Siyenpiler

Sien-pi 鮮卑 Xiānbēi Siyenpiler ⓘ
315-618
Siyenpilerin en geniş sınırları (1.-3. yüzyıl)
Resmî diller	Siyenpice
Hükûmet	Konfederasyon
Hakan
• 315 - 376	Tuoba Yilu
• 581 - 618	Yan Çian
Tarihçe
• Kuruluşu	315
• Dağılışı	618
Öncüller Ardıllar Batı Hiung-nu Cücenler

Çin tarihi ⓘ

İlk Çağ Orta Çağ Yeni Çağ Yakın Çağ

Bir Siyenpi okçu tasviri. ⓘ

Siyenpiler veya Sien-piler (Çince: 鮮卑, pinyin: Xiānbēi, Wade-Giles: Hsien-pi), Moğolistan ve Mançurya sınırı civarında yaşamış göçebe kabile. ⓘ

Etnik yapısı konusunda Moğol tezi, Tunguz tezi, Moğol ve Türk boylardan oluşan bir konfederasyon olduğuna dair tez de vardır. Wilhelm Barthold Siyenpilerin Şüphesiz Türk Kökenli bir kavim olduğunu belirtmiştir. ⓘ

Vu-Huan (烏桓 wū huán) konfederasyonu Hiung-nu'ların güneydoğusunda Sien-Pi'ler Hiung nu'ların kuzeydoğusunda oluşturmuşdur. Hiung-nu birliğinden kopan bu topluluklar eski ortaklarına saldırmıştır. Sien Pi'lerin kalkış dönemi Hiung-nu'ların yıkılma dönemine denk gelmektedir. 87 ile 93 yılları arasında Hiung-nu'ların iki Şanyu'sunu (hükümdarlarını) öldürmüşlerdir. ⓘ

Sien-Pi'lerin en namlı hükümdarları 2. yüzyılın ortalarından 181 yılına kadar tahtta kalmış Tan Şıhuay (檀石槐 tán shíhuái, 136 - 181) olmuştur. Tan Şıhuay kuzey Hiung-nu'ları mağlup etmeyi başarmış ve topraklarını İli nehrine kadar genişletmiştir. Çok kez (158 yılında güney Hiung-nu'ları ile birlikte) Çin Seddi'ni aşmıştır. Oğulları ve yeğenleri kendi yerini tutamamış ve böylece Sien Pi konfederasyonu 233 yılında dağılmıştır. ⓘ

Sien-Pi'lerin bir bölümü Liaotung (遼東)'dan Henan'a doğru hareket etmiş ve orada Han Tsun (Murong Jun (慕容皝 mùróng huàng, ? - 360) komutası altında 352 yılında güney Hiung nu'ları mağlup etmiştir. Orada kurdukları Yan Hanedanları (Çian Yan ve Hou Yan) fazla ayakta duramamış ve 370 yılında aynı kendileri gibi kısa ömürlü Çian Çin (前秦) hanedanını kuran Tibetli Di kavminden Fu Jian (苻健)'a yenik düşmüştür. Ancak 16 yıl sonra 386 yılında bu bölgede Tabgaçlar (Tuoba) Tuoba Gui (拓跋珪) Kuzey Vey Hanedanı'nı kurmuştur. Tabgaçlar da Sien Pi'lerin zamanında bir Sien Pi boyuydu. ⓘ

Xianbei ⓘ
Geleneksel Çince	鮮卑
Basitleştirilmiş Çince	鲜卑
Transkripsiyonlar Standart Mandarin Hanyu Pinyin Xiānbēi Gwoyeu Romatzyh Shianbei Wade-Giles Hsien1-pei1 IPA [ɕjɛ́n.péɪ] Yue: Kantonca Yale Romanizasyonu Sīn bēi Güney Min Hokkien POJ Tshinn-pi Orta Çince Orta Çince Sjen-pjie Eski Çince Baxter-Sagart (2014) *S[a]r-pe

Eski Yan'a (337-370) ait bir mezardaki Xianbei Murong okçusunu tasvir eden resim. ⓘ

Xianbei devleti (1.-3. yüzyıl). ⓘ

Xianbeiler (/ʃjɛnˈbeɪ/; Çince: 鮮卑; pinyin: Xiānbēi) bir zamanlar doğu Avrasya bozkırlarında, bugünkü Moğolistan, İç Moğolistan ve Kuzeydoğu Çin'de yaşayan Proto-Moğol antik göçebe bir halktı. MÖ üçüncü yüzyılın sonunda Xiongnu tarafından yenilgiye uğratıldıklarında Wuhuan ve Xianbei olarak ikiye ayrılan Donghu halkından türemişlerdir. Xianbeiler, MS 87 yılında Xiongnu chanyu'su Youliu'yu öldürerek öne çıkana kadar büyük ölçüde daha büyük göçebe güçlere ve Han hanedanına tabi olmuşlardır. Ancak Xiongnuların aksine, Xianbei siyasi yapısı göçebe bir halk olarak geçirdikleri zamanın çoğunda Çinlilere karşı ortak bir meydan okuma oluşturacak organizasyondan yoksundu. ⓘ

Üç Krallık döneminin sonunda birkaç yenilgiye uğrayan Xianbei'ler güneye göç ederek Han toplumunun yakınına yerleşmiş ve vasal olarak boyun eğerek dük unvanları almışlardır. Xianbei Murong, Tuoba ve Duan kabileleri Batı Jin ve Doğu Jin hanedanlarının vasalları olan Beş Barbar'dan biri olduklarından, diğer dört barbar olan Xiongnu, Jie, Di ve Qiang'a karşı Doğu Jin'in müttefikleri olarak Beş Barbar Ayaklanması'nda yer aldılar. ⓘ

Xianbeiler bir noktada Di liderliğindeki Eski Qin Hanedanlığı tarafından yenilgiye uğratılmış ve fethedilmiştir, ancak bu hanedanlık Doğu Jin tarafından Fei Nehri Savaşı'nda yenilgiye uğratıldıktan kısa bir süre sonra dağılmıştır. Xianbei'ler daha sonra kendi hanedanlarını kurdular ve Kuzey Wei hanedanlığı altında Kuzey Çin'i yeniden birleştirdiler. Bu devletler şu ya da bu noktada sinikleşmeye karşı çıkmış ve bunu desteklemiş, ancak ikincisine doğru eğilim göstermiş ve Tang hanedanlığı döneminde genel Çin nüfusuyla birleşmişlerdir. Kuzey Wei ayrıca 480'lerde etnik Han elitlerinin Tuoba imparatorluk klanının kızlarıyla evlenmesini sağlamıştır. Kuzey Wei'nin Tuoba Xianbei prenseslerinin yüzde ellisinden fazlası imparatorluk ailelerinden güneyli Han erkekleriyle ve Güney hanedanlarının güney Çin'den kaçıp Kuzey Wei'ye katılmak için kuzeye taşınan aristokratlarıyla evliydi. ⓘ

Etimoloji

Kuzey Hanedanlıkları (MS 286-581) döneminden bir Xianbei savaşçısı figürü. Figür, rüzgâr ve toza karşı korunmak için tasarlanmış kapalı bir "rüzgâr şapkası", pantolon, kısa üst tunik ve boyuna bağlanmış bir pelerin giymektedir. ⓘ

Paul Pelliot, Çinli kâtiplerin Orta Farsça sēr'i (aslan) transkribe etmek için 鮮 ve yabancı hece /pi/'yi transkribe etmek için 卑 kullandıklarını belirttikten sonra, 鮮卑'nin Geç Han Çincesi telaffuzunu geçici olarak *Särpi'den */serbi/ olarak yeniden yapılandırır; Örneğin, Sanskritçe गोपी gopī "sütçü kız, inekçi kız" Orta Çince 瞿卑 (ɡɨo-piᴇ) (> Mand. qúbēi). ⓘ

Bir yandan *Särpi, "tepe, kıl, çıkıntı, çıkıntı yapan" anlamına gelen Moğolca *ser ~ *sir köküyle bağlantılı olabilir. (krş. Khalkha сэрвэн serven), muhtemelen Xianbei'lerin atlarına atıfta bulunur (anlamsal olarak Türk etnonim Yabaqu < Yapağu 'keçeleşmiş kıl veya yün', daha sonra 'keçeleşmiş tüylü bir hayvan, örn. Öte yandan, Book of Later Han ve Book of Wei şunu belirtmiştir: Xianbei bir etnonim olmadan önce, şimdi Büyük Khingan sıradağları olarak tanımlanan Büyük Xianbei dağlarına (大鮮卑山) atıfta bulunan bir toponim olmuştur (basitleştirilmiş Çince: 大兴安岭; geleneksel Çince: 大興安嶺; pinyin: Dà Xīng'ān Lǐng). ⓘ

Shimunek (2018) Xiānbēi için *serbi ve 室韋 Shìwéi < MC *ɕiɪt̚-ɦʉi için *širwi'yi yeniden yapılandırır. Aynı kök Sibe etnoniminin kökeni olabilir. ⓘ

Tarihçe

Shanxi eyaleti, Taiyuan'da bulunan Xu Xianxiu'nun Mezarı, Kuzey Qi Hanedanlığı, MS 571, saray yaşamını gösteren duvar resimleri ⓘ

Köken

Savaşan Devletler dönemi Çin edebiyatında, Chu'nun Ayetleri antolojisindeki "Büyük Çağrı" (Çince: 大招; pinyin: Dà zhāo) şiirinde ve Devletlerin Söylemleri'ndeki "Jin 8'in Söylemleri" bölümünde olduğu gibi Xianbei'den erken bahsedilmektedir. ⓘ

Donghu "Doğu Barbarları" MÖ 208 civarında Modu Chanyu tarafından yenilgiye uğratıldığında, Donghu Xianbei ve Wuhuan olarak ikiye bölündü. Sonraki Han Kitabı'na göre, "Xianbei'nin dili ve kültürü Wuhuan ile aynıdır". ⓘ

Xianbeilerin Han Hanedanlığı ile ilk önemli teması 41 ve 45 yıllarında Wuhuan ve Xiongnu'ya katılarak Han topraklarına akınlar düzenlemeleri olmuştur. ⓘ

49 yılında vali Ji Tong, Xianbei reisi Pianhe'yi topladıkları her Xiongnu kellesi için ödül vererek Xiongnu'lara karşı savaşmaya ikna etti. 54 yılında, Xianbei'den Yuchouben ve Mantou Han İmparatoru Guangwu'ya haraç ödedi. ⓘ

58 yılında Xianbei reisi Pianhe, Yuyang Kumandanlığı'nda sorun çıkaran bir Wuhuan lideri olan Xinzhiben'e saldırdı ve öldürdü. ⓘ

85'te Xianbei, Dingling ve Güney Xiongnu ile bir ittifak kurdu. ⓘ

87 yılında Xianbei'ler Xiongnu chanyu'su Youliu'ya saldırdılar ve onu öldürdüler. Onun ve yandaşlarının derilerini yüzdüler ve derileri ganimet olarak geri aldılar. ⓘ

Xianbei Konfederasyonu

Xiongnu'nun çöküşünden sonra Xianbei'ler MS 93'ten itibaren Moğolistan'da konfederasyonlarını kurdular. ⓘ

109 yılında Wuhuan ve Xianbei, Wuyuan Kumandanlığı'na saldırmış ve yerel Han kuvvetlerini yenilgiye uğratmıştır. Güney Xiongnu chanyu Wanshishizhudi Han'a karşı ayaklandı ve Elçi Geng Chong'a saldırdı ama onu devirmeyi başaramadı. Geng Kui komutasındaki Han kuvvetleri misilleme yaptı ve 3.000 kişilik bir Xiongnu kuvvetini yendi ancak Xianbei müttefiklerinin atlarındaki hastalık nedeniyle Güney Xiongnu başkentini alamadı. ⓘ

Qizhijian komutasındaki Xianbei'ler 121'den 138'e kadar Han topraklarına dört kez baskın düzenledi. . 145'te Xianbeiler Dai Kumandanlığı'na saldırdı. ⓘ

155 yılı civarında, kuzey Xiongnu'lar Xianbei'ler tarafından "ezildi ve boyun eğdirildi". Çinliler tarafından Tanshihuai olarak bilinen şefleri daha sonra İli bölgesindeki Wusunların üzerine yürüdü ve onları 166 yılında yenilgiye uğrattı. Tanshihuai yönetiminde Xianbei topraklarını Ussuri'den Hazar Denizi'ne kadar genişletti. Xianbei imparatorluğunu her biri yirmi klan tarafından yönetilen üç bölüme ayırdı. Tanshihuai daha sonra Shaanxi ve Gansu'ya saldırmak için güney Xiongnu ile bir ittifak kurdu. Han Hanedanlığı 158, 177 yıllarında bu saldırıları başarıyla püskürttü. Xianbei'ler Wa'ya (Japonya) da bir miktar başarıyla saldırmış olabilirler. ⓘ

MS 177'de Xia Yu, Tian Yan ve Tute Chanyu, Xianbei'ye karşı 30.000 kişilik bir kuvvete önderlik etti. Yenildiler ve asıl güçlerinin yalnızca dörtte biriyle geri döndüler. O yıl yapılan bir anıt, Xianbei'nin daha önce Xiongnu'nun elinde bulunan tüm toprakları ele geçirdiğini ve savaşçılarının sayısının 100.000 olduğunu kaydeder. Topraklarına sığınan Han kaçakları onlara danışmanlık yapmış ve işlenmiş demirin yanı sıra rafine metaller de onların eline geçmişti. Silahları Xiongnularınkinden daha keskin ve atları daha hızlıydı. 185'te sunulan bir başka belgede Xianbei'lerin neredeyse her yıl Han yerleşimlerine akınlar düzenledikleri belirtilmektedir. ⓘ

Üç Krallık

Xianbei müzisyeni, Sima Jinlong'un mezarı, MS 484. ⓘ

Gevşek Xianbei konfederasyonu Xiongnu'nun örgütlenmesinden yoksundu ama hanları Tanshihuai'nin 182'de ölümüne kadar oldukça saldırgandı. Tanshihuai'nin oğlu Helian babasının yeteneklerinden yoksundu ve 186'da Beidi'ye yapılan bir baskında öldürüldü. Helian'ın kardeşi Kuitou onun yerine geçti, ancak Helian'ın oğlu Qianman reşit olduğunda amcasına meydan okuyarak Xianbeiler arasındaki birliğin son kalıntılarını da yok etti. 190 yılına gelindiğinde Xianbeiler, Kuitou'nun İç Moğolistan'da, Kebineng'in kuzey Shanxi'de ve Suli ile Mijia'nın kuzey Liaodong'da hüküm sürdüğü üç gruba ayrılmıştı. 205 yılında Kuitou'nun kardeşleri Budugen ve Fuluohan onun yerine geçti. Cao Cao 207 yılında Beyaz Kurt Dağı Savaşı'nda Wuhuanları yendikten sonra Budugen ve Fuluohan ona haraç ödediler. Fuluohan 218'de Wuhuan reisi Nengchendi ile bir ittifak kurmak için bir araya geldi, ancak Nengchendi ona ihanet etti ve Fuluohan'ı öldüren başka bir Xianbei hanı Kebineng'i çağırdı. Budugen 224 yılında Kebineng'e karşı yardım istemek için Cao Wei'nin sarayına gitti, ancak sonunda onlara ihanet etti ve 233 yılında Kebineng ile ittifak kurdu. Kebineng kısa süre sonra Budugen'i öldürdü. ⓘ

Kebineng küçük bir Xianbei kabilesindendi. Askerlerini eğitmesine ve silah yapmasına yardımcı olan bir dizi Çinli mülteciyi yanına alarak Dai Kumandanlığı'nın batısında iktidara yükseldi. Wuhuan'ın 207'deki yenilgisinden sonra Cao Cao'ya haraç gönderdi ve hatta isyancı Tian Yin'e karşı yardım sağladı. 218 yılında Wuhuan isyancısı Nengchendi ile ittifak kurdu ancak Cao Zhang tarafından ağır bir yenilgiye uğratıldılar ve sınırdan geri dönmeye zorlandılar. 220 yılında Cao Pi'yi Cao Wei'nin imparatoru olarak tanıdı. Sonunda, başka bir Xianbei hanı olan Sui'ye karşı ilerleyişini engellediği için Wei'ye düşman oldu. Kebineng 235 yılında öldürülmeden önce Cao Wei'ye akınlar düzenledi ve ardından konfederasyonu dağıldı. ⓘ

Xianbei kabilelerinin çoğu güneye göç etti ve Wei-Jin hanedanlarının sınırlarına yerleşti. 258 yılında Tuoba Liwei'nin halkı Yanmen Kumandanlığı'na yerleşti. Yuwen kabilesi Luan Nehri ile Liucheng arasına yerleşti. Murong ve Duan kabileleri Sima klanının vassalları oldular. Murong kabilesinin bir kolu batıya kuzey Qinghai'ye taşındı ve yerli Qiang halkıyla karışarak Tuyuhun oldu. ⓘ

279 yılında Xianbei'ler Liang Eyaleti'ne son bir saldırı düzenlediler ancak Ma Long tarafından yenilgiye uğratıldılar. ⓘ

On Altı Krallık, Nirun ve Kuzey Wei

Kuzey hanedanları atlısı ⓘ

Kuzey Wei süvarileri ⓘ

Kuzey Wei süvarileri ⓘ

Üçüncü yüzyıl hem 235 yılında Xianbeilerin parçalanmasına hem de çeşitli Xianbei kabilelerinin dallanıp budaklanmasına sahne oldu. ⓘ

MS 308 veya 330 civarında, Rouran kabilesi Mugulü tarafından kuruldu, ancak oğlu Cheluhui tarafından şekillendirildi. Xianbei kabileleri Tuoba, Murong ve Duan vasal olarak Batı Jin hanedanına boyun eğmiş, Tuoba Dai Dükleri (On Altı Krallık), Murong Liaodong Dükleri ve Duan Liaoxi Dükleri yapılmıştır. Üç Xianbei kabilesi, Xiongnu ve Jie liderliğindeki bir köle isyanının kuzey Çin'deki Batı Jin yönetimini devirmesinin ardından Beş Barbar Ayaklanması'nda diğer dört barbara karşı Batı Jin tarafında savaştı. Çok sayıda Çinli subay, asker ve sivil güneye kaçarak Doğu Jin'e ya da kuzeye kaçarak güney Çin'deki Doğu Jin ile doğrudan iletişim halinde olan ve emir alan Xianbei dükalıklarına katıldı. ⓘ

Xianbeiler daha sonra Eski Yan (281-370), Batı Yan (384-394), Sonraki Yan (384-407), Güney Yan (398-410), Batı Qin (385-430) ve Güney Liang (397-414) gibi kendilerine ait altı önemli imparatorluk kurdular. Xianbei'lerin hepsi Fei Nehri Savaşı'ndaki yenilgisinden ve ardından çöküşünden önce kuzey Çin'deki Di Eski Qin imparatorluğu tarafından fethedilmiştir. ⓘ

Çoğu, Xianbei tarafından kurulan Kuzey Hanedanlıklarının (386-581) ilki olan Kuzey Wei'yi (386-535) kuran Tuoba Xianbei tarafından birleştirildi. ⓘ

Xianbei kemer tokaları, MS 3-4. yüzyıl ⓘ

Sinikleştirme ve asimilasyon

Kuzey Wei İmparatoru Xiaowen, halefleri tarafından devam ettirilen sistematik bir sinikleştirme politikası oluşturdu. Xianbei gelenekleri büyük ölçüde terk edildi. Kraliyet ailesi, soyadlarını Yuan olarak değiştirerek sinikleşmeyi bir adım öteye taşıdı. Çinli ailelerle evlilikler teşvik edildi. ⓘ

Kuzey Wei, 480'lerde Han Çinli elitlerin Xianbei Tuoba kraliyet ailesinin kızlarıyla evlenmesini ayarlamaya başladı. Kuzey Wei'nin Tuoba Xianbei prenseslerinin yüzde ellisinden fazlası, Güney hanedanlarının imparatorluk ailelerinden ve Güney Çin'den kaçıp Kuzey Wei'ye katılmak için kuzeye giden aristokratlardan güneyli Han Çinli erkeklerle evlendi. Sürgündeki bazı Han Çinli soylular güney Çin'den kaçarak Xianbei'ye sığındı. Kuzey Wei'nin Xianbei İmparatoru Xiaowen'in birkaç kızı Han Çinli seçkinlerle evlendi, Liu Song kraliyetinden Liu Hui (刘辉), Kuzey Wei Prensesi Lanling (蘭陵公主) ile, Prenses Huayang (華陽公主) Sima Fei (司馬朏) ile evlendi, Jin Hanedanlığı (266-420) soyundan gelen Prenses Jinan (濟南公主) Lu Daoqian (盧道虔) ile, Prenses Nanyang (南阳长公主) Güney Qi Hanedanlığı üyesi Xiao Baoyin (萧宝夤) ile evlendi. Kuzey Wei İmparatoru Xiaozhuang'ın kız kardeşi Shouyang Prensesi, Liang hanedanı hükümdarı Liang İmparatoru Wu'nun oğlu Xiao Zong 蕭綜 ile evlendi. ⓘ

Doğu Jin hanedanlığı sona erdiğinde Kuzey Wei, Han Çinli Jin prensi Sima Chuzhi'yi (司馬楚之) mülteci olarak kabul etti. Bir Kuzey Wei Prensesi Sima Chuzhi ile evlenerek Sima Jinlong'u doğurdu. Kuzey Liang Xiongnu Kralı Juqu Mujian'ın kızı Sima Jinlong ile evlendi. ⓘ

534 yılında Kuzey Wei, Xianbei ve diğer göçebe halkların yaşadığı Kuzey Çin bozkırlarında çıkan bir ayaklanmanın ardından Doğu Wei (534-550) ve Batı Wei (535-556) olarak ikiye ayrıldı. Güney Hanedanlıkları Yangtze Nehri'nin güneyine itilirken, ilki Kuzey Qi'ye (550-577) ve ikincisi Kuzey Zhou'ya (557-581) dönüşmüştür. 581 yılında Kuzey Zhou Başbakanı Yang Jian, Sui hanedanlığını (581-618) kurmuştur. Oğlu, geleceğin Sui İmparatoru Yang, Güney Hanedanlıklarının son krallığı olan Chen hanedanlığını (557-589) yutarak Çin'in büyük bir kısmını birleştirdi. Sui'nin köylü isyanları ve hain birlikler arasında sona ermesinin ardından kuzeni Li Yuan, Tang hanedanını (618-907) kurdu. Sui ve Tang hanedanları, Kuzey Wei hanedanına da hizmet etmiş olan Han generalleri tarafından kurulmuştur. Bu siyasi oluşumlar sayesinde Çin'e giren Xianbei'ler büyük ölçüde Çinlilerle kaynaşmıştır; Tang İmparatoru Gaozu'nun eşi Düşes Dou ve Tang İmparatoru Taizong'un eşi İmparatoriçe Zhangsun gibi örneklerin her ikisi de Xianbei kökenlidir, kuzey otlaklarında geride kalanlar ise daha sonra Moğol Yuan hanedanı ve Mançu Qing hanedanı olarak Çin'i yönetecek güçler olarak ortaya çıkmıştır. ⓘ

Batıda, Tuyuhun Xianbei krallığı 670 yılında Tibet İmparatorluğu tarafından yenilgiye uğratılana kadar bağımsız kalmıştır. Krallığın yıkılmasından sonra Xianbei halkı kuzeybatıdan Çin'in orta ve doğu bölgelerine kadar uzanan geniş bir alanda diaspora yaşamıştır. Murong Nuohebo, Tuyuhun halkını doğuya, orta Çin'e götürdü ve burada modern Yinchuan, Ningxia'ya yerleştiler. ⓘ

Sanat

At motifli Xianbei baş süsü ⓘ

Kuzey Wei küpeleri ⓘ

Xianbei sanatı göçebe yaşam tarzlarını tasvir ediyordu ve öncelikle metal işçiliği ve figürinlerden oluşuyordu. Xianbei sanatının üslubu ve konuları çeşitli etkilerden etkilenmiştir ve nihayetinde Xianbei'ler yaprak başlıklar, çömelmiş ve geometrikleştirilmiş hayvan tasvirleri, hayvan kolye kolyeleri ve metal ajur gibi sanatsal gelişmelerde benzersiz göçebe motiflerini vurgulamalarıyla bilinirler. ⓘ

Yaprak başlıklar

Yaprak başlıklar Xianbei kültürünün karakteristik özelliklerindendir ve özellikle Murong Xianbei mezarlarında bulunurlar. Bunlara karşılık gelen süsleme tarzı da Xianbei'leri Baktriya'ya bağlamaktadır. Bu altın şapka süsleri ağaçları ve boynuzları temsil ediyordu ve Çince'de buyao ("adım salınımı") olarak adlandırılırlar çünkü ince metal yapraklar giyen kişi hareket ettiğinde hareket eder. Sun Guoping bu tür eserleri ilk kez ortaya çıkarmış ve üç ana stil tanımlamıştır: "Çiçek Açan Ağaç" (huashu), alına yakın bir başlığın önüne takılan ve daire veya damlacık şeklinde asılı yaprakları olan bir veya daha fazla dalı olan, "Çiçek Açan Tepe" (dinghua), başın üstüne takılan ve birçok yaprak kolyesi olan bir ağacı veya hayvanı andıran ve "yapraklı tellerle örülmüş altın şeritlerden" oluşan nadir "Çiçek Açan Asma" (huaman). Yaprak başlıklar dövülmüş altından yapılmış ve üzerleri delinerek ve yaprak kolyeler telle asılarak süslenmiştir. Bu başlıkların tam kökeni, kullanımı ve aşınması halen araştırılmakta ve belirlenmektedir. Bununla birlikte, daha sonrakilere benzer başlıklar da mevcuttu ve saraylarda kadınlar tarafından giyiliyordu. ⓘ

Hayvan ikonografisi

Xianbei sanatının bir diğer önemli biçimi, öncelikle metal işçiliğinde uygulanan hayvan ikonografisidir. Xianbei'ler çömelmiş hayvanları geometrikleştirilmiş, soyutlanmış, tekrarlanan formlarda stilistik olarak tasvir etmiş ve hayvan avcılığı ve aynı hayvanla mücadeleyi tasvir ederek kültürlerini ve sanatlarını ayırt etmişlerdir. Tipik olarak koyun, geyik ve atlar resmedilmiştir. Genellikle plaket ya da kolye ucu olan eserler metalden yapılmış ve arka planları Xianbei göçebe yaşam tarzına gönderme yapan ajur ya da dağlık manzaralarla süslenmiştir. Tekrarlanan hayvan imgeleri, ajurlu bir arka plan ve dikdörtgen bir çerçeve ile üç geyik plaketi, Xianbei sanat tarzının bir paradigmasıdır. İçbükey plaket arkalıkları, plaketlerin kayıp balmumu dökümü kullanılarak yapıldığını ya da kabarık tasarımların dövülmüş metal levhaların arkasına basıldığını göstermektedir. ⓘ

Atlar

Xianbeilerin göçebe gelenekleri, sanat eserlerinde atları resmetmeleri için onlara ilham vermiştir. At, göçebe bir halk olarak Xianbei'lerin varoluşunda büyük bir rol oynamıştır ve bir mezarda, Xianbei çanları, tokaları, süs eşyaları, bir eyer ve bir yaldızlı bronz üzenginin üzerinde bir at kafatası yatmaktadır. Xianbei'ler sadece atları için sanat yaratmakla kalmamış, aynı zamanda atları tasvir etmek için de sanat yapmışlardır. Yinelenen bir başka motif de kanatlı attı. Arkeolog Su Bai tarafından, Xianbei mitolojisindeki önemi nedeniyle bu sembolün "at şeklindeki göksel bir canavar" olduğu öne sürülmüştür. Bu sembolün erken dönem Xianbei güney göçüne rehberlik ettiği düşünülmektedir ve birçok Xianbei sanat formunda yinelenen bir imgedir. ⓘ

Figürinler

Xianbei figürinleri, eğlenceleri temsil ederek, özel kıyafetleri betimleyerek ve çeşitli inançları ima ederek toplumun insanlarını tasvir etmeye yardımcı olur. Figürinlerin çoğu Xianbei mezarlarından çıkarılmıştır, bu nedenle öncelikle askeri ve müzikal figürler olup, ölümden sonraki törenlerde ölüye hizmet etmek ve mezarı korumak için tasarlanmıştır. Ayrıca, heykelciklerin giysileri sosyal statüleri de belirtir: yüksek rütbeli Xianbei'ler uzun kollu cüppeler giyip altına düz yakalı bir gömlek giyerken, daha düşük rütbeli Xianbei'ler pantolon ve kemerli tunikler giyerlerdi. ⓘ

Budist etkiler

Xianbei Budist etkileri Han kültürüyle etkileşimlerden kaynaklanmıştır. Han bürokratları başlangıçta Xianbei'lerin devletlerini yönetmelerine yardımcı olmuş ama sonunda Xianbei'ler Sinofil olmuş ve Budizm'i desteklemiştir. Bu dönüşümün başlangıcı Xianbei sanatında ortaya çıkan Buddha imgeleriyle kanıtlanmaktadır. Örneğin, söz konusu Buda baskılı yaprak başlık, hem geleneksel göçebe Xianbei yaprak başlığını hem de yeni Buda imgesini bir araya getirdiğinden, Xianbei dönüşümünü ve Budist sentezini mükemmel bir şekilde temsil etmektedir. Bu Xianbei dini dönüşümü Kuzey Wei hanedanlığı döneminde gelişmeye devam etmiş ve nihayetinde Yungang Mağaraları'nın yaratılmasına yol açmıştır. ⓘ

Dil

Tuoba-Xianbei Kuzey Zhou generali Li Xian'ın (MS 504-569) resmi. ⓘ

Claus Schönig'in de belirttiği gibi, Xianbei'lerin erken ve önemli Türk etkileri taşıyan Moğol ya da para-Moğol dilleri konuştukları düşünülmektedir:

Xianbeiler, Moğolların dilsel atalarını içermesi muhtemel olan Donghu bağlamından türemiştir. Xianbei'nin daha sonraki kolları ve torunları arasında dilsel olarak Para-Moğol gibi görünen Tabgaçlar ve Kitanlar bulunmaktadır. [Xianbei döneminin dilbilimsel etkisinin ne olduğu konusunda görüşler büyük ölçüde farklılık göstermektedir. Bazı akademisyenler (Clauson gibi) Xianbei ve Tabgaçları (Tuoba) Türk olarak görmeyi tercih etmiş ve Moğolcadaki erken dönem Türk ödünçlemelerinin tamamının Xiongnu'dan ziyade Xianbei'den alınmış olabileceği imasında bulunmuşlardır. Ancak, Kitan çalışmalarındaki son gelişmeler ışığında Xianbeilerin Moğol (veya Para-Moğol) kimliği giderek daha belirgin hale geldiğinden, (Doerfer ile birlikte) Türkçeden Moğolcaya dilsel etki akışının Xianbei döneminde en azından kısmen tersine döndüğünü ve Türkçedeki ilk tanımlanabilir Moğol (veya Para-Moğol) alıntı sözcük katmanını ortaya çıkardığını varsaymak daha mantıklıdır. ⓘ

Xianbei'lerin birden fazla dil konuşuyor olması da mümkündür. ⓘ

Antropoloji

Sinolog Penglin Wang'a göre, bazı Xianbei'ler Hint-Avrupa unsurlarını özümsedikleri için mavi göz, sarı saç ve beyaz ten gibi Batı Avrasya özelliklerine sahipti. Xianbei'ler çeşitli vesilelerle beyaz olarak tanımlanmıştır. Jin Kitabı, Cao Wei eyaletinde Xianbei göçmenlerinin beyaz kabile olarak bilindiğini belirtmektedir. Eski Yan'ın yönetici Murong klanı, Eski Qin düşmanları tarafından beyaz köleler olarak anılmıştır. Fan Wenlang ve diğerlerine göre, Murong halkı ten renklerinden dolayı Çinliler tarafından "beyaz" olarak kabul ediliyordu. Jin hanedanlığı döneminde Xianbei Murong kadınları birçok Han Çinli bürokrat ve aristokrata satılmış, ayrıca hizmetkâr ve cariyelerine verilmiştir. Jin İmparatoru Ming'in annesi Leydi Xun, muhtemelen Xianbei soyundan gelen düşük seviyeli bir cariyeydi. İmparator Ming ile isyancı bir güç arasında 324 yılında gerçekleşen bir çatışma sırasında, düşmanları onun görünüşünden dolayı kafaları karışmış ve sarı sakalından dolayı onun bir Xianbei olduğunu düşünmüşlerdir. İmparator Ming'in sarımsı saçları, Xianbei ya da Jie olan annesinden miras kalmış olabilir. Tang hanedanlığı döneminde şair Zhang Ji, Luoyang'a giren Xianbei'leri "sarı kafalı" olarak tanımlamıştır. Song hanedanlığı döneminde şair ve ressam Su Shi, ata binen bir Xianbei resminden esinlenerek kızıl saçlı ve mavi gözlü yaşlı bir Xianbei'yi tasvir eden bir şiir yazmıştır. ⓘ

Kuşkusuz nüfusları içinde bazı varyasyonlar vardı. Çin kaynaklarında sarı saç, sarışın yerine kahverengi anlamına geliyor ve Xianbei'den ziyade Jie gibi diğer insanları tanımlıyor olabilir. Tarihçi Edward H. Schafer Xianbei'lerin çoğunun sarışın olduğuna inanmaktadır, ancak Charles Holcombe gibi diğerleri "Xianbei'lerin büyük kısmının kuzeydoğu Asya'nın genel nüfusundan görünüş olarak çok farklı olmadığının muhtemel olduğunu" düşünmektedir. Çinli antropolog Zhu Hong ve Zhang Quan-chao, İç Moğolistan'ın çeşitli bölgelerinden Xianbei kafataslarını incelemiş ve incelenen Xianbei kafataslarının antropolojik özelliklerinin, ırksal tipin modern Doğu Asyalılarla yakından ilişkili olduğunu ve bu kafataslarının bazı fiziksel özelliklerinin modern Moğollara, Mançu ve Han Çinlilerine daha yakın olduğunu gösterdiğini fark etmiştir. ⓘ

Genetik

Ekim 2006'da The FEBS Journal'da yayınlanan bir genetik çalışmada Çin'in İç Moğolistan bölgesindeki Qilang Dağı Mezarlığı'nda gömülü yirmi bir Tuoba Xianbei'nin mtDNA'sı incelenmiştir. Çıkarılan yirmi bir mtDNA örneği O (9 örnek), D (7 örnek), C (5 örnek), B (2 örnek) ve A haplogruplarına aitti. Bu haplogruplar Kuzeydoğu Asyalıların karakteristik özellikleridir. Modern popülasyonlar arasında Oroqen halkı ile en yakın akraba oldukları bulunmuştur. ⓘ

Nisan 2014'te Russian Journal of Genetics'te yayınlanan bir genetik çalışmada, Çin'in İç Moğolistan bölgesindeki Shangdu Dongdajing mezarlığında gömülü on yedi Tuoba Xianbei'nin mtDNA'sı incelenmiştir. Çıkarılan on yedi mtDNA örneği D4 (dört örnek), D5 (üç örnek), C (beş örnek), A (üç örnek), G ve B haplogruplarına aitti. ⓘ

Kasım 2007'de American Journal of Physical Anthropology'de yayınlanan bir genetik çalışmada, MS 300 civarında Lamadong, Liaoning, Çin'deki Murong Xianbei mezarlığına gömülen 17 birey incelenmiştir. Bu kişilerin J1b1, D (üç örnek), F1a (üç örnek), M, B, B5b, C (üç örnek) ve G2a maternal haplogruplarının taşıyıcıları oldukları belirlenmiştir. Bu haplogruplar Doğu Asyalılar ve bazı Sibiryalılar arasında yaygındır. Murong Xianbei'nin maternal haplogrupları Hunlar ve Tuoba Xianbei'ninkilerden belirgin şekilde farklıydı. ⓘ

Ağustos 2018'de American Journal of Physical Anthropology'de yayınlanan bir genetik çalışmada, baba haplogrubu C2b1a1b'nin Xianbei ve Rouran arasında tespit edildiği ve muhtemelen Donghu halkı arasında önemli bir soy olduğu belirtilmiştir.

Kuzey Qi av sahnesi

Kuzey Qi av sahnesi ⓘ

Önemli kişiler

Kadın Xianbei figürü ⓘ

Hanedanlık öncesi

• Tanshihuai (檀石槐, 130-182), 182'deki ölümüne kadar Xianbei Devleti'ni yöneten Xianbei lideri
• Kebineng (軻比能, ö. 235), Doğu Han Hanedanlığı'nın sonları ve Üç Krallık döneminde yaşamış bir Xianbei reisi
• Tufa Shujineng (禿髮樹機能, ölüm 279), Üç Krallık döneminde yaşamış bir Xianbei reisi ⓘ

On Altı Krallık

Yan

• Murong Huang (慕容皝, 297-348), Eski Yan devletinin kurucusu
• Murong Jun (慕容儁, 319-360), Eski Yan devletinin ikinci hükümdarıydı
• Murong Chui (慕容垂, 326-396), Eski Yan devletinin bir generaliydi ve daha sonra Geç Yan'ın kurucu imparatoru oldu
• Murong Ke (慕容恪, ö. 367), Eski Yan devletinin ünlü generali ve devlet adamı
• Murong De (慕容德, 336-405), Güney Yan eyaletinin kurucusu
• Murong Chao (慕容超, 385-410), Murong Xianbei devletinin son imparatoruydu Güney Yan ⓘ

Dai

• Tuoba Yilu (拓跋猗盧, ölüm 316), Tuoba klanının başı olan Tuoba Shamohan'ın oğlu, Dai Dükü ve daha sonra Dai Prensi, bu Xianbei krallığının kurucusu ⓘ

Kuzey hanedanları

• Tuoba Gui (拓跋珪, 371-409), Kuzey Wei'nin kurucu imparatoru
• Tuoba Tao (拓拔燾, 408-452), Kuzey Wei'nin üçüncü imparatoruydu
• Tufa Poqiang (禿髮破羌, 407-479), Kuzey Wei'nin en önemli generallerinden biri
• Yuwen Tai (宇文泰, 507-556), Kuzey Wei'nin ardılı olan Batı Wei devletinin önemli bir generali
• Dugu Xin (独孤信, 503-557), Batı Wei devletinin önemli bir generali
• Yuchi Jiong (尉遲迥, 580'de öldü), Batı Wei ve Kuzey Zhou eyaletlerinin önemli bir generali
• Lou Zhaojun (婁昭君, 501-562), Kuzey Qi eyaletinin dul imparatoriçesi
• Lu Lingxuan (陸令萱, 577'de öldü), Kuzey Qi devletinin sarayında bekleyen bir hanımefendi
• Yuwen Hu (宇文護, 513-572), Kuzey Zhou devletinin naibi
• Mu Tipo (穆提婆, 527-577), Kuzey Qi devletinin önemli bir yetkilisi
• Mu Yeli (穆邪利, 557-577), Kuzey Qi eyaletinin imparatoriçesi
• Gao Anagong (高阿那肱, 580'de öldü), Kuzey Qi eyaletinin önemli bir yetkilisi ve generali
• Kraliçe Dugu (獨孤王后, 536-558), Kuzey Zhou devletinin kraliçesi
• Yuwen Yong (宇文邕, 543-578), Kuzey Zhou devletinin imparatoru ⓘ

"Nirun" ve Rouran

Kabile

• Yujiulü Mugulü (郁久閭木骨閭, ?-?), bir Xianbei kölesi ve Rouran Kağanlığı'nın kurucularının içinden çıktığı Yujiulü klanının atasıydı
• Yujiulü Cheluhui (郁久閭車鹿會, ?-?), Rouranların hükümdarı ve kabile şefiydi, Mùgǔlǘ (Mugulü)'nün yerine geçti ve aynı kişinin oğluydu. ⓘ

Kağanlık

• Yujiulü Shelun (郁久闾社仑, 391-410) 402'den 410'a kadar Rouran'ın kağanıydı
• Yujiulü Datan (郁久閭大檀, ölüm 429) 414'ten Temmuz 429'a kadar Rouran kağanı
• Yujiulu Anagui (郁久閭阿那瓌, ölüm 552) Rouran hükümdarıydı (520-552)
• Yujiulü Anluochen (郁久閭菴羅辰, ölüm 554) doğudaki Rouran'ın (553-554) son kağanıydı. Anagui'nin oğluydu
• Yujiulü Dengshuzi (郁久閭鄧叔子, ölüm 555), Rouran'ın son batı kağanıydı. Anagui'nin kuzeniydi ⓘ

Sui Hanedanlığı

• Dugu Qieluo (獨孤伽羅, 544-602), resmi adıyla İmparatoriçe Wenxian (文獻皇后), Sui hanedanının bir imparatoriçesiydi
• Yuchi Yichen (尉遲義臣, ölüm 617), Sui Hanedanlığı'nın önde gelen generallerinden
• Yuwen Shu (宇文述, ölüm 616), Sui hanedanının en önemli generallerinden biri
• Yuwen Huaji (宇文化及, 569-619), Sui hanedanının en önemli generallerinden biri
• Yuwen Zhiji (宇文智及, 572-619), Sui hanedanının bir generali ⓘ

Tang Hanedanlığı

• İmparatoriçe Zhangsun (長孫皇后, 601-636), Tang hanedanının imparatoriçesiydi. İmparator Taizong'un eşiydi.
• Zhangsun Wuji (長孫無忌, ölüm 659), erken Tang hanedanlığında hem general hem de şansölye olarak görev yapan önemli bir yetkili
• Yuchi Jingde (尉遲敬德, 585-658), Tang hanedanlığının başlarında yaşamış ünlü bir general, Yuchi Jingde ve diğer bir general Qin Shubao Çin halk dininde kapı tanrıları olarak tapınılır
• Qutu Tong (屈突通, 557-628), Çin'in Sui ve Tang hanedanlıklarında general. Sui'den Tang'a geçiş döneminde savaşlardaki katkılarından dolayı Lingyan Köşkü'nde onurlandırılan Tang Hanedanlığı'nın 24 kurucu yetkilisinden biri olarak listelenmiştir.
• Zhangsun Shunde (長孫顺德, ?-?), erken Tang hanedanlığında bir general
• Yuwen Shiji (宇文士及, ölüm 642), Tang hanedanlığının ilk dönemlerinde hem general hem de şansölye olarak görev yapmış bir yetkili
• Yu Zhining (于志寧, 588-665), İmparator Taizong ve İmparator Gaozong dönemlerinde Tang hanedanının şansölyesi
• Dou Dexuan (竇德玄, 598-666), İmparator Gaozong döneminde Tang hanedanlığı şansölyesi
• Yuwen Jie (宇文節, ?-?), İmparator Gaozong döneminde Tang hanedanlığı şansölyesi
• Lou Shide (婁師德, 630-699), Wu Zetian'ın hükümdarlığı sırasında Tang Hanedanlığı'nın bir bilgin generali
• Doulu Qinwang (豆盧欽望, 624-709), Wu Zetian'ın hükümdarlığı sırasında Tang Hanedanlığı şansölyesi
• Dou Huaizhen (竇懷貞, ölüm 713), İmparator Xuanzong döneminde Tang hanedanının şansölyesi
• Yuwen Rong (宇文融, ölüm 731), İmparator Xuanzong döneminde Tang hanedanının şansölyesi
• Yuan Qianyao (源乾曜, ölüm 731), İmparator Xuanzong döneminde Tang hanedanının şansölyesi
• Yu Di (于頔, ö. 818), Tang hanedanı generali ve yetkilisi
• Tutu Chengcui (吐突承璀, ölümü 820), orta Tang hanedanlığının önemli bir hadım memuru
• Yuan Zhen (元稹, 779-831), orta Tang hanedanından bir şair ve siyasetçi
• Yu Cong (于琮, ölüm 881), İmparator Yizong döneminde Tang hanedanlığının son dönemlerinde şansölye
• Doulu Zhuan (豆盧瑑, ölüm 881), İmparator Xizong döneminde Tang hanedanlığının son dönemlerinde şansölye ⓘ

Modern torunlar

Xianbei klanlarının çoğu Kuzey Wei Hanedanlığı döneminde Çince aile adlarını benimsemiştir. Özellikle birçoğu Kuzey Wei İmparatoru Xiaowen döneminde sinikleştirilmiştir. ⓘ

Kuzey Wei'nin Sekiz Asil Xianbei soyadı 八大贵族 Buliugu 步六孤, Helai 賀賴, Dugu 獨孤, Helou 賀樓, Huniu 忽忸, Qiumu 丘穆, Gexi 紇奚 ve Yuchi 尉遲 idi. ⓘ

Modern Çin'deki "Monguor" (Tu) halkı, Tuyuhun Han tarafından batıya doğru göç etmeye ve üçüncü yüzyılda Tuyuhun Krallığı'nı (284-670) ve on üçüncü yüzyıl boyunca Batı Xia'yı (1038-1227) kurmaya yönlendirilen Xianbei soyundan gelmiş olabilir. Bugün esas olarak Qinghai ve Gansu Eyaletlerine dağılmışlardır ve Moğolca bir dil konuşmaktadırlar. ⓘ

Xibe ya da "Xibo" halkı da Xianbei soyundan geldiklerine inanmakta olup, kökenlerini Jurchens, Elunchun ve Xianbei'ye dayandıran önemli tartışmalar bulunmaktadır. ⓘ

Kore nüfusu arasında Xianbei soyundan gelenler Mo 모 Çince: 慕; pinyin: mù; Wade-Giles: mu (Murong'dan kısaltılmış), Seok Sŏk Sek 석 Çince: 石; pinyin: shí; Wade-Giles: shih (Wushilan'dan kısaltılmıştır 烏石蘭, Won Wŏn 원 Çince: 元; pinyin: yuán; Wade-Giles: yüan (Tuoba'nın benimsenmiş Çince soyadı), Dokgo 독고 Çince: 獨孤; pinyin: Dúgū; Wade-Giles: Tuku (Dugu'dan). ⓘ

Sien Pi'lerin başlıca kolları

Doğu Sien Pi: Duan (段), Murong (慕容), Yuwen (宇文) ⓘ

Batı Sien Pi: Tuoba (拓跋) => Hanlaşma siyaseti => Yuan (元) ⓘ

Kuzey Sien Pi: Muron Tuyuhun (慕容吐谷渾) 'Hunlar' çağında 'Sienpi' kavimlerinin başkanı, "Tanşihuai, 10 ayda doğmuştur". ⓘ

Sien-Pi hanedanları

ⓘ

Sien pi hanedanları

Ülke adı	Kurucu	Dönem
Dai 代	Tuoba Yilu 拓跋猗盧	315 - 376
Çian Yan 前燕	Murong Huang 慕容皝	337 - 370
Hou Yan 後燕	Murong Chui 慕容垂	384 - 409
Batı Çin 西秦	Çifu Guoren 乞伏國仁	385 - 431
Güney Liang 南涼	Tufa Wugu 禿髮烏孤	397 - 414
Güney Yan 南燕	Murong De 慕容徳	400 - 410
Kuzey Vey 北魏	Tuoba Gui 拓跋珪	386 - 534
Doğu Vey 東魏	Yuan Shanjian 元善見	534 - 550
Batı Vey 西魏	Yuan Baoju 元宝炬	535 - 556
Kuzey Çi 北齊	Yuwen Jue 宇文覚	550 - 577
Kuzey Çov 北周	Gao Yang 高洋	557 - 581
Sui 隋	Yan Çian 楊堅	581 - 618