Revvâdîler

Rawadid Hanedanlığı ⓘ
955–1070/1116
11. ve 12. yüzyıllarda Rawadidler
Sermaye	Tebriz
Konuşulan diller	Yeni Farsça (saray, edebiyat) Adhari (yerel) Kürt (yönetici hanedan)
Din	Sünni İslam
Hükümet	Emirlik
Tarih
- Kuruldu	955
- Kurulmamış	1070/1116
Alan
- Toplam	250.000 km2 (96.526 sq mi)
Öncesinde Tarafından başarıldı Sallarid Hanedanlığı Selçuklu İmparatorluğu Ahmadilis

Rawwadid veya Ravvadid (ayrıca Revend veya Revendi) veya Banū Rawwād (Arapça: بنو روَّاد) (955-1071), 8. yüzyılın sonları ile 13. yüzyılın başları arasında Adharbayjan'ın (Azerbaycan) kuzeybatı bölgesinde merkezlenmiş Sünni Müslüman bir Kürt hanedanıydı. ⓘ

Aslen Ezdi Arap kökenli olan Rawadidler, 8. yüzyılın sonları ve 9. yüzyılın başlarında Tebriz ve kuzeydoğu Adharbayjan'ı yönetmiştir. Aile 10. yüzyılın başlarında Kürtleşmiş ve Tebriz ve Marağa merkezli hale gelmiştir. Kürtleşen bu soydan gelenler 10. yüzyılın ikinci yarısında ve 11. yüzyılın büyük bir bölümünde Acarbaycan'ın büyük bir kısmını ve Ermenistan'ın bazı bölgelerini kontrol ettiler. ⓘ

Revvadiler, 955-1071 yılları arasında Güney Azerbaycan'da hüküm sürmüş Kürt hanedan. Revvadiler'in merkezi önce Erdebil iken, sonraları Tebriz olarak değişmiştir. ⓘ

955-1071 ⓘ
Başkent	Tebriz,Erdebil
Resmî diller	Kürtçe,Farsça,
Resmî din	İslam
Tarihçe
• Kuruluşu	955
• Dağılışı	1071

Tarih

Rawwadid hanedanının kökeni aşiret lideri Rawwad'ın adıyla bağlantılıdır. Rawadidler aslen Ezdi Arap soyundandı ve bölgeye 8. yüzyılın ortalarında gelmişlerdi, ancak 10. yüzyılın başlarında Kürtleşmişler ve Muhammed için Mamlan ve Ahmed için Ahmadil gibi Kürtçe formları isim olarak kullanmaya başlamışlardı. Rawadid ailesi 8. yüzyılın ortalarında Kürdistan'a taşındı ve 10. yüzyıla gelindiğinde Hadhabani Kürt aşiretinin bir kolu olan Rawadiya'nın liderliğini ele geçirdi. Kürtleşmiş bu soydan gelenler 10. yüzyılın ikinci yarısında ve 11. yüzyılın büyük bir bölümünde Acarbaycan'ın büyük bir kısmını ve Ermenistan'ın bazı bölgelerini kontrol etmişlerdir. ⓘ

İsmin en eski şekli Şerafname'de "Rewend" olarak yazılmıştır. Kasravi'ye göre Rewendliler 979'da Musafirid hükümdarı I. İbrahim ibn Marzuban'ın Acarbaycan'daki topraklarını fethetmiştir. Ebu Mansur Vahsudan (1019-1054) en iyi bilinen Rawwadid hükümdarıdır ve İbn Athir tarafından bahsedilmektedir. Ahmed Kasravi'ye göre, şair Katran Tebrizi'nin (11. yüzyıl) Vahsudan'a adanmış altmış panegyrik kasidesi korunmuştur. 1028'de Horasan'da Mahmud Gaznevi'ye (998-1030) karşı çıkan Oğuz isyanından sonra yaklaşık 2.000 Oğuz ailesi Batı'ya kaçtı. Vahsudan onları korudu ve bazılarının Rawwadis topraklarına yerleşmesine izin verdi. Onlara toprak verdi ve onları Bizans İmparatorluğu'na karşı savaşlarda kullanmak niyetiyle vassal yaptı. Tebriz, Maragha bölgeleri ve Sahand dağının kaleleri onun elindeydi. 1029'da Maragha'daki Hadhbani Kürtlerinin işgalci Oğuz Türk boylarını yenmesine yardım etti. ⓘ

İbn Athir'e göre Wahsudan, düşmanlarına karşı hareket etmek için Adharbayjan'a ulaşan ilk Oğuz Türk grubuyla bir evlilik ittifakı kurdu. Bu ittifak Şeddadî hükümdarı Ebu'l-Hasan Laškari'nin düşmanlığını tahrik etti. Başka bir Türk grubu 1037-1038'de Acarbaycan'a geldi. Merağa'yı yağmaladıktan sonra Vahsudan ve yeğeni Ebu'l-Heycâ aralarındaki sorunları bir kenara bırakıp Guzz Türklerine karşı güçlerini birleştirdiler. Türkler Rayy, İsfahan ve Hemedan'a dağıtıldı. Bir grup Türk Urmiye'de kaldı. Vahsudan onların liderlerini bir yemeğe davet etti ve 1040-1041 yıllarında onları katletti. ⓘ

Katran, 1041-1042'de Vahsudan ile bir grup Guzz arasında Adharbayjan'a ulaşan birkaç savaştan bahsetti. Sarâb çölünde yapılan şiddetli bir savaş, Râvendîlerin Türkleri yenilgiye uğratmasıyla sonuçlandı. ⓘ

Oğuzları sürgün ettikten sonra Vahsudan Şeddâdîlerle ilişkilerini geliştirdi ve Şeddâdîlerin merkezi olan Gence'ye bizzat gitti. ⓘ

Vahsudan ayrıca oğlu Memlan II komutasında Erdebil'e bir sefer gönderdi. Moğol hükümdarı (sipahbod) Fatih'e boyun eğmek zorunda kaldı. Memlan ayrıca Erdebil'de bir kale inşa ettirdi. ⓘ

1042-1043'te meydana gelen yıkıcı bir deprem Tebriz'in büyük bir kısmını, surlarını, evlerini, pazarlarını ve Ravvadilerin sarayının çoğunu yerle bir etti. İbnü'l Esir Tebriz'de 50.000 kişinin öldüğünü söylese de, dört yıl sonra Tebriz'den geçen Nasır Hüsrev ölü sayısını 40.000 olarak verir ve ziyareti sırasında şehrin refah içinde olduğunu belirtir. Vahsudan'ın kendisi şehrin dışında bir bahçede olduğu için kurtulmuştur. ⓘ

Tuğril, MS 1054 yılında beyliği fethetti ve Tebriz prensi Vahsudan ibn Memlan'ı yenerek oğlu Ebu Nasr Memlan'ı getirdi. Alp Arslan 1071 yılında Bizans İmparatorluğu'na karşı yaptığı seferden döndüğünde Memlan'ı tahttan indirdi. Wahsudan'ın halefi Maragha Lordu Ahmed bin Wahsudan, MS 1110'da Muhammed Melik Şah'ın Suriye'ye karşı seferine katıldı. Tam unvanı Ahmedil bin İbrahim bin Vahsudan al-Rawwadi al-Kurdi idi. Ahmedil, Birinci Haçlı Seferi sırasında Haçlılarla tekrar savaştı. Joscelin, Tell Bashir kuşatması sırasında (günümüzde Türkiye'nin güneyinde, Gaziantep'in güneydoğusunda) onunla bir barış anlaşması yaptı. İsmaililer tarafından 1117 yılında Bağdat'ta bıçaklanarak öldürülmüştür. Onun soyundan gelenler 1227'deki Moğol istilasına kadar Atabakane Maragha olarak Maragha ve Tebriz'i yönetmeye devam ettiler. ⓘ

Rawadid Hükümdarları

1. Muhammed ibn Husayn al-Rawadi (? - c. 953?)
2. Ebu'l-Heyce Hüseyin I (955-988)
3. Ebu'l-Heyca Memlan I (988-1000)
4. Ebu Nasr Hüseyin II (1000-1025)
5. Ebu Mansur Vahsudan (1025-1058/9)
6. Ebu Nasr Memlan II (1058/9-1070)
7. Ahmedil ibn İbrahim ibn Vahsudan (Maragha'da)(c.1100-1116) ⓘ

Defin Yeri

Tebriz'deki İmamzade Çaharmenar, Rawadid Hükümdarlarının mezar yeridir:

• 
• 

Kökenleri

Revvadiler aslen Yemenli Arap Ezd kabilesine mensupturlar, sonradan bölgeye gelmiş ve Kürt aşiretleri ile karışarak Kürtleşmişlerdir. Abbasi Halifesi tarafından 758 senesinde Basra'dan alınarak Azerbaycan'a yerleştirilmişlerdir. Revvad b. Müsenna el-Ezdî'yi, Azerbaycan valisi güvenliği sağlama amaçlı Tebriz civarında vazifelendirmiştir. Daha sonra onun soyundan gelen torunları 8. ve 9. yüzyıllarda Abbasiler'in Tebriz valisi olarak vazife yapmışlardır. Revvadiler, 10. yy'ın başından itibaren Azerbaycan'da baskın hale gelen Kürt varlığıyla özellikle Hezbani aşiretiyle karışmışlar ve giderek Kürtleşmişlerdir. ⓘ

Tarihi

Salariler egemenliğinin zayıfladığı dönemde güç kazanan Tebriz, Maraga ve Ahar hâkimi Ebülhica bin er-Revvad, 981 yılında sonuncu Salari hükümdarı İbrahim bin Merzban'ı tahttan indirerek Revvadiler devletini kurmuştur. Ayrıca, Revvadiler, Muğan hakimi Sipehbud’u mağlup edip kendilerine bağlamışlardır. ⓘ

1054 yılında Sultan Tuğrul Bey'in öncülüğünde Güney Azerbaycan'a akın eden Büyük Selçuklu Devleti ordusu, Tebriz'e kadar ilerlemiştir. Rakibi karşısında zayıf düşen Revvadi hükümdarı Ebu Mensur Vehsudan, Tuğrul Bey’in hâkimiyetini kabul etmiş ve adına hutbe okunmasını emredip, sultana değerli hediyeler vermiş Selçuklular'la iyi ilişkiler geliştirmiştir. Revvadilerin hakimiyetine Malazgirt Savaşı'ndan sonra son verilmiştir, bu tarihten sonra Revvadiler hakkında bilgi bulunmaz. ⓘ