ASALA

Ermenistan'ın Kurtuluşu için Ermeni Gizli Ordusu (ASALA) Հայաստանի Ազատագրութեան Հայ Գաղտնի Բանակ (ՀԱՀԳԲ) ⓘ
ASALA Logosu
Lider	Hagop Hagopyan (1975-1988)
Operasyon tarihleri	Türk İstihbaratına (MİT) göre 1975-1991
Güdüler	"Türk Hükümetini 1915 Ermeni soykırımındaki sorumluluğunu açıkça kabul etmeye, tazminat ödemeye ve bir Ermeni anavatanı için toprak vermeye zorlamak."
Aktif bölgeler	Lübnan, Batı Avrupa, Yunanistan, Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye
İdeoloji	Marksizm-Leninizm Sosyalizm
Kayda değer saldırılar	Paris Türk Konsolosluğu saldırısı (1981) Esenboğa Havalimanı saldırısı (1982) Orly Havaalanı saldırısı (1983)
Müttefikler	FKÖ PFLP
Muhalifler	Türkiye
Bayrak

Ermenistan'ın Kurtuluşu için Ermeni Gizli Ordusu (ASALA) 1975-1990 yılları arasında faaliyet göstermiş Marksist-Leninist bir militan örgüttü ve amacı "Türk Hükümeti'ni 1915 Ermeni soykırımındaki sorumluluğunu açıkça kabul etmeye, tazminat ödemeye ve bir Ermeni vatanı için toprak vermeye zorlamak "tı. ASALA'nın kendisi ve diğer kaynaklar onu gerilla ve silahlı bir örgüt olarak tanımlamıştır. Azerbaycan ve Amerikan dışişleri bakanlıkları ile Türk Kültür Bakanlığı da dahil olmak üzere bazı kaynaklar ASALA'yı terör örgütü olarak listelemiştir. ⓘ

ASALA'nın temel amacı, Osmanlı İmparatorluğu'nun Ermenilerin yaşadığı altı vilayetini (Batı Ermenistan) ve Sovyet Ermenistan'ını kapsayacak bir Birleşik Ermenistan kurmaktı. Grup, Osmanlı Türklerinin 1,5 milyon Ermeni'yi öldürdüğü ve Türkiye'nin açıkça inkar ettiği Ermeni soykırımının ardından 1920 Sevr Antlaşması'nda Amerikan Başkanı Woodrow Wilson tarafından Ermenilere vaat edilen bölgeyi (Wilson Ermenistanı olarak adlandırılan) talep etmeye çalışmıştır. ⓘ

ASALA saldırıları ve suikastları, çoğu Türk hükümetine hizmet eden 46 kişinin ölümü ve 299 kişinin yaralanmasıyla sonuçlanmıştır. Örgüt ayrıca 50'den fazla bombalı saldırının sorumluluğunu da üstlenmiştir. İç bölünmelerden muzdarip olan grup, 1991 yılında Türkiye'nin Macaristan Büyükelçisine yönelik başarısız bir saldırı üstlenmesine rağmen 1990'larda nispeten hareketsiz kalmıştır. ASALA'nın son ve en son saldırısı 1997 yılında Brüksel'de gerçekleşmiş ve ASALA olduğunu iddia eden bir grup militan şehirdeki Türk Büyükelçiliğini bombalamıştır. Örgüt o tarihten bu yana herhangi bir militan faaliyette bulunmamıştır. Grubun sloganları "Silahlı mücadele ve doğru siyasi çizgi Ermenistan'a giden yoldur" ve "Yaşasın ezilen halkların devrimci dayanışması!" idi. ⓘ

Ermenistan'ın Kurtuluşu için Ermeni Gizli Ordusu Հայաստանի Ազատագրութեան Հայ Գաղտնի Բանակ Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia
Kuruluş	1975 - 1994
Lider(ler)	Agop Agopyan
Etkin bölgeler	Orta Doğu, Avrupa, ABD, Türkiye, Ermenistan
İdeoloji	Marksizm-Leninizm; Ermeni Ulusal Hareketi; Türk düşmanlığı
Durum	Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Birleşik Krallık ve Türkiye gibi bazı ülkelerin terör örgütleri listesindedir.

1975-1985 arası ASALA saldırıları. ⓘ

CIA'in bir terörizm raporunda kullandığı ASALA'nın yaptığı eylem tiplerini gösteren tablo. ⓘ

ASALA (İngilizce: Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia tamlamasının kısaltmasıdır; Ermenice: Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակ Hayastani Azatagrut'yan Hay Gaghtni Banak) veya tam adı ile Ermenistan'ın Kurtuluşu için Ermeni Gizli Ordusu, 1975 ve 1994 yılları arasında, Türkiye dahil 16 farklı ülkede Türk ve diğer sivil, mülki ve diplomatik hedeflere karşı bombalı ve silahlı eylemlerde bulunmuş solcu ve aşırı milliyetçi silahlı örgüttür. ⓘ

Dünyanın çeşitli yerlerinde gerçekleştirilmiş toplamda 50'den fazla bombalı saldırının sorumluluğunu üstlenen örgüt kimi kaynaklarda 'terör örgütü' olarak nitelendirilmektedir. 1980-1990 yıllarında ABD'nin terör örgütü listesinde de yer almaktaydı. 1985 yılından sonra aktif olmayan ASALA, ABD'nin 2001'de hazırladığı "Yabancı Terörist Örgütler (Foreign Terrorist Organisations)" listesine ve "Ülkeye Girişi Yasak Olan Teröristler (US Terrorist Exclusion List)" listesine, Birleşik Krallık'ın "Yasadışı Gruplar (UK Proscribed Group)" listesine, Avustralya'nın, Kanada'nın, Avrupa Birliği'nin ve Rusya'nın "Tanımlanmış Gruplar (Specified Groups)" listelerine dahildir. ⓘ

Kökenleri ve tarihçesi

"Ermeni lider Papasian, 1915-1916 yıllarında Deyrizor'da işlenen korkunç cinayetlerin son kalıntılarını değerlendiriyor." ⓘ

Genellikle Batı Ermenistan olarak adlandırılan Doğu Anadolu'daki Ermenilerin varlığı M.Ö. altıncı yüzyıldan beri, yani bölgedeki Türk varlığından neredeyse bin yıl önce belgelenmiştir. 1915 ve 1916 yıllarında, Osmanlı İmparatorluğu'nun iktidardaki İttihat ve Terakki Cemiyeti, Ermeni nüfusunu sistematik olarak tehcir ve imha ederek yaklaşık 1 milyon Ermeni'yi öldürmüştür. Ölüm yürüyüşlerinden sağ kurtulanlar Batı Asya'daki diğer ülkelere, Batı Avrupa ve Kuzey Amerika'ya sığınmış; Türk milliyetçi hareketinin güçleri evlerine dönmeye çalışan Ermenileri öldürmüş ya da sınır dışı etmiştir. Türkiye Cumhuriyeti, Ermeni halkına karşı herhangi bir suç işlendiğini reddetmiş, olayların kamuoyuna duyurulması ve Batı'da tanınması için yapılan her türlü girişime karşı aktif bir kampanya yürütmüştür. Ermenileri şiddeti kışkırtmakla suçladı ve Ermenilerin binlerce Türkü katlettiğini iddia ederek tehcirin başlamasına neden oldu. ⓘ

1965 yılında, dünyanın dört bir yanındaki Ermeniler 50. yıldönümünü alenen kutladılar ve dünya çapında tanınma için kampanya başlattılar. Barışçıl yürüyüşler ve gösteriler uzlaşmaz bir Türkiye'yi harekete geçirmekte başarısız olunca, Türkiye'nin inkârına ve ebeveynlerinin neslinin değişim yaratmadaki başarısızlığına kızan genç nesil Ermeniler, tanınma ve tazminat sağlamak için yeni yaklaşımlar aramaya başladılar. ⓘ

1973 yılında Los Angeles'ta iki Türk diplomat, Ermeni soykırımından kurtulmuş yaşlı bir adam olan Kourken Yanigian tarafından suikasta uğradı. Bu olay, onu ve failini 1915'ten beri Ermeni Soykırımı'nı çevreleyen sessizlik komplosunun sonunu temsil eden bir sembole dönüştüren olaylar zincirini başlatmasaydı unutulabilirdi. ASALA, 1975 yılında (Ermeni Soykırımı'nın 60. yıldönümüne denk geldiği düşünülmektedir) Lübnan İç Savaşı sırasında Beyrut, Lübnan'da Hagop Hagopyan (Harutyun Taguşyan), papaz Rahip James Karnusyan ve tanınmış bir çağdaş yazar olan Kevork Acemyan tarafından sempati duyan Filistinlilerin de yardımıyla kurulmuştur. ASALA'nın kuruluşundaki bir diğer önemli isim, grubun ilk faaliyetlerinde itici güç olan Hagop Darakjian'dı. Darakjian, 1976-1977 yılları arasında Hagopian'ın Filistinlilerle olan ilişkilerinden dolayı aldığı yaralar nedeniyle liderlik edemediği bir dönemde gruba başkanlık etmiştir. ASALA başlangıçta "Mahkum Kurken Yanikian Grubu" adını taşıyordu. Ağırlıklı olarak Lübnan doğumlu Diaspora Ermenilerinden (ebeveynleri ve/veya büyükanne ve büyükbabaları soykırımdan kurtulmuş olan) oluşan örgüt, sol ideolojiye dayalı bir teorik model izledi. ASALA, siyasi seleflerini ve Diaspora partilerini eleştiriyor, onları Ermeni halkının sorunlarıyla ilgilenmemekle suçluyordu. Grup yapısının tepe noktası Ermenistan Halkı Genel Komutanlığı (VAN) idi. ⓘ

Grubun faaliyetleri öncelikle Batı Avrupa, Amerika Birleşik Devletleri ve Batı Asya'daki Türk diplomat ve politikacılara yönelik suikastlar olmuştur. Bilinen ilk cinayetleri 22 Ekim 1975'te Viyana'da Türk diplomat Daniş Tunalıgil'e düzenlenen suikasttı. Cenevre'de 3 Ekim 1980'de iki Ermeni militanın yaralandığı başarısız bir saldırı, grubun 3 Ekim Örgütü olarak yeni bir takma adla anılmasına neden oldu. ASALA'nın sekiz maddelik manifestosu 1981 yılında yayımlandı. Filistin Kurtuluş Örgütü'nün Beyrut'taki kamplarında eğitim gören ASALA, en az 36 Türk diplomatın öldürülmesinden sorumlu gerilla gruplarının en bilineni. 1975'ten bu yana, birkaç düzine Türk diplomat ya da aile üyeleri birkaç düzine saldırıda hedef alınmış, bunun sonucunda Ermeni intikamı ve Ermeni mücadelesinin arka planı dünya basınına yansımıştır. Bu kayda değer eylemler, küçük bir grup tarafından gerçekleştirilmiş olsa da, Ermeni Soykırımı'nın uluslararası farkındalığın ön saflarına taşınmasında başarılı olmuştur. ⓘ

Siyasi hedefler

ASALA'nın başlıca iki siyasi hedefi, Türkiye'nin 1915 Ermeni Soykırımı'ndaki suçunu kabul etmesini sağlamak ve daha önce Ermenilerin kontrolü altında olan veya büyük Ermeni nüfusuna sahip yakın bölgeleri birleştirecek bir Birleşik Ermenistan kurmaktı. Ayrıca ASALA 1983 yılında bir Kıbrıs gazetesinde Sovyetler Birliği'ni desteklediğini ve Türk sömürgeciliğinin ortadan kaldırılması için diğer Sovyet cumhuriyetlerinden destek almayı amaçladığını belirtmiştir. Bu hedefler aşağıdaki siyasi amaçların şekillenmesine yardımcı olmuştur:

1. Devrimci şiddet kullanarak Türk sömürgeciliğine son vermeye zorlamak
2. Türkiye ve Türkiye'ye destek veren ülkelerin kurum ve temsilcilerinin katılımı
3. Bilimsel sosyalizmi Ermenistan'ın ana ideolojisi olarak teyit etmek ⓘ

Tarihçi Fatma Müge Göçek, ASALA'nın belirtilen amaçlarını "doğru", ancak bu amaçlar için aranan araçları, yani "masum insanların kasıtlı olarak öldürülmesini" doğru değil olarak nitelendirmekte ve bu nedenle bir terör örgütü olduğunu savunmaktadır. ⓘ

Başkan Ronald Reagan yönetimindeki ABD Dışişleri Bakanlığı - ve militanların kendileri - ASALA'nın eylemlerini Türkiye'nin Ermeni soykırımını açıkça inkar etmesine bağlamıştır. ⓘ

Saldırılar

1975-1985 yılları arasında ASALA'nın saldırı düzenlediği ülkeler. ⓘ

MIPT web sitesine göre ASALA'nın karıştığı 84 olayda 46 kişi ölmüş ve 299 kişi yaralanmıştır: 22 Ekim 1975'te Türkiye'nin Avusturya Büyükelçisi Daniş Tunalıgil üç ASALA üyesi tarafından öldürüldü. İki gün sonra Fransa'daki Türk Büyükelçisi İsmail Erez ve şoförü öldürüldü. Olayı hem ASALA hem de JCAG üstlendi. ⓘ

ASALA'nın 3 Ekim 1980'de tutuklanan ilk iki militanı Alex Yenikomshian ve Suzy Mahserejian, Cenevre'de bir otelde bombanın kazara patlaması sonucu yaralanmışlardı. ⓘ

1981 yılında Paris'teki Türk konsolosluğuna yapılan saldırıda (Van operasyonu) ASALA militanları 56 rehineyi on beş saat boyunca alıkoydu; bu operasyon türünün ilk örneği oldu. Militanlar, aralarında iki Ermeni din adamı, 5 Türk ve 5 Kürdün de bulunduğu Türkiye'deki siyasi tutukluların serbest bırakılmasını talep etti. Ele geçirme olayı 1981 yılında Fransa'da en yüksek televizyon reytinglerinden birini aldı. Dava sırasında militanları destekleyenler arasında Henri Verneuil, Fransız direniş kahramanı Missak Manouchian'ın dul eşi Mélinée Manouchian ve şarkıcı Liz Sarian da vardı. ⓘ

ASALA'nın en bilinen saldırılarından biri, üyelerinin ilk kez diplomat olmayan sivilleri hedef aldığı 7 Ağustos 1982'deki Ankara Esenboğa havalimanı saldırısıydı. İki militan kalabalık bir yolcu bekleme salonunda ateş açmıştır. Saldırganlardan biri 20'den fazla kişiyi rehin alırken diğeri polis tarafından yakalandı. Toplamda dokuz kişi öldü ve 82 kişi yaralandı. Tutuklanan militan Levon Ekmekjian saldırı sonrasında saldırıyı kınadı ve ASALA'nın diğer üyelerine şiddeti durdurmaları çağrısında bulundu. ⓘ

10 Ağustos 1982'de Ermeni asıllı bir Türk olan Artin Penik bu saldırıyı protesto etmek için kendini yaktı. ⓘ

15 Temmuz 1983'te ASALA, Paris yakınlarındaki Orly Havaalanı'nda çoğu Türk olmayan 8 kişinin öldüğü ve 55 kişinin yaralandığı bir saldırı gerçekleştirdi. Saldırı, ASALA'da saldırıyı gerçekleştirenler ile saldırının ters tepeceğine inananlar arasında bir bölünmeye yol açtı. Bu bölünme, Hagopyan liderliğindeki ASALA-Militan ve Monte Melkonyan liderliğindeki 'Devrimci Hareket' (ASALA-Mouvement Révolutionnaire) olmak üzere iki grubun ortaya çıkmasıyla sonuçlandı. Melkonyan'ın grubu Türk yetkililere ve Türk hükümetine yönelik saldırılarda ısrar ederken, Hagopyan'ın grubu kasıtsız kurbanların kayıplarını göz ardı etti ve muhalif üyeleri düzenli olarak infaz etti. ⓘ

Daha sonra Fransız kuvvetleri olaya karışanları derhal tutukladı. Üstelik bu saldırı, Fransız hükümetinin ASALA ile yaptığı ve Fransız topraklarında saldırı düzenlememesi karşılığında ASALA'nın Fransa'yı bir operasyon üssü olarak kullanmasına izin vereceği yönündeki gizli anlaşmayı da ortadan kaldırdı. Bu şüpheli anlaşmaya olan inanç, "İçişleri Bakanı Gaston Defferre'in ASALA'nın davasını "haklı" olarak nitelendirmesi ve Eylül 1981'de Türk Büyükelçiliği'nde rehine almaktan tutuklanan dört Ermeni'ye hafif cezalar verilmesiyle" daha da güçlendi. Fransa bu tavizden sonra, hükümet şüpheli bombacı Vicken Tcharkutian'ı tutuklayana kadar ASALA saldırılarından kurtuldu. ASALA ancak Fransa'nın Tcharkutian'ı ABD'ye iade etmemesi üzerine saldırılarını bir kez daha geçici olarak durdurmayı kabul etti. ⓘ

ASALA zirve yaptığı dönemde siyasi ya da örgütsel kazanımlar elde etmek amacıyla bir dizi başka Avrupa hükümetiyle etkileşim ve müzakerelerde bulunmuştur. ASALA, bazı Ermeni mahkumların serbest bırakılmasını hızlandırmak için ve İsviçreli bir hakimin Türk hükümetinin Ermeni Soykırımını ve Ermeni halkına yönelik diğer ihlalleri kabul etmeyi reddetmesi üzerine İsviçre'deki saldırılarını iki kez durdurdu. Ayrıca, ASALA 1979 yılında İtalyan hükümeti ile saldırıların durdurulması karşılığında İtalya'nın Ermeni göçmen bürolarını kapatması konusunda pazarlık yapmıştır. İtalya ASALA'nın talebini kabul ettiğinde, gruptan başka saldırı görmedi. ⓘ

Tepkiler

ASALA'nın sürekli saldırıları Türkiye'nin Kıbrıs, Yunanistan, Suriye, Lübnan ve Sovyetler Birliği'ni ASALA'yı kışkırtmak veya muhtemelen finanse etmekle suçlamasına yol açtı. Kamuoyu önünde ASALA ile aralarına mesafe koymalarına rağmen, Türkiye'nin Ermeni toplumu, grubun eylemlerine tepki olarak Türk milliyetçilerinin saldırısına uğradı. Bu durum, Ahmet Benler'in 12 Ekim 1979'da Lahey'de Ermeni militanlar tarafından öldürülmesinden sonra belirginleşmiştir. Saldırıya verilen tepki, misilleme olarak 19 Ekim'de İstanbul'daki Ermeni Apostolik Patrikhanesi kilisesinin bombalanmasına yol açtı. 1980 yılında Türk hükümeti, Ermeni rahip Fr. Manuel Yergatian'ı, günümüz Türkiye'sinde Ermeni topraklarını gösteren haritalar bulundurduğu iddiasıyla İstanbul havaalanında tutukladı ve ASALA ile olası bağlantıları nedeniyle 14 yıl hapse mahkum edildi. Uluslararası Af Örgütü, aleyhindeki delillerin temelsiz olduğu sonucuna vararak onu vicdan mahkumu olarak kabul etti. Tessa Hofmann'a göre, Türk yetkililer ASALA ve yabancı Ermeni çevreleriyle işbirliği suçlamasını aşırı solcu Türk muhalif gruplarını suçlamak için sıklıkla kullanmıştır. ⓘ

Nisan 2000'de Ermeni askeri panteonu Yerablur'da Yunan anti-faşist direniş lideri Manolis Glezos ve diğer özel konukların katılımıyla "Öldürülen ASALA Komandolarının Anısına" anıtının açılış töreni yapıldı. ⓘ

Karşı saldırı

Kanada'nın Ottawa kentinde Atilla Altıkat'a yapılan saldırıda ölen diplomatlar için yapılan anıt. ⓘ

ASALA'nın Ağustos 1982'de Esenboğa Uluslararası Havalimanı'na düzenlediği saldırının ardından dönemin Cumhurbaşkanı Kenan Evren ASALA'nın ortadan kaldırılması için bir kararname yayınladı. Bu görev Milli İstihbarat Teşkilatı Dış Operasyonlar Dairesi'ne verildi. Evren'in MİT mensubu kızı, Dış İstihbarat Daire Başkanı Metin (Mete) Günyol ve İstanbul Bölge Müdürü Nuri Gündeş ile birlikte operasyonu yürüttü. ⓘ

Levon Ekmekçiyan yakalandı ve Ankara Mamak Cezaevi'ne konuldu. Kendisine itiraf etmek ile idam edilmek arasında bir seçim yapması gerektiği söylendi. Yoldaşlarına zarar verilmeyeceği sözünü aldıktan sonra, ASALA'nın nasıl çalıştığını MİT'in Cumhurbaşkanlığı İrtibat Subayı ve Evren'in damadı Erkan Gürvit'in başında bulunduğu bir ekibe anlattı. Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Mahkemesi'nde yargılandı ve idama mahkûm edildi. Cezaya yaptığı itiraz reddedildi ve 29 Ocak 1983'te asılarak idam edildi. ⓘ

1983'ün ilkbaharında Fransa ve Lübnan'a iki ekip gönderildi. Günyol, uyuşturucu kaçakçılığından İsviçre'de hapis cezasını yeni tamamlamış olan kiralık katil Abdullah Çatlı'yı Fransız birliğine liderlik etmesi için görevlendirdi. Günyol, kendisine "Albay" diye hitap eden Çatlı'ya, Günyol'un eskiden asker olduğunu düşünerek kimliğini açıklamadığını söylüyor. MİT ajanı Sabah Ketene komutasında ikinci bir Fransız birliği oluşturuldu. Sadece MİT mensupları ve "Özel Harp Dairesi" (özel kuvvetler) mensuplarından oluşan Lübnan birliğinin başında ise MİT görevlisi Hiram Abas vardı. ⓘ

Çatlı'nın ekibinin 22 Mart 1983'te Ara Toranyan'ın arabasına yerleştirdiği bomba patlamadı. Bir sonraki deneme de başarısız oldu. Toranyan bombayı yanlış arabaya yerleştirdiklerini söyledi. Aynı şekilde Henri Papazyan'ın 1 Mayıs 1984'te arabasına yerleştirdiği bomba da patlamadı. Çatlı, Hagop Hagopyan'ın öldürülmesini üstlendi, ancak Papazyan saldırı sırasında (yine uyuşturucu suçlamasıyla) bir Fransız hapishanesindeydi. Papazyan'ın bir iç çatışma sonucu öldürüldüğü sanılmaktadır. İkinci Fransız ekibi (Ketene liderliğinde) 1984 Alfortville anıtı ve Salle Pleyel konser salonu saldırıları gibi (Çatlı'nın da üstlendiği) bazı saldırılar gerçekleştirmiştir. Lübnan birliğinin herhangi bir şey yapıp yapmadığı bilinmemektedir. ⓘ

"Terörist örgüt" olarak tanınması ve soruşturmalar

Militan örgüt bazı durumlarda "terör örgütü" olarak anılmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı, Ulusal Terörizmi Önleme Enstitüsü tarafından arşivlenen 1989 tarihli raporunda ASALA militan grubunu bir terör örgütü olarak sınıflandırmıştır. ASALA militan grubu "1975 yılında kurulan Marksist-Leninist Ermeni terörist grubu" olarak tanımlanmaktadır. ⓘ

Avrupa Parlamentosu ASALA militan örgütünü 70'li ve 80'li yıllarda Belçika'da faaliyet gösteren seküler bir terörist grup olarak tanımlamıştır. ⓘ

CIA, 1984 yılının Ocak ayında ASALA militan üyelerini terörist, ASALA militan örgütünü de devam eden bir Uluslararası Tehdit olarak nitelendirmiştir. CIA'in Terörizm Analiz Şubesi, Ocak 1984 tarihli raporunda şu cümlelere yer vermiştir: "ASALA, ABD'nin bazı politik çıkarları için büyüyen bir tehdit oluşturmaktadır.", "... bazı Batı Avrupa ülkeleri ASALA ile uzlaşmaya varmış gibi görünmektedir, yerli vatandaşlara saldırmama sözü karşılığında teröristlere Türk hedeflerini takip etme özgürlüğü tanımaktadırlar.", "Türkler, Avrupa'nın ASALA terörizmine kayıtsız kalması ya da göz yumması olarak gördükleri şeye öfkeyle karşılık vermişlerdir". ⓘ

ASALA'dan CIA'in Terörizm İnceleme raporunda da bahsedilmektedir. CIA'in 29 Eylül 1983 tarihli Terörizm İncelemesi'nin "Ermeni Terörizmi" bölümünde aşağıdaki alıntı yer almaktadır: "Ermeni teröristler büyüyen bir uluslararası tehdit oluşturmaktadır." ⓘ

ASALA'nın son saldırısı, 19 Aralık 1991 tarihinde, Türkiye'nin Budapeşte Büyükelçisini taşıyan kurşun geçirmez limuzini hedef almıştır. Paris'teki ASALA tarafından üstlenilen saldırıda Büyükelçi yara almamıştı. Bu saldırıdan sonra militan örgütün aktif olmadığı kabul edildiğinden ABD ve İngiltere ASALA'yı artık yabancı terör örgütleri listesine dahil etmemektedir. ⓘ

Saldırıların gerçekleştiği Batılı ülkelerdeki soruşturmaların çoğu sonuçsuz kalmış ve davalar çözülememiştir. Avustralya hükümeti basına yaptığı açıklamada, 1980 yılında iki Türk diplomatın ASALA tarafından öldürülmesine ilişkin soruşturmayı yeniden açtıklarını bildirdi. 1980 suikastlarının 39. yıldönümü vesilesiyle suikastın faillerinin yakalanması için Avustralya hükümeti tarafından 1 milyon Avustralya Doları ödül konuldu. ⓘ

Bağlantılar

ASALA'nın, ASALA'nın kurucusu Hagop Hagopyan'ın gençliğinde üyesi olduğu söylenen Marksist bir militan grup olan Filistin Halk Kurtuluş Cephesi (PFLP) gibi Filistinli kurtuluş gruplarıyla bağları vardı. Filistinli gruplara katılımı sayesinde Hagopyan "Savaşçı" anlamına gelen "Mujahed" lakabını kazanmıştır. Hagopyan'ın Filistinli kurtuluş/ayrılıkçı hareketlerle olan sempatik bağlantısı ASALA'nın hedeflerini güçlendirdi ve ASALA'nın bir başka Filistinli isyancı grup olan Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) ile nihai eğitiminin yolunu açmaya yardımcı oldu. ⓘ

Olası bağlantılar

ASALA'nın Kürdistan'daki Kürdistan İşçi Partisi (PKK), İtalyan Kızıl Tugayları ve İspanyol Bask özgürlük grubu ETA da dahil olmak üzere Avrupa ve Avrasya'daki diğer solcu/Marksist militan örgütlerle etkileşim içinde olduğu söyleniyordu. Sol gruplarla potansiyel bağlantılarının yanı sıra ASALA'nın bir başka Ermeni örgütü olan Ermeni Soykırımı Adalet Komandoları (JCAG) ile de bağları vardı. JCAG, ASALA ile sık sık rekabet eden sağcı milliyetçi bir grup olsa da Türkiye'nin Ermeni Soykırımı'ndaki rolünü kabul etmesini ve bir Ermeni anavatanı kurulmasını istemek gibi benzer siyasi hedeflere sahipti. ⓘ

Ermeni soykırımının Adalet Komandoları ile farklılıkları

ASALA, Ermeni Soykırımı için Adalet Komandoları (Ermeni Devrimci Ordusu olarak da bilinir) adlı sağcı militan grupla benzer siyasi hedefleri paylaştığından, gruplar sıklıkla karşılaştırılır veya karıştırılır; ancak ASALA, Marksist/solcu ideolojisi nedeniyle kendisini JCAG'den ayırır. JCAG'ın milliyetçi hedefleri daha çok bağımsız bir Ermeni devleti kurmaya odaklanmışken, ASALA genellikle Sovyetler Birliği ile aynı çizgide yer almıştır. JCAG Sovyetler Birliği'nden ayrı, özgür ve bağımsız bir Ermenistan isterken, ASALA Sovyetler Birliği'ni "dost bir ülke" olarak görüyordu; bu nedenle ASALA, Ermeni anavatanının diğer parçaları Ermenistan SSC varlığı içinde birleştirilebildiği sürece SSCB'nin bir parçası olarak kalmaktan memnundu. ⓘ

ASALA ve JCAG farklı ideolojilere sahip olmalarının yanı sıra saldırılarını da farklı tarzlarda gerçekleştirmişlerdir. ASALA saldırılarında JCAG'ın tercih ettiği gibi ateşli silahlardan ziyade patlayıcı kullanmaya çok daha yatkındı. ASALA 186 olayın/saldırının 146'sında patlayıcı kullanırken sadece 33 saldırıda ateşli silah kullanmıştır. Buna karşılık JCAG 47 saldırısının 23'ünde patlayıcı, 26'sında ise ateşli silah kullanmıştır. ⓘ

Çözülme

Yerevan, Erablur askeri mezarlığındaki ASALA anıtı ⓘ

İsrail'in 1982'de Lübnan'ı işgal etmesiyle grup örgütlenmesinin ve desteğinin büyük kısmını kaybetti. Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) de dahil olmak üzere daha önce sempati duyan Filistinli örgütler desteklerini çekmiş ve 1983 yılında Fransız istihbarat servislerine ASALA'nın faaliyetlerini detaylandıran materyaller vermişlerdir. Grubun son saldırılarından biri 19 Aralık 1991'de Türkiye'nin Budapeşte Büyükelçisini taşıyan kurşun geçirmez limuzini hedef aldı. Paris'teki ASALA tarafından üstlenilen saldırıda Büyükelçi yara almamıştı. ⓘ

ASALA'nın kurucusu Hagop Hagopyan 28 Nisan 1988'de Yunanistan'ın başkenti Atina'nın zengin bir semtinde bir kaldırımda suikasta uğradı. Sabah saat 4:30'da iki kadınla birlikte yürürken birkaç kez vuruldu. Emektar üye Hagop Tarakçıyan 1980 yılında kanserden öldü. ASALA-RM'nin eski üyelerine yönelik suikastlar Ermenistan'da 1990'ların sonlarına kadar devam etti. ⓘ

Türk Milli İstihbarat Teşkilatı yetkilisi Nuri Gündeş'e göre ASALA, Hagopyan suikastından sonra feshedilmiştir. Türk kaynaklarına göre bir diğer neden de 1983 Orly Havaalanı saldırısından sonra Ermeni diasporasının mali desteğini çekmiş olmasıdır. ⓘ

ASALA saldırıları, 1983 Orly saldırısından sonra grubun parçalanması ve destek bulamaması sonucunda 1980'lerin sonunda neredeyse durmuş olsa da, ASALA'nın 1988'de Hagopyan'ın öldürülmesinden sonra daha fazla dağınıklık yaşamasına rağmen 1990'larda daha düşük bir kapasiteyle devam ettiği söylenmektedir. ASALA'nın 1991'de Budapeşte'deki Türk Büyükelçiliğine yaptığı iddia edilen saldırının yanı sıra, ASALA üyelerinin son saldırısının 1997'de Brüksel'de olduğu (ASALA üstlenmemiş olsa da) ve Gourgen Yanikian adıyla saldıran bombacıların Brüksel'deki Türk Büyükelçiliğini bombaladığı iddia edilmektedir. ⓘ

1983 Paris Orly Havaalanı saldırısından sonra örgüt birçok ufak gruba bölünmüştür. Zamanla örgüt içi çekişmeler ve anlaşmazlıklar ortaya çıkmış, kurucularından Agopyan 1988 yılında öldürülmüş. Ermeni halkından da yeterli destek görememiş ve 1994 yılında eylemlerini sonlandırmıştır. ⓘ

Yayınlar

1970'lerden bu yana ASALA Enformasyon Şubesi kitaplar, kitapçıklar, posterler ve diğer tanıtım materyalleri yayınlamıştır. Hayasdan ('Ermenistan') ASALA'nın 1980-1987 ve 1991-1997 yılları arasında yayınlanan çok dilli resmi yayın organıydı. İlk sayı Ekim 1980'de yayımlandı ve 40 sayfa içeriyordu. Yayın yeri ve katkıda bulunanların isimleri bilinmemektedir. Aylık olarak, bazen birleşik ciltler halinde yayınlanmıştır. Ana dili Ermeniceydi. 1983'ten 1987'ye kadar Arapça, İngilizce, Fransızca ve Türkçe dillerinde ayrı sayılar yayımlandı. Dergide başyazılar, ASALA'nın resmi duyuruları, siyasi ve askeri konularda makaleler yayınlanıyordu. Hayasdan Ermeni cemaatlerine ücretsiz olarak dağıtıldı. ⓘ

Derginin sloganları "Ermenistan'a giden yol silahlı mücadele ve doğru siyasi çizgidir" ve "Yaşasın ezilen halkların devrimci dayanışması!" idi. Derginin sol görüşlü Hayasdan Gaydzer (Londra) ve Hayasdan - Hay Baykar (Paris) gibi 1980'den beri adlarında "Hayasdan" kelimesini kullanan kardeş yayınları vardı. Her ikisi de ASALA'ya odaklanan bir siyasi hareket için Ermeniler arasında desteği harekete geçirmeye çalışan Halk Hareketleri tarafından yayınlanıyordu. ⓘ

Kültür alanında

• Ermeni şair Silva Kaputikyan, 1983 yılında Esenboğa Uluslararası Havalimanı saldırısını düzenleyen iki kişiden biri olan ASALA üyesi Levon Ekmekjian'ın anısına ithafen "Yağmur yağıyor oğlum" adlı bir şiir yazdı.
• İspanyol gazeteci, Pueblo gazetesi müdür yardımcısı José Antonio Gurriarán 1980 yılında ASALA'nın 3 Ekim saldırısı sırasında kazara yaralandı. Gurriarán daha sonra grubun amaçlarının ne olduğuyla ilgilendi; ASALA üyelerini buldu ve onlarla röportaj yaptı. 1982 yılında Ermeni davasına ve Ermeni militanların mücadelesine adanmış La Bomba adlı kitabı yayımlandı. ⓘ

Tarihi

1975 yılında Lübnan İç Savaşı esnasında, Beyrut şehrinde, sempatizan Filistin Halk Kurtuluş Cephesi'nin yardımı ile Agop Agopyan tarafından kurulmuştur. Agopyan'a göre, örgütün temel amaçları Ermeni ilkesininin dünya kamuoyuna tanıtılması ve yurtdışı Ermeni toplumunda milliyetçi duygunun yükseltilmesi olmuştur. ASALA bağımsız bir Ermenistan kurmak, Ermeni Kırımı'nın Türkiye Cumhuriyeti tarafından soykırım olarak kabul edilmesini ve tazminat ödenmesini sağlamak ve Büyük Ermenistan için çalışmıştır. ASALA militanları bir dönem Yunanistan ve Suriye İstihbarat servislerinin her türlü eğitim, öğrenim ve lojistik destek kolaylıklarından yararlanmışlardır. ⓘ

Örgütün hedef seçimi

Hedeflerin dağılım yüzdeleri şu şekildedir: ⓘ

• Sivil şahıslar ve malları %2
• Havaalanları ve havayolu şirketleri %34
• İş yeri %14
• Diplomatik hedefler %41
• Basın-yayın %1
• Dini şahıslar ve kuruluşlar %1
• Taşımacılık %2
• Diğer %2 ⓘ

Hedefler

• Mehmet Baydar, Santa Barbara, Kalifornia, Başkonsolos, 27 Ocak 1973
• Bahadır Demir, Konsolos, Santa Barbara, Kalifornia, 27 Ocak 1973
• Daniş Tunalıgil, Viyana, Büyükelçi, 27 Ekim 1975
• İsmail Erez, Paris, Büyükelçi, 24 Ekim 1975.
• Talip Yener, Şoför, Paris, 24 Ekim 1975
• Oktar Cirit, Türk Büyükelçiliği Birinci Sekreteri, Beyrut, 16 Şubat 1976
• Taha Carım, Büyükelçi, Vatikan, 9 Haziran 1977.
• Necla Kuneralp, Madrid, Türk Büyükelçisi Zeki Kuneralp'in eşi, 2 Haziran 1978
• Beşir Balcıoğlu, Madrid, Emekli Büyükelçi, Bayan Kuneralp'ın erkek kardeşi 2 Haziran 1978
• Ahmet Benler, Lahey, Büyükelçinin oğlu, 12 Ekim 1979
• Yılmaz Çolpan, Paris, Turizm Müşaviri, 22 Aralık 1979.
• Galip Özmen, Atina, Ataşe, 31 Temmuz 1980
• Neslihan Özmen, Atina, Ataşe Özmen'in kızı, 31 Temmuz 1980
• Şarık Arıyak, Sidney, Başkonsolos, 17 Aralık 1980
• Engin Sever, Ataşe, 17 Aralık 1980
• Reşat Moralı, Paris, Çalışma Ataşesi, 4 Mart 1981
• Tecelli Arı, Din Görevlisi, 4 Mart 1981
• Mehmet Savaş Yergüz, Cenevre, Yerel Sekreter, 9 Haziran 1981
• Cemal Özen, Paris, Ataşe, 24 Eylül 1981
• Kemal Arıkan, Los Angeles, Başkonsolos, 28 Ocak 1982 (ESAK üyeleri Hampig Sassounian ve bir suç ortağı tarafından Los Angeles'te öldürüldü.)
• Orhan Gündüz, Boston, Fahri Başkonsolos, 4 Mayıs 1982
• Erkut Akbay, Lizbon, İdâri Ataşe, 7 Haziran 1982
• Atilla Altıkat, Ottawa, Albay, Askerî Ataşe, 27 Ağustos 1982
• Bora Süelkan, Burgaz, İdâri Ataşe, 9 Eylül 1982
• Nadide Akbay, Lizbon, İdâri Ataşenin karısı, 8 Ocak 1983
• Galip Balkar, Belgrad, Büyükelçi, 9 Mart 1983
• Dursun Aksoy, Brüksel, İdâri Ataşe, 14 Temmuz 1983
• Cahide Mıhçıoğlu, Lizbon, Danışmanın karısı, 27 Temmuz 1983
• Işık Yönder, Tahran, Yerel Sekreterin karısı, 28 Nisan 1984
• Erdoğan Özen, Viyana, Çalışma Ataşesi, 20 Haziran 1984
• Evner Ergun, Viyana, Uluslararası Memur, 19 Kasım 1984
• Çağlar Yücel, Bağdat, Ataşe, 11 Aralık 1993 ⓘ

Ayrıca bakınız

• Ermeni Devrimci Federasyonu
• Ermeni Soykırımı Adalet Komandoları
• Ermeni Devrimci Ordusu (ESAK'ın devamı)
• Yeni Ermeni Direnişi ⓘ

Kitaplar

• Erich Feigl. "A Myth of Terror", Zeitgeschichte, 1987. ⓘ