Tayland

Tayland Krallığı ราชอาณาจักรไทย (Tayland) Ratcha-anachak Thai ⓘ
Bayrak Amblem
Marş: เพลงชาติไทย "Tayland Ulusal Marşı" Kraliyet marşı: สรรเสริญพระบารมี "O'nun Saygınlığını Yüceltin"
Tayland'ın konumu (yeşil) - Asya'da (açık yeşil ve koyu gri) - ASEAN'da (açık yeşil)
Sermaye ve en büyük şehir	Bangkok 13°45′N 100°29′E
Resmi dil ve ulusal dil	Tayland
Konuşulan diller	Tay, Isan, Lanna Dambro, Karen, Yawi
Etnik gruplar	-37% Tayca (Orta Tayca) -25% Thai Lao (Kuzeydoğu Tayca) -8% Lanna (Kuzey Tayca) -8% Dambro (Güney Tayland) 10 Taylandlı Çinli 3% Khmer    2 Karen (Batı Tay) 7% diğer
Din (2018)	93,5 Budizm 5,4 İslam 1.13% Hristiyanlık 0,02 Hinduizm 0,003% Din yok
Demonim(ler)	Taylandlı, Siyam
Hükümet	Üniter parlamenter yarı-demokratik anayasal monarşi
- Monarch	Vajiralongkorn (Rama X)
- Başbakan	Prayut Chan-o-cha
Yasama Organı	Ulusal Meclis
- Üst ev	Senato
- Alt ev	Temsilciler Meclisi
Oluşum
- Sukhothai Krallığı	1238–1448
- Ayutthaya Krallığı	1351–1767
- Thonburi Krallığı	1767–1782
- Rattanakosin Krallığı	6 Nisan 1782
- Anayasal monarşi	24 Haziran 1932
- Mevcut anayasa	6 Nisan 2017
Alan
- Toplam	513.120 km2 (198.120 sq mi) (50.)
- Su (%)	0,4 (2.230 km2)
Nüfus
- 2021 tahmini	66.171.439 (20.)
- 2010 nüfus sayımı	64.785.909 (21.)
- Yoğunluk	132,1/km2 (342,1/q mi) (88.)
GSYİH (SAGP)	2022 tahmini
- Toplam	1,475 trilyon dolar (23.)
- Kişi başına	$21,057 (77.)
GSYİH (nominal)	2022 tahmini
- Toplam	522,012 milyar dolar (23.)
- Kişi başına	7,449 $ (89.)
Gini (2020)	35.0 orta
HDI (2019)	0.777 yüksek - 79.
Para Birimi	Baht (฿) (THB)
Saat dilimi	UTC+7 (ICT)
Tarih biçimi	gg/aa/yyyy (BE)
Sürüş tarafı	sol
Çağrı kodu	+66
ISO 3166 kodu	TH
İnternet TLD	.th .ไทย

Tayland (/ˈtaɪlænd, ˈtaɪlənd/ TY-land, TY-lənd), tarihsel olarak Siam (/saɪˈæm, ˈsaɪæm/) ve resmi olarak Tayland Krallığı olarak bilinir, Güneydoğu Asya'da, Güneydoğu Asya Anakarasının merkezinde yer alan, 513.120 kilometrekarelik (198.120 sq mi) bir alana yayılan ve yaklaşık 70 milyon nüfusa sahip bir ülkedir. Ülke kuzeyde Myanmar ve Laos, doğuda Laos ve Kamboçya, güneyde Tayland Körfezi ve Malezya, batıda ise Andaman Denizi ve Myanmar'ın uç kısımları ile çevrilidir. Tayland ayrıca güneydoğuda Vietnam ve güneybatıda Endonezya ve Hindistan ile deniz sınırlarını paylaşmaktadır. Tayland çok sayıda darbe ve askeri diktatörlük yaşamıştır. 2019'dan beri nominal olarak parlamenter anayasal monarşidir; ancak uygulamada anayasadaki yapısal avantajlar ordunun iktidarı elinde tutmasını sağlamıştır. Bangkok ülkenin başkenti ve en büyük şehridir. ⓘ

Tai halkları 11. yüzyıldan itibaren güneybatı Çin'den Güneydoğu Asya anakarasına göç etmiştir. Mon, Khmer İmparatorluğu ve Malay devletleri gibi Hintlileşmiş krallıklar bölgede hüküm sürmüş ve Ngoenyang, Sukhothai, Lan Na ve Ayutthaya Krallıkları gibi Tayland devletleriyle rekabet etmişlerdir. Avrupa ile temas 1511 yılında Portekiz'in Ayutthaya'ya gönderdiği diplomatik misyonla başladı ve 15. yüzyılın sonunda Ayutthaya bölgesel bir güç haline geldi. Ayutthaya, kozmopolit Narai'nin hükümdarlığı sırasında zirveye ulaşmış, daha sonra Burma-Siyam Savaşı'nda nihai olarak yıkılana kadar kademeli olarak gerilemiştir. Taksin parçalanmış bölgeyi hızla yeniden birleştirdi ve kısa ömürlü Thonburi Krallığını kurdu. Taksin'in yerine 1782 yılında şimdiki Chakri hanedanının ilk hükümdarı Buddha Yodfa Chulaloke geçti. ⓘ

Asya'daki Batı emperyalizmi dönemi boyunca Siyam, bölgede yabancı güçler tarafından sömürgeleştirilmekten kaçınan tek ulus olarak kaldı, ancak sık sık eşitsiz anlaşmalarla hem toprak, hem ticaret hem de yasal imtiyazlardan vazgeçmek zorunda kaldı. Siyam hükümet sistemi merkezileştirildi ve Chulalongkorn döneminde modern üniter mutlak monarşiye dönüştürüldü. Birinci Dünya Savaşı'nda Siyam Müttefiklerin yanında yer aldı; bu, eşit olmayan antlaşmaları değiştirmek için alınan siyasi bir karardı. Kansız bir devrimin ardından 1932'de anayasal monarşi haline geldi ve resmi adını Tayland olarak değiştirerek İkinci Dünya Savaşı'nda Japonya'nın müttefiki oldu. 1950'lerin sonlarında Mareşal Sarit Thanarat yönetimindeki bir askeri darbe, monarşinin siyasette tarihsel olarak etkili olan rolünü yeniden canlandırdı. Tayland, ABD'nin önemli bir müttefiki haline geldi ve başarısız SEATO'nun bir üyesi olarak bölgede anti-komünist bir rol oynadı, ancak 1975'ten itibaren Komünist Çin ve Tayland'ın komşularıyla ilişkilerini geliştirmeye çalıştı. ⓘ

1970'lerin ortalarındaki kısa bir parlamenter demokrasi dönemi dışında, Tayland periyodik olarak demokrasi ve askeri yönetim arasında gidip gelmiştir. Ülke 2000'li yıllardan bu yana Thaksin Shinawatra'nın destekçileri ve karşıtları arasında iki darbe (2006 ve 2014'te), mevcut anayasanın oluşturulması, 2019 Tayland genel seçimlerinden sonra nominal olarak demokratik bir hükümet ve 2020'de başlayan ve devam eden demokrasi yanlısı protestolarla sonuçlanan sürekli sert siyasi çatışmaların içinde kalmıştır. ⓘ

Tayland küresel ilişkilerde bir orta güç ve ASEAN'ın kurucu üyesidir ve İnsani Gelişme Endeksi'nde üst sıralarda yer almaktadır. SAGP'ye göre Güneydoğu Asya'nın en büyük ikinci, dünyanın ise en büyük 22. ekonomisine sahiptir. Tayland, imalat, tarım ve turizmin önde gelen sektörler olduğu yeni sanayileşmiş bir ekonomi olarak sınıflandırılmaktadır. ⓘ

Tayland 513.120 km² yüzölçümü ile dünyanın en büyük 51. ülkesidir. Nüfusu ise yaklaşık 67 milyondur ve bu Tayland'ı dünyanın en kalabalık 20. ülkesi yapmaktadır. Ülkenin başkenti ve en kalabalık şehri Bangkok'tur. Etnik Tayların yanı sıra Çin, Khmer, Laos ve Malay kökenli halklar da Tayland'da yaşamaktadır. ⓘ

Ülkenin resmî dili Taycadır. Nüfusun % 95'lik bir bölümü Budizm dininin Theravada koluna mensuptur. Ayrıca animizm inanışı ve İslâm dîni de yaygındır. ⓘ

Tayland Krallığı Parlamenter Monarşi ile yönetilmektedir. 2016 yılından beri tahtta bulunan Çakri Hanedanı mensubu kral Maha Vajiralongkorn [X.Rama] devlet başkanı ve silahlı kuvvetler başkanı unvanlarına sahiptir. ⓘ

Etimoloji

Tayland, resmi adıyla Tayland Krallığı, 1949'dan önce yabancılar tarafından Siyam olarak bilinmekteydi. George Cœdès'e göre Thai (ไทย) kelimesi Tay dilinde 'özgür insan' anlamına gelir ve "Tayları, Tay toplumunda serf olarak kapsanan yerlilerden ayırır". Chit Phumisak'a göre, Thai (ไท) basitçe 'insanlar' ya da 'insan' anlamına gelmektedir, yaptığı araştırma bazı kırsal bölgelerde insanlar için Tay dilinde kullanılan khon (คน) kelimesi yerine "Thai" kelimesinin kullanıldığını göstermektedir. Michel Ferlus'a göre, Thai-Tai (veya Thay-Tay) etnonimleri *k(ə)ri: 'insan' etimonundan evrilmiş olabilir. ⓘ

Taylandlılar ülkelerinden bahsederken genellikle prathet Thai (Tayca: ประเทศไทย) kibar biçimini kullanırlar, ayrıca daha konuşma diline özgü mueang Thai (Tayca: เมืองไทย) veya sadece Tayca; arkaik olarak bir şehir devletine atıfta bulunan mueang kelimesi, genellikle bir bölgenin merkezi olarak bir şehir veya kasabaya atıfta bulunmak için kullanılır. Ratcha Anachak Thai (Tayca: ราชอาณาจักรไทย) 'Tayland Krallığı' veya 'Tay Krallığı' anlamına gelir. Etimolojik olarak bileşenleri şunlardır: ratcha (Sanskritçe: राजन्, rājan, 'kral, kraliyet, krallık'); -ana- (Pali āṇā 'otorite, emir, güç', kendisi de aynı anlama gelen Sanskritçe आज्ञा, ājñā'dan) -chak (Sanskritçe चक्र cakra- 'tekerlek', güç ve yönetim sembolü). Luang Saranupraphan tarafından vatansever 1930'larda yazılan Tayland Ulusal Marşı (Tayca: เพลงชาติ), Tayland ulusundan prathet Thai (Tayca: ประเทศไทย) olarak bahseder. Ulusal marşın ilk dizesi şöyledir: prathet thai ruam lueat nuea chat chuea thai (Tayca: ประเทศไทยรวมเลือดเนื้อชาติเชื้อไทย), 'Tayland, Taylandlı et ve kanın birliğidir'. ⓘ

Eski Siam adı Sanskritçe श्याम (śyāma, 'karanlık') veya Mon ရာမည (rhmañña, 'yabancı') kökenli olabilir. Shan ve A-hom isimleri aynı kelimenin varyantları gibi görünmektedir. Śyâma kelimesi muhtemelen kökeni değil, öğrenilmiş ve yapay bir çarpıtmadır. Bir başka teori de bu ismin Çinlilerin bu bölgeyi 'Xian' olarak adlandırmasından kaynaklandığıdır. Bir başka olasılık da güneye göç eden Mon dilli halkların Malay Yarımadası'nın otokton Mon-Khmer dilli sakinleri gibi kendilerini syem olarak adlandırmalarıdır. ⓘ

SPPM Mongkut Rex Siamensium, Kral Mongkut'un imzası ⓘ

Kral Mongkut'un (hükümdarlık dönemi 1851-1868) imzasında SPPM (Somdet Phra Poramenthra Maha) Mongkut Rex Siamensium (Mongkut, Siyam Kralı) yazmaktadır ve ilk uluslararası Bowring Antlaşmasında bu isim kullanılarak 24 Haziran 1939'da "Tayland" olarak değiştirilene kadar Siyam adı resmi statü kazanmıştır. Tayland'ın adı 1946'dan 1948'e kadar Siam olarak değiştirilmiş, daha sonra tekrar "Tayland "a dönülmüştür. ⓘ

Tarihçe

Tarih Öncesi

Tai-Kadai dil ailesinin coğrafi dağılımını gösteren harita. Oklar, Tai dili konuşan kabilelerin nehirler boyunca ve aşağı geçitler üzerinden göçünün genel modelini temsil etmektedir. ⓘ

Günümüz Tayland'ında 20.000 yıl öncesinden günümüze kadar kesintisiz insan yerleşimine dair kanıtlar bulunmaktadır. Pirinç yetiştiriciliğine dair en eski kanıt M.Ö. 2.000 yılına tarihlenmektedir. Bronz, M.Ö. 1.250-1.000 yılları arasında ortaya çıkmıştır. Tayland'ın kuzeydoğusundaki Ban Chiang bölgesi şu anda Güneydoğu Asya'da bilinen en eski bakır ve bronz üretim merkezi konumundadır. Demir M.Ö. 500 civarında ortaya çıkmıştır. Funan Krallığı o dönemde (M.Ö. 2. yüzyıl) Güneydoğu Asya'nın ilk ve en güçlü krallığıydı. Mon halkı 6. yüzyılda Dvaravati Beyliği ve Hariphunchai Krallığı'nı kurmuştur. Khmer halkı 9. yüzyılda Angkor merkezli Khmer imparatorluğunu kurmuştur. Malakka Boğazı üzerinden ticareti kontrol eden bir Malay devleti olan Tambralinga 10. yüzyılda yükseldi. Çinhindi yarımadası, Funan Krallığı döneminden Khmer İmparatorluğu dönemine kadar Hindistan'ın kültür ve dinlerinden büyük ölçüde etkilenmiştir. ⓘ

Tayland halkı, ortak dil kökleriyle karakterize edilen Tai etnik grubundandır. Çin kronikleri Tai halkından ilk olarak M.Ö. 6. yüzyılda bahsetmektedir. Tai halklarının kökenine ilişkin pek çok varsayım bulunmakla birlikte, Taylandlı tarihçi David K. Wyatt, günümüzde Laos, Tayland, Myanmar, Hindistan ve Çin'de yaşayan atalarının 5. ve 8. yüzyıllar arasında Điện Biên Phủ bölgesinden geldiklerini ileri sürmüştür. Taylandlılar 11. yüzyıl civarında, o dönemde Mon ve Khmer halklarının yaşadığı bugünkü Tayland'a göç etmeye başladı. Böylece Tay kültürü Hint, Mon ve Khmer kültürlerinden etkilenmiştir. ⓘ

Fransız tarihçi George Cœdès'e göre, "Taylar ilk olarak on birinci yüzyılda Champa yazıtlarında Syam köleleri ya da savaş esirlerinden bahsedilmesiyle Uzak Hindistan tarihine girmiştir" ve "on ikinci yüzyılda Angkor Wat'ın kabartmalarında" "bir grup savaşçı" Syam olarak tanımlanmıştır. ⓘ

İlk devletler ve Sukhothai Krallığı

Sukhothai Krallığı

Sukhothai ve komşuları, MS 13. yüzyılın sonu.

Phra Achana, Wat Si Chum, Sukhothai Tarihi Parkı.

Wat Mahathat kalıntıları, Sukhothai Tarihi Parkı. ⓘ

Khmer İmparatorluğu ve Pagan Krallığı'nın 13. yüzyılın başlarında çöküşünden sonra, onların yerine çeşitli devletler gelişmiştir. Tai halkının hakimiyet alanları günümüz Hindistan'ının kuzeydoğusundan günümüz Laos'unun kuzeyine ve Malay yarımadasına kadar uzanıyordu. Tai halkı 13. yüzyılda Dvaravati ve Lavo Krallığı'nın çekirdek topraklarına ve güneyde Nakhon Si Thammarat'a yerleşmişti. Ancak Tailerin gelişini detaylandıran herhangi bir kayıt bulunmamaktadır. ⓘ

1240 yılı civarında, yerel bir Tai hükümdarı olan Pho Khun Bang Klang Hao, halkı Khmerlere karşı isyan etmek için topladı. Daha sonra 1238 yılında Sukhothai Krallığı'nın ilk kralı olarak taç giymiştir. Ana akım Tay tarihçileri Sukhothai'yi Tay halkının ilk krallığı olarak saymaktadır. Sukhothai en çok Ram Khamhaeng (1279-1298) döneminde genişlemiştir. Bununla birlikte, çoğunlukla Sukhothai'ye sadakat yemini eden yerel lordlardan oluşan bir ağdı, doğrudan Sukhothai tarafından kontrol edilmiyordu. Tay yazısını icat ettiğine inanılır ve Tay seramikleri onun döneminde önemli bir ihraç ürünüydü. Sukhothai, Maha Thammaracha I (1347-1368) döneminde Theravada Budizmini benimsemiştir. ⓘ

Kuzeyde, yerel bir hükümdar soyu olan Ngoenyang'dan gelen Mangrai, 1292'de Chiang Mai merkezli Lan Na krallığını kurdu. Çevredeki bölgeyi birleştirdi ve hanedanı sonraki iki yüzyıl boyunca krallığı sürekli olarak yönetecekti. Ayrıca Mekong'un doğusunda ve kuzeyinde siyasi ittifaklar yoluyla bir devletler ağı oluşturdu. Aşağı Chao Phraya Havzasındaki limandayken, 11. yüzyılda Phetchaburi, Suphan Buri, Lopburi ve Ayutthaya bölgesi etrafında bir federasyon oluşturuldu. ⓘ

Ayutthaya Krallığı

Ayutthaya Krallığı

Ayutthaya ve komşuları, MS 1540 civarı.

Wat Phra Si Sanphet, Ayutthaya Tarihi Parkı.

Siamese Embassy To Louis XIV, 1686 yılında Nicolas III de Larmessin tarafından yapılmış bir resim. ⓘ

Kökeninin en yaygın kabul gören versiyonuna göre, Ayutthaya Krallığı daha önceki, yakındaki Lavo Krallığı ve Suvarnabhumi'den Uthong'un ilk kralı olmasıyla yükselmiştir. Ayutthaya, mandala sistemi altında Ayutthaya Kralı'na bağlılık gösteren, kendi kendini yöneten prenslikler ve haraç vilayetlerinden oluşan bir yamalı bohçaydı. İlk genişlemesi fetih ve siyasi evlilik yoluyla olmuştur. Ayutthaya, 15. yüzyılın sonundan önce Khmer İmparatorluğu'nu üç kez işgal etmiş ve başkenti Angkor'u yağmalamıştır. Ayutthaya daha sonra Khmer'in yerine bölgesel bir güç haline geldi. Sukhothai'nin sürekli müdahalesi onu Ayutthaya'nın vasal devleti haline getirdi ve sonunda krallığa dahil edildi. Borommatrailokkanat 20. yüzyıla kadar süren bürokratik reformlar getirdi ve sakdina adı verilen, erkeklerin yılda altı ay boyunca corvée işçisi olarak askere alındığı bir sosyal hiyerarşi sistemi yarattı. Ayutthaya Malay yarımadasıyla ilgilenmiş ancak Çin Ming Hanedanlığı tarafından desteklenen Malakka Sultanlığı'nı fethetmekte başarısız olmuştur. ⓘ

Avrupa ile temas ve ticaret 16. yüzyılın başlarında başladı. 1511 yılında Portekiz dükü Afonso de Albuquerque'nin elçiliği ile Portekiz müttefik oldu ve Kral Rama Thibodi II'ye bazı askerler verdi. Portekizlileri 17. yüzyılda Fransızlar, Hollandalılar ve İngilizler takip etmiştir. Chiang Mai ve Mon halkı üzerindeki üstünlük rekabeti Ayutthaya'yı Birmanya Krallığı ile karşı karşıya getirdi. Tabinshwehti ve Bayinnaung dönemlerinde 1540'larda başlayan Taungoo Hanedanlığı ile yapılan çeşitli savaşlar nihayetinde 1570 yılında başkentin ele geçirilmesiyle sona erdi. Ardından Naresuan 1584'te bağımsızlığını ilan edene kadar Burma'ya kısa bir vassallık dönemi yaşandı. ⓘ

Ayutthaya daha sonra birbirini izleyen birçok hükümdarlık döneminde Avrupalı güçlerle ilişkilerini geliştirmeye çalıştı. Krallık özellikle kozmopolit Narai'nin hükümdarlığı sırasında (1656-1688), bazı Avrupalı gezginlerin Ayutthaya'yı Çin ve Hindistan'ın yanı sıra Asya'nın büyük bir gücü olarak gördükleri dönemde zenginleşti. Ancak saltanatının ilerleyen dönemlerinde artan Fransız etkisi milliyetçi duygularla karşılanmış ve nihayetinde 1688 Siyam devrimine yol açmıştır. Bununla birlikte, genel ilişkiler istikrarlı kaldı ve Fransız misyonerler Hıristiyanlığı vaaz etme konusunda hala aktifti. ⓘ

Kanlı bir hanedan mücadelesi döneminden sonra Ayutthaya, 18. yüzyılın ikinci çeyreğinde sanat, edebiyat ve öğrenimin geliştiği nispeten barışçıl bir dönem olan Siyam "altın çağı" olarak adlandırılan döneme girdi. Yaklaşık 1715'ten itibaren Kamboçya'nın kontrolü için Nguyen Lordları ile yaşanan çatışmalar dışında nadiren dış savaşlar yaşandı. Krallığın son elli yılı kanlı veraset krizlerine sahne olmuş, saray görevlileri ve yetenekli generaller arka arkaya birçok hükümdarlık döneminde tasfiye edilmiştir. 1765'te Burma ordularından oluşan 40.000 kişilik birleşik bir kuvvet kuzeyden ve batıdan işgal etti. Yeni Alaungpaya hanedanı yönetimindeki Burmalılar 1759'da hızla yükselerek yeni bir yerel güç haline geldi. 14 aylık bir kuşatmanın ardından başkentin surları yıkıldı ve şehir Nisan 1767'de yakıldı. ⓘ

Ayutthaya Krallığı saltanat sırasında Narai

Ayutthaya (Siam), c. 1686.

Kral Narai ve Fransız Cizvit, 1685 Lopburi'de ay tutulmasını gözlemledi.

Fransa Temsilcisi Narai.

1350 yılında kurulan rakip Siyam şehir devleti Ayutthaya Krallığı zamanla topraklarını genişletmiştir. Uzun bir refah dönemi süren Sukhothai ve Lanna krallıkları, Ayutthaya Krallığı tarafından 1378 yılında işgal edilmişlerdir. Sukhothai krallığının sona ermesiyle birlikte Siyam'ın başkenti Ayutthaya şehri olmuştur. ⓘ

Asya'daki en önemli ticaret merkezlerinden biri haline gelen Ayutthaya şehri başta Portekiz olmak üzere birçok Avrupa ülkesi ile ticari faaliyette bulunmuştur. 1700 yılında 1 milyon kişilik bir nüfusa ulaşmıştır ve dünyanın en kalabalık şehirlerinden birisi olmuştur. ⓘ

Yaklaşık 400 yıl süren bir refah döneminin ardından Ayutthaya şehri komşu Myanmar'dan gelen istilacılar tarafından 1767 yılında işgal edilmiş ve tamamıyla yakılıp yıkılmıştır. ⓘ

Thonburi Krallığı

Büyük Taksin 1767 yılında Tayland kralı olarak tahta çıktı. ⓘ

Savaştan sonra başkent ve birçok bölge kaos içinde kaldı. Eski başkent Burma garnizon ordusu tarafından işgal edildi ve aralarında Sakwangburi, Phitsanulok, Pimai, Chanthaburi ve Nakhon Si Thammarat lordlarının da bulunduğu beş yerel lider kendilerini derebey ilan etti. Yetenekli bir askeri lider olan Chao Tak, efsanevi Chanthaburi yağması ile başlayarak fetih hakkı ile kendini bir lord haline getirmeye devam etti. Chanthaburi'de üslenen Chao Tak asker ve kaynak topladı ve Thonburi kalesini almak için Chao Phraya'ya bir filo gönderdi. Aynı yıl Chao Tak, şehrin düşmesinden sadece yedi ay sonra Ayutthaya'yı Burmalılardan geri almayı başardı. ⓘ

Chao Tak daha sonra Taksin olarak taç giydi ve aynı yıl Thonburi'yi geçici başkent ilan etti. Diğer savaş lordlarını da hızla bastırdı. Güçleri Burma, Laos ve Kamboçya ile savaşlara girdi. 1775'te Burmalıları Lan Na'dan başarıyla çıkardı, 1778'de Vientiane'yi ele geçirdi ve 1770'lerde Kamboçya'da Tayland yanlısı bir kral kurmaya çalıştı. Son yıllarında, sözde "deliliğinden" kaynaklanan bir darbe oldu ve sonunda Taksin ve oğulları, uzun süredir birlikte olduğu General Chao Phraya Chakri (gelecekteki Rama I) tarafından idam edildi. İktidardaki Chakri Hanedanının ilk kralı ve Rattanakosin Krallığının kurucusu 6 Nisan 1782'de oldu. ⓘ

Modernleşme ve merkezileşme

Rattanakosin Krallığı

1900'de Siyam'ın eyaletleri, vasalları ve aylıklarının ayrıntılı haritası

Wat Phra Kaew'deki Zümrüt Buda. Tayland'ın kutsal paladyumu olarak kabul edilir.

Chulalongkorn, Nicholas II ile birlikte Saint Petersburg'da, 1897. ⓘ

I. Rama (1782-1809) döneminde Rattanakosin, Birmanya saldırılarına karşı başarılı bir şekilde savunma yaptı ve Birmanya akınlarına son verdi. Ayrıca Laos ve Kamboçya'nın büyük bir kısmı üzerinde hükümdarlık kurdu. 1821'de İngiliz John Crawfurd Siyam ile yeni bir ticaret anlaşması müzakere etmek üzere gönderildi - bu 19. yüzyıl Siyam siyasetine hakim olacak bir konunun ilk işaretiydi. Bangkok, Birinci Anglo-Burma Savaşı'ndaki İngiliz zaferinin ardından 1826 yılında Burney Antlaşması'nı imzaladı. İngiltere'nin Bangkok'u işgal edeceğini sanan Vientiane'li Anouvong, 1826'da Lao isyanını başlattı ve isyan bastırıldı. Bunun sonucunda Vientiane tahrip edildi ve çok sayıda Lao halkı Khorat Platosuna yerleştirildi. Bangkok ayrıca Vietnam'la birkaç savaş yürüttü ve Siyam Kamboçya üzerindeki hegemonyasını başarıyla geri kazandı. ⓘ

19. yüzyılın sonlarından itibaren Siyam, ülkedeki etnik grupları sömürge olarak yönetmeye çalıştı. Batılı güçlerin Siam için oluşturduğu potansiyel tehdidi fark eden Mongkut (1851-1868) döneminde, sarayı gerilimi azaltmak için doğrudan İngiliz hükümetiyle temasa geçti. Hong Kong Valisi Sir John Bowring başkanlığındaki bir İngiliz heyeti, Batılı ülkelerle imzalanan eşitsiz antlaşmaların ilki olan Bowring Antlaşması'nın imzalanmasını sağladı. Ancak bu, Siyam'a ticaret ve ekonomik kalkınma getirdi. Mongkut'un sıtmadan beklenmedik ölümü, reşit olmayan Prens Chulalongkorn'un hükümdarlığına yol açtı ve Somdet Chaophraya Sri Suriwongse (Chuang Bunnag) naip olarak görev yaptı. ⓘ

Chulalongkorn (hükümdarlık dönemi 1868-1910) merkezileşmeyi başlattı, özel bir konsey kurdu ve kölelik ile corvée sistemini kaldırdı. 1874'teki Ön Saray krizi daha ileri reform girişimlerini durdurdu. 1870'lerde ve 1880'lerde kuzeydeki protektoraları krallığa dahil etti ve daha sonra kuzeydoğu ve güneydeki protektoraları da içine alacak şekilde genişledi. 1888'de günümüzün bakanlıklarına eşdeğer on iki krom kurdu. Fransızların Mekong'un doğusundaki Laos topraklarına yönelik talepleri nedeniyle 1893 krizi patlak verdi. Tayland, 1896'da İngiltere ve Fransa'nın Chao Phraya vadisini bir tampon devlet haline getirme konusunda anlaşması nedeniyle, Batılı bir güç tarafından sömürgeleştirilmemiş tek Güneydoğu Asya ülkesidir. Siyam, 20. yüzyıla kadar Bowring Antlaşması'ndan bu yana, bölge dışılık da dahil olmak üzere, eşit olmayan her antlaşmayı yeniden müzakere edemedi. Ayon sisteminin ortaya çıkışı modern Tayland ulus-devletinin oluşumuna işaret ediyordu. 1905 yılında eski Patani bölgesinde, Ubon Ratchathani'de ve Phrae'de yerel lordların gücünü köreltme girişimine karşı başarısız isyanlar yaşandı. ⓘ

1912'deki Saray İsyanı, Batı eğitimli subayların Siyam monarşisini devirmeye yönelik başarısız bir girişimiydi. Vajiravudh (hükümdarlık dönemi 1910-1925) buna tüm hükümdarlığı boyunca Tayland ulusu fikrini destekleyen propagandalarla karşılık verdi. 1917'de Siam, Müttefiklerin yanında Birinci Dünya Savaşı'na katıldı. Savaş sonrasında Siyam, Paris Barış Konferansı'nda yer aldı ve vergilendirme özgürlüğü ile toprak dışılığın kaldırılmasını elde etti. ⓘ

Anayasal monarşi, İkinci Dünya Savaşı ve Soğuk Savaş

Mareşal Plaek Phibunsongkhram, Tayland'ın en uzun süre görev yapan Başbakanı ⓘ

Prajadhipok'un ülkenin ilk anayasasını kabul etmek zorunda kaldığı ve böylece yüzyıllardır süren feodal ve mutlak monarşiye son veren kansız bir devrim 1932 yılında gerçekleşti. Büyük Buhran'ın getirdiği ekonomik zorluklar, pirinç fiyatlarındaki keskin düşüş ve kamu harcamalarındaki önemli azalmanın birleşik sonuçları aristokratlar arasında hoşnutsuzluğa neden oldu. 1933 yılında, mutlak monarşiyi yeniden tesis etmeyi amaçlayan ancak başarısız olan bir karşı devrimci isyan meydana geldi. Prajadhipok'un hükümetle çatışması sonunda tahttan çekilmesine yol açtı. Hükümet İsviçre'de eğitim gören Ananda Mahidol'u yeni kral olarak seçti. ⓘ

On yıl sonra, Khana Ratsadon'un ordu kanadı Siyam siyasetine hakim olmaya başladı. 1938'de başbakan olan Plaek Phibunsongkhram siyasi baskıya başladı ve açıkça kraliyet karşıtı bir tutum takındı. Hükümeti milliyetçilik ve Batılılaşma, Çin ve Fransız karşıtı politikalar benimsedi. ⓘ

1939'da ülkenin adını "Siam "dan "Tayland "a değiştiren bir kararname çıkarıldı. 1941 yılında Tayland, Vichy Fransası ile kısa süreli bir çatışma yaşadı ve bunun sonucunda Tayland bazı Lao ve Kamboçya topraklarını elde etti. ⓘ

8 Aralık 1941'de Japonya İmparatorluğu Tayland'ı işgal etti ve Phibun'un ateşkes emri vermesinden kısa bir süre önce çatışmalar başladı. Japonya'ya serbest geçiş izni verildi ve 21 Aralık'ta Tayland ve Japonya gizli bir protokolle askeri bir ittifak imzaladı ve Japon hükümeti Tayland'ın kaybettiği toprakları geri kazanmasına yardım etmeyi kabul etti. Tayland hükümeti Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık'a savaş ilan etti. Hükümete ve Japon işgaline karşı çıkmak için hem Tayland'da hem de yurtdışında Özgür Tay Hareketi başlatıldı. Savaş 1945'te sona erdikten sonra Tayland, Müttefiklerle savaş durumunu sona erdirmek için resmi anlaşmalar imzaladı. Başlıca Müttefik güçler Tayland'ın savaş ilanını görmezden gelmişti. ⓘ

Kral Bhumibol Adulyadej'in taç giyme töreni. ⓘ

Haziran 1946'da genç Kral Ananda gizemli koşullar altında ölü bulundu. Küçük kardeşi Bhumibol Adulyadej tahta çıktı. Tayland 1954 yılında ABD'nin aktif bir müttefiki olmak için Güneydoğu Asya Antlaşması Örgütü'ne (SEATO) katıldı. Mareşal Sarit Thanarat 1957'de Khana Ratsadon'u siyasetten uzaklaştıran bir darbe başlattı. Yönetimi (başbakanlığı 1959-1963) otokratikti; meşruiyetini hükümdarın tanrısal statüsü etrafında ve hükümetin krala olan sadakatini kanalize ederek inşa etti. Hükümeti ülkenin altyapısını ve eğitimini geliştirdi. Amerika Birleşik Devletleri'nin 1961'de Vietnam Savaşı'na katılmasının ardından, ABD'nin Tayland'ı koruma sözü verdiği gizli bir anlaşma yapıldı. ⓘ

Bu dönem Tayland toplumunun giderek modernleşmesini ve Batılılaşmasını beraberinde getirdi. Kırsal nüfusun büyüyen şehirlerde iş aramasıyla hızlı bir kentleşme meydana geldi. Kırsal kesimdeki çiftçiler sınıf bilinci kazandı ve Tayland Komünist Partisi'ne sempati duydu. Ekonomik kalkınma ve eğitim, Bangkok ve diğer şehirlerde bir orta sınıfın yükselmesini sağladı. Ekim 1971'de Thanom Kittikachorn'un (başbakanlık 1963-1973) diktatörlüğüne karşı sivil kayıplara yol açan büyük bir gösteri düzenlendi. Bhumibol onun yerine Sanya Dharmasakti'yi (başbakanlık 1973-1975) atadı ve böylece kral 1932'den beri ilk kez Tayland siyasetine doğrudan müdahale etmiş oldu. Bu olayın ardından, genellikle "demokrasinin çiçek açtığı dönem" (ยุคประชาธิปไตยเบ่งบาน) olarak adlandırılan kısa ömürlü bir parlamenter demokrasi ortaya çıkmıştır. ⓘ

Prajadhipok olarak da bilinen Kral VII. Rama Tayland'ı mutlakiyetle yöneten son kral olmuştur. 1932 yılında kansız bir devrim sonucunda mutlak monarşiden parlamenter monarşiye geçilmiştir. 1939 yılında ise ülkenin adı Siyam yerine Tayland ile değiştirilmiştir. ⓘ

1946 yılında VIII. Rama unvanlı Kral Ananda Mahidol'un yatağında tabanca ile öldürülmüş olarak bulunması üzerine başlayan tartışmalar sivil anayasal hükümetin zayıflamasında etkili olmuş ve Tayland'da askeri yönetimin yeniden işbaşına gelmesini hızlandırmıştır. Mareşal Plaek Phibunsongkhram'ın 1948'de yeniden başbakanlığa getirilmesiyle birlikte Tayland Soğuk Savaş süresince Amerika Birleşik Devletleri müttefiki olmuş ve askerî darbelerin damgasını vurduğu bir dönem geçirmiştir. ⓘ

Çağdaş tarih

Sürekli huzursuzluk ve istikrarsızlığın yanı sıra Saygon'un düşüşünden sonra komünist bir ele geçirme korkusu, bazı aşırı sağ grupların solcu öğrencileri komünist olarak damgalamasına neden oldu. Bu durum Ekim 1976'da Thammasat Üniversitesi katliamıyla doruğa ulaştı. O gün yapılan bir darbe Tayland'a yeni bir aşırı sağcı hükümet getirdi ve bu hükümet medya kuruluşlarına, memurlara ve entelektüellere baskı uygulayarak komünist isyanı körükledi. Ertesi yıl yapılan bir başka darbeyle daha ılımlı bir hükümet kuruldu ve bu hükümet 1978 yılında komünist savaşçılara af çıkardı. ⓘ

Çinhindi mülteci krizi, Vietnam sınır baskınları ve ekonomik zorlukların da etkisiyle Prem Tinsulanonda 1980'den 1988'e kadar başbakanlık yaptı. Komünistler 1983'te isyanı terk etti. Prem'in başbakanlığı "yarı demokrasi" olarak adlandırıldı çünkü Parlamento'nun tamamı seçilmiş Meclis ve tamamı atanmış Senato'dan oluşuyordu. 1980'lerde hükümdarın siyasete müdahalesi de arttı. 1981 ve 1985'te Prem'e karşı yapılan iki darbe girişimi başarısız oldu. Tayland 1988 yılında ilk seçilmiş başbakanına sahip oldu. ⓘ

1991'de darbe lideri olan ve başbakan olmak istemediğini söyleyen Suchinda Kraprayoon, 1992 genel seçimlerinden sonra çoğunluk koalisyon hükümeti tarafından başbakanlığa aday gösterildi. Bu durum Bangkok'ta kanlı bir askeri baskıyla sonuçlanan bir halk gösterisine neden oldu. Bhumibol olaya müdahale etti ve bir af yasası imzaladı, Suchinda daha sonra istifa etti. ⓘ

Diktatörlüğe Karşı Demokrasi için Birleşik Cephe, Kırmızı Gömlekliler, 2010'da protesto ⓘ

1997 Asya mali krizi Tayland'da ortaya çıktı ve ülkenin 40 yıllık kesintisiz ekonomik büyümesini sona erdirdi. Chuan Leekpai hükümeti popüler olmayan hükümler içeren bir IMF kredisi aldı. Başbakan Thaksin Shinawatra liderliğindeki popülist Thai Rak Thai partisi 2001'den 2006'ya kadar ülkeyi yönetti. Onun politikaları kırsal yoksulluğu azaltmada başarılı oldu ve ülkede evrensel sağlık hizmetlerini başlattı. Güney Tayland'daki isyan 2004 yılından itibaren tırmanışa geçti. 2004 Hint Okyanusu depremi ve tsunamisi, çoğunlukla güneyde olmak üzere ülkeyi vurdu. Thaksin'in ikinci başbakanlık döneminde Demokrasi için Halk İttifakı (PAD) öncülüğünde Thaksin'e karşı kitlesel protestolar başladı ve görev süresi 2006'da bir darbe ile sona erdi. Cunta bir yıl süren askeri bir hükümet kurdu. ⓘ

2007 yılında Thaksin'in müttefiki Halkın Gücü Partisi (PPP) liderliğinde sivil bir hükümet seçildi. PAD liderliğindeki bir başka protesto PPP'nin feshedilmesiyle sonuçlandı ve Demokrat Parti onun yerine bir koalisyon hükümetine liderlik etti. Tahsin yanlısı Diktatörlüğe Karşı Demokrasi için Birleşik Cephe (UDD) hem 2009'da hem de 2010'da protesto gösterileri düzenledi ve bu gösteriler 70'ten fazla sivilin ölümüne neden olan şiddetli bir askeri baskıyla son buldu. ⓘ

2011'deki genel seçimlerin ardından popülist Pheu Thai Partisi çoğunluğu kazandı ve Thaksin'in küçük kız kardeşi Yingluck Shinawatra başbakan oldu. Halkın Demokratik Reform Komitesi, iktidar partisinin Thaksin'e fayda sağlayacak bir af tasarısı önermesi üzerine Shinawatra karşıtı bir protesto daha düzenledi. Yingluck parlamentoyu feshetti ve bir genel seçim planlandı, ancak Anayasa Mahkemesi tarafından geçersiz sayıldı. Kriz 2014 yılında bir başka darbe ile sona erdi. ⓘ

Ardından gelen Ulusal Barış ve Düzen Konseyi, General Prayut Chan-o-cha liderliğindeki bir askeri cunta, 2019 yılına kadar ülkeyi yönetti. Sivil ve siyasi haklar kısıtlandı ve ülkede lèse-majesté davalarında artış görüldü. Siyasi muhalifler ve muhalifler "tutum düzeltme" kamplarına gönderildi; bu durum akademisyenler tarafından faşizmin yükselişinin bir göstergesi olarak nitelendirildi. Tayland'ın en uzun süre tahtta kalan kralı olan Bhumibol 2016 yılında öldü ve oğlu Vajiralongkorn tahta çıktı. Tayland'ın mevcut anayasasının referanduma sunulması ve kabul edilmesi cunta yönetimi altında gerçekleşti. Cunta ayrıca gelecekteki hükümetleri kendi belirlediği 20 yıllık bir ulusal strateji 'yol haritasına' bağlayarak ülkeyi etkili bir şekilde asker güdümlü demokrasiye kilitledi. 2019 yılında cunta Mart ayında bir genel seçim planlamayı kabul etti. Prayut, seçim hilesi iddialarının ortasında, Meclis'teki Palang Pracharath Partisi koalisyonu ve cunta tarafından atanan Senato'nun desteğiyle başbakanlığını sürdürdü. 2020-21 demokrasi yanlısı protestoları, 2014 Tayland darbesinin ardından Monarşi tarafından desteklenen Ordu'nun artan kraliyet ayrıcalıkları, demokratik ve ekonomik gerilemesi ve demokrasi yanlısı İleri Gelecek Partisi'nin kapatılması tetikledi, 2019 genel seçimlerine ve mevcut siyasi sisteme duyulan güvensizlik, Wanchalearm Satsaksit de dahil olmak üzere siyasi aktivistlerin zorla kaybedilmesi ve ölümleri ve siyasi yolsuzluk skandalları, monarşinin ve ülkedeki en yüksek cumhuriyetçilik anlayışının reformuna yönelik benzeri görülmemiş talepleri gündeme getirdi. ⓘ

Rattanakosin Krallığı

Chao Phraya nehrinin batı kıyısında bulunan Thonburi Burma'dan gelebilecek saldırılara karşı korunmasız olduğu için, I.Rama başkenti nehrin doğu kıyısındaki Rattanakosin'e taşımıştır. Rattanakosin Krallığının başkenti olmuş olan bu bölge doğuya kazılan bir kanal sayesinde bir ada halini almıştır ve Bangkok'un temelleri burada atılmıştır. Günümüzdeki Tayland kralı X. Rama, Bangkok'u kuran I. Rama'nın da dahil olduğu Çakri Hanedanına mensuptur. ⓘ

III. Napolyon 1864'te Fontainebleau Sarayı'nda Siyam mesajı aldı. ⓘ

Avrupa ülkelerinin Hindiçin bölgesinde kolonileştiremedikleri tek ülke, Mongkut olarak bilinen kral IV. Rama'nın izlediği denge politikaları sayesinde Tayland olmuştur. Hayatı ünlü Kral ve Ben filminde işlenmiş olan Mongkut Fransa ve İngiltere'nin arasındaki rekabetten yararlanmıştır ve bu sayede Tayland, komşuları Burma, Kamboçya, Laos ve Vietnam'ın aksine asla bir Avrupa kolonisi olmamıştır. Bu durum günümüzde dahi Taylar için büyük bir gurur kaynağıdır. ⓘ

Çulalongkorn olarak da bilinen Kral V. Rama ülkesini batı standartlarına getirmek için önemli reformlara imza atmıştır ve bu yüzden Tay toplumunda kendisine karşı büyük bir saygı beslenmektedir. Neredeyse bir yarı-tanrı olarak kabul edilen Çulalongkorn'un heykelleri kimi tapınaklarda Buda heykelleri ile yan yana bulunmaktadır. Çulalongkorn babasının denge politikasını devam ettirmiştir, ancak Tayland bu dönemde toprak kaybına uğramıştır. Başta Mekong nehrinin doğusunda yer alan günümüz Laos sınırları içerisindeki bölge ve Malay Yarımadası olmak üzere, daha önce Siyam sınırları içinde bulunan bazı bölgeler Avrupalı devletlerin yönetimine geçmiştir ve Tayland günümüzdeki sınırlarına çekilmiştir.

Wat Phra Kaew, Rattanakosin dönemi mimarisi ⓘ

Coğrafya

Toplam yüzölçümü 513.120 kilometrekare (198.120 sq mi) olan Tayland, toplam yüzölçümüne göre en büyük 50. ülkedir. Yemen'den biraz daha küçük ve İspanya'dan biraz daha büyüktür. ⓘ

Tayland, kısmen il gruplarına karşılık gelen birkaç farklı coğrafi bölgeden oluşmaktadır. Ülkenin kuzeyi, en yüksek noktası deniz seviyesinden 2,565 metre (8,415 ft) yükseklikteki Thanon Thong Chai Sıradağları'ndaki Doi Inthanon olan Tayland yaylalarının dağlık bölgesidir. Kuzeydoğu, Isan, doğuda Mekong Nehri ile sınırlanan Khorat Platosu'ndan oluşur. Ülkenin merkezine, Tayland Körfezi'ne dökülen ve ağırlıklı olarak düz olan Chao Phraya nehri vadisi hakimdir. ⓘ

Güney Tayland, Malay Yarımadası'na doğru genişleyen dar Kra Kıstağı'ndan oluşmaktadır. Siyasi olarak, nüfus, temel kaynaklar, doğal özellikler ve sosyal ve ekonomik gelişmişlik düzeyi bakımından diğerlerinden farklılık gösteren altı coğrafi bölge bulunmaktadır. Bölgelerin çeşitliliği Tayland'ın fiziksel yapısının en belirgin özelliğidir. ⓘ

Chao Phraya ve Mekong Nehri, kırsal Tayland'ın vazgeçilmez su yollarıdır. Endüstriyel ölçekte mahsul üretimi için her iki nehir ve kolları kullanılmaktadır. Tayland Körfezi 320.000 kilometrekarelik (124.000 sq mi) bir alanı kapsar ve Chao Phraya, Mae Klong, Bang Pakong ve Tapi Nehirleri tarafından beslenir. Güney bölgesindeki kıyılar ve Kra Kıstağı boyunca uzanan berrak sığ suları sayesinde turizm sektörüne katkıda bulunmaktadır. Tayland Körfezi'nin doğu kıyısı, Sattahip'teki krallığın önde gelen derin su limanı ve en işlek ticari limanı olan Laem Chabang ile Tayland'ın bir sanayi merkezidir. ⓘ

Andaman Denizi, popüler ve lüks tatil beldelerine ev sahipliği yaptığı için değerli bir doğal kaynaktır. Phuket, Krabi, Ranong, Phang Nga ve Trang ve adaları Andaman Denizi kıyıları boyunca uzanmaktadır ve 2004 tsunamisine rağmen turist mıknatısı olmaya devam etmektedirler. ⓘ

Kuzey Tayland, Chiang Mai bir dağ tepe. ⓘ

İklim

Köppen iklim sınıflandırmasının Tayland haritası. ⓘ

Tayland'ın iklimi mevsimsel karaktere sahip muson rüzgarlarından (güneybatı ve kuzeydoğu musonu) etkilenmektedir. Ülkenin büyük bölümü Köppen'in tropikal savan iklimi olarak sınıflandırılmaktadır. Güneyin çoğunluğu ve doğunun doğu ucu tropikal muson iklimine sahiptir. Güneyin bazı kısımları da tropikal yağmur ormanı iklimine sahiptir. ⓘ

Tayland üç mevsime ayrılır. Birincisi, Hint Okyanusu'ndan gelen güneybatı rüzgarının neden olduğu yağmurlu veya güneybatı muson mevsimidir (Mayıs ortasından Ekim ortasına kadar). Yağışlara ayrıca Tropik Yakınsama Bölgesi (ITCZ) ve tropik siklonlar da katkıda bulunur. Ağustos ve Eylül ayları yılın en yağışlı dönemidir. Ülke yıllık ortalama 1.200 ila 1.600 mm (47 ila 63 inç) yağış almaktadır. Kış ya da kuzeydoğu musonu ekim ortasından şubat ortasına kadar sürer. Tayland'ın büyük bölümünde ılıman sıcaklıklarla birlikte kuru bir hava hakimdir. Yaz mevsimi ya da muson öncesi mevsim Şubat ortasından Mayıs ortasına kadar sürer. İç kesimlerdeki konumları ve enlemleri nedeniyle Tayland'ın kuzey, kuzeydoğu, orta ve doğu kesimleri, kışın bazı bölgelerde 0 °C'ye (32 °F) yakın veya altında olan sıcaklıkların aksine, Mart-Mayıs ayları arasında sıcaklıkların 40 °C'ye (104 °F) kadar ulaşabildiği uzun bir sıcak hava dönemi yaşar. Güney Tayland, deniz etkilerinden dolayı sıcaklıklarda daha az günlük ve mevsimsel değişikliklerle yıl boyunca ılıman hava ile karakterize edilir. Özellikle Ekim-Kasım ayları arasında bol yağış alır. ⓘ

Tayland, dünyada iklim değişikliğine en çok maruz kalan on ülke arasında yer almaktadır. Özellikle, yükselen deniz seviyelerine ve aşırı hava olaylarına karşı oldukça savunmasızdır. ⓘ

Biyoçeşitlilik ve koruma

Tayland'ın vahşi doğasındaki Asya fillerinin nüfusu tahminen 2.000-3.000'e düşmüştür. ⓘ

Tayland'daki milli parklar, ekolojik öneme veya eşsiz güzelliğe sahip doğal kaynakları veya özel öneme sahip flora ve faunayı içeren bir alan olarak tanımlanmaktadır. Tayland'ın korunan alanları arasında 156 milli park, 58 yaban hayatı koruma alanı, 67 avlanmaya kapalı alan ve 120 orman parkı bulunmaktadır. Bunlar krallık topraklarının neredeyse yüzde 31'ini kaplamaktadır. ⓘ

Parklar, Doğal Kaynaklar ve Çevre Bakanlığı'na (MNRE) bağlı Ulusal Parklar, Yaban Hayatı ve Bitki Koruma Departmanı (DNP) tarafından yönetilmektedir. ⓘ

Tayland, 2016 yılında 180 ülke arasında 91 genel sıralama ile küresel Çevre Performansı Endeksi'nde (EPI) vasat ancak iyileşen bir performansa sahiptir. Tayland'ın en kötü performans gösterdiği (yani en üst sıralarda yer aldığı) çevresel alanlar hava kalitesi (167), tarım sektörünün çevresel etkileri (106) ve iklim ve enerji sektörüdür (93); bu alanlardan sonuncusu, üretilen KWh başına yüksek CO2 emisyonundan kaynaklanmaktadır. Tayland en iyi performansı (yani en düşük sıralamayı) su kaynakları yönetimi (66), gelecekte beklenen bazı önemli iyileştirmeler ve sanitasyon (68) alanlarında göstermektedir. Ülkenin 2019 Orman Peyzaj Bütünlüğü Endeksi ortalama puanı 6,00/10'dur ve 172 ülke arasında 88. sırada yer almaktadır. ⓘ

Ülkenin ulusal sembolü olan fillerin nüfusu 1850'de 100.000 iken tahminen 2.000'e düşmüştür. Kaçak avcılar filleri uzun zamandır fildişi ve postları için, şimdilerde ise giderek artan oranda etleri için avlıyor. Genç filler genellikle turistik atraksiyonlarda kullanılmak üzere ya da kötü muamele iddialarının olduğu yerlerde iş hayvanı olarak yakalanmaktadır. Ancak, 1989 yılında hükümetin ağaç kesimini yasaklamasından bu yana kullanımları azalmıştır. ⓘ

Koruma altındaki türlerin kaçak avlanması büyük bir sorun olmaya devam etmektedir. Kaplanlar, leoparlar ve diğer büyük kediler postları için avlanmaktadır. Birçoğu tıbbi özellikleri olduğu varsayılan etleri için yetiştirilmekte ya da avlanmaktadır. Bu tür ticaret yasadışı olmasına rağmen, Bangkok'un ünlü pazarı Chatuchak hala nesli tükenmekte olan türlerin satışı ile bilinmektedir. Vahşi hayvanların evcil hayvan olarak tutulması uygulaması Asya siyah ayısı, Malaya güneş ayısı, beyaz elli lar, kazıklı gibbon ve binturong gibi türleri etkilemektedir. ⓘ

Politika

Vajiralongkorn
2016'dan beri Kral

Prayut Chan-o-cha
2014'ten beri Başbakan ⓘ

1932'den önce Tayland kralları feodal ya da mutlak hükümdarlardı. Sukhothai Krallığı döneminde kral bir Dharmaraja ya da 'Dharma'ya uygun olarak yöneten kral' olarak görülüyordu. Hükümet sistemi, yerel lordlar tarafından yönetilen bir haraç ağıydı. Modern mutlak monarşi ve devlet, Chulalongkorn tarafından merkezi olmayan protektora sistemini üniter bir devlete dönüştürdüğünde kurulmuştur. 24 Haziran 1932'de Khana Ratsadon (Halk Partisi), anayasal monarşinin başlangıcı olan kansız bir devrim gerçekleştirmiştir. ⓘ

Tayland'ın 1932'den bu yana en son ve güncel 2017 Anayasası da dahil olmak üzere 20 anayasası ve tüzüğü olmuştur. Tüm anayasalar siyasetin anayasal monarşi çerçevesinde yürütüldüğünü belirtmektedir, ancak fiili hükümet şekli askeri diktatörlükten seçim demokrasisine kadar değişmiştir. Tayland dünyada en çok darbe yapılan dördüncü ülkedir. "Üniformalı ya da eski askerler 1932-2009 yılları arasındaki 83 yılın 55'inde Tayland'ı yönetmiştir". Son olarak, 2014-2019 yılları arasında ülkeyi kendi adını taşıyan Ulusal Barış ve Düzen Konseyi adlı askeri cunta yönetti. 2019 Tayland genel seçimlerinden bu yana Tayland'ın sözde demokratik hükümeti, 2014 Tayland darbesini başlatan Tayland Kraliyet Ordusu'nun eski başkomutanı olan kralcı Prayut Chan-o-cha tarafından yönetilmektedir. Tayland'ın mevcut yönetim şekli kısmen demokrasi kısmen de diktatörlüktür; bunu tanımlamak için pek çok terim kullanılmaktadır. ⓘ

Kalıtsal bir hükümdar Tayland'ın devlet başkanı olarak görev yapmaktadır. Mevcut Tayland Kralı Vajiralongkorn (veya Rama X) olup Ekim 2016'dan beri hüküm sürmektedir. Kralın yetkileri anayasa ile sınırlandırılmıştır ve kendisi öncelikle sembolik bir figürdür. Bununla birlikte, tüm anayasalar geleneksel kraliyet kararlarının önünü açtığı için hükümdar hala zaman zaman Tayland siyasetine müdahale etmektedir. Aralarında Duncan McCargo ve Federico Ferrara'nın da bulunduğu Tayland dışındaki bazı akademisyenler, monarkın siyasi perde arkasındaki "ağ monarşisi" yoluyla anayasa dışı rolüne dikkat çekmiştir. Monarşi, halkın kuruma karşı tutumu bir saltanattan diğerine değişse de, ağır lèse majesté yasası ile korunmaktadır. ⓘ

Sappaya-Sapasathan, Tayland'ın şu anki Parlamento Binası ⓘ

Hükümet üç kola ayrılmıştır:

• Yasama organı: Ulusal Meclis, 250 üyeli tamamen atanmış üst meclis olan Senato ve 500 üyeli seçilmiş alt meclis olan Temsilciler Meclisi'nden oluşmaktadır. Mevcut anayasa, senatörlere 2022 yılına kadar temsilcilerle birlikte başbakanları seçme yetkisi vermektedir. En son seçim 2019 genel seçimleridir. Palang Pracharath Partisi liderliğindeki koalisyon şu anda çoğunluğu elinde tutmaktadır.
• Yürütme organı, Ulusal Meclis tarafından seçilen Tayland Başbakanı ve en fazla 35 kişiden oluşan diğer kabine üyelerinden oluşmaktadır. Kabine, başbakanın tavsiyesi üzerine kral tarafından atanır. Başbakan hükümetin başıdır.
• Yargının yürütme ve yasama organlarından bağımsız olduğu varsayılsa da, yargı kararlarının mevcut hukuktan ziyade siyasi mülahazalara dayandığından şüphelenilmektedir. ⓘ

Askeri ve bürokratik aristokratlar 1946 ve 1980'ler arasında siyasi partileri tamamen kontrol etmiştir. Tayland'daki partilerin çoğu kısa ömürlüdür. 1992 ve 2006 yılları arasında Tayland'da iki partili bir sistem vardı. 2000 yılından bu yana Tayland genel seçimlerine iki siyasi parti hakim olmuştur: biri Pheu Thai Partisi (Halkın Gücü Partisi ve Thai Rak Thai Partisi'nin halefidir), diğeri ise Demokrat Parti'dir. Thaksin Shinawatra'yı destekleyen siyasi partiler 2001'den bu yana her genel seçimde en çok temsilci kazanan partiler oldu. Daha sonraki anayasalar, tek bir partinin mecliste çoğunluğu elde edemediği çok partili bir sistem yaratmıştır. ⓘ

Krallar, kendilerini eleştirenlerin üç ila on beş yıl arasında hapis cezasına çarptırılmasına olanak tanıyan lèse-majesté yasaları ile korunmaktadır. 2014 Tayland darbesinden sonra Tayland, ülke tarihindeki en yüksek sayıda lèse-majesté mahkûmuna sahip olmuştur. 2017 yılında Tayland'daki askeri mahkeme, bir kişiyi ülkenin lèse-majesté yasasını ihlal ettiği gerekçesiyle 35 yıl hapis cezasına çarptırdı. Tayland'da insan hakları 2014 yılından bu yana Freedom House Endeksi'nde özgür değil olarak değerlendirilmektedir. ⓘ

İdari bölümler

Tayland üniter bir devlettir; yürütme organının idari hizmetleri Ulusal Hükümet Organizasyon Yasası, BE 2534 (1991) ile üç seviyeye ayrılmıştır: merkez, il ve yerel. Tayland, birinci düzey idari bölümler olan 76 ilden (จังหวัด, changwat) oluşmaktadır. Ayrıca özel olarak yönetilen iki bölge vardır: başkent Bangkok ve Pattaya. Bangkok il düzeyindedir ve bu nedenle genellikle bir il olarak sayılır. Her il ilçelere (อำเภอ, amphoe) ve ilçeler de alt bölgelere (ตำบล, tambons) ayrılmıştır. Her ilin başkentinin adı (เมือง, mueang) ilin adı ile aynıdır. Örneğin, Chiang Mai Eyaletinin (Changwat Chiang Mai) başkenti Mueang Chiang Mai veya Chiang Mai'dir. Sırasıyla illerin ve ilçelerin yöneticileri olan tüm il valileri ve ilçe şefleri merkezi hükümet tarafından atanır. Tayland'ın illeri, kaynağa bağlı olarak bazen dört ila altı bölge halinde gruplandırılır. ⓘ

Tayland'ın illerini gösteren tıklanabilir bir harita

Dış ilişkiler

Kral Bhumibol Adulyadej, ABD Başkanı Barack Obama ile görüşürken, 18 Kasım 2012 ⓘ

Siyam'ın ve Tayland'ın dış ilişkilerini yürütme biçimi uzun zamandır "rüzgarla bükülen bambu" olarak tanımlanmaktadır, bu da uyarlanabilir ve pragmatik anlamına gelmektedir. Bağımsızlığını güvence altına almak için, bir büyük gücü diğerleriyle karşı karşıya getirmeye çalıştı, böylece hiçbiri tarafından hükmedilmeyecekti. Siam ve Tayland, Bowring Antlaşması'ndan bu yana eşit olmayan antlaşmalar imzalamak ve bu amaçla Malaya, Laos ve Kamboçya'daki himayelerinden vazgeçmek gibi tavizler vermesiyle de bilinmektedir. Bazı durumlarda Siam ve Tayland tarafsızlığı bırakıp, I. Dünya Savaşı'nda Müttefiklere ve II. Dünya Savaşı'nda Japonya'ya katılmak gibi çıkarları için çatışmalarda taraf tutabilir. ⓘ

Soğuk Savaş sırasında Tayland komünizmin yayılmasını önlemek için SEATO ittifakına katılarak, Kore ve Vietnam'a seferler düzenleyerek ve ABD'ye üssünü kullanmayı teklif ederek ABD'nin yanında yer almıştır. Tayland, başlangıçta komünizme karşı koruma sağlamak amacıyla Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği'nin (ASEAN) beş kurucu üyesinden biridir. Vietnam Savaşı'nın sona ermesi Tayland dış politikasında bir dönüm noktası olmuş ve sonrasında Komünist Çin ve artık Komünist olan komşularıyla ilişkilerini geliştirmeye çalışmıştır. Tayland ASEAN'ın aktif bir üyesi olmaya devam etmekte ve ASEAN içindeki etkisini artırmaya çalışmaktadır. Tayland, ekonomik, ticari, bankacılık, siyasi ve kültürel konularda ilerleyen bölgesel işbirliği ile diğer üyelerle giderek daha yakın bağlar geliştirmiştir. ⓘ

2000'li yıllarda Tayland uluslararası sahnede aktif bir rol üstlenmiş ve uluslararası ve bölgesel örgütlere tam katılım sağlamıştır. NATO üyesi olmayan önemli bir müttefik ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Öncelikli İzleme Listesi Özel 301 Raporudur. Doğu Timor Endonezya'dan bağımsızlığını kazandığında, uluslararası barışı koruma çabalarına asker katkısında bulunmuştur. Uluslararası bağları artırma çabalarının bir parçası olarak Tayland, Amerikan Devletleri Örgütü (OAS) ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) gibi bölgesel örgütlere ulaşmıştır. ⓘ

Thaksin Shinawatra'nın başbakanlığı sırasında Çin, Avustralya, Bahreyn, Hindistan ve ABD ile çeşitli serbest ticaret anlaşmaları için müzakereler başlatıldı. Thaksin, yoksul komşu ülkelerde çeşitli kalkınma projeleri başlatarak Tayland'ı bölgesel bir lider olarak konumlandırmaya çalıştı. Daha tartışmalı bir şekilde, Burma diktatörlüğü ile yakın ve dostane bağlar kurdu. Tayland, ABD öncülüğündeki Irak işgaline katıldı ve Eylül 2004'e kadar insani yardım birliği gönderdi. Tayland ayrıca Afganistan'daki yeniden yapılanma çabalarına da asker göndererek katkıda bulundu. ⓘ

Nisan 2009'da Kamboçya-Tayland sınır anlaşmazlığı, askerlerin sınıra yakın Kamboçya'nın Preah Vihear Hindu tapınağının 900 yıllık kalıntılarının hemen bitişiğindeki bölgeye gelmesine neden oldu. ⓘ

2014 darbesinden sonra Tayland Çin'e daha fazla yöneldi. Artan Çin etkisi ve sermaye girişi, bazı parlamento üyelerinin birçok tavizden sonra Çin'in "ekonomik sömürgesi" endişesini dile getirmesine neden oldu. ⓘ

Silahlı Kuvvetler

HTMS Chakri Naruebet, Tayland Kraliyet Donanması'na ait bir uçak gemisi ⓘ

Tayland Kraliyet Silahlı Kuvvetleri (กองทัพไทย; RTGS: Kong Thap Thai) Tayland Krallığı'nın ordusunu oluşturmaktadır. Tayland Kraliyet Ordusu (กองทัพบกไทย), Tayland Kraliyet Donanması (กองทัพเรือไทย) ve Tayland Kraliyet Hava Kuvvetleri'nden (กองทัพอากาศไทย) oluşur. Ayrıca çeşitli paramiliter güçleri de bünyesinde barındırmaktadır. ⓘ

Tayland Silahlı Kuvvetleri 306.000 aktif görevli personel ve 245.000 aktif yedek personelden oluşan birleşik bir insan gücüne sahiptir. Tayland Silahlı Kuvvetleri'nin başı (จอมทัพไทย, Chom Thap Thai) kraldır, ancak bu pozisyon sadece nominaldir. Silahlı kuvvetler, Savunma Bakanı (Tayland kabinesinin bir üyesi) tarafından yönetilen Tayland Savunma Bakanlığı tarafından yönetilir ve Tayland Kraliyet Silahlı Kuvvetleri Karargahı tarafından komuta edilir, bu da Tayland Savunma Kuvvetleri Başkanı tarafından yönetilir. Tayland'ın yıllık savunma bütçesi 2005'te 78 milyar baht iken 2016'da 207 milyar baht'a çıkarak neredeyse üç katına çıkmış ve 2019 Tayland GSYİH'sinin yaklaşık %1,5'ini oluşturmuştur. Tayland, Credit Suisse'in Eylül 2015 tarihli raporuna göre Askeri Güç Endeksi'nde dünya genelinde 16. sırada yer almıştır. ⓘ

Tayland Kraliyet Hava Kuvvetlerine ait bir JAS 39 Gripen ⓘ

Ordu aynı zamanda Rohingyalara Malezya ve Endonezya'ya kadar eşlik etmek, Çinhindi mülteci krizi sırasında mültecilerin güvenlik ve refahını sağlamak gibi insani görevlerle de görevlendirilmiştir. ⓘ

Anayasaya göre, silahlı kuvvetlerde görev yapmak tüm Tayland vatandaşlarının görevidir. Tayland halen 21 yaş üstü erkekler için aktif askere alma sistemi kullanmaktadır. Bu kişiler, Bölgesel Savunma Öğrencisi olarak yedek eğitim sürelerine ve eğitim seviyelerine bağlı olarak değişen sürelerde aktif hizmete tabi tutulmaktadır. Üç yıl veya daha fazla yedek eğitimini tamamlayanlar tamamen muaf tutulacaktır. Bu uygulama uzun süredir eleştirilmekte, bazı medya organları uygulamanın etkinliğini ve değerini sorgulamaktadır. Askere alınanların üst düzey subayların hizmetkârı ya da askeri kooperatif mağazalarında tezgâhtar olarak çalıştıkları iddia edilmektedir. Uluslararası Af Örgütü Mart 2020'de yayınladığı bir raporda, Tayland ordusunda askere alınanların, askeri yetkililer tarafından sistematik olarak örtbas edilen kurumsallaşmış istismara maruz kaldığını iddia etti. ⓘ

Eleştirmenler, Tayland ordusunun ana hedefinin dış tehditlerden ziyade iç tehditlerle başa çıkmak olduğunu gözlemlemiştir. İç Güvenlik Operasyonları Komutanlığı, sivil bürokrasi ile örtüşen sosyal ve siyasi işlevlere sahip olan Tayland ordusunun siyasi kolu olarak adlandırılmaktadır. Aynı zamanda demokrasi karşıtı bir misyona da sahiptir. Ordu ayrıca insan kaçakçılığı suçlaması ve yüksek rütbeli subayların terfilerinde kayırmacılık gibi çok sayıda yolsuzluk olayıyla da ünlüdür. Ordu siyasete derinlemesine yerleşmiştir. Son olarak, atanan senatörler arasında 100'den fazla aktif ve emekli asker bulunmaktadır. ⓘ

Tayland 2017 yılında BM Nükleer Silahların Yasaklanması Antlaşmasını imzalamış ve onaylamıştır. ⓘ

Ekonomi

Ekonomik göstergeler ⓘ
Nominal GSYİH	฿14,53 trilyon (2016)
GSYİH büyümesi	3.9% (2017)
Enflasyon - Manşet - Çekirdek	0.7% (2017) 0.6% (2017)
İstihdamın nüfusa oranı	68.0% (2017)
İşsizlik	1.2% (2017)
Toplam kamu borcu	฿6,37 trilyon (Aralık 2017)
Yoksulluk	8.61% (2016)
Net hane halkı değeri	฿20,34 trilyon (2010)

Tayland ihracatının oransal temsili, 2019 ⓘ

Tayland ekonomisi büyük ölçüde ihracata bağımlı olup, ihracat gayrisafi yurtiçi hasılanın (GSYH) üçte ikisinden fazlasını oluşturmaktadır. Tayland yılda 105 milyar ABD dolarının üzerinde mal ve hizmet ihraç etmektedir. Başlıca ihracat kalemleri arasında otomobil, bilgisayar, elektrikli ev aletleri, pirinç, tekstil ve ayakkabı, balıkçılık ürünleri, kauçuk ve mücevherat yer almaktadır. ⓘ

Tayland gelişmekte olan bir ekonomidir ve yeni sanayileşmiş bir ülke olarak kabul edilmektedir. Tayland'ın 2017 GSYH'si 1,236 trilyon ABD Dolarıdır (satın alma gücü paritesi bazında). Tayland, Endonezya'dan sonra Güneydoğu Asya'nın en büyük ikinci ekonomisidir. Kişi başına düşen GSYH'ye göre Singapur, Brunei ve Malezya'dan sonra dördüncü en zengin ülke olan Tayland, Güneydoğu Asya'daki zenginlik dağılımında orta sıralarda yer almaktadır. ⓘ

Tayland, gelişmekte olan komşu ekonomiler Laos, Myanmar ve Kamboçya için bir çapa ekonomisi işlevi görmektedir. Tayland Ulusal Ekonomik ve Sosyal Kalkınma Kurulu'na (NESDB) göre 2014'ün üçüncü çeyreğinde Tayland'daki işsizlik oranı %0,84 olarak gerçekleşmiştir. ⓘ

Başkent Bangkok aynı zamanda ülkenin en büyük şehri ve ekonomik ve finansal merkezidir ⓘ

Yakın ekonomik tarih

Bangkok'taki Sathorn, büyük otellere ve elçiliklere ev sahipliği yapan gökdelenlerle dolu bir iş bölgesidir. ⓘ

Tayland 1985'ten 1996'ya kadar yıllık ortalama %12.4 ile dünyanın en yüksek ekonomik büyüme oranını yaşamıştır. Ekonominin %1,9 oranında küçüldüğü 1997 yılında baht üzerindeki artan baskı, mali sektördeki zayıflıkları ortaya çıkaran ve Chavalit Yongchaiyudh yönetimini para birimini dalgalandırmaya zorlayan bir krize yol açtı. Başbakan Chavalit Yongchaiyudh, kabinesinin ekonomik krize verdiği yavaş tepki nedeniyle eleştirilere maruz kalmasının ardından istifa etmek zorunda kaldı. Baht 1978'den 1997'ye kadar 25 ABD dolarına sabitlenmişti. Baht, Ocak 1998'de ABD doları karşısında 56 ile en düşük seviyesine ulaştı ve ekonomi o yıl %10,8 oranında daralarak Asya mali krizini tetikledi. ⓘ

Tayland ekonomisi 1999 yılında toparlanmaya başlamış ve büyük ölçüde güçlü ihracat sayesinde 2000 yılında %4.2-4.4 oranında büyümüştür. Büyüme (%2,2) 2001 yılında küresel ekonomideki yumuşama nedeniyle azalmış, ancak Asya'daki güçlü büyüme, ihracatı teşvik eden nispeten zayıf baht ve Başbakan Thaksin Shinawatra'nın Thaksinomics olarak bilinen çeşitli mega projeleri ve teşvikleri sonucunda artan yurtiçi harcamalar nedeniyle sonraki yıllarda toparlanmıştır. 2002, 2003 ve 2004 yıllarında büyüme yıllık %5-7 oranında gerçekleşmiştir. ⓘ

Büyüme 2005, 2006 ve 2007 yıllarında %4-5 civarında seyretmiştir. Hem ABD dolarının zayıflaması hem de Tayland para biriminin giderek güçlenmesi nedeniyle Mart 2008 itibariyle dolar 33 baht civarında seyrediyordu. Thaksinomics eleştirilere maruz kalsa da, resmi ekonomik veriler 2001 ve 2011 yılları arasında Isan'ın kişi başına düşen GSYH'sinin iki kattan fazla artarak 1.475 ABD dolarına ulaştığını, aynı dönemde Bangkok bölgesindeki GSYH'nin ise 7.900 ABD dolarından yaklaşık 13.000 ABD dolarına yükseldiğini ortaya koymaktadır. ⓘ

Tayland'ın GSYİH büyümesi, 2010 yılındaki büyük protestoları çevreleyen istikrarsızlıkla birlikte, bir önceki sivil yönetim döneminde %5-7 olan yüksek seviyelerden %4-5 civarına gerilemiştir. Siyasi belirsizlik, yatırımcı ve tüketici güvenindeki düşüşün başlıca nedeni olarak tanımlanmıştır. IMF, Tayland ekonomisinin 2011'deki %0,1'lik düşük GSYİH büyümesinden, Tayland Merkez Bankası'nın para politikası ve eski Yingluck Shinawatra hükümeti tarafından uygulamaya konulan mali teşvik önlemleri paketi sayesinde 2012'de %5,5'e ve 2013'te %7,5'e güçlü bir şekilde toparlanacağını öngörmüştür. ⓘ

Tayland'da 22 Mayıs 2014 tarihinde gerçekleşen askeri darbenin ardından. 2017 yılında Tayland ekonomisi, 2016 yılındaki %3,3'lük seviyesinden enflasyona göre ayarlanmış %3,9'luk bir büyüme kaydederek 2012'den bu yana en hızlı genişlemesini gerçekleştirmiştir. ⓘ

Gelir, yoksulluk ve refah

Kişi başına reel GSYİH'nin gelişimi, 1890'dan 2018'e ⓘ

Taylandlıların yetişkin bir kişi başına düşen medyan serveti 2010'da 605 dolar iken 2016'da 1.469 dolara yükselmiştir. Tayland 2016 yılında İnsani Gelişme Endeksi'nde 87. sırada, eşitsizliğe göre düzeltilmiş İGE'de ise 70. sırada yer almıştır. ⓘ

2017 yılında Tayland'ın medyan hane geliri aylık ฿26,946 idi. En üst beşte birlik dilimdeki haneler tüm gelirin %45,0'ına sahipken, en alt beşte birlik dilimdeki haneler %7,1'ine sahipti. Gelirin en alt %40'ına sahip olan 26,9 milyon kişi kişi başına aylık ฿5.344'ten daha az kazanıyordu. 2013-2014 Tayland siyasi krizi sırasında yapılan bir anket, hükümet karşıtı PDRC'nin çoğunlukla (%32) ฿50,000'den fazla aylık gelire sahip olduğunu, hükümet yanlısı UDD'nin ise çoğunlukla (%27) ฿10,000 ile ฿20,000 arasında gelire sahip olduğunu ortaya koymuştur. ⓘ

2014 yılında Credit Suisse, Tayland'ın Rusya ve Hindistan'ın ardından dünyanın en eşitsiz üçüncü ülkesi olduğunu bildirmiştir. En zengin %10'luk kesim ülke varlıklarının %79'unu elinde tutuyordu. En zengin %1'lik kesim ise varlıkların %58'ine sahipti. Tayland'ın en zengin 50 ailesinin toplam net serveti GSYH'nin %30'una denk geliyordu. ⓘ

2016 yılında 5,81 milyon kişi yoksulluk içinde yaşarken, "yoksula yakınlar" da dahil edildiğinde 11,6 milyon kişi (nüfusun %17,2'si) yoksulluk içinde yaşamaktaydı. Her bir bölgede toplam nüfusa göre yoksulların oranı Kuzeydoğu'da %12,96, Güney'de %12,35 ve Kuzey'de %9,83'tür. 2017 yılında sosyal yardım için başvuran 14 milyon kişi vardı (yıllık gelirin ฿100,000'den az olması gerekiyordu). 2017 sonunda Tayland'ın toplam hane halkı borcu 11,76 trilyon ฿ idi. 2010 yılında tüm hane halkının %3'ü iflas etmiştir. 2016 yılında ülkede 30.000 evsiz olduğu tahmin edilmektedir. ⓘ

İhracat ve imalat

Tayland'ın ihracatının orantılı bir temsili ⓘ

Tayland ekonomisi büyük ölçüde ihracata bağımlı olup, ihracat gayrisafi yurtiçi hasılanın (GSYH) üçte ikisinden fazlasını oluşturmaktadır. Tayland yılda 105 milyar ABD dolarının üzerinde mal ve hizmet ihraç etmektedir. Başlıca ihracat kalemleri arasında otomobil, bilgisayar, elektrikli ev aletleri, pirinç, tekstil ve ayakkabı, balıkçılık ürünleri, kauçuk ve mücevherat yer almaktadır. ⓘ

Önemli endüstriler arasında elektrikli aletler, bileşenler, bilgisayar bileşenleri ve taşıtlar bulunmaktadır. Tayland'ın 1997-1998 Asya mali krizinden kurtulması, diğer çeşitli faktörlerin yanı sıra esas olarak ihracata bağlıydı. 2012 yılı itibariyle Tayland otomotiv endüstrisi Güneydoğu Asya'nın en büyüğü ve dünyanın 9. en büyüğüdür. Tayland endüstrisi, çoğunluğu ticari araç olmak üzere yıllık yaklaşık 1,5 milyon araç üretimine sahiptir. ⓘ

Tayland'da üretilen araçların çoğu, başta Japon ve Amerikan olmak üzere yabancı üreticiler tarafından geliştirilmekte ve lisanslanmaktadır. Tayland otomobil endüstrisi, ürünlerinin birçoğuna pazar bulmak için ASEAN Serbest Ticaret Bölgesi'nden (AFTA) faydalanmaktadır. Beşi Japon, ikisi ABD'li ve Hindistanlı Tata olmak üzere sekiz üretici Tayland'da kamyonet üretmektedir. 2012 yılı itibariyle, binek otomobiller için %17-50 olan vergilendirmeye karşılık 2 kapılı kamyonetler için sadece %3-12 olan uygun vergilendirme nedeniyle Tayland, ABD'den sonra dünyanın en büyük ikinci kamyonet tüketicisi konumundadır. 2014 yılında Tayland'daki tüm yeni araç satışlarının %42'sini pick-up'lar oluşturmuştur. ⓘ

Turizm

Koh Ngai, Krabi ⓘ

Dünya'nın en turistik ülkelerinden birisi olan Tayland 2011 yılında 20 milyona yakın ziyaretçiyi ağırlamıştır. Turizm ülke ekonomisinin yaklaşık % 6.7'sini oluşturmaktadır. ⓘ

Ülkenin turizm merkezi başkent Bangkok şehridir. Suvarnabhumi Uluslararası Havaalanı vasıtasıyla her yıl milyonlarca turist ülkeye giriş yapmaktadır. Bangkok'taki Büyük Saray ve Wat Pho gibi tarihi yapıların ve müzelerin büyük bölümü Ko Rattanakosin bölgesinde bulunmaktadır. Çin Mahallesi ve Dusit tarihi eserler açısından zengin diğer bölgelerdir. Siam bölgesi Bangkok'un merkezi olarak kabul edilmektedir ve Tayland'ın en yüksek binası olan Baiyoke Kulesi II'ye de ev sahipliği yapmaktadır.Sukhumvit ve Silom gibi bölgelerde çok sayıda alışveriş merkezi ve otel bulunmaktadır. Sırt çantalı gezginler ise ünlü Khao San Road bölgesini tercih etmektedirler. Ulaşım için raylı sistemlerim ve taksilerin yanı sıra Tuk-Tuk adı verilen araçlar da kullanılmaktadır. ⓘ

Tayland'a birçok turisti çeken kültürel bir anıt

Wat Arun, Bangkok

Vat Phrakeo, Bangkok

Wat Phrathat Doi Suthep, Chiang Mai ⓘ

Bangkok'tan günübirlik turlarla gidilebilen Kanchanaburi şehri başta Kwai Köprüsü olmak üzere önemli II. Dünya Savaşından kalma eserlere ev sahipliği yapmaktadır. Evcil kaplanların barındığı ünlü Kaplan Tapınağı da bu bölgede yer almaktadır. ⓘ

Tayland'ın zengin tarihi geçmişi Ayutthaya ve Sukhothai antik şehirlerinde gözlemlenebilir. Her iki şehirde de antik Siyam krallıklarının görkemli günlerinden kalma önemli tapınaklar ve heykeller bulunmaktadır. ⓘ

Bangkok'a yaklaşık bir saat mesafede bulunan ve Chonburi iline bağlı olan Pattaya ülkenin en turistik şehirlerindendir. Günümüzde daha çok seks turizmi ile özdeşleşmiş olsa da aileleri de kendine çekmeye başlamıştır. Pattaya yakınlarındaki Ko Samet ve Ko Chang adaları da önemli turizm merkezlerindendir. ⓘ

Tropik bir iklime sahip olan Tayland'ın adaları ve plajları Dünya'nın en güzellerinden olarak kabul edilmektedir. Andaman denizinde bulunan Phuket Tayland'ın en büyük ve turistik adasıdır. Phuket yakınlarındaki Phang Nga Körfezi denizden yükselen yüzlerce kalker tepesi ile meşhurdur. Krabi bölgesi ve The Beach filminin çekildiği Phi Phi Adaları diğer ünlü turizm merkezlerindendir. ⓘ

Başta Andaman denizi olmak üzere Tayland'ın büyük bölümü dalış turizmi için son derece elverişlidir. Similan Adaları Dünya'nın en ünlü dalış bölgelerindendir birisidir. ⓘ

Tayland Körfezinde bulunan Samui takımadaları diğer bir önemli turizm bölgesidir. Grubun en büyük adası olan Ko Samui her kesimden ziyaretçiyi ağırlamaktadır. Her ay dolunay gecesinde yapılan Full Moon Party ile meşhur olmuş Ko Pha Ngan adası ise daha çok sırt çantalı gezginleri kendisine çekmektedir. Grubun en küçük adası olan Ko Tao ise Tayland'ın önemli dalış merkezlerindendir. ⓘ

Kuzey Tayland'da bulunan Chiang Mai, Chiang Rai ve Mae Hong Son gibi şehirler ise dağ kabilesi yürüyüşleri ile ünlüdürler. Bu turlarda Akha, Mon, Hmong, Karen, Lahu gibi dağ kabilelerinin köyleri ziyaret edilmektedir. ⓘ

Turizm, ülke ekonomisinin yaklaşık %6'sını oluşturmaktadır. Dünya Turizm Örgütü'ne göre Tayland 2013 yılında Güneydoğu Asya'da en çok ziyaret edilen ülke olmuştur. Tayland'ın 12 trilyon bahtlık GSYH'sine doğrudan katkıda bulunan turizm gelirlerine ilişkin tahminler yüzde 9 (1 trilyon baht) (2013) ile yüzde 16 arasında değişmektedir. Turizmin dolaylı etkileri de dahil edildiğinde, Tayland'ın GSYH'sinin yüzde 20,2'sini (2,4 trilyon baht) oluşturduğu söylenmektedir. ⓘ

Asyalı turistler Tayland'ı öncelikle Bangkok ve çevresindeki tarihi, doğal ve kültürel yerler için ziyaret etmektedir. Batılı turistler ise sadece Bangkok ve çevresini ziyaret etmekle kalmayıp aynı zamanda güney sahillerine ve adalarına da seyahat etmektedir. Kuzey, çeşitli etnik azınlık grupları ve ormanlık dağları ile trekking ve macera seyahatleri için başlıca destinasyondur. En az turist ağırlayan bölge ise Isan'dır. Yabancı ziyaretçileri ağırlamak için başlıca turistik bölgelerde ofisleri ve acil durum telefon numarası olan ayrı bir turizm polisi kurulmuştur. ⓘ

Dünya Seyahat ve Turizm Konseyi'ne göre Tayland, 2018 yılında 2,5 milyondan fazla ziyaretçi çekerek gelen medikal turizm harcamalarında beşinci en büyük medikal turizm destinasyonu oldu. Ülke aynı zamanda Asya'nın bir numarasıdır. Ülke, artan cinsiyet değiştirme ameliyatı (SRS) ve kozmetik cerrahi uygulamalarıyla popülerdir. 2010-2012 yılları arasında medikal turistlerin %90'ından fazlası SRS için Tayland'a seyahat etmiştir. ⓘ

Tayland'da fuhuş ve seks turizmi de ekonominin fiili bir parçasını oluşturmaktadır. Kampanyalar turistleri çekmek için Tayland'ı egzotik olarak tanıtmaktadır. 2003'te yayınlanan bir tahmine göre bu ticaret yılda 4,3 milyar ABD Doları ya da Tayland ekonomisinin yaklaşık %3'ünü oluşturmaktadır. Turist dolarlarının en az %10'unun seks ticareti için harcandığına inanılmaktadır. ⓘ

Tarım ve doğal kaynaklar

Tayland uzun zamandır dünyanın en büyük pirinç ihracatçılarından biri olmuştur. Tayland'daki işgücünün yüzde kırk dokuzu tarımda istihdam edilmektedir. ⓘ

Tayland'ın işgücünün yüzde kırk dokuzu tarımda istihdam edilmektedir. Bu oran 1980'de %70 idi. Pirinç ülkedeki en önemli üründür ve Tayland uzun zamandır dünyanın önde gelen pirinç ihracatçısı konumundayken yakın zamana kadar Hindistan ve Vietnam'ın gerisinde kalmıştır. Tayland, Büyük Mekong Alt Bölgesindeki ülkeler arasında %27,25 ile en yüksek ekilebilir arazi oranına sahiptir. Ekilebilir arazi alanının yaklaşık %55'i pirinç üretimi için kullanılmaktadır. ⓘ

Tarım, emek yoğun ve geçici yöntemlerden daha sanayileşmiş ve rekabetçi bir sektöre doğru bir geçiş yaşamaktadır. 1962 ile 1983 yılları arasında tarım sektörü yılda ortalama %4,1 oranında büyümüş ve 1983 ile 2007 yılları arasında %2,2 oranında büyümeye devam etmiştir. Mal ve hizmet ihracatı artarken tarımın GSYH'ye göreceli katkısı azalmıştır. ⓘ

Ayrıca, Tayland'da biyokapasiteye erişim dünya ortalamasından daha düşüktür. Tayland, 2016 yılında kendi topraklarında kişi başına 1,2 küresel hektar biyokapasiteye sahipti ve bu rakam kişi başına 1,6 küresel hektar olan dünya ortalamasından biraz daha azdı. Buna karşılık, 2016 yılında 2,5 küresel hektar biyokapasite kullandılar - tüketimin ekolojik ayak izi. Bu da Tayland'ın sahip olduğu biyokapasitenin yaklaşık iki katını kullandıkları anlamına gelmektedir. Sonuç olarak Tayland biyokapasite açığı vermektedir. ⓘ

Kayıt dışı ekonomi

Tayland çok çeşitli ve güçlü bir kayıt dışı işgücü sektörüne sahiptir. 2012 yılında kayıt dışı çalışanların Tayland işgücünün %62,6'sını oluşturduğu tahmin edilmektedir. Çalışma Bakanlığı kayıt dışı çalışanları, kayıt dışı ekonomilerde çalışan ve belirli bir ülkenin İşgücü Koruma Yasası (LPA) kapsamında çalışan statüsüne sahip olmayan bireyler olarak tanımlamaktadır. Tayland'daki kayıt dışı sektör, Tayland'ın tarıma dayalı bir ekonomiden daha sanayileşmiş ve hizmet odaklı bir ekonomiye kademeli geçişi sırasında son 60 yılda önemli ölçüde büyümüştür. 1993 ve 1995 yılları arasında Taylandlı işgücünün yüzde onu tarım sektöründen kentsel ve endüstriyel işlere, özellikle de imalat sektörüne geçmiştir. Tayland'ın GSYH'si üç katına çıkarken, 1988 ve 1995 yılları arasında ülkedeki fabrika işçilerinin sayısının iki milyondan dört milyona çıktığı tahmin edilmektedir. 1997'de yaşanan Asya Mali Krizi Tayland ekonomisine ağır bir darbe vururken, Tayland IMF ve Dünya Bankası'ndan fon aldıktan sonra bir dizi yapısal uyum reformunu kabul etmek zorunda kaldığı için sanayi sektörü yaygın deregülasyon altında genişlemeye devam etti. Bu reformlar ülkede özelleĢtirme ve ticaretin serbestleĢtirilmesi gündemini uygulamaya koymuĢ, kamu malları ve kamu hizmetlerine yönelik federal sübvansiyonları, tarımsal fiyat desteklerini ve adil ücret ve çalıĢma koĢullarına iliĢkin düzenlemeleri azaltmıĢtır. Bu değişiklikler tarım sektörü üzerinde daha fazla baskı oluşturdu ve kırsal kesimden büyüyen şehirlere göçün devam etmesine neden oldu. Birçok göçmen çiftçi Tayland'ın büyüyen imalat sanayinde iş buldu ve çok az çalışma düzenlemesine ve genellikle sömürücü koşullara sahip atölye ve fabrikalarda çalışmaya başladı. ⓘ

Yasadışı göçmenler ve akrabalarının peşinden kent merkezlerine gelen kırsal Taylandlı göçmenlerin aileleri de dahil olmak üzere resmi fabrika işi bulamayanlar, hayatta kalmak için gereken ekstra desteği sağlamak üzere enformel sektöre yöneldi - yapısal uyum programları tarafından dayatılan yaygın düzenlemeler altında, bir fabrikada veya atölyede çalışan bir aile üyesi çok az kazanıyordu. Araştırmacılar, 1997 Asya Mali Krizi'nin ardından Tayland'da yapılan işgücü reformlarının ekonomik sonuçlarının ve sosyal maliyetlerinin devletten ziyade bireylere ve ailelere yüklendiğini savunmaktadır. "Piyasa riskinin dışsallaştırılması" olarak tanımlanabilecek bu durum, ülkenin işgücü piyasası giderek daha kuralsız hale geldikçe, yeterli bir geçim kaynağı sağlama yükü ve sorumluluğunun işverenlerden ve devletten, aileleri kayıpları telafi etmek ve kayıtlı sektördeki akrabalarının kazandığı ücretleri sübvanse etmek için kayıt dışı sektörde iş bulmak zorunda kalan işçilerin kendilerine kaydığı anlamına gelmektedir. Bu ekonomik değişikliklerin ağırlığı özellikle göçmenleri ve kent yoksullarını vurdu ve sonuç olarak kayıt dışı sektör hızla genişledi. ⓘ

Bugün Tayland'daki kayıt dışı işgücü tipik olarak üç ana gruba ayrılmaktadır: taşeron/serbest meslek/ev eksenli çalışanlar, hizmet çalışanları (restoranlarda, sokak satıcıları, masözler, taksi şoförleri ve ev işçileri olarak istihdam edilenler dahil) ve tarım işçileri. Bu kategorilere eğlence, gece hayatı ve seks endüstrisinde çalışanlar dahil değildir. Kayıt dışı işgücü sektörünün bu alanlarında istihdam edilen bireyler, cinsel sömürü ve insan kaçakçılığı çevrelerinde işe alınma da dahil olmak üzere ek kırılganlıklarla karşı karşıyadır. ⓘ

Genel olarak kayıt dışı sektörde eğitim seviyesi düşüktür. 2012 yılında yapılan bir araştırma, kayıt dışı çalışanların %64'ünün ilkokuldan sonra eğitim almadığını ortaya koymuştur. Kayıt dışı çalışanların çoğu aynı zamanda göçmendir ve bunların sadece bir kısmı ülkede yasal statüye sahiptir. Eğitim ve vatandaşlık, kayıtlı sektörlerde çalışmak ve kayıtlı istihdamın beraberinde getirdiği işgücü korumaları ve sosyal güvenlik avantajlarından yararlanmak isteyenlerin önündeki iki temel engeldir. Kayıt dışı işgücü sektörü İşgücü Koruma Yasası (LPA) kapsamında tanınmadığından, kayıt dışı çalışanlar daha resmi ve federal olarak tanınan sektörlerde istihdam edilenlere kıyasla sömürü ve güvensiz çalışma koşullarına karşı çok daha savunmasızdır. Bazı Tayland iş kanunları ev ve tarım işçilerine asgari düzeyde koruma sağlarken, bu kanunlar genellikle zayıftır ve uygulanması zordur. Ayrıca, Tayland sosyal güvenlik politikaları, işyeri kazaları ve tazminatları ile işsizlik ve emeklilik sigortası da dahil olmak üzere pek çok kayıt dışı çalışanın karşı karşıya kaldığı risklere karşı koruma sağlamakta yetersiz kalmaktadır. Birçok kayıt dışı işçi yasal olarak istihdam sözleşmesine sahip değildir ve birçoğu geçimlerini sağlayacak bir ücret alamamaktadır. Komşu ülkelerden gelen on binlerce göçmen, köle benzeri koşulların rapor edildiği balıkçılık başta olmak üzere bazı sektörlerde sömürüye maruz kalmaktadır. ⓘ

Bilim ve teknoloji

Bilim insanları laboratuvarda çalışıyor ⓘ

Çok sayıda Taylandlı bilim insanı bilim ve teknolojinin çeşitli alanlarında önemli katkılarda bulunmuştur. Bunlara örnek olarak GPO-VIR olarak bilinen ilk jenerik HIV "kokteyl" ilacını geliştirdiği için "Çingene eczacı" olarak bilinen Krisana Kraisintu verilebilir. Onun çabaları tedavi maliyetlerini önemli ölçüde düşürdü ve GPO-VIR, Dünya Sağlık Örgütü tarafından yoksul ülkelerdeki HIV/AIDS hastaları için ilk rejim tedavisi olarak onaylandı. Tayland'da GPO-VIR, ulusal HIV/AIDS tedavi programında kullanılmakta ve 100.000 hasta için ücretsiz hale getirilmektedir. Bir başka örnek de dang virüsüne karşı terapötik insan monoklonal antikorlarının üretimini ve dünyanın ilk Dang humması ilacını geliştiren Pongrama Ramasoota'dır ve aynı zamanda dang ve Köpek parvovirüsü için DNA aşısı geliştirmeyi de içermektedir. ⓘ

Tayland ayrıca Tıbbi Robotik alanında da önemli teknolojik ilerlemeler kaydetmiştir. Tıbbi robotlar Tayland'da ameliyat, teşhis, rehabilitasyon ve hizmetler de dahil olmak üzere birçok alanda kullanılmış ve teşvik edilmiştir. Cerrahide, 2021 yılında Mahidol Üniversitesi'nin "BART LAB" ekibi robot destekli cerrahinin (Minimal İnvaziv Cerrahi) icadını başarıyla araştırdı. 2019 yılında, Tıbbi Hizmetler Departmanı, epilepsi hastalarında beyin ameliyatında cerrahlara yardımcı olmak için oluşturulan Tayland robotunu tanıttı. 2017 yılında, Bangkok'un önde gelen devlet hastanesi ve saygın bir tıp fakültesi olan Ramathibodi Hastanesi, Asya'daki ilk robot destekli beyin ameliyatını başarıyla gerçekleştirdi. Rehabilitasyon ve terapi robotları, kol ve bacak yaralanmaları olan hastaların robotlar yardımıyla pratik hareketler yapmalarına yardımcı olmak için geliştirilmiştir ve Tayland Yaşam Bilimleri Mükemmeliyet Merkezi (TCELS) tarafından düzenlenen i-MEDBOT İnovasyon Yarışması 2018'in birincilik ödülünü kazanmıştır. ⓘ

UNESCO İstatistik Enstitüsü'ne göre Tayland 2017 yılında GSYH'sinin %1'ini bilimsel araştırma ve geliştirmeye ayırmıştır. 2014 ve 2016 yılları arasında Tayland'daki araştırma ve geliştirme işgücü 84.216 kişiden 112.386 kişiye yükselmiştir. Tayland 2021 yılında Küresel İnovasyon Endeksi'nde 43. sırada yer almıştır. ile başlayarak büyüme merkezleri Doğu Ekonomik İnovasyon Koridoru (EECi) insan kaynakları ve araştırma gelişimini hızlandırmak için. Ulusal Bilim ve Teknoloji Geliştirme Ajansı, Tayland hükümetinin bilim ve teknoloji alanındaki araştırmaları ve bunların Tayland ekonomisindeki uygulamalarını destekleyen bir kurumudur. ⓘ

Aralık 2020 itibariyle Tayland 308,35 Mbit/s ile sabit geniş bant internet hızı bakımından dünya lideri olmuş, Avrupa'da İsviçre ve Fransa sırasıyla 5. ve 8. sıralarda yer alırken ABD 173,67 Mbit/s ile 10. sırada yer almıştır. ⓘ

Altyapı

Ulaşım

BTS Skytrain, Bangkok'taki yükseltilmiş bir hızlı transit sistemidir ⓘ

Tayland Devlet Demiryolları (SRT) Tayland'ın tüm ulusal demiryolu hatlarını işletmektedir. Bangkok Tren İstasyonu (Hua Lamphong İstasyonu) tüm güzergahların ana terminalidir. Phahonyothin ve ICD Lat Krabang ana yük terminalleridir. 2017 itibariyle SRT'nin 4.507 km (2.801 mil) hattı bulunmaktadır ve Havaalanı Bağlantısı hariç tamamı metre ölçüsündedir. Neredeyse tamamı tek hatlıdır (4.097 km), ancak Bangkok çevresindeki bazı önemli bölümler çift (303 km veya 188 mil) veya üç hatlıdır (107 km veya 66 mil) ve bunu genişletme planları vardır. Bangkok'taki demiryolu taşımacılığı uzun mesafeli hizmetleri ve trafiğin yoğun olduğu saatlerde şehrin dış mahallelerine gidip gelen bazı günlük banliyö trenlerini içermektedir, ancak yolcu sayısı düşük kalmıştır. Ayrıca başkentte üç adet hızlı transit raylı sistem bulunmaktadır. ⓘ

Tayland'da 390.000 kilometre (240.000 mil) otoyol bulunmaktadır. Tayland'da 2017 itibariyle 462.133'ün üzerinde yol ve 20 milyonu motosiklet olmak üzere 37 milyon kayıtlı araç bulunmaktadır. Bölünmemiş iki şeritli otoyolların bir kısmı bölünmüş dört şeritli otoyollara dönüştürülmüştür. Sadece Bangkok'tan 114 güzergahta faaliyet gösteren 4.125 halk minibüsü bulunmaktadır. Diğer karayolu taşımacılığı türleri arasında tuk-tuklar, taksiler -2018 itibariyle ülke çapında 80.647'den fazla kayıtlı taksi-, minibüsler, motosiklet taksileri ve songthaews yer almaktadır. ⓘ

2012 itibariyle Tayland'da 6 helikopter pistinin yanı sıra 63 asfalt piste sahip 103 havalimanı bulunmaktadır. Ülkedeki en işlek havalimanı Bangkok'taki Suvarnabhumi Havalimanı'dır. ⓘ

Enerji

2014 yılında Tayland'ın elektrik üretiminin %75'i doğal gazdan sağlanmıştır. Kömürle çalışan enerji santralleri elektriğin %20'sini üretmekte, geri kalanı ise biyokütle, hidroelektrik ve biyogazdan gelmektedir. ⓘ

Tayland tükettiği petrolün yaklaşık üçte birini üretmektedir. Güneydoğu Asya'daki en büyük ikinci petrol ithalatçısıdır. Tayland, en az 10 trilyon fit küp rezerviyle büyük bir doğal gaz üreticisidir. Endonezya'dan sonra Güneydoğu Asya'daki en büyük kömür üreticisidir, ancak iç talebi karşılamak için ilave kömür ithal etmek zorundadır. ⓘ

Demografi

Nüfus piramidi 2016 ⓘ

Tayland 2020 yılı itibarıyla 69.799.978 kişilik bir nüfusa sahiptir. Tayland'ın nüfusu büyük ölçüde kırsaldır ve orta, kuzeydoğu ve kuzey bölgelerinin pirinç yetiştirilen alanlarında yoğunlaşmıştır. Tayland nüfusunun 2010 yılı itibariyle yaklaşık %45,7'si kentsel alanlarda yaşamakta olup, bu nüfus çoğunlukla Bangkok Metropolitan Bölgesi ve çevresinde yoğunlaşmıştır. ⓘ

Tayland'ın hükümet destekli aile planlaması programı, 1960 yılında %3,1 olan nüfus artışının günümüzde %0,4 civarına düşmesine neden olmuştur. 1970 yılında Taylandlı bir hanede ortalama 5,7 kişi yaşıyordu. 2010 nüfus sayımı sırasında ortalama Taylandlı hane halkı büyüklüğü 3,2 kişiydi. ⓘ

Etnik gruplar

Tayland'ın Kuzeydoğusundaki Dağ Kabilesi Kızları ⓘ

Tayland nüfusunun çoğunluğunu 2010 yılında %95,9 ile Tayland vatandaşları oluşturmaktadır. Nüfusun geri kalan %4,1'ini Burmalılar (%2,0), %1,3'ünü diğerleri ve %0,9'unu da belirtilmemiş olanlar oluşturmaktadır. ⓘ

Tayland Kraliyet Hükümeti'nin Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme'den sorumlu BM Komitesi'ne sunduğu 2011 Ülke Raporu'na göre, Tayland Adalet Bakanlığı Hak ve Özgürlüklerin Geliştirilmesi Dairesi'nden temin edilebilir, Tayland'da 62 etnik topluluk resmi olarak tanınmaktadır. Mahidol Üniversitesi Tayland Etnolinguistik Haritaları verilerinin tamamlandığı tarihte (1997) 60.544.937 olan ülke nüfusunun yaklaşık 20.650.000'ini (yüzde 34,1) yirmi milyon Orta Tay (yaklaşık 650.000 Khorat Tay ile birlikte) oluşturmaktadır. ⓘ

2011 Tayland Ülke Raporu, Kuzeydoğu'daki dağ halkları ('tepe kabileleri') ve etnik topluluklar için nüfus sayıları vermektedir ve Mahidol Üniversitesi Tayland Etnolinguistik Haritaları verilerine dayandığını açıkça belirtmektedir. Bu nedenle, sadece Kuzeydoğu'daki 3.288 milyondan fazla insan kategorize edilememiş olsa da, 1997 yılı civarında diğer etnik toplulukların nüfus ve yüzdeleri tüm Tayland için bilinmektedir ve asgari nüfusları oluşturmaktadır. Azalan sırayla, en büyükleri (400.000'e eşit veya daha büyük) a) Thai Lao (14 milyon) ve diğer küçük Lao gruplarından oluşan 15.080.000 Lao (yüzde 24.9), yani Thai Loei (400-500.000), Lao Lom (350.000), Lao Wiang/Klang (200.000), Lao Khrang (90.000), Lao Ngaew (30.000) ve Lao Ti (10.000); b) altı milyon Khon Muang (yüzde 9. 9, Kuzey Taylandlılar olarak da adlandırılır); c) 4,5 milyon Pak Tai (yüzde 7,5, Güney Taylandlılar olarak da adlandırılır); d) 1,4 milyon Khmer Leu (yüzde 2,3, Kuzey Khmer olarak da adlandırılır); e) 900.000 Malay (yüzde 1 5); f) 500.000 Nyaw (yüzde 0.8); g) 470.000 Phu Thai (yüzde 0.8); h) 400.000 Kuy/Kuay (Suay olarak da bilinir) (yüzde 0.7) ve i) 350.000 Karen (yüzde 0.6). Önemli ölçüde Çin kökenli olan Taylandlı Çinliler nüfusun %14'ünü oluştururken, kısmi Çin kökenli Taylandlılar nüfusun %40'ını oluşturmaktadır. Taylandlı Malaylar nüfusun %3'ünü temsil ederken, geri kalanı Mons, Khmerler ve çeşitli "tepe kabilelerinden" oluşmaktadır. Ülkenin resmi dili Taycadır ve birincil din, nüfusun yaklaşık %95'i tarafından uygulanan Theravada Budizmidir. ⓘ

Komşu Myanmar, Laos ve Kamboçya'nın yanı sıra Nepal ve Hindistan'dan gelen ve sayıları giderek artan göçmenler, 2008 yılında tahmini 2 milyon ve 2000 yılında yaklaşık 1,3 milyon olan ülke vatandaşı olmayanların toplam sayısını 2009 yılı itibariyle yaklaşık 3,5 milyona çıkarmıştır. Tayland'da yaklaşık 41.000 İngiliz ve 20.000 Avustralyalı yaşamaktadır. ⓘ

Nüfus merkezleri

Tayland'daki en büyük belediyeler ⓘ
	Rütbe		İl	Pop.	Rütbe		İl	Pop.
Bangkok Nonthaburi Şehri	1	Bangkok	Bangkok	5,686,646	11	Pattaya Şehri	Chonburi	117,371	Pak Kret Şehri Hat Yai Şehri
	2	Nonthaburi Şehri	Nonthaburi	255,793	12	Nakhon Si Thammarat Şehri	Nakhon Si Thammarat	104,948
	3	Pak Kret Şehri	Nonthaburi	189,258	13	Nakhon Sawan Şehri	Nakhon Sawan	84,122
	4	Hat Yai Şehri	Songkhla	159,627	14	Laem Chabang Şehri	Chonburi	82,960
	5	Chaophraya Surasak Şehri	Chonburi	132,172	15	Rangsit Şehri	Pathum Thani	81,084
	6	Nakhon Ratchasima Şehri	Nakhon Ratchasima	131,286	16	Phuket Şehri	Phuket	78,923
	7	Udon Thani Şehri	Udon Thani	131,192	17	Nakhon Pathom Şehri	Nakhon Pathom	77,651
	8	Chiang Mai Şehri	Chiang Mai	131,091	18	Ubon Ratchathani Şehri	Ubon Ratchathani	77,306
	9	Surat Thani Şehri	Surat Thani	130,114	19	Chiang Rai Şehri	Chiang Rai	74,226
	10	Khon Kaen Şehri	Khon Kaen	120,045	20	Phitsanulok Şehri	Phitsanulok	68,898

Dil

Tayland'ın etnolinguistik bir haritası.

Sukhothai Krallığı'nın Silajaruek'i, dönemin tarihi kayıtlarını oluşturan yüzlerce taş yazıttır. ⓘ

Tayland'ın resmi dili, Lao, Myanmar'daki Şan ve Hainan ve Yunnan'dan güneyde Çin sınırına kadar uzanan bir yayda konuşulan çok sayıda küçük dille yakından ilişkili bir Kra-Dai dili olan Taycadır. Eğitim ve yönetimin ana dilidir ve ülke genelinde konuşulur. Standart, merkezi Tayland halkının lehçesine dayanır ve Khmer alfabesinden evrilen bir abugida yazısı olan Tayland alfabesiyle yazılır. ⓘ

Tayland Kraliyet Hükümeti tarafından altmış iki dil tanınmıştır. Ulusal nüfus sayımının amaçları doğrultusunda, Taycanın dört lehçesi mevcuttur; bunlar kısmen Güney Tayca ve Kuzey Tayca gibi bölgesel tanımlamalarla örtüşmektedir. ⓘ

Tayland'ın azınlık dillerinin en büyüğü kuzeydoğu eyaletlerinde konuşulan Isan'ın Lao lehçesidir. Bazen bir Tay lehçesi olarak kabul edilse de, bu bir Lao lehçesidir ve geleneksel olarak konuşulduğu bölge tarihsel olarak Lan Xang Lao krallığının bir parçasıydı. En güneyde, Kelantan-Pattani Malaycası Malay Müslümanların birincil dilidir. Çince çeşitleri de büyük Taylandlı Çinli nüfus tarafından konuşulmakta olup, Teochew lehçesi en iyi şekilde temsil edilmektedir. ⓘ

Mon, Khmer, Viet, Mlabri ve Orang Asli gibi birçok Avustroasyatik dil; Cham ve Moken gibi Avustronezya dilleri; Lawa, Akha ve Karen gibi Çin-Tibet dilleri ve Tai Yo, Phu Thai ve Saek gibi diğer Tai dilleri de dahil olmak üzere çok sayıda kabile dili de konuşulmaktadır. Hmong, günümüzde kendi başına bir dil ailesi olarak kabul edilen Hmong-Mien dillerinin bir üyesidir. ⓘ

Din

ⓘ

Tayland'da Din (2018)
Din			Yüzde
Budizm			93.46%
İslam			5.37%
Hristiyanlık			1.13%
Hinduizm			0.018%
Bağlantısız/diğerleri			0.003%

Ülkenin en yaygın dini, Tayland kimliğinin ve kültürünün ayrılmaz bir parçası olan Theravada Budizmidir. Budizm'e aktif katılım dünyadaki en yüksek oranlar arasındadır. Tayland, Çin'den sonra dünyanın en büyük ikinci Budist nüfusuna sahiptir. 2000 yılında yapılan nüfus sayımına göre ülke nüfusunun %94,6'sı, 2010 yılında ise %93,58'i kendini Theravada geleneğine mensup Budistler olarak tanımlamıştır. ⓘ

Tayland'da en çok uygulanan din olan Theravada Budizminin Samanerası. ⓘ

Müslümanlar, 2018 yılında nüfusun %5,4'ünü oluşturarak Tayland'daki en büyük ikinci dini grubu teşkil etmektedir. İslam çoğunlukla ülkenin en güneyindeki eyaletlerde yoğunlaşmıştır: Pattani, Yala, Satun, Narathiwat ve Songkhla Chumphon'un bir kısmı, çoğunluğu Sünni Müslüman olan Malayların çoğunlukta olduğu yerlerdir. Hristiyanlar 2018 yılında nüfusun %1,13'ünü (2018) oluştururken, geri kalan nüfus çoğunlukla ülkenin şehirlerinde yaşayan Hindular ve Sihlerden oluşmaktadır. Tayland'da ayrıca 17. yüzyıla kadar uzanan küçük ama tarihsel olarak önemli bir Yahudi topluluğu bulunmaktadır. ⓘ

Anayasa resmi devlet dinini belirtmemekte ve din özgürlüğünü öngörmektedir. Otorite bile resmi olarak kabul edilmemiş yeni dini grupları kaydetmemekte ve serbestçe faaliyet göstermesine izin verilen misyonerlerin, kayıtsız dini örgütlerin ve misyonerlerin sayısını sınırlamaktadır. Dini inanç veya uygulamalara dayalı olarak toplumsal istismar veya ayrımcılık yapıldığına dair yaygın bir rapor bulunmamaktadır. Tayland yasaları resmi olarak beş dini grubu tanımaktadır: Budistler, Müslümanlar, Brahmin-Hindular, Sihler ve Hristiyanlar. Ancak, dini bayramlarda alkol satışının yasaklanması gibi bazı yasalar Budist uygulamalardan esinlenmiştir. ⓘ

Eğitim

1917'de kurulan Chulalongkorn Üniversitesi Tayland'ın en eski üniversitesidir. ⓘ

Tayland'ın genç okur-yazarlık oranı 2015 yılında %98,1'dir. Eğitim; anaokulları, ilkokullar, ortaokullar ve liseler, çok sayıda meslek yüksekokulu ve üniversitelerden oluşan iyi organize edilmiş bir okul sistemi tarafından sağlanmaktadır. Eğitim 14 yaşına kadar zorunludur ve hükümet 17 yaşına kadar ücretsiz eğitim sağlamakla yükümlüdür. İlk ve orta dereceli okullar için güvenilir ve tutarlı müfredatın oluşturulması hızlı değişikliklere tabidir. Üniversiteye girişle ilgili konular birkaç yıldır sürekli bir çalkantı içindedir. Ülke aynı zamanda üniversite yıllarına kadar tek tip kıyafeti zorunlu kılan az sayıdaki ülkeden biridir ve bu konu halen tartışılmaktadır. Ülkede verilen eğitimin kalitesi sık sık sorgulanmaktadır. ⓘ

Bilgi ve İletişim Teknolojileri Bakanlığı 2013 yılında 27,231 okulun sınıf düzeyinde yüksek hızlı internet erişimine kavuşacağını duyurmuştur. Bununla birlikte, ülkenin eğitim altyapısı çevrimiçi öğretim için hala hazırlıksızdı, çünkü daha küçük ve daha uzak okullar özellikle COVID-19 kısıtlamaları nedeniyle engelleniyordu. ⓘ

Tayland'daki yükseköğretim kurumlarının sayısı son on yılda güçlü bir artış göstererek resmi olarak 156'ya ulaşmıştır. Tayland'daki en üst düzey iki üniversite Chulalongkorn Üniversitesi ve Mahidol Üniversitesi'dir. Ülkenin dergi yayınları 2011-2016 yılları arasında %20 oranında artmış olsa da Tayland üniversitelerinin araştırma çıktıları hala nispeten düşüktür. Ulusal Araştırma Üniversitesi ve Lisansüstü araştırma yoğun üniversite gibi son girişimler: VISTEC, Tayland'ın ulusal araştırma üniversitelerini güçlendirmek için tasarlanmıştır. ⓘ

Özel eğitim sektörü oldukça gelişmiştir ve genel eğitim sunumuna önemli ölçüde katkıda bulunmaktadır. Tayland, Güneydoğu Asya Ülkeleri arasında ikinci en yüksek sayıda İngilizce eğitim veren özel uluslararası okula sahiptir. Dershaneler özellikle üniversite giriş sınavları için popülerdir. ⓘ

Tayland, okul üniformasının zorunlu olduğu bir ülkedir. ⓘ

Etnik azınlık bölgelerindeki öğrenciler, standartlaştırılmış ulusal ve uluslararası testlerde sürekli olarak daha düşük puan almaktadır. Bunun nedeni muhtemelen eğitim kaynaklarının eşitsiz dağılımı, zayıf öğretmen eğitimi, yoksulluk ve testlerin dili olan Tayca dil becerisinin düşük olmasıdır. Tayland, 2020 yılı itibarıyla İngilizce yeterliliği açısından dünya genelinde 100 ülke arasında 89. sırada yer almaktadır. ⓘ

Aralık 2010'dan Ocak 2011'e kadar 72.780 Taylandlı öğrenciye ülke çapında kapsamlı IQ testleri uygulanmıştır. Ortalama IQ 98,59 olarak bulunmuştur ki bu önceki çalışmaların bulduklarından daha yüksektir. IQ seviyelerinin ülke genelinde tutarsız olduğu, en düşük ortalamanın 88.07 ile Narathiwat Eyaletinde, en yüksek ortalamanın ise 108.91 ile Nonthaburi Eyaletinde olduğu tespit edilmiştir. Halk Sağlığı Bakanlığı bu tutarsızlıklardan iyot eksikliğini sorumlu tutmuş ve sofra tuzuna iyot eklenmesini istemiştir. ⓘ

Tayland, ASEAN'daki en popüler üçüncü eğitim destinasyonudur. Tayland'daki uluslararası lisans öğrencilerinin sayısı 1999 ile 2012 yılları arasında 9,7 kat artarak 1.882'den 20.309'a yükselmiştir. Uluslararası öğrencilerin çoğu Çin, Myanmar, Kamboçya ve Vietnam gibi komşu ülkelerden gelmektedir. ⓘ

Sağlık

Bangkok'taki Siriraj Hastanesi, Tayland'ın en eski ve en büyük hastanesidir. ⓘ

Tayland, 195 ülkedeki küresel sağlık güvenliği kapasitesinin değerlendirildiği 2019 Küresel Sağlık Güvenliği Endeksi'nde dünyada altıncı, Asya'da ise birinci sırada yer alarak dünyanın ilk onundaki tek gelişmekte olan ülke oldu. Tayland'da Joint Commission International tarafından akredite edilmiş 62 hastane bulunmaktadır. Bumrungrad 2002 yılında Asya'da bu standardı karşılayan ilk hastane olmuştur. ⓘ

Sağlık ve tıbbi bakım, Halk Sağlığı Bakanlığı (MOPH) ve diğer bazı bakanlık dışı devlet kurumları tarafından denetlenmektedir. 2009 yılında sağlık için yapılan toplam ulusal harcamalar GSYİH'nin yüzde 4,3'üne ulaşmıştır. BulaĢıcı olmayan hastalıklar morbidite ve mortalitenin ana yükünü oluĢtururken, sıtma ve tüberküloz gibi bulaĢıcı hastalıklar ve trafik kazaları da önemli halk sağlığı sorunlarıdır. Mevcut Halk Sağlığı Bakanı Anutin Charnvirakul'dur. ⓘ

Aralık 2018'de geçici parlamento tıbbi nedenlerle esrar kullanımını yasallaştırmak için oy kullanarak Tayland'ı tıbbi esrar kullanımına izin veren ilk Güneydoğu Asya ülkesi haline getirmiştir. ⓘ

Kültür

Tayland kültürü Hindistan, Çin, Kamboçya, Laos, Myanmar ve diğer Güneydoğu Asya ülkeleri kültürlerinden yoğun bir biçimde etkilenmiştir.

Budizm'de görevlendirilmeden önce Taylandlı çocuklar Songkran Festivali'nde büyüklerine saygı duyuyorlar.

Tayland'da insanlar birbirlerini selamlarken veya dua ederken avuç içlerini birleştirir ve başlarını öne eğerler. Wai adı verilen bu selamlama biçimi Hindistan kökenlidir. ⓘ

Tayland'da ikili bir hiyerarşi sistemi vardır. Buna göre gençler yaşlılara, fakirler zenginlere, öğrenciler öğretmenlere vb kesinlikle saygı göstermek zorundadırlar. ⓘ

Tayland kültüründe anne, baba ve diğer aile büyüklerine saygının büyük önemi vardır. Çocuklar ailelerine destek olmakla yükümlüdürler. Tayland'daki seks turizminin en önemli sebeplerinden biri de, özellikle Isan gibi fakir kırsal kesimlerde yaşayan kadınların ve kathoeylerin ailelerine destek olmak için fuhuş sektörüne dahil olmalarıdır. ⓘ

Tayland'da çoğu Hindu veya Budist kökenli birçok festival kutlanmaktadır. Tayland yeni yılında yapılan su festivali Songkran ve su ruhlarını onurlandırmak için yapılan Loi Krathong önemli festivallerdendir. ⓘ

Tayland kralları bölgedeki eski tanrı-kral geleneğinin de etkisiyle son derece fazla saygı görmektedirler. Krala hakaret etmek veya eleştirmek yasaktır. Bu kurala uymayan Taylar veya yabancılar lese-majesty yasası sebebiyle hapis cezasına çarptırılabilirler. ⓘ

Tayland'daki yerel okul çocukları Muay Thai'yi gösteriyor ⓘ

Tayland kültüründe başkalarına karşı tolerans göstermek ve çatışmadan kaçınmak son derece önemlidir. İnsanları eleştirmek, azarlamak, kavga etmek son derece ayıp sayılmaktadır. ⓘ

Tayland'da LGBT bireylere karşı da büyük bir hoşgörü gösterilmektedir. Kathoey adı verilen transseksüel ve travestiler dışlanmadan her türlü işte çalışabilmektedirler. Ayrıca kathoey kabareleri ve güzellik yarışmaları da son derece meşhurdur. ⓘ

Sanuk adı verilen kavram Tayland kültüründe önemli bir yer tutmaktadır. Buna göre çalışılan işi mutlaka eğlenceli bir hale getirmek gerekmektedir. Aksi takdirde iş sıkıcı ve tekdüze olacaktır. ⓘ

Batılı devletlerin Hindiçin'de tek kolonileştiremedikleri ülke Tayland olmuştur ve bu Tay halkı için büyük bir gurur kaynağıdır. Batılılar farang olarak adlandırılmaktadırlar. ⓘ

Sabai giyen Taylandlı kadınlar, Jim Thompson Evi ⓘ

Tayland kültürü ve gelenekleri Hindistan, Çin, Kamboçya ve Güneydoğu Asya'nın geri kalanından büyük ölçüde etkilenmiştir. Tayland'ın ulusal dini olan Theravada Budizmi, modern Tayland kimliğinin merkezinde yer almaktadır. Tayland Budizmi zaman içinde Hinduizm, animizm ve atalara tapınma kaynaklı birçok bölgesel inancı içerecek şekilde evrimleşmiştir. Tayland'daki resmi takvim Budist Dönemi'nin (BE) Doğu versiyonuna dayanmaktadır. Bugünkü Tay kimliği 1940'lardaki Phibun rejiminin sosyal bir kurgusudur. ⓘ

Birçok etnik grup kendi geleneksel yerel kültürleri, ulusal Tay kültürü ve küresel kültürel etkiler arasında değişime aracılık etmiştir. Denizaşırı Çinliler de, özellikle Bangkok ve çevresinde, Tayland toplumunun önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Tayland toplumuna başarılı bir şekilde entegre olmaları, ekonomik ve siyasi güç pozisyonlarına sahip olmalarını sağlamıştır. Taylandlı Çinli işletmeler daha büyük bambu ağının bir parçası olarak gelişmektedir. ⓘ

Chiang Mai, Tayland'da Loi Krathong festivali sırasında krathong sallarını yüzdüren insanlar ⓘ

Yaşlılara ve üstlere (yaşa, mevkiye, keşişlere veya belirli mesleklere göre) saygı Tay adetleridir. Diğer Asya kültürlerinde olduğu gibi, atalara saygı Tay ruhani pratiğinin önemli bir parçasıdır. Taylandlılar, birçok onur sınıfına yansıyan güçlü bir sosyal hiyerarşi anlayışına sahiptir. Aile içi kararlarda ya da törenlerde geleneklere göre yaşlılar söz sahibidir. Wai geleneksel bir Tay selamlamasıdır ve genellikle ilk olarak sosyal statü ve konum olarak daha genç veya daha düşük olan kişi tarafından sunulur. Büyük kardeşlerin küçüklere karşı görevleri vardır. Taylandlılar güçlü bir misafirperverlik ve cömertlik duygusuna sahiptir. ⓘ

Tayland kültüründeki tabular arasında birinin başına dokunmak ya da ayakla işaret etmek yer alır, çünkü baş en kutsal, ayak ise vücudun en alçak kısmı olarak kabul edilir. ⓘ

Sanat

Wat Phra Kaew'deki bir duvar resminde tasvir edilen Ramakien'den bir sahne. ⓘ

Tayland sanatının kökenleri Budist sanatından ve Hint destanlarından sahnelerden çok etkilenmiştir. Geleneksel Tay heykeli, Güneydoğu Asya'daki diğer stillere çok benzer şekilde, neredeyse yalnızca Buda'nın resimlerini tasvir eder. Geleneksel Tay resimleri genellikle kitap illüstrasyonları ile saray ve tapınak gibi binaların boyalı süslemelerinden oluşur. Tayland sanatı Mon ve diğer yerli uygarlıklardan etkilenmiştir. Sukothai ve Ayutthaya dönemlerinde Tay sanatı kendine özgü bir üslup geliştirmiş ve daha sonra başta Sri Lanka ve Çin olmak üzere diğer Asya üsluplarından da etkilenmiştir. Tay heykeltıraşlığı ve ressamlığı, kraliyet sarayları tarafından himaye edilmiş, tapınaklar ve diğer dini mabetler liyakat göstergesi olarak ya da önemli olayların anısına dikilmiştir. ⓘ

Geleneksel Tay resimlerinde konular perspektif olmaksızın iki boyutlu olarak gösterilirdi. Resimdeki her bir öğenin boyutu, önem derecesini yansıtıyordu. Kompozisyonun birincil tekniği alanların paylaştırılmasıdır: ana unsurlar alan dönüştürücülerle birbirlerinden izole edilir. Bu, aksi takdirde perspektif anlamına gelecek olan ara zemini ortadan kaldırmıştır. Perspektif ancak 19. yüzyılın ortalarında Batı etkisinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Keşiş sanatçı Khrua In Khong, Tay geleneksel sanatına çizgisel perspektifi getiren ilk sanatçı olarak bilinir. ⓘ

Resimlerde en sık kullanılan anlatı konuları şunlardı: Jataka öyküleri, Buda'nın yaşamından kesitler, Budist cennet ve cehennemleri, Ramayana ve Mahabharata'nın Tayland versiyonlarından türetilen temalar ve günlük yaşam sahneleri. Bazı sahneler katı Budist ikonografisini takip etmek yerine Tayland folklorundan etkilenmiştir. ⓘ

Mimari

Wat Arun'un ana şapelinin doğu kapısını koruyan iki heykel. ⓘ

Mimari, ülkenin kültürel mirasının en önde gelen aracıdır ve hem Tayland'ın bazen aşırı ikliminde yaşamanın zorluklarını hem de tarihsel olarak mimarinin Tayland halkının topluluk duygusu ve dini inançları için önemini yansıtır. Tayland'ın birçok komşusunun mimari geleneklerinden etkilenen yerel ve dini yapılarında önemli bölgesel farklılıklar da gelişmiştir. ⓘ

Yaklaşık 1350'den 1767'ye kadar süren Ayutthaya Krallığı hareketi, Tayland mimarisinin en verimli ve yaratıcı dönemlerinden biri olmuştur. Ayutthaya dönemindeki mimari kimlik, kudret ve zenginliği sergilemek için tasarlanmıştır, bu nedenle büyüklük ve görünüme sahiptir. Ayutthaya'daki tapınaklarda nadiren ana tepeden uzanan saçaklar inşa edilmiştir. Bu tarzın baskın özelliği binaların içine parlayan güneş ışığıdır. Ayutthaya döneminin ikinci yarısında mimari, insanların ihtiyaçlarına cevap veren ve Taylandlılığın zarafetini ifade eden zirve bir başarı olarak görülmüştür. ⓘ

Tayland'daki Budist tapınakları "wats" olarak bilinir ve Pāḷi vāṭa'dan gelir, yani bir muhafaza anlamına gelir. Bir tapınak, onu seküler dünyadan ayıran çevreleyen bir duvara sahiptir. Tayland'da tapınak mimarisi tarih boyunca pek çok değişikliğe uğramıştır. Düzen ve üslup açısından birçok farklılık olmasına rağmen, hepsi aynı ilkelere bağlıdır. ⓘ

Edebiyat

Tayland edebiyatı uzun bir geçmişe sahiptir. Sukhothai Krallığı'nın kurulmasından önce bile sözlü ve yazılı eserler mevcuttu. ⓘ

Sukhothai Krallığı döneminde, edebi eserlerin çoğu belirli aliterasyon şemaları ile basit düzyazı şeklinde yazılmıştır. Başlıca eserler arasında, o dönemdeki yaşamı anlatan Kral Ram Khamhaeng Yazıtı yer almaktadır; bu yazıt Tayland alfabesindeki ilk edebi eser olarak kabul edilmektedir, ancak bazı tarihçiler yazıtın gerçekliğini sorgulamıştır. Kral I. Maha Thammaracha tarafından 1345 yılında yazılan Trai Phum Phra Ruang, 30'dan fazla kutsal metne atıfta bulunarak derin ve kapsamlı bir çalışmaya dayanan Budist felsefesini açıklar ve ülkenin ilk araştırma tezi olarak kabul edilebilir. ⓘ

Sunthorn Phu'nun bir eseri olan Phra Aphai Mani epik şiirinden Phra Aphai Mani ve Denizkızı heykelleri. ⓘ

Ayutthaya Krallığı döneminde, farklı kafiye şemaları ve ölçülerle yeni şiir formları yaratılmıştır. Tek bir şiirsel eserde farklı şiirsel formların bir kombinasyonunu bulmak yaygındır. Lilit Yuan Phai, Ayutthaya Kralı Borommatrailokkanat ile Lan Na Prensi Tilokkarat arasındaki savaşı anlatan bir anlatı şiiridir. En güzel edebi eserlerden biri de Prens Thammathibet tarafından nirat geleneğinde bestelenen Kap He Ruea'dır. Geleneksel olarak bu şiir renkli kraliyet mavnası alayı sırasında söylenir ve sonraki şairlerin taklit ettiği bir model olmuştur. Aynı prens çok beğenilen Kap Ho Khlong on the Visit to Than Thongdaeng ve Kap Ho Khlong Nirat Phrabat'ı da bestelemiştir. Thon Buri Dönemi, 15 yıllık kısa süresine rağmen, Büyük Kral Taksin'in katkıda bulunduğu manzum bir drama olan Ramakian'ı üretti. Bu dönem, Ayutthaya'nın düşüşünden sonra edebiyatın yeniden canlanmasına işaret etmiştir. ⓘ

18. yüzyılda Burmalılarla savaşmaya devam eden Rattanakosin döneminde, erken dönem Rattanakosin eserlerinin çoğu savaş ve askeri strateji ile ilgilidir. Nirat Rop Phama Thi Tha Din Daeng, Phleng Yao Rop Phama Thi Nakhon Si Thammarat bunlardan bazılarıdır. Sahne sanatlarında, belki de en önemli dramatik başarı, Kral I. Rama'nın Ramakian eserinin tamamıdır. Ayrıca, Kaki'nin hikayesini anlatan Mahori, Khun Chang Khun Phaen'in hikayesini anlatan Sepha gibi müzik eşliğinde şiir resitalleri de vardı. Diğer resitaller arasında Sri Thanonchai de bulunmaktadır. Bu dönemin en önemli Tay şairi, yaygın olarak "Rattanakosin'in ozanı" (Tayca: กวีเอกแห่งกรุงรัตนโกสินทร์) olarak bilinen Sunthorn Phu'dur (สุนทรภู่) (1786-1855). Sunthorn Phu en çok 1822 ve 1844 yılları arasında yazdığı Phra Aphai Mani (Tayca: พระอภัยมณี) adlı epik şiiriyle tanınır. Phra Aphai Mani, Siyam edebiyatının nithan kham klon (Tayca: นิทานคำกลอน) olarak bilinen bir türü olan manzum bir fantastik-macera romanıdır. ⓘ

En tanınmış modern Taylandlı yazarlardan bazıları Kukrit Pramoj, Kulap Saipradit (mahlası Siburapha), Suweeriya Sirisingh (mahlası Botan), Chart Korbjitti, Prabda Yoon ve Duanwad Pimwana'dır. Eserler hafif kurgu olma eğilimindedir. ⓘ

Müzik ve dans

Khon gösterisi Tayland performansının en stilize biçimidir. ⓘ

Halk dansları ve bölgesel dansların (örneğin Güney Tayland'ın Menora (dans) ve Ramwong) yanı sıra, Tay klasik dans tiyatrosunun iki ana formu Khon ve Lakhon nai'dir. Başlangıçta, her ikisi de yalnızca saray eğlenceleriydi ve çok sonraları popüler bir dans tiyatrosu tarzı olan likay, kraliyet gösterilerine erişimi olmayan sıradan halk için bir eğlence olarak gelişti. ⓘ

Halk dansı formları arasında likay gibi dans tiyatrosu formları, çok sayıda yöresel dans (ram), ritüel dans ram muay ve öğretmene saygı dansı wai khru yer alır. Hem ram muay hem de wai khru tüm geleneksel muay Thai maçlarından önce yapılır. Wai aynı zamanda Tay klasik dans gruplarının sanatsal atalarını onurlandırmak için gerçekleştirdikleri yıllık bir törendir. ⓘ

Tay klasik müziği, yaklaşık 800 yıl önce Orta Tayland'ın kraliyet merkezlerinde bugünkü haliyle ortaya çıkan stilize saray toplulukları ve repertuarları ile eş anlamlıdır. Bu topluluklar, daha eski uygulamalardan etkilenmiş olsalar da, bugün benzersiz Tay ifadeleridir. Üç ana klasik topluluk olan Piphat, Khrueang sai ve Mahori önemli farklılıklar gösterse de, hepsi temel bir enstrümantasyon ve teorik yaklaşımı paylaşır. Her biri birincil vuruş referansını işaretlemek için küçük ching el zilleri ve krap tahta çubukları kullanır. Tayland klasik müziği komşu ülkelerin müzik gelenekleri üzerinde geniş bir etkiye sahip olmuştur. Myanmar'ın geleneksel müziği, Ayutthaya Krallığı'ndan getirilen Yodaya (ယိုးဒယား) adlı Tay müzik repertuarından güçlü bir şekilde etkilenmiştir. Siyam, Rattanakosin döneminin başlarında siyasi ve kültürel etkisini Laos ve Kamboçya'ya doğru genişlettikçe, müziği de Kamboçya ve Lao sarayları tarafından hızla benimsendi. ⓘ

Eğlence

Phanom Yeerum ve Lalisa Manoban ⓘ

Tayland filmleri Güneydoğu Asya'da ihraç edilmekte ve sergilenmektedir. Tayland sineması kendine özgü bir kimlik geliştirmiştir ve artık kültür odaklı filmleriyle uluslararası alanda tanınmaktadır. Ong-Bak gibi filmler: Muay Thai Savaşçısı (2003) ve Tony Jaa'nın başrolünü oynadığı Tom-Yum-Goong (2005) gibi filmler Tayland dövüş sanatı "Muay Thai "nin ayırt edici yönlerini öne çıkarmaktadır. ⓘ

Tayland korku sineması her zaman önemli bir kült takipçiye sahip olmuş, mezarın ötesinden gelen hikayeleri benzersiz bir şekilde ele almıştır. Daha yakın zamanlarda, Shutter (2004) gibi korku filmleri en iyi bilinen Tayland korku filmlerinden biriydi ve dünya çapında tanındı. Diğer örnekler arasında The Unseeable (2006), Alone (2007), Body (2007), Coming Soon (2008), 4bia (2008), Phobia 2 (2009), Ladda Land (2011), Pee Mak (2013), The Promise (2017) ve The Medium (2021) sayılabilir. ⓘ

Tayland yapımı soygun gerilim filmi Bad Genius (2017), uluslararası alanda en başarılı Tayland filmlerinden biri oldu, birçok Asya ülkesinde Tayland filmi kazanç rekorları kırdı, Bad Genius 27. Suphannahong Ulusal Film Ödülleri'nde 12 kategoride ödül kazandı ve ayrıca dünya çapında 42 milyon dolardan fazla hasılatla 16. New York Asya Film Festivali'nde Jüri Ödülü'nü kazandı. ⓘ

Lakorn, Lakorn olarak bilinen Tayland televizyon dizileri Tayland ve komşularında popüler hale gelmiştir. Khluen Chiwit, U-Prince, Ugly Duckling, The Crown Princess gibi birçok dizi romantik bir odağa sahip olma eğilimindedir ve 2gether gibi gençlik dramaları televizyon dizileri: The Series, The Gifted, Girl From Nowhere, Hormones gibi gençlik dizileri: The Series gibi gençlik dizileri. ⓘ

Eğlence sektörlerinin (film ve televizyon) 2011 yılında Tayland ekonomisine doğrudan 2.1 milyar dolar gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) katkısı olduğu tahmin edilmektedir. Ayrıca 86.600 kişiye de doğrudan istihdam sağlamıştır. Uluslararası alanda başarı kazanmış birkaç Dans-pop sanatçısı arasında "Lisa" sayılabilir Lalisa Manoban ve Tata Young. ⓘ

Tayland eğlence endüstrisinde Film ülkede oldukça iyi büyüdü. Luk Thung dans sanatçısı Pumpuang Duangjan (1961-1992) gibi dans sanatçıları da popülerdir. Bugün, dans sanatçıları Tayland'da hala popüler. Ve daha uluslararası bir üne sahip olan, 2004-2007 yılları arasında ünlü olan dans-pop sanatçısı Tata Young.Lalisa Manoban ve Ten Lee gibi Dans-pop sanatçıları gibi dünya çapında üne kavuştu. ⓘ

Mutfak

Hint, Çin ve Güneydoğu Asya mutfaklarının bir karışımı olan Tayland mutfağı dünya çapında meşhurdur. Hindistan cevizi gibi meyveler ve baharatlar yemeklerde yoğun bir biçimde kullanılır. Tayland mutfağı güçlü aromatik unsurlar ihtiva eden yemekleriyle tanınır. Tayland mutfağında baharatlar çok yaygın kullanılmaktadır. Diğer Asya mutfaklarında olduğu gibi Taylandlı şefler de yemeklerde denge, detay ve çeşitliliğe çok önem verirler. Tayland yemeklerinde, her bir yemekte ya da tüm sofrada, ekşi, tatlı, tuzlu ve acı olmak üzere dört ana lezzetin dengesi gözetilir.

• 

  Pad Thai

• 

  Pad Grapow Gai

• 

  Tom yum

• 

  Tom yam keow teow

• 

  Phanaeng

• 

  Som tam

• 

  Khao niao mamuang ⓘ

Tayland Mutfağı ile komşu ülkelerin mutfakları ve yemek ile ilgili gelenekleri yüzyıllar boyunca karşılıklı olarak bir etkileşim içinde olmuşlardır. Bölgesel farklılıklar genelde sınırlarının iki yakasında benzer coğrafya klima ve etnisiteye sahip komşu eyaletleri birbiriyle ilintilendirir. Örneğin güney Tayland yemeklerinde hindistan cevizi sütü ve taze zerdeçal kullanılırken kuzeydoğu yemeklerinde genellikle Misket limonu suyu kullanılır. Kuzeydoğu Tayland (Isan) mutfağı Güney Laos mutfağıyla benzerlik göstermesine rağmen Kuzey Tayland mutfağı Kuzey Laos mutfağıyla ve Burma'daki Shan eyaleti mutfağı ile pek çok ortak yemeğe sahiptir. Tayland'da yenen popüler yemeklerin pek çoğu Çin kökenli Tayland'lıların çoğunluğunu oluşturan "Teochew" halkı tarafından tanıtılmış Çin kökenli yemeklerdir. Bunlara örnek olarak Chok (pirinç peltesi), Kuai-tiao rat na (kızarmış pirinş eriştesi) ve Khao kha mu (pirinçli domuz kapama) gösterilebilir. Çinliler ayrıca çin tavası kullanımını, tavada ve kızgın yağda pişirme tekniklerini, erişte yi, istridye sosu ve soya fasulyesi ürünlerini de Tayland'a getirmişlerdir. Kaeng kari (sarı köri) ve Kaeng matsaman (massaman körisi) gibi yemekler Hint ve İran mutfaklarından Tayland'a uyarlanan yemeklerdir. ⓘ

Ayrıca 2011 yılında CNN tarafından hazırlanan "Dünyanın en lezzetli 50 yiyeceği" listesinde som tam 46. sırada, nam tok mu 19. sırada, tom yam kung 8. sırada yer almış, massaman körisi ise dünyanın en lezzetli yiyeceği olarak 1. sırada gösterilmiştir. Yine CNN tarafından birkaç ay sonra düzenlenen okuyucu anketinde ise mu nam tok 36., kızarmış Tayland pirinci 24., yeşil köri 19., massaman körisi 10., som tam, pad Thai ve tom yam kung 6,5 ve 4. sırada çıkmıştır. ⓘ

tavuk massaman köri ve mango yapışkan pilav ⓘ

Tayland'da temel gıda pirinç, özellikle de neredeyse her öğünün bir parçasını oluşturan yasemin pirincidir (hom Mali olarak da bilinir). Tayland önde gelen bir pirinç ihracatçısıdır ve Taylandlılar yılda kişi başına 100 kg'dan fazla öğütülmüş pirinç tüketmektedir. Tayland aynı zamanda yenilebilir böcek endüstrisinde dünya lideridir ve sokak yemekleriyle tanınır; Bangkok bazen dünyanın sokak yemekleri başkenti olarak adlandırılır. ⓘ

Ölçü birimleri

Tayland genellikle metrik sistemi kullanır, ancak arazi alanı için geleneksel ölçü birimleri kullanılır ve ahşap ve sıhhi tesisat armatürleri gibi yapı malzemeleri için zaman zaman emperyal ölçü birimleri kullanılır. Eğitim ortamlarında, kamu hizmetlerinde, hükümette, sözleşmelerde ve gazete tarihlerinde yıllar B.E. (Budist Dönemi) olarak numaralandırılır. Ancak bankacılıkta ve giderek artan bir şekilde sanayi ve ticarette standart Batı yılı (Hristiyan veya Ortak Çağ) sayımı standart uygulamadır. ⓘ

Spor

Muay Thai, Tayland'ın imza sporu ⓘ

Muay Thai (Tayca: มวยไทย, RTGS: Muai Thai, [muaj tʰaj], lit. "Thai boksu") Tayland'da ayakta vuruş ve çeşitli kenetlenme tekniklerinin kullanıldığı bir dövüş sporudur. Muay Thai, 20. yüzyılın sonlarından 21. yüzyıla kadar Taylandlı Batılılaşmış uygulayıcıların kickboks ve karma kurallar maçlarının yanı sıra dünya çapında muay Thai kuralları altında maçlarda yarışmaya başlamasıyla uluslararası alanda yaygınlaştı, Buakaw Banchamek, Samart Payakaroon, Dieselnoi Chor Thanasukarn ve Apidej Sit-Hirun gibi ünlü uygulayıcılar. Buakaw Banchamek muhtemelen Muay Thai'ye diğer Muay Thai dövüşçülerinin sahip olduğundan daha fazla uluslararası ilgi getirmiştir. ⓘ

Dernek futbolu, çağdaş Tayland toplumunda en yaygın olarak takip edilen spor olarak Muay Thai'yi geride bıraktı. Tayland milli futbol takımı altı kez AFC Asya Kupası'nda oynamış ve 1972'de yarı finale yükselmiştir. Ülke, 1972 ve 2007 yıllarında olmak üzere iki kez Asya Kupası'na ev sahipliği yapmıştır. 2007 yılındaki turnuvaya Endonezya, Malezya ve Vietnam ile birlikte ev sahipliği yapmıştır. Taylandlıları televizyonda favori İngiliz Premier Lig takımlarına tezahürat yaparken ve replika formalarla dolaşırken görmek alışılmadık bir durum değildir. Bir başka yaygın eğlence ve bir zamanlar rekabetçi bir spor olan uçurtma uçurmaktır. ⓘ

Voleybol en popüler sporlardan biri olarak hızla büyümektedir. Kadın takımı sıklıkla Dünya Şampiyonası, Dünya Kupası ve Dünya Grand Prix Asya Şampiyonası'na katılmıştır. İki kez Asya Şampiyonluğunu ve bir kez de Asya Kupasını kazanmışlardır. Kadın takımının başarısı sayesinde erkek takımı da büyümektedir. ⓘ

Takraw (Tayca: ตะกร้อ) Tayland'a özgü bir spor olup oyuncuların rattan bir topa vurdukları ve topa dokunmak için sadece ayaklarını, dizlerini, göğüslerini ve başlarını kullanmalarına izin verilen bir spordur. Sepak takraw, bu sporun voleybola benzeyen bir şeklidir. Oyuncular topu bir ağ üzerinden voleyle atmalı ve rakibin tarafında yere çarpmaya zorlamalıdır. Güneydoğu Asya'daki diğer ülkelerde de popüler bir spordur. Oldukça benzer bir oyun olan ancak sadece ayaklarla oynanan buka topudur. ⓘ

Snooker son yıllarda Tayland'da artan bir popülariteye sahip olmuştur. 1990'larda Taylandlı snooker oyuncusu James Wattana'nın başarısı oyuna olan ilgiyi artırmıştır. Ülkenin yetiştirdiği diğer önemli oyuncular arasında Ratchayothin Yotharuck, Noppon Saengkham ve Dechawat Poomjaeng bulunmaktadır. ⓘ

Ragbi de Tayland'da büyüyen bir spordur ve Tayland ulusal ragbi birliği takımı dünyada 61. sıraya kadar yükselmiştir. Tayland 2005 yılında uluslararası 80 siklet rugby turnuvasına ev sahipliği yapan dünyadaki ilk ülke olmuştur. Ulusal Tayland Rugby Birliği (TRU) müsabakalarında Chulalongkorn Üniversitesi, Mahasarakham Üniversitesi, Kasetsart Üniversitesi, Prince of Songkla Üniversitesi, Thammasat Üniversitesi, Rangsit Üniversitesi, Tayland Polisi, Tayland Ordusu, Tayland Donanması ve Tayland Kraliyet Hava Kuvvetleri gibi birçok üniversite ve hizmet takımı yer almaktadır. TRU'da yarışan yerel spor kulüpleri arasında British Club of Bangkok, Southerners Sports Club (Bangkok) ve Royal Bangkok Sports Club bulunmaktadır. ⓘ

Tayland, golf için popüler bir yer olması nedeniyle Asya'nın golf başkenti olarak adlandırılmaktadır. Ülke, Japonya, Kore, Singapur, Güney Afrika ve Batı ülkelerinden her yıl Tayland'da golf oynamaya gelen çok sayıda golfçüyü kendine çekmektedir. Golfün özellikle orta sınıflar ve göçmenler arasında artan popülaritesi, ülke çapında 200'den fazla dünya standartlarında golf sahasının bulunması ve bunlardan bazılarının Amata Spring Country Club, Alpine Golf and Sports Club, Thai Country Club ve Black Mountain Golf Club gibi PGA ve LPGA turnuvalarına ev sahipliği yapmak üzere seçilmesiyle açıkça görülmektedir. ⓘ

Basketbol Tayland'da özellikle profesyonel spor kulüpleri düzeyinde büyüyen bir spordur. Chang Thailand Slammers 2011 ASEAN Basketbol Ligi Şampiyonluğunu kazanmıştır. Tayland milli basketbol takımı en başarılı yılını gümüş madalya kazandığı 1966 Asya Oyunları'nda geçirmiştir. ⓘ

Tayland'daki diğer spor dalları da ülke spor altyapısını geliştirdikçe yavaş yavaş büyümektedir. Son iki yaz Olimpiyat Oyunlarında halter ve tekvando gibi sporlarda elde edilen başarılar, boksun Tayland için artık tek madalya seçeneği olmadığını göstermiştir. ⓘ

Lumpinee Boks Stadyumu ⓘ

Lumphini Park yakınlarındaki Rama IV Road'da bulunan ünlü Lumpinee Boks Stadyumu, Aralık 1956'da ilk kez açıldıktan sonra 8 Şubat 2014 tarihinde son Muay Thai boks maçlarına ev sahipliği yaptı. Tayland Kraliyet Ordusu tarafından yönetilen stadyum, 15 Mart 1956 tarihinde düzenlenen bir müsabakanın ardından Muay Thai müsabakaları için resmen seçilmiştir. 11 Şubat 2014 tarihinden itibaren stadyum, yeni mekanın 3,500'e kadar izleyiciyi ağırlama kapasitesi nedeniyle Ram Intra Road'a taşınacaktır. Yabancılar bir maçı izlemek için genellikle 1,000 ila 2,000 baht arasında bir ücret ödemekte olup, fiyatlar oturma yerinin konumuna göre değişmektedir. ⓘ

Thammasat Stadyumu Bangkok'ta bulunan çok amaçlı bir stadyumdur. Şu anda çoğunlukla futbol maçları için kullanılmaktadır. Stadyum 25,000 kişi kapasitelidir. Thammasat Üniversitesi'nin Rangsit kampüsünde yer almaktadır. Bangkok'taki Demokrasi Anıtı'nı inşa eden Christiani ve Nielsen inşaat firması tarafından 1998 Asya Oyunları için inşa edilmiştir. ⓘ

Rajamangala Ulusal Stadyumu Tayland'daki en büyük spor arenasıdır. Şu anda 65,000 kişilik bir kapasiteye sahiptir. Bangkok, Bang Kapi'de yer almaktadır. Stadyum 1998 yılında 1998 Asya Oyunları için inşa edilmiştir ve Tayland milli futbol takımının ana stadyumudur. ⓘ

İdarî bölümler

Tayland 76 ilden oluşmaktadır. Her il ilçelere, ilçeler ise alt ilçelere bölünmüştür. 2006 yılı itibarı ile 877 ilçe bulunmaktadır. Bangkok ise 50 ilçeye sahiptir.. ⓘ