İmhotep

Imhotep ⓘ
Eski Mısırlı: Jj m ḥtp
Defin yeri	Sakkara (muhtemel)
Diğer isimler	Asklepios (Yunanca adı) Imouthes (Yunanca adı da)
Meslek	Firavun Djoser'in Şansölyesi ve Ra'nın Baş Rahibi
Aktif olduğu yıllar	c. MÖ 27. yüzyıl
Şunlarla bilinir	Djoser'in basamaklı piramidinin mimarı olmak

Hiyerogliflerde Imhotep ⓘ
<hiero>M18-G17-R4:X1*Q3</hiero> Imhotep Jj m htp Barış içinde gelen
<hiero>M18-G17-R4</hiero> Jj m htp
<hiero>M17-M17-G17-R4</hiero> Jj m htp
Yunan Manetho varyantları:	Africanus: Imouthes Eusebius: kayıp Eusebius, AV: kayıp

İmhotep (/ɪmˈhoʊtɛp/; Eski Mısırca: ỉỉ-m-ḥtp "barış içinde gelen"; M.Ö. 27. yüzyılın sonları) Firavun Djoser'in Mısırlı şansölyesi, Djoser'in basamaklı piramidinin muhtemel mimarı ve Heliopolis'teki güneş tanrısı Ra'nın baş rahibiydi. Imhotep hakkında tarihsel bir figür olarak çok az şey bilinmektedir, ancak ölümünü takip eden 3.000 yıl içinde giderek yüceltilmiş ve tanrılaştırılmıştır. ⓘ

İmhotep'in ölümünden çok sonrasına ait gelenekler onu bilgelik metinlerinin büyük bir yazarı ve özellikle de bir hekim olarak ele almıştır. Yaşadığı döneme ait hiçbir metin bu kapasitelerinden bahsetmez ve ölümünden sonraki ilk 1200 yıl içinde de hiçbir metin onun adını anmaz. Onu Firavun'un şansölyesi olarak tanıtan üç kısa çağdaş yazıt dışında, İmhotep'e atıfta bulunan ilk metin Amenhotep III (yaklaşık M.Ö. 1391-1353) zamanına aittir. Bir mezarın sahibine hitaben yazılmıştır ve şöyledir:

Wab-rahipleri senin ka'na adaklar sunabilir. Wab-rahipleri, İmhotep için su kabının kalıntılarıyla yapıldığı gibi, sana kollarını toprak üzerinde libasyonlarla uzatabilirler.

- Wildung (1977) ⓘ

Geç Dönem'e kadar (MÖ 664-332) İmhotep heykelleriyle ilişkili papirüslerde görüldüğü üzere, İmhotep'e yapılan bu libasyonun düzenli olarak yapıldığı anlaşılmaktadır. Wildung (1977) bu kültün kökenini, İmhotep'in ölümünden itibaren entelektüellerin İmhotep'e dair anılarının yavaş bir evrimi olarak açıklar. Gardiner, Yeni Krallık döneminde (M.Ö. 1550-1077) İmhotep kültünün diğer halktan kişilere yapılan olağan sunulardan yeterince farklı olduğunu ve ona duyulan saygıyı tanımlamak için "yarı tanrı" sıfatının muhtemelen haklı olduğunu düşünmektedir. ⓘ

İmhotep'in iyileştirme yeteneklerine dair ilk referanslar Otuzuncu Hanedanlık döneminden (M.Ö. 380-343) itibaren, yani ölümünden yaklaşık 2.200 yıl sonra ortaya çıkar. ⓘ

İmhotep, ölümlerinden sonra tanrılaştırılan az sayıdaki kraliyet mensubu olmayan Mısırlıdan biridir ve 21. yüzyıla kadar bu statüyü elde eden yaklaşık bir düzine kraliyet mensubu olmayan kişiden biriydi. Kültünün merkezi Memphis'teydi. Mezarının yeri, bulma çabalarına rağmen hala bilinmemektedir. Mezarın Sakkara'da bir yerde saklı olduğu konusunda görüş birliği vardır. ⓘ

Imhotep, barış ile gelen ⓘ

İmhotep ("barış içinde gelen", MÖ 2667 - MÖ 2648), Antik Mısır'da mimar, yazar, hekim, mucit, mühendis, heykeltıraş, astronom ve firavun Zoser'in veziri olan efsanevi kişi. ⓘ

İmhotep, çağının en büyük dehalarından biridir; bilimsel bilgileri yenileyip zenginleştiren bazı hekimlik ve astronomi incelemelerinin yer aldığı Ahlak Bilgilerinin yazarıdır. Adı "Sulh ve sükûndan gelen" anlamında olan İmhotep, engin tıbbî bilgisinin yanı sıra mimârî ve astrolojide de söz sahibi, yazarlık ve rahiplik yapan, çok yönlü bir alimdir. İmhotep, aynı zamanda kâtiplerin de başıdır. Yunan ve Mısırlı kâtipler, yazı yazdıklarında son damlayı İmhotep için dökerlerdi. ⓘ

Babası mimar Khanofer ve annesi Khereduankh'dir. Ronpetnofret adında bir eşi vardır. Dehasından ötürü sonraki Mısır nesilleri tarafından tanrısallaştırılmıştır. ⓘ

İmhotep ilk yapılan basamak piramidinin mimarıdır. Bu piramidi yaparken Antik Mısır yazılarında kutsal olan Üçgenden (firavunu sonsuzluğa taşıması için) ve merdivenden (firavunu sonsuzluğa daha rahat ulaştırması için) yararlanmıştır . ⓘ

İmhotep Mısır'da iyi bir hekimdi. Tıbbın babası olarak kabul edilen Hipokrat'dan yüzyıllar önce modern tıbbı kullanmıştır. ⓘ

İmhotep'in mezarı hala bulunamamıştır ama hastalarını tedavi ederken kullandığı oda bulunabilmiştir ve modern tıbbı kullandığı kanıtına bu yolla varılmıştır . ⓘ

Universal Pictures, çektiği Mumya filmlerindeki Mumya büyücüye onun adını vermiştir. ⓘ

Tarihsellik

İmhotep'in tarihselliği, Djoser'in heykellerinden birinin kaidesi ya da kaidesi üzerine (Kahire JE 49889) yaşamı boyunca yazılmış iki çağdaş yazıt ve Sekhemkhet'in tamamlanmamış basamaklı piramidini çevreleyen çevre duvarındaki bir graffito ile doğrulanmaktadır. Son yazıt, İmhotep'in Djoser'den birkaç yıl daha uzun yaşadığını ve Firavun Sekhemkhet'in piramidinin inşasında görev aldığını ve bu hükümdarın kısa süren saltanatı nedeniyle terk edildiğini göstermektedir. ⓘ

Mimari ve mühendislik

Djoser'in basamaklı piramidi ⓘ

İmhotep, Firavun Djoser'in baş memurlarından biriydi. Çok daha sonraki efsanelerle uyumlu olarak, Mısırbilimciler onu 3. Hanedanlık döneminde Sakkara'da inşa edilen bir basamak piramidi olan Djoser Piramidi'nin tasarımı ve inşası ile ilişkilendirmektedir. Ayrıca bir binayı desteklemek için taş sütunların bilinen ilk kullanımından da sorumlu olabilir. Daha sonraki bu kanıtlara rağmen, firavun dönemi Mısırlıları İmhotep'i hiçbir zaman basamaklı piramidin tasarımcısı ya da taş mimarinin icadı olarak görmemişlerdir. ⓘ

Tanrılaştırma

Tıp Tanrısı

Ölümünden iki bin yıl sonra, İmhotep'in statüsü bir tıp ve şifa tanrısına yükselmişti. Sonunda İmhotep, mimarlık, matematik ve tıp tanrısı ve kâtiplerin koruyucusu Thoth ile bir tutuldu: İmhotep'in kültü, kendi eski vesayetçi tanrısınınkiyle birleştirildi. ⓘ

Teb bölgesinde Thoth'a adanmış tapınaklarda, bir başka tanrılaştırılmış mimar olan Hapu'nun oğlu Amenhotep'in "kardeşi" olarak saygı görmüştür. Sağlıkla olan ilişkisi nedeniyle Yunanlılar İmhotep'i, yine tanrılaştırılmış bir ölümlü olan kendi sağlık tanrıları Asklepios ile bir tutmuşlardır. ⓘ

Efsaneye göre, İmhotep'in annesi Kheredu-ankh adında bir ölümlüydü, o da sonunda Banebdjedet'in kızı olarak yarı tanrıça olarak saygı gördü. Alternatif olarak, İmhotep "Ptah'ın Oğlu" olarak bilindiğinden, annesinin bazen Ptah'ın eşi olan Yukarı Mısır'ın koruyucusu Sekhmet olduğu iddia edilmiştir. ⓘ

İskender sonrası dönem

Ptolemaios döneminden (M.Ö. 305-30) kalma Yukarı Mısır Kıtlık Stelası, Djoser'in hükümdarlığı sırasında yedi yıl süren bir kıtlıkla ilgili bir efsane içeren bir yazıt taşımaktadır. İmhotep'in bu kıtlığın sona ermesinde etkili olduğu belirtilmektedir. Rahiplerinden biri Firavun'a tanrı Khnum ile Nil'in yükselişi arasındaki bağlantıyı açıklamış, Firavun da rüyasında Nil tanrısının kendisiyle konuştuğunu ve kuraklığa son vereceğini vaat ettiğini görmüştür. ⓘ

Tebtunis tapınağında bulunan ve MS 2. yüzyıla tarihlenen demotik bir papirüste İmhotep hakkında uzun bir hikâye anlatılmaktadır. Firavun Djoser'in önemli bir rol oynadığı hikâyede Imhotep'in ailesinden de bahsedilir; babası tanrı Ptah, annesi Khereduankh ve küçük kız kardeşi Renpetneferet. Bir noktada Djoser Renpetneferet'i arzular ve Imhotep kılık değiştirerek onu kurtarmaya çalışır. Metin ayrıca Djoser'in kraliyet mezarına da atıfta bulunmaktadır. Efsanenin bir bölümünde Eski Krallık ve Asur orduları arasında geçen ve İmhotep'in Asurlu bir büyücüyle büyü düellosunda savaştığı anakronik bir savaş yer alır. ⓘ

Mısır kültürünün kışkırtıcısı olarak İmhotep'in idealize edilmiş imajı Roma dönemine kadar sürmüştür. Ptolemaios döneminde, Mısırlı rahip ve tarihçi Manetho, Djoser'in hükümdarlığı sırasında taş giydirilmiş bina yöntemini icat ettiği için ona itibar etmiştir, ancak aslında taşla inşa eden ilk kişi o değildir. Taş duvarlar, döşemeler, lentolar ve söveler Arkaik Dönem boyunca ara sıra ortaya çıkmış olsa da, tamamen taştan yapılmış basamaklı piramit büyüklüğünde bir binanın daha önce hiç inşa edilmediği doğrudur. Djoser'den önce Firavunlar mastaba mezarlara gömülürdü. ⓘ

Tıp

Mısırbilimci James Peter Allen, "Yunanlıların onu kendi tıp tanrıları Asklepios ile bir tuttuklarını, ancak ironik bir şekilde İmhotep'in kendisinin bir hekim olduğuna dair hiçbir kanıt bulunmadığını" belirtmektedir. ⓘ

Popüler kültürde

Imhotep, Universal'ın 1932 yapımı Mumya filminin ve 1999 yapımı yeniden çevriminin ve yeniden çevrimin devam filminin antagonistik baş karakteridir. ⓘ

Imhotep ayrıca televizyon dizisi Stargate SG1'de sahte bir tanrı ve Goa'uld olarak bilinen bir uzaylı olarak tasvir edilmiştir. ⓘ