Yafes
Japheth ⓘ | |
|---|---|
 Promptuarii Iconum Insigniorum'da (yaklaşık 1553) tasvir edildiği şekliyle "Nuh'un üçüncü oğlu Japhet" | |
| Çocuklar | Gomer Magog Madai Javan Tubal Meshech Tiras |
| Ebeveyn(ler) | Noah |
Japheth /ˈdʒeɪfɛθ/ (İbranice: יֶפֶת Yép̄eṯ, in pausa יָפֶת Yā́p̄eṯ; Yunanca: Ἰάφεθ Iápheth; Latince: Iafeth, Iapheth, Iaphethus, Iapetus) Yaratılış Kitabı'nda Nuh'un üç oğlundan biridir ve Nuh'un sarhoşluğu ve Ham'ın lanetlenmesi hikâyesinde ve daha sonra Milletler Tablosu'nda Ege Denizi, Anadolu ve diğer yerlerdeki halkların atası olarak rol oynar. Ortaçağ ve erken modern Avrupa geleneğinde Avrupa halklarının atası olarak kabul edilirken, İslami gelenekler Çin halkını da onun soyundan gelenler arasında saymaktadır. ⓘ
Doğum sırası
Genellikle en genç oğul olarak kabul edilse de bazı gelenekler onu en yaşlı oğul olarak görmektedir. Tekvin 10.21’de Sam ve Yafes’in yaş farklarına atıfta bulunulsa da farklı çevirilerde bu konuda ciddi bir muğlâklık söz konusudur. KJV’de ilgili ayet şu şekilde çevrilmiştir: “Eber’in çocuklarının atası, ağabeyi Yafes’in kardeşi, Sam’in de çocukları oldu”. Ne var ki Yeni Amerikan Standart Kitâb-ı Mukaddes’inde ilgili ayet şöyledir: “Eber’in çocuklarının atası, Yafes’in ağabeyi, Sam’in de çocukları oldu.” ⓘ
Bazı tarih kitaplarında Yafes'in tufandan sonra Hazar denizinin kuzeyine yerleştiği, Türk soyunun atası olduğu kaydedilmektedir. ⓘ
Nuh'un ailesi içindeki yeri
Tekvin'e göre üç temel ırk Nuh'un bu üç oğlundan meydana geldi:
- Yafes'in Gomer, Magog, Madai, Tiras, Yavan, Tubal (Tuval), Meşeç adlı oğulları vardı. Bunlardan Gomar (Sümerler), Magog (Moğollar), Madai (Medler) âşina gelmektedir. Nuh Peygamber'in oğlu Yafes'ten geldikleri için Yafetik olarak adlandırılırlar. Yafes'in üç oğlundan (Gomar, Magog, Madai) gelenler ise; Sümer, Gog, Magog, Gur, Guz, Oğuz ve Macar ırklarıdır. Ve Togarma'nın on oğlundan çoğalarak pek çok soy ve boya ayrılmışlar, yüzlerce oymak ve aşiret halinde dünyaya yayılmışlardır.
- Ham, Hami ırkı Afrika'yı yurt edinmiştir, Berberi, Tuareg Afrika kıtası kuzeyi tamamen Hami ırkıdır. Hami ırkı Sami ile akrabadır ama Arap değildir. Tüm Sahra'dan başka, Mısır halkı (Arapçalaşmış Hamiler ve Koptiler) Araplar'a en yakın oldukları halde Arap değillerdir, Araplaşmışlardır. Bu ırk, Nil boyunca Sudan ve Zambia'yı kateder, Etyopyalı, Cibutili, Somalili, Eritreli olmuşlardır
- Sam, Sami ırkının atası oldu. ⓘ
Soyağacı
- Ataları
| Âdem | Havva | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kabil | Habil | Şit | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hanok | Enos | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| İrad | Kenan | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mehuyael | Mahalalel | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Metuşael | Yared | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Adah | Lameh | Zillah | Hanok | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Yaval | Yuval | Tuval-Kayin | Naamah | Metuşelah | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Lamik | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Nuh | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Sam | Ham | Yafes | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Nesli
| Yafes | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gomer | Magog | Meday | Yavan | Tuval | Meşek | Tiras | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aşkenaz | Rifat | Togarma | Elişa | Tarşiş | Kitim | Dodanim | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nuh'un ilk torunları
Yafes'in oğullarından aşağıda verilenlerin sanılana göre; ⓘ
- Gomâr: Kimmerler
- Mağog: Macar Fin Eston Moğol
- Maday: Medler
- Javan/Yuvan: Yunan (İyonlar)
- Tubal: İtalyan, İspanyol, Katalan, Kilikya
- Tras: Traklar
- Meşek: Hazarlar ⓘ
ırklarının ve uygarlıklarının ataları oldular. ⓘ
İslami gelenekte
Yafes (Arapça: يافث) Nuh'un öyküsüyle ilgili olarak Kur'an'da ismen anılmasa da dolaylı olarak atıfta bulunulan biridir. Arapça eserlerde ismi, Yafes bin Nuh (Nuh'un oğlu Yafes) diye geçmektedir. ⓘ
Bibliyografya
- Hunt, Harry B., Jr. (1990). "Japheth". Mills, Watson E.; Bullard, Roger Aubrey (Edl.). Mercer Dictionary of the Bible. Mercer University Press. ISBN 9780865543737. 18 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2021. ⓘ
Etimoloji
Japheth isminin anlamı tartışmalıdır. İsmin anlamı için iki olası kaynak vardır:
- Aramice פתה kökünden, uzatmak anlamına gelir. Bu durumda isim, O genişlesin anlamına gelecektir (Raşi).
- İbranice יפה kökünden, güzellik anlamına gelir, bu durumda isim güzel anlamına gelir. ⓘ
Yaratılış Kitabı'nda Japheth
Yafet ilk olarak İbranice Kutsal Kitap'ta Nuh'un gemiyle tufandan kurtardığı üç oğlundan biri olarak geçer. Yaratılış Kitabı'nda üçü de sıralandığında her zaman "Şem, Ham ve Yafet" şeklinde sıralanırlar. Ancak Yaratılış 9:24 Ham'ı en genç olarak adlandırır ve Yaratılış 10:21 Şem'den belirsiz bir şekilde "yaşlı Yafet'in kardeşi" olarak bahseder, bu da her ikisinin de en büyük olduğu anlamına gelebilir. Modern yazarların çoğu Şem-Ham-Yapet'in doğum sırasını yansıttığını kabul eder, ancak durum her zaman böyle değildir: Musa ve Rahel de küçük kardeşler olarak açıkça tanımlanmalarına rağmen bu tür listelerin başında yer alırlar. ⓘ
Tufan'ın ardından Yafes, Nuh'un sarhoşluk hikâyesinde yer alır. Ham, Nuh'u çadırında sarhoş ve çıplak görür ve kardeşlerine anlatır, onlar da babalarını bir pelerinle örterek gözden kaçırırlar; Nuh uyandığında Ham'ın oğlu Kenan'ı lanetler ve Şem ile Yafet'i kutsar: "Şem'in Tanrısı Rab kutlu olsun ve Kenan onun kölesi olsun; ve Tanrı Yafet'i büyütsün ve Şem'in çadırlarında otursun ve Kenan onun kölesi olsun!" ⓘ
Yaratılış'ın 10. Bölümü, Milletler Tablosu, Tufan'dan sonra dünyanın Yafet'in soyundan başlayarak Nuh'un oğulları tarafından nasıl doldurulduğunu anlatır:
ⓘ| Japheth | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gomer | Magog | Madai | Javan | Tubal | Meshech | Tiras | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aşkenaz | Riphath | Togarmah | Elishah | Tarshish | Kittim | Dodanim | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Japheth'in Kökeni
Yaratılış Kitabı, Tevrat'ın beş kitabından ilkidir ve İsrail'in bir halk olarak kökenlerini anlatır. Bazı araştırmacılar bunu Ahameniş İmparatorluğu'nun (muhtemelen M.Ö. 450-350) bir ürünü olarak görse de, bazıları Helenistik döneme (M.Ö. 333-164) veya hatta Hasmonean hanedanlığına (M.Ö. 140-37) yerleştirir. Yaratılış'ın ilk on bir bölümündeki (ilkel tarih olarak adlandırılır) kişi, yer ve hikâyelerin neredeyse hiçbirinden Kutsal Kitap'ın başka hiçbir yerinde bahsedilmediği için, bazı bilginler Yafet ve kardeşlerinin hikâyesinin, Yaratılış'a ve Tevrat'a bir giriş olarak hizmet etmesi için eklenmiş geç bir kompozisyon olduğunu tahmin etmektedir. ⓘ
Yafet (İbranice'de Yafet ya da Yefet), Helen halklarının atası olan Yunanca İapetos'un harf çevirisi olabilir. Oğulları ve torunları onu Doğu Akdeniz ve Küçük Asya'nın coğrafi bölgesiyle ilişkilendirir - İyonya/Javan, Rodos/Rodanim, Kıbrıs/Kittim ve Yunanistan ve Küçük Asya bölgesindeki diğer noktalar. "Yafet'in kutsanmasının" amacı, Yafet (Yunan soyundan gelen bir halk) ve Şem'in (İsrailliler) Kenan'ı (Filistin) birlikte yönetmeleri gibi görünmektedir. 19. yüzyıldan 20. yüzyılın sonlarına kadar Yafet'i, İsrail tarihinin monarşi öncesi ve erken monarşi döneminde Kenan üzerinde egemenliği paylaşan Filistlilere bir referans olarak görmek yaygındı. Bu görüş, Filistliler'in hâlâ var olduğu (Asurlular'ın Kenan'ı fethinden sonra tarihten silinmişlerdir) Kral Süleyman zamanından başlayarak aşamalı olarak yazıldığı düşünülen Yaratılış Kitabı'nın kökeni anlayışıyla uyumluydu. Bununla birlikte, Yaratılış 10:14 onların atasını Yafet'ten ziyade Ham olarak tanımlar. ⓘ
Torunları
Kutsal Kitap'ta Yafet'e yedi oğul atfedilir: Gomer, Magog, Tiras, Javan, Meshech, Tubal ve Madai. Josephus'a göre (Antiquities of the Jews I.6):
Nuh'un oğlu Yafet'in yedi oğlu vardı: Toros ve Amanos dağlarından başlayarak Asya boyunca Tanais (Don) nehrine ve Avrupa boyunca Cadiz'e kadar ilerlediler; ve daha önce kimsenin yaşamadığı topraklara yerleştiler ve ulusları kendi isimleriyle adlandırdılar. ⓘ
Josephus daha sonra Japheth'in yedi oğlunun soyundan geldiği varsayılan ulusları ayrıntılı olarak anlatmıştır. ⓘ
Talmud hahamları tarafından 17. yüzyılda yayınlanan "Jasher Kitabı", Japheth'in torunları için Kutsal Kitap'ta bulunmayan bazı yeni isimler verir ve çok daha ayrıntılı bir soyağacı sağlar (bkz. Japhetic). ⓘ
Avrupalılar
Yedinci yüzyılda Sevilla Başpiskoposu Isidore, Avrupa'daki ulusların çoğunun kökenini Japheth'e dayandırdığı ünlü ansiklopedik-tarihsel eserini yazmıştır. Neredeyse her Avrupa ulusundaki akademisyenler, Sevillalı Isidore'un Nuh'tan Yafes'e uzanan soy iddiasını on dokuzuncu yüzyıla kadar tekrarlamaya ve geliştirmeye devam ettiler. ⓘ
William Shakespeare'in Henry IV, Bölüm II adlı oyunu kraliyet aileleriyle akraba olduklarını iddia eden insanlar hakkında alaycı bir yorum içerir. Prens Hal bu tür insanlar hakkında şunları söyler, ⓘ
...bize akraba olacaklar ya da onu Yafet'ten alacaklar. (II.ii 117-18) ⓘ
Gürcü tarihçi ve dilbilimci Ivane Javakhishvili, Japheth'in oğullarını Tubals (Tabals, Yunanca: Tibarenoi) ve Meshechs (Meshekhs/Mosokhs, Yunanca: Moschoi) olarak adlandırılan ve Hint-Avrupalı ve Yahudi olmayan, muhtemelen MÖ 3.-1. binyıllarda Küçük Asya'nın "Proto-İberya" kabilelerini temsil ettiğini iddia ettikleri bazı eski kabilelerle ilişkilendirmiştir. ⓘ
Polonya'nın Sarmatizm geleneğinde, İrani bir halk olan Sarmatların Nuh'un oğlu Yafes'in soyundan geldiği söylenmiş, bu da Polonya soylularının soylarının doğrudan Nuh'a dayandığını düşünmelerini sağlamıştır. ⓘ
İskoçya'da, George Chalmers'ın 1807'den 1824'e kadar 3 cilt halinde yayınlanan ve büyük beğeni toplayan Caledonia'sına kadar İskoç halkının izini Japheth'e kadar süren tarihler yayınlanmıştır. ⓘ
İslam geleneğinde
Yafes'ten Kuran'da ismen bahsedilmez, ancak Nuh'un anlatısında dolaylı olarak bahsedilir (Kuran 7:64, 10:73, 11:40, 23:27, 26:119). Bununla birlikte, Kuran'ın Müslüman tefsiri Nuh'un tüm oğullarının adını verir ve bunlara Yafes de dahildir. Yafet'in soyundan gelenleri tanımlarken Müslüman tefsirleri çoğunlukla Kutsal Kitap geleneğiyle hemfikirdir. İslam geleneğinde genellikle Yecüc ve Mecüc kabilelerinin atası olarak kabul edilir. İslam geleneği ayrıca Yafes'in soyundan gelenleri Türkleri, Hazarları, Çinlileri, Moğolları ve Slavları içerecek şekilde tanımlama eğilimindedir. Şecere-i Tarākima (Türkmenlerin Soyağacı) adlı 17. yüzyıl metnini yazan Ebü'l-Gāzî'ye göre, Ham'ın soyundan gelenler Afrika'ya, Sam İran'a, Yafes (Yafes) ise İtil ve Yaik nehirlerinin kıyılarına gitmiş ve Türk, Hazar, Saklab, Rus, Ming, Çin, Kemeri ve Tarikh adında sekiz oğlu olmuştur. Japheth ölürken, ilk doğan oğlu Türk'ü halefi olarak belirledi. Hui Müslüman yazar Liu Chih'e göre, Nuh Tufanı'ndan sonra Yafet'e dünyanın doğu kısmı olarak Çin miras kalırken, Şem'e orta kısım olarak Arabistan, Ham'a ise dünyanın batı kısmı olarak Avrupa miras kalmıştır. ⓘ
Bazı Müslüman gelenekleri, dünyadaki 36 dilin izinin Yafet'e kadar sürülebileceğini anlatır. ⓘ
Popüler kültürde
Japheth, Stephen Schwartz'ın müzikali Cennetin Çocukları'nın ikinci perdesinde yer alan önemli bir karakterdir. Bu yorumda Japheth, ailenin hizmetçisi Yonah'a (tamamen gösteri için yaratılmıştır) aşık olmuştur. Tufandan kurtulabilmesi için onu gemiye almak ister, ancak Baba (Tanrı) dünyayı Kabil'in soyundan gelenlerden temizlemeye çalıştığı için Nuh bunu yasaklar. Yonah iyi yüreğine ve ailesinin sevgisine rağmen Kabil'in soyundan gelmektedir. Yafet onu gizlice gemiye getirir ve sonunda Ham ve Şem tarafından keşfedilir. Yafet onu Nuh'tan korur ve öfkesinden Şem'i öldürmek üzeredir. Yonah onu durdurup sakinleştirir ve Nuh onun kalmasına izin vermeye karar verir. Tufan geçer ve kardeşlerin hepsi dünyayı doldurmak için farklı bölgelere giderler, ancak Yafet ve Yonah Cennet'i aramak istediklerine karar verirler. Nuh, Âdem'in asasını Yafet'e vererek onların yolculuğunu kutsar. Dizinin daha küçük kadrolarında genellikle Kabil'i canlandıran aktör aynı zamanda Yafet'i de canlandırır. ⓘ