 2000 | 128.085 | 56.669 | 71.416 |
| 2007 | 114.040 | 56.340 | 57.700 |
| 2008 | 113.960 | 54.799 | 59.161 |
| 2009 | 106.059 | 53.906 | 52.153 |
| 2010 | 106.848 | 55.615 | 51.233 |
| 2011 | 107.986 | 58.415 | 49.571 |
| 2012 | 105.542 | 60.425 | 45.117 |
| 2013 | 105.456 | 105.456 | veri yok |
| 2014 | 105.252 | 105.252 | veri yok |
| 2015 | 105.952 | 105.952 | veri yok |
| 2016 | 108.242 | 108.242 | veri yok |
| 2017 | 110.548 | 110.548 | veri yok |
| 2018 | 113.367 | 113.367 | veri yok |
| 2019 | 114.763 | 114.763 | veri yok |
| 2020 | 117.364 | 117.364 | veri yok |
Not 1: 1987 yılında Dargeçit ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır. ⓘ
Not 2: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır. ⓘ
İlçeye bağlı 72 mahalleden oluşmaktadır. ⓘ
Köyler
Midyat'a bağlı birçok köy ve belde bulunmaktadır. 55 köy ve 6 belde bağlıdır. Bu köy ve beldelere bağlı birçok mezra da bulunmaktadır. Bugün bu mezraların çoğunda kimse yaşamayıp, dışarıdan gelen Koçerlerin hayvanlarını barındırabileceği yer olarak ve mera alanı olarak kullanılmaktadır. ⓘ