Eczacılık
 | |
| Meslek | |
|---|---|
| İsimler | Eczacı, Kimyager, Eczacılık Doktoru, Drugist, Apothecary veya sadece Doktor |
Meslek türü | Profesyonel |
Faaliyet sektörleri | Sağlık hizmetleri, sağlık bilimleri, kimya bilimleri |
| Açıklama | |
Gerekli eğitim | Eczacılık Doktoru, Eczacılık Yüksek Lisansı, Eczacılık Lisansı, Eczacılık Diploması |
İlgili işler | Doktor, eczane teknisyeni, toksikolog, kimyager, eczane asistanı, diğer tıbbi uzmanlar |
Eczacılık, tıp bilimi ile kimyayı birbirine bağlayan klinik sağlık bilimidir ve ilaçların ve uyuşturucuların keşfi, üretimi, imhası, güvenli ve etkili kullanımı ve kontrolü ile görevlidir. Eczacılık uygulaması, ilaçlar, etki mekanizmaları, yan etkileri, etkileşimleri, hareketlilikleri ve toksisiteleri hakkında mükemmel bilgi sahibi olmayı gerektirir. Aynı zamanda, tedavi bilgisi ve patolojik sürecin anlaşılmasını gerektirir. Eczacıların klinik eczacılar gibi bazı uzmanlık alanları, fiziksel ve laboratuvar verilerinin elde edilmesi ve değerlendirilmesi gibi başka beceriler de gerektirir. ⓘ
Eczacılık uygulamalarının kapsamı, ilaçların bir araya getirilmesi ve dağıtılması gibi daha geleneksel rollerin yanı sıra klinik hizmetler, ilaçların güvenlik ve etkinlik açısından gözden geçirilmesi ve ilaç bilgisi sağlanması gibi sağlık hizmetleriyle ilgili daha modern hizmetleri de içerir. Bu nedenle eczacılar ilaç tedavisi konusunda uzmandır ve hastaların yararına ilaç kullanımını optimize eden birincil sağlık profesyonelleridir. ⓘ
Eczacılığın (ilk anlamda) uygulandığı bir kuruluşa eczane (bu terim Amerika Birleşik Devletleri'nde daha yaygındır) veya kimyager (eczane de kullanılmasına rağmen Büyük Britanya'da daha yaygındır) denir. Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada'da eczaneler genellikle ilaçların yanı sıra şekerleme, kozmetik, ofis malzemeleri, oyuncaklar, saç bakım ürünleri ve dergiler gibi çeşitli ürünler ve bazen de içecek ve yiyecek satmaktadır. ⓘ
Bitkisel ve kimyasal içeriklerin araştırılmasında, eczacıların çalışmaları, bilimsel yöntemin formüle edilmesinden önce, modern kimya ve farmakoloji bilimlerinin bir öncüsü olarak kabul edilebilir. ⓘ
Disiplinler
Eczacılık alanı genel olarak üç ana disipline ayrılabilir:
- Eczacılık
- Farmakokinetik
- Tıbbi Kimya ve Farmakognozi
- Eczacılık Uygulamaları ⓘ
Bu disiplinler arasındaki ve biyokimya gibi diğer bilimlerle olan sınırlar her zaman net değildir. Genellikle, çeşitli disiplinlerden (eczacılar ve diğer bilim insanları) işbirliğine dayalı ekipler, hasta bakımı için yeni terapötiklerin ve yöntemlerin tanıtılması için birlikte çalışır. Ancak eczacılık, tipik haliyle bir temel veya biyomedikal bilim değildir. Tıbbi kimya da farmakoloji, organik kimya ve kimyasal biyolojiyi birleştiren sentetik kimyanın ayrı bir dalıdır. ⓘ
Farmakoloji bazen eczacılığın dördüncü disiplini olarak kabul edilir. Farmakoloji eczacılık çalışmaları için gerekli olsa da eczacılığa özgü değildir. Her iki disiplin de birbirinden farklıdır. Hem eczacılık (hasta odaklı) hem de farmakoloji (bilimsel yöntem gerektiren bir biyomedikal bilim) yapmak isteyenler, her iki disipline özgü ayrı eğitim ve dereceler alırlar. ⓘ
Farmakoinformatik, verimlilik ve güvenlik ile sistematik ilaç keşfi ve geliştirilmesi için bir başka yeni disiplin olarak kabul edilir. ⓘ
Farmakogenomik, hastaların klinik tepkilerini, alerjilerini ve ilaç metabolizmasını etkileyen genetik bağlantılı varyantların incelenmesidir. ⓘ
Profesyoneller
Dünya Sağlık Örgütü, dünya çapında en az 2,6 milyon eczacı ve diğer eczacılık personelleri olduğunu tahmin etmektedir. bağlantı=|küçükresim ⓘ
Eczacılar
Eczacılar, ilaçların kaliteli kullanımı yoluyla hastalar için en uygun sağlık sonuçlarını sağlamak amacıyla çeşitli roller üstlenen, uzmanlaşmış eğitim ve öğretime sahip sağlık erbaplarıdır. Eczacılar, çalıştıkları eczanenin sahibi olarak küçük işletme sahibi de olabilirler. Eczacılar belirli bir ilacın etki şeklini, metabolizmasını ve insan vücudu üzerindeki fizyolojik etkilerini ayrıntılı olarak bildikleri için, her bir hastanın ilaç tedavisinin optimizasyonunda önemli rol oynarlar. ⓘ
Eczacılar uluslarası alanda, Uluslararası Eczacılık Federasyonu (FIP) tarafından temsil edilmektedirler. Ulusal düzeyde ise Birleşik Krallık'taki Royal Pharmaceutical Society, Pharmacy Guild of Australia (PSA), Canadian Pharmacists Association (CPhA), Indian Pharmacist Association (IPA), Pakistan Pharmacists Association (PPA), American Pharmacists Association (APhA) ve Türk Eczacıları Birliği (TEB) gibi topluluklar tarafından temsil edilmektedirler. Bazı durumlarda, temsilci kurum aynı zamanda mesleğin düzenlenmesi ve etiğinden sorumlu olan kayıt organıdır. ⓘ
Amerika Birleşik Devletleri'nde, Eczacılık Uzmanlıkları Kurulu tarafından tanınan eczacılık uygulamaları uzmanlıkları şunları içerir: kardiyovasküler, bulaşıcı hastalıklar, onkoloji, farmakoterapi, nükleer tıp, beslenme ve psikiyatri. Geriatrik Eczacılık Sertifikasyon Komisyonu, eczacıları geriatrik eczacılık uygulamaları konusunda sertifikalandırmaktadır. Amerikan Uygulamalı Toksikoloji Kurulu, eczacıları ve diğer tıp uzmanlarını uygulamalı toksikoloji konusunda onaylar. Türkiye'de ise Eczacılıkta Uzmanlık Kurulu tarafından tanınan uzmanlık dalları şunlardır: klinik eczacılık ve fitoterapi. ⓘ
Bazı durumlarda, temsilci kurum aynı zamanda mesleğin düzenlenmesi ve etik kurallarından sorumlu olan tescil kurumudur. ⓘ
Eczane destek personeli
Eczane teknisyenleri
Eczane teknisyenleri, hastalara reçeteli ilaçları ve diğer tıbbi cihazları dağıtmak ve bunların kullanımıyla ilgili talimatlar vermek dahil olmak üzere eczane ile ilgili çeşitli işlevleri yerine getirerek eczacıların ve diğer sağlık profesyonellerinin çalışmalarını destekler. Doğru ilaçların sağlandığından ve ödemenin alındığından emin olmak için ilaç ofisleri ve sigorta şirketleri ile reçete taleplerini gözden geçirmek gibi farmasötik uygulamada idari görevleri de yerine getirebilirler. Genellikle ülkelerdeki mevzuatlar, eczane teknisyenlerinin faaliyetlerinin bir eczacı tarafından denetlenmesini gerektirir. Eczane teknisyenlerinin çoğu serbest eczanelerde çalışmaktadır. Hastane eczanelerinde eczane teknisyenleri diğer kıdemli eczane teknisyenleri tarafından yönetilebilir. Birleşik Krallık'ta, hastane eczanelerinde teknisyenlerin rolü artmış ve eczane departmanını ve eczacılık uygulamalarındaki uzmanlık alanlarını yönetme sorumluluğu onlara devredilmiştir ve bu sayede eczacılara, ilaç danışmanları olarak hastalara ve araştırmalara daha fazla zaman harcayarak uzmanlık alanlarında uzmanlaşmaları için zaman tanınmıştır. Eczane teknisyenleri, Genel Eczacılık Konseyi'ne (GPhC) kayıtlıdır. GPhC, eczacıların, eczane teknisyenlerinin ve eczane binalarının düzenleyicisidir. ⓘ
ABD'de eczane teknisyenleri görevlerini eczacıların gözetiminde gerçekleştirmektedir. Gözetim altında, çoğu ilaç verme, birleştirme ve diğer görevleri yerine getirebilmelerine rağmen, genellikle hastalara ilaçlarının doğru kullanımı konusunda danışmanlık rolünü yerine getirmelerine izin verilmez. Bazı eyaletlerde yasal olarak zorunlu eczacı-eczane teknisyeni oranı vardır. ⓘ
Dağıtım asistanları
Dağıtım görevlilerine genel olarak "distrübütör" olarak atıfta bulunulur ve yerel eczanelerde büyük ölçüde bir eczane teknisyeniyle aynı görevleri yerine getirirler. Eczacıların gözetimi altında çalışırlar ve hastalara sağlanmak üzere ilaçların hazırlanmasında (dağıtma ve etiketleme) yer alırlar. ⓘ
Sağlık asistanları/ilaç sayacı asistanları
Birleşik Krallık'ta bu personel grubu belirli ilaçları (sadece eczanelerde ve genel satış listesindeki ilaçlar dahil) reçetesiz satabilir. Hastalara verilmek üzere sadece reçeteyle satılan ilaçları hazırlayamazlar. ⓘ
Eğitim gereklilikleri
Öğrencinin pratik yapmak istediği ulusal yargı yetkisine göre farklı eğitim gereklilikleri vardır. ⓘ
Ülkelerdeki eğitim mevzuatlarına göre çeşitli eğitim yöntemleri olabilir. ⓘ
Birleşik Devletler
Amerika Birleşik Devletleri'nde, genel eczacı bir Eczacılık Doktoru Derecesi (Pharm.D.) elde edecektir. Eczacılık Doktorası, iki yıl eczacılık öncesi dersleri ve dört yıl mesleki çalışmaları içeren en az altı yılda tamamlanabilir. Eczacılık okulundan mezun olduktan sonra, öğrencinin bir veya iki yıllık bir ihtisas programını tamamlaması şiddetle tavsiye edilir; bu program, genel veya uzman bir eczacı olmak için bağımsız olarak dışarı çıkmadan önce öğrenciye değerli bir deneyim sağlar. ⓘ
Pharm.D. için belirlenen müfredat en az 208 kredi saatinden oluşmaktadır. Bu 208 kredi saatinin 68'i transfer edilen kredi saatidir ve kalan 140 kredi saati meslek okulunda tamamlanır. Öğrencilerin eczacılık okulu süreci boyunca geçmeleri gereken bir dizi gerekli standart test vardır. Amerika Birleşik Devletleri'nde eczacılık okuluna girmek için yapılan standart teste Eczacılık Koleji Kabul Testi (PCAT) adı verilir. Bir öğrencinin eczacılık okulundaki üçüncü mesleki yılında, Eczacılık Müfredat Çıktıları Değerlendirmesini (PCOA) geçmesi gerekmektedir. Meslek okulunun dördüncü yılından sonra Pharm.D. derecesi alındığında, öğrenci profesyonel bir eczacı olarak çalışmak için Kuzey Amerika Eczacı Lisans Sınavına (NAPLEX) ve Çok Eyaletli Eczacılık İçtihat Sınavına (MPJE) girmeye hak kazanır. ⓘ
Tarihçe
Tıbbi maddelerin bilinen en eski derlemesi, MÖ 6. yüzyılda Sushruta'ya atfedilen bir Hint Ayurveda incelemesi olan Sushruta Samhita'dır. Ancak günümüze ulaşan en eski metin MS 3. veya 4. yüzyıla aittir. ⓘ
Birçok Sümer (MÖ 4. binyıl - MÖ 2. binyılın başları) çivi yazılı kil tabletler ilaç reçetelerini kaydetmektedir. ⓘ
Eski Mısır farmakolojik bilgisi, MÖ 1550 tarihli Ebers Papirüsü ve MÖ 16. yüzyıla ait Edwin Smith Papirüsü gibi çeşitli papirüslerde kaydedilmiştir. ⓘ
Antik Yunan'da, Carystuslu Diocles (MÖ 4. yüzyıl) bitkilerin tıbbi özelliklerini inceleyen birkaç kişiden biriydi. Bu konuda çeşitli incelemeler yazmıştır. Yunan hekim Pedanius Dioscorides, MS 1. yüzyılda kendi anadili olan Yunanca Περί ύλης ιατρικής dilinde beş ciltlik bir kitap yazmasıyla ünlüdür. Latince çevirisi De Materia Medica (Tıbbi maddeler hakkında) birçok ortaçağ metninin temeli olarak kullanılmış ve İslam Altın Çağı boyunca, bilgilerini daha önceki Yunan Bizans tıbbından alan birçok Orta Doğulu bilim insanı tarafından üzerine inşa edilmiştir. ⓘ
Çin'de eczacılık en azından bilinen en eski Çin el kitabı olan ve MS 1. yüzyıla tarihlenen Shennong Bencao Jing'e (İlahi Çiftçinin Ot-Kök Klasiği) kadar uzanmaktadır. Han hanedanlığı döneminde derlenmiş ve efsanevi Shennong'a atfedilmiştir. Daha önceki literatür, M.Ö. 168 yılında mühürlenen Mawangdui'de bulunan "52 Hastalık için Reçeteler" el yazması ile örneklendirilen belirli hastalıklar için reçete listelerini içeriyordu. ⓘ
Japonya'da, Asuka döneminin sonunda (538-710) ve Nara döneminin başlarında (710-794), modern eczacılarınkine benzer rolleri yerine getiren erkeklere büyük saygı duyuluyordu. Eczacıların toplumdaki yeri Taihō Kanunu'nda (701) açıkça tanımlanmış ve Yōrō Kanunu'nda (718) yeniden belirtilmiştir. Heian öncesi İmparatorluk sarayında rütbeli pozisyonlar oluşturulmuş ve bu örgütsel yapı Meiji Restorasyonuna (1868) kadar büyük ölçüde bozulmadan kalmıştır. Bu son derece istikrarlı hiyerarşide, eczacılar ve hatta eczacı asistanları, hekimler ve akupunkturcular gibi sağlıkla ilgili alanlarda diğerlerinden daha üstün bir statüye sahipti. İmparatorluk hanesinde eczacı, İmparatorun iki kişisel hekiminin bile üstünde yer alıyordu. ⓘ
Türkiye'de Kuşadası yakınlarındaki Efes'te Arcadian Yolu'nda bir doktorun karşısında üçayaklı, havanlı ve tokmaklı bir eczane dükkânı için taştan bir tabela bulunmaktadır. Bugünkü Efes'in tarihi MÖ 400'lere kadar uzanmaktadır ve dünyanın yedi harikasından biri olan Artemis Tapınağı'nın bulunduğu yerdir. ⓘ
Bağdat'ta ilk eczaneler veya ilaç depoları 754 yılında, İslam Altın Çağı sırasında Abbasi Halifeliği altında kurulmuştur. 9. yüzyıla gelindiğinde bu eczaneler devlet tarafından denetlenir hale gelmiştir. ⓘ
Orta Doğu'da botanik ve kimya alanında kaydedilen ilerlemeler, Orta Çağ İslam'ında tıbbın farmakolojiyi büyük ölçüde geliştirmesine yol açmıştır. Örneğin Muhammed ibn Zekeriya Râzi (Rhazes) (865-915) kimyasal bileşiklerin tıbbi kullanımını teşvik etmek için harekete geçmiştir. Ebu'l-Kasım ez-Zehravi (Abulcasis) (936-1013) süblimasyon ve damıtma yoluyla ilaç hazırlanmasına öncülük etmiştir. Liber servitoris adlı eseri, okuyucuya tarifler sunması ve o zamanlar genellikle kullanılan karmaşık ilaçların bileşimi olan 'basitlerin' nasıl hazırlanacağını açıklaması bakımından özellikle ilgi çekicidir. Sabur İbn Sehl (ö. 869) ise bulgularını bir farmakopeye kaydeden ilk hekimdir ve hastalıklar için çok çeşitli ilaçları ve çareleri tarif eder. El-Biruni (973-1050) farmakoloji üzerine en değerli İslami eserlerden biri olan Kitab al-Saydalah'ı (İlaçlar Kitabı) yazmış, burada ilaçların özelliklerini ayrıntılı olarak açıklamış ve eczacılığın rolü ile eczacının işlev ve görevlerini ana hatlarıyla belirtmiştir. İbn Sina da en az 700 preparatı, bunların özelliklerini, etki biçimlerini ve endikasyonlarını tanımlamıştır. Hatta The Canon of Medicine'de basit ilaçlara tam bir cilt ayırmıştır. Bağdat ve Kahireli el-Maridini ve İbnü'l-Vafid'in (1008-1074) eserleri de büyük etki yaratmış, her ikisi de Latince olarak elliden fazla kez basılmış, genç 'Mesue' tarafından De Medicinis universalibus et particularibus ve 'Abenguefit' tarafından Medicamentis simplicibus olarak yayınlanmıştır. Abano'lu Peter (1250-1316) el-Maridini'nin eserini De Veneris başlığı altında tercüme etmiş ve ona bir ek yapmıştır. Al-Muwaffaq'ın bu alandaki katkıları da öncü niteliktedir. 10. yüzyılda yaşamış olan Al-Muwaffaq, diğerlerinin yanı sıra arsenik oksidi tanımlayan ve silisik asitle tanışan The foundations of the true properties of Remedies'i yazmıştır. Sodyum karbonat ve potasyum karbonat arasında net bir ayrım yapmış ve bakır bileşiklerinin, özellikle de bakır vitriolün ve ayrıca kurşun bileşiklerinin zehirli doğasına dikkat çekmiştir. Ayrıca içmek için deniz suyunun damıtılmasını da tarif etmiştir. ⓘ
Avrupa'da eczane benzeri dükkanlar 12. yüzyılda ortaya çıkmaya başladı. İmparator Frederic II, 1240 yılında hekimlik ve eczacılık mesleklerinin ayrıldığı bir kararname yayınladı. ⓘ
Avrupa'da ortaçağdan beri faaliyette olan eczaneler var. İtalya'nın Floransa kentinde, eski Santa Maria Novella eczanesindeki müzenin müdürü, buradaki eczanenin 1221 yılına kadar uzandığını söylüyor. Dubrovnik'te (Hırvatistan), ilk olarak 1317 yılında açılan bir eczane Fransisken manastırının içinde yer almaktadır: Avrupa'da halen faaliyet gösteren en eski eczane burasıdır. Tallinn'in (Estonya) Belediye Binası Meydanı'nda en az 1422 yılından kalma bir eczane bulunmaktadır. Puigcerdà'ya yakın bir Katalan yerleşim bölgesi olan Llívia'da bulunan ortaçağdan kalma Esteve Eczanesi bir müzedir: bina 15. yüzyıldan kalmadır ve müzede 16. ve 17. yüzyıllardan kalma albarellolar, eski reçete kitapları ve antika ilaçlar bulunmaktadır. ⓘ
Uygulama alanları
Eczacılar, serbest eczaneler, hastaneler, klinikler, uzun süreli bakım tesisleri, psikiyatri hastaneleri ve düzenleyici kurumlar dahil olmak üzere çeşitli alanlarda çalışmaktadır. Eczacıların kendileri de tıbbi bir uzmanlık alanında uzmanlığa sahip olabilirler. ⓘ
Toplum eczacılığı
Eczane (Avustralya, Yeni Zelanda ve Britanya Adaları'nda kimyager; Kuzey Amerika'da eczane; endüstri terminolojisinde perakende eczane veya tarihsel olarak eczacı olarak da bilinir) çoğu eczacının eczacılık mesleğini icra ettiği yerdir. Mesleğin ikileminin var olduğu yer toplum eczaneleridir; aynı zamanda perakendeci olan sağlık profesyonelleri. ⓘ
Halk eczaneleri genellikle ilaçların depolandığı ve dağıtıldığı bir dispanser ile bir perakende satış mağazasından oluşur. Şerif Kaf al-Ghazal'a göre, ilk eczanelerin açılışı MS 754 yılında Bağdat'ta Müslüman eczacılar tarafından kaydedilmiştir. ⓘ
Hastane eczanesi
Hastanelerdeki eczaneler, toplum eczanelerinden önemli ölçüde farklılık gösterir. Hastane eczanelerindeki bazı eczacıların daha karmaşık klinik ilaç yönetimi sorunları olabilir ve toplum eczanelerindeki eczacıların genellikle daha karmaşık iş ve müşteri ilişkileri sorunları vardır. ⓘ
Spesifik endikasyonlar, tedavi rejimlerinin etkinliği, ilaçların güvenliği (yani ilaç etkileşimleri) ve hasta uyumu sorunları (hastanede ve evde) dahil olmak üzere ilaçların karmaşıklığı nedeniyle, hastanelerde çalışan birçok eczacı, eczacılık okulundan sonra eczacılık uygulama ihtisası yoluyla daha fazla eğitim ve öğretim alır, bazen bunu belirli bir alanda başka bir ihtisas izler. Bu eczacılar genellikle klinik eczacılar olarak adlandırılır ve genellikle eczacılığın çeşitli disiplinlerinde uzmanlaşırlar. ⓘ
Örneğin, hematoloji/onkoloji, HIV/AIDS, enfeksiyon hastalıkları, kritik bakım, acil tıp, toksikoloji, nükleer eczacılık, ağrı yönetimi, psikiyatri, anti-pıhtılaşma klinikleri, bitkisel ilaçlar, nöroloji/epilepsi yönetimi, pediatri, yenidoğan eczacıları ve daha birçok alanda uzmanlaşmış eczacılar vardır. ⓘ
Hastane eczaneleri genellikle hastane binaları içinde bulunabilir. Hastane eczanelerinde genellikle, daha özel ilaçlar da dahil olmak üzere, toplum ortamında mümkün olandan daha geniş bir ilaç yelpazesi bulunur. Hastane ilaçlarının çoğu birim doz veya tek doz ilaçtır. Hastane eczacıları ve eğitimli eczane teknisyenleri, total parenteral beslenme (TPN) dahil olmak üzere hastalar için steril ürünler hazırlar ve diğer ilaçlar intravenöz olarak verilir. Bu, yeterli personel eğitimi, ürünlerin kalite güvencesi ve yeterli tesis gerektiren karmaşık bir süreçtir. ⓘ
Birçok hastane eczanesi, yüksek riskli preparatları ve diğer bazı bileşim işlevlerini bileşim konusunda uzmanlaşmış şirketlere yaptırmaya karar vermiştir. İlaçların ve ilaçla ilgili teknolojinin yüksek maliyeti ve ilaçların ve eczacılık hizmetlerinin hasta bakım sonuçları ve hasta güvenliği üzerindeki potansiyel etkisi, hastane eczanelerinin mümkün olan en üst düzeyde performans göstermesini gerektirmektedir. ⓘ
Klinik eczacılık
Eczacılar, ilaç kullanımını optimize eden ve sağlık, zindelik ve hastalıkların önlenmesini teşvik eden doğrudan hasta bakım hizmetleri sağlar. Klinik eczacılar tüm sağlık hizmetleri ortamlarında hastalarla ilgilenir, ancak klinik eczacılık hareketi başlangıçta hastaneler ve kliniklerde başlamıştır. Klinik eczacılar, farmasötik bakımı iyileştirmek için genellikle doktorlar ve diğer sağlık uzmanları ile işbirliği yaparlar. Klinik eczacılar artık hasta bakımına yönelik disiplinler arası yaklaşımın ayrılmaz bir parçasıdır. Genellikle ilaç seçimi için hasta bakım vizitlerine katılırlar. Birleşik Krallık'ta klinik eczacılar, Bağımsız Reçete Yazıcısı olmak için tıbbi olmayan reçete yazma kursunu tamamladıktan sonra NHS veya özel olarak hastalar için bazı ilaçları reçete edebilirler. ⓘ
Klinik eczacının rolü, hastaya özgü sorunlar için kapsamlı bir ilaç tedavisi planı oluşturmayı, tedavinin hedeflerini belirlemeyi ve hastaya dağıtılmadan ve uygulanmadan önce reçete edilen tüm ilaçları gözden geçirmeyi içerir. Gözden geçirme süreci genellikle ilaç tedavisinin uygunluğunun (örn. ilaç seçimi, dozu, yolu, sıklığı ve tedavi süresi) ve etkinliğinin değerlendirilmesini içerir. Araştırmalar, eczacı liderliğindeki stratejilerin ilaç kullanımıyla ilgili hataları azalttığını göstermektedir. Eczacı, bir ilaç tedavisi planı tasarlarken ve başlatırken potansiyel ilaç etkileşimlerini, advers ilaç reaksiyonlarını ve hastanın ilaç alerjilerini de göz önünde bulundurmalıdır. ⓘ
Ayaktan bakım eczanesi
Modern klinik eczacılığın ortaya çıkışından bu yana, ayaktan bakım eczacılığı uygulaması benzersiz bir eczacılık uygulama ortamı olarak ortaya çıkmıştır. Ayaktan bakım eczacılığı, temel olarak bir eczacının bir klinikte sağladığı farmakoterapi hizmetlerine dayanmaktadır. Bu ortamdaki eczacılar genellikle ilaç dağıtımı yapmazlar, bunun yerine kronik hastalık durumlarını yönetmek için hastaları ofis ziyaretlerinde görürler. ⓘ
ABD federal sağlık sisteminde (VA, Indian Health Service ve NIH dahil) ayakta tedavi eczacılarına tam bağımsız reçete yazma yetkisi verilmiştir. Kuzey Carolina ve New Mexico gibi bazı eyaletlerde, bu eczacı klinisyenlere ortak reçete yazma ve tanı koyma yetkisi verilmiştir. 2011 yılında Eczacılık Uzmanlıkları Kurulu, ayakta tedavi eczacılığı uygulamasını ayrı bir kurul sertifikası olarak onaylamıştır. Ayaktan bakım eczacılığı uzmanlık sertifikasyon sınavını geçen eczacıların resmi unvanı Board Certified Ambulatory Care Pharmacist olacak ve bu eczacılar BCACP baş harflerini taşıyacaklardır. ⓘ
Bileşik eczane/endüstriyel eczane
Bileşim, ilaçların jenerik reçete standardından farklı formlarda hazırlanmasını içerir. Bu, gücün, bileşenlerin veya dozaj formunun değiştirilmesini içerebilir. Bileşim, alerji veya yutma güçlüğü gibi nedenlerle ilacı standart formunda alamayan hastalar için özel ilaçlar oluşturmanın bir yoludur. Bileşim, bu hastaların ihtiyaç duydukları reçeteleri düzgün bir şekilde alabilmeleri için gereklidir. ⓘ
Bileşik oluşturmanın bir alanı da ilaçları yeni dozaj formlarında hazırlamaktır. Örneğin, bir ilaç üreticisi bir ilacı yalnızca tablet olarak sunuyorsa, bir bileşik eczacı ilacı içeren ilaçlı bir lolipop yapabilir. Tableti yutmakta zorluk çeken hastalar bunun yerine ilaçlı lolipopu emmeyi tercih edebilirler. ⓘ
Bir başka bileşim şekli de, doktor, doktor asistanı, pratisyen hemşire veya klinik eczacı pratisyen tarafından belirtilen istenen ilaç miktarını elde etmek için farklı güçlerde (g, mg, mcg) kapsül veya tabletlerin karıştırılmasıdır. Bu tür bileşik eczaneler toplum eczanelerinde veya hastane eczanelerinde ya da evde uygulama terapisinde bulunur. ⓘ
Bileşik eczaneler bileşik eczacılıkta uzmanlaşmıştır, ancak birçoğu aynı zamanda hastaların serbest eczanelerden temin edebilecekleri bileşik olmayan ilaçları da dağıtır. ⓘ
Danışman eczane
Danışman eczacılık uygulaması, gerçek ilaç dağıtımından ziyade ilaç rejiminin gözden geçirilmesine (yani "bilişsel hizmetler") odaklanır. Danışman eczacılar genellikle huzurevlerinde çalışırlar, ancak diğer kurumlara ve kurumsal olmayan ortamlara giderek daha fazla dallanmaktadırlar. Geleneksel olarak danışman eczacılar genellikle bağımsız işletme sahipleridir, ancak Amerika Birleşik Devletleri'nde artık çoğu Omnicare, Kindred Healthcare veya PharMerica gibi büyük bir eczane yönetim şirketi için çalışmaktadır. Bu eğilim, danışman eczacıların doğrudan hastalarla çalışmaya başlamasıyla yavaş yavaş tersine dönüyor olabilir, çünkü birçok yaşlı insan artık çok sayıda ilaç kullanıyor ancak kurumsal ortamların dışında yaşamaya devam ediyor. Bazı serbest eczaneler danışman eczacı istihdam etmekte ve/veya danışmanlık hizmeti vermektedir. ⓘ
Danışman eczacılığın ana prensibi Hepler ve Strand tarafından 1990 yılında geliştirilmiştir. ⓘ
Veteriner eczacılığı
Bazen hayvan eczaneleri olarak da adlandırılan veteriner eczaneleri, hastane eczanesi, perakende eczane veya posta siparişi eczanesi kategorisine girebilir. Veteriner eczaneleri, hayvanların ilaç ihtiyaçlarını karşılamak için farklı çeşitlerde ve farklı güçlerde ilaç stoklar. Hayvanların ihtiyaçları ve veterinerlik tıbbına ilişkin düzenlemeler genellikle insanlarla ilgili olanlardan çok farklı olduğundan, bazı yargı bölgelerinde veteriner eczaneleri normal eczanelerden ayrı tutulabilir. ⓘ
Nükleer eczane
Nükleer eczacılık, tanısal testler ve belirli hastalıkların tedavisi için radyoaktif materyallerin hazırlanmasına odaklanır. Nükleer eczacılar radyoaktif maddelerin kullanımına özel ek eğitimden geçerler ve toplum ve hastane eczanelerinin aksine, nükleer eczacılar tipik olarak hastalarla doğrudan etkileşime girmezler. ⓘ
Askeri eczacılık
Askeri eczacılık sivil uygulamalardan farklı bir çalışma ortamıdır çünkü askeri eczane teknisyenleri ilaç siparişlerini değerlendirme, ilaç siparişlerini hazırlama ve ilaçları dağıtma gibi görevleri yerine getirirler. Bu görevlerin lisanslı bir eczacı tarafından yerine getirilmesi gerektiğinden, sivil eczanelerde bu durum yasadışıdır. ABD ordusunda, teknisyenlerin hastalara danışmanlık yapmasını veya hastalara dağıtımdan önce son ilaç kontrolünü yapmasını (bu görevlerden tek başına sorumlu bir eczacı yerine) engelleyen eyalet yasaları geçerli değildir. ⓘ
Eczane bilişimi
Eczane enformatiği, eczacılık uygulama bilimi ile uygulamalı enformasyon biliminin birleşimidir. Eczane bilişimcileri eczacılığın birçok uygulama alanında çalışırlar, ancak bilgi teknolojisi departmanlarında veya sağlık bilgi teknolojisi tedarikçisi şirketlerde de çalışabilirler. Bir uygulama alanı ve uzmanlık alanı olarak eczane bilişimi, büyük ulusal ve uluslararası hasta bilgi projelerinin ve sağlık sistemi birlikte çalışabilirlik hedeflerinin ihtiyaçlarını karşılamak için hızla büyümektedir. Bu alandaki eczacılar, ilaç yönetim sistemi geliştirme, uygulama ve optimizasyon çalışmalarına katılmak üzere eğitilmektedir. ⓘ
Uzman eczacılık
Özel eczaneler kanser, hepatit ve romatoid artrit gibi kronik ve karmaşık hastalık durumlarında kullanılan yüksek maliyetli enjekte edilebilir, oral, infüze veya inhale ilaçları tedarik eder. Herhangi bir yaygın ilaç için reçetelerin getirilip doldurulabildiği geleneksel bir toplum eczanesinden farklı olarak, özel eczaneler uygun şekilde saklanması, uygulanması, dikkatle izlenmesi ve klinik olarak yönetilmesi gereken yeni ilaçlar taşır. Özel eczaneler bu ilaçları tedarik etmenin yanı sıra laboratuvar takibi, bağlılık danışmanlığı sağlar ve hastalara pahalı özel ilaçlarını alabilmeleri için gereken maliyet düşürme stratejileri konusunda yardımcı olur. ABD'de, 2013 yılında FDA tarafından yeni onaylanan 28 ilaçtan 19'unun özel ilaç olmasıyla, şu anda ilaç endüstrisinin en hızlı büyüyen sektörüdür. ⓘ
Bu özel hasta popülasyonlarını düzgün bir şekilde yönetebilecek klinisyenlere olan talep nedeniyle, Özel Eczacılık Sertifikasyon Kurulu, özel eczacıları sertifikalandırmak için yeni bir sertifika sınavı geliştirmiştir. 100 soruluk bilgisayarlı çoktan seçmeli sınavın yanı sıra, eczacıların son üç yıl içinde 3.000 saatlik uzman eczacılık uygulamasını ve son iki yıl içinde 30 saatlik uzman eczacı sürekli eğitimini tamamlamaları gerekmektedir. ⓘ
Eczacılık bilimleri
Farmasötik bilimler, ilaçların tasarımı, üretimi, etkisi, dağıtımı ve sınıflandırılması ile ilgili bir grup disiplinler arası çalışma alanıdır. Kimya (inorganik, fiziksel, biyokimyasal ve analitik), biyoloji (anatomi, fizyoloji, biyokimya, hücre biyolojisi ve moleküler biyoloji), epidemiyoloji, istatistik, kemometri, matematik, fizik ve kimya mühendisliğinden elde edilen bilgileri uygularlar. ⓘ
Farmasötik bilimler ayrıca dört ana dal ile çeşitli spesifik uzmanlık alanlarına ayrılmıştır:
- Farmakoloji: ilaçların insanlar üzerindeki biyokimyasal ve fizyolojik etkilerinin incelenmesi.
- Farmakodinamik: ilaçların reseptörleri ile hücresel ve moleküler etkileşimlerinin incelenmesi. Basitçe "İlacın vücuda ne yaptığı"
- Farmakokinetik: vücuttaki çeşitli bölgelerdeki ilaç konsantrasyonunu kontrol eden faktörlerin incelenmesi. Basitçe "Vücudun ilaca ne yaptığı"
- Farmasötik toksikoloji: ilaçların zararlı veya toksik etkilerinin incelenmesi.
- Farmakogenomik: ilaçlar ve organizmalar arasındaki karakteristik etkileşim modellerinin kalıtımının incelenmesi.
- Farmasötik kimya: farmakokinetik ve farmakodinamiği optimize etmek için ilaç tasarımı çalışması ve yeni ilaç moleküllerinin sentezi (Tıbbi Kimya).
- Farmasötik: optimum dağıtım, stabilite, farmakokinetik ve hasta kabulü için ilaç formülasyonunun incelenmesi ve tasarımı.
- Farmakognozi: doğal kaynaklardan elde edilen ilaçların incelenmesi. ⓘ
Yeni keşifler farmasötik bilimleri ilerlettikçe ve genişlettikçe, bu listeye alt uzmanlıklar eklenmeye devam etmektedir. Daha da önemlisi, bilgi ilerledikçe, farmasötik bilimlerin bu uzmanlık alanları arasındaki sınırlar bulanıklaşmaya başlıyor. Birçok temel kavram tüm farmasötik bilimler için ortaktır. Bu ortak temel kavramlar, farmasötik araştırma ve ilaç tedavisinin tüm yönlerine uygulanabilirliklerinin anlaşılmasını sağlar. ⓘ
Farmakosibernetik (farmasötik sibernetik, sibernetik eczacılık ve siber eczacılık olarak da bilinir), hastaların farmasötik bakımını iyileştirmek için bilişim ve internet teknolojilerinin uygulanması ve değerlendirilmesi yoluyla ilaç ve ilaç kullanımını destekleme bilimini tanımlayan gelişmekte olan bir alandır. ⓘ
Toplum ve kültür
Etimoloji
Eczane sözcüğü Eski Fransızca farmacie "müshil etkisi olan gıda veya ilaç formundaki madde" sözcüğünden Ortaçağ Latincesi pharmacia "ilaç" sözcüğünden türetilmiş olup Yunanca pharmakeia (Yunanca: φαρμακεία) "ilaç, zehir, büyü" anlamına gelen pharmakon (φάρμακον) sözcüğünden türetilmiştir (etimolojik olarak pharmakos ile ilişkilidir). ⓘ
Reçete yazma ve dağıtmanın ayrılması
Reçeteleme ve dağıtım ayrımı, dağıtım ayrımı olarak da adlandırılır, tıpta ve eczacılıkta tıbbi reçeteyi sağlayan hekimin reçeteli ilacı sağlayan eczacıdan bağımsız olduğu bir uygulamadır. ⓘ
Batı dünyasında eczacıların hekimlerden ayrılması yüzyıllardır süregelen bir gelenektir. Asya ülkelerinde ise hekimlerin de ilaç temin etmesi gelenekseldir. ⓘ
Günümüzde araştırmacılar ve sağlık politikası analistleri bu gelenekleri ve etkilerini daha derinlemesine ele almışlardır. Ayrılmayı savunanlar ve birleştirmeyi savunanlar, çatışan bakış açılarının her biri için benzer iddialarda bulunmakta, ayrılmanın veya birleştirmenin sağlık sektöründeki çıkar çatışmasını, gereksiz sağlık bakımını azalttığını ve maliyetleri düşürdüğünü, tersinin ise bunlara neden olduğunu söylemektedir. Çeşitli yerlerde yapılan araştırmalar, farklı koşullarda karışık sonuçlar bildirmektedir. ⓘ
Çevresel etkiler
2022 yılında Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü, atık kutularından elde edilen ilaçların kötüye kullanımı, antibiyotiklerin çevresel sistemlere boşaltılmasıyla antimikrobiyal dirençli bakterilerin gelişmesi ve boşa harcanan sağlık kaynaklarından kaynaklanan "ekonomik kayıplar" gibi halk sağlığı risklerini azaltmak amacıyla ilaç şirketlerinin piyasaya sürdükleri kullanılmayan veya son kullanma tarihi geçmiş ilaçları toplayıp imha etmeleri gerektiğini önermiştir. Dünya çapında 258 nehirden alınan su örneklerinin dörtte birinden fazlasında potansiyel olarak zararlı konsantrasyonlarda farmasötik atık tespit edilmiştir. OECD, ilaçların evsel atıklardan ayrı olarak toplanmasını ve "kullanılmayan, son kullanma tarihi yaklaşmış ilaçlar için pazar yerleri ve yeniden dağıtım platformları" kurulmasını tavsiye etmektedir. Bu tür genişletilmiş üretici sorumluluğu programları halihazırda Fransa, İspanya ve Portekiz'de uygulanmaktadır. ⓘ
Eczacılığın geleceği
,_speaks_to_Dr_110228-A-GV060-946.jpg)
Önümüzdeki yıllarda eczacıların sağlık sistemi içinde daha bütüncül bir rol üstlenmeleri beklenmektedir. Sadece ilaç dağıtmak yerine, eczacıların hasta bakım becerileri için giderek daha fazla ücret almaları beklenmektedir. Özellikle İlaç Tedavisi Yönetimi (MTM), eczacıların hastaları için sağlayabilecekleri klinik hizmetleri içerir. Bu hizmetler, bir kişi tarafından alınmakta olan tüm ilaçların (reçeteli, reçetesiz ve bitkisel) kapsamlı bir analizini içerir. Sonuç olarak ilaçların mutabakatı ve hasta eğitimi sağlanarak hastaların sağlık sonuçlarında artış ve sağlık sistemi maliyetlerinde azalma elde edilir. ⓘ
Bu değişim bazı ülkelerde çoktan başlamıştır; örneğin Avustralya'daki eczacılar, kapsamlı Evde İlaç İncelemeleri gerçekleştirdikleri için Avustralya Hükümeti'nden ücret almaktadır. Kanada'da, bazı eyaletlerdeki eczacıların sınırlı reçete yazma hakları vardır (Alberta ve British Columbia'da olduğu gibi) veya ilaç incelemeleri gibi genişletilmiş hizmetler için eyalet hükümetleri tarafından ücretlendirilirler (Ontario'da Medschecks). Birleşik Krallık'ta, ek eğitim alan eczacılar reçete yazma hakkı elde etmektedir ve bunun nedeni eczacılık eğitimidir. Ayrıca ilaç kullanımı incelemeleri için hükümet tarafından kendilerine ödeme yapılmaktadır. İskoçya'da eczacı, İskoçya'da kayıtlı hastaların düzenli kullandıkları ilaçlar için, kontrollü ilaçlar hariç, ilaçların çoğu için, hasta doktorunu göremediğinde, örneğin evden uzakta olduğunda ya da doktoru müsait olmadığında, reçete yazabilir. Amerika Birleşik Devletleri'nde farmasötik bakım veya klinik eczacılık, eczacılık uygulamaları üzerinde gelişen bir etkiye sahip olmuştur. Dahası, Eczacılık Doktoru (Pharm. D.) derecesi artık uygulamaya girmeden önce gereklidir ve bazı eczacılar artık mezun olduktan sonra bir veya iki yıllık uzmanlık veya burs eğitimini tamamlamaktadır. Buna ek olarak, geleneksel olarak öncelikle huzurevlerinde faaliyet gösteren danışman eczacılar, artık "yaşlı bakım eczacılığı" başlığı altında hastalara doğrudan danışmanlık yapmaya başlamıştır. ⓘ
Hasta bakımına ek olarak, eczaneler tıbbi uyum girişimleri için bir odak noktası olacaktır. Eczane temelli entegre girişimlerin kronik hastaların tedaviye uyumunu önemli ölçüde etkilediğini gösteren yeterli kanıt bulunmaktadır. Örneğin, NIH'de yayınlanan bir çalışma, "eczane temelli girişimlerin, kontrol grubuna kıyasla hastaların ilaca bağlılık oranlarını yüzde 2,1 oranında iyileştirdiğini ve doktorların ilaca başlama oranlarını yüzde 38 oranında artırdığını" göstermektedir. ⓘ
Eczacılık dergileri
- Eczacılık Dergileri Listesi ⓘ
Semboller
Eczacılıkla en yaygın olarak ilişkilendirilen semboller havan ve havan tokmağı (Kuzey Amerika) ve daktilo metninde genellikle "Rx" olarak yazılan ℞ (tıbbi reçete) karakteri; Fransa, Arjantin, Birleşik Krallık, Belçika, İrlanda, İtalya, İspanya ve Hindistan'da yeşil Yunan haçı; genellikle Hollanda'da kullanılan ancak başka yerlerde diğer sembollerle birlikte görülebilen Hygieia Kasesi (sadece). Diğer yaygın semboller arasında logolarında konik ölçüler ve (ABD'de) kadüsler yer alır. Almanya ve Avusturya'da kullanılan kırmızı stilize A harfi (İngilizce "apothecary" kelimesiyle aynı Yunanca kökten gelen Almanca eczane kelimesi Apotheke'den). Gösteri küresi 20. yüzyılın başlarına kadar ABD'de kullanılmıştır; Hollanda'daki Gaper giderek daha nadir görülmektedir. ⓘ
Asklepios'un asası, tıbbın uluslararası kabul görmüş sembolü
yeşil haç (İlk Yardım için AIGA sembolü)
Genellikle animasyonlu bir neon tabelada yaygın olarak kullanılan basit yeşil Yunan haçı
Almanya'da kullanılan kırmızı "A" (Apotheke) işareti
Avusturya'da kullanılan benzer kırmızı "A" işareti
Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada'da kullanılan havan ve havan tokmağı
Eskiden Amerika Birleşik Devletleri'nde kullanılan asılı bir Gösteri küresi
Eskiden Hollanda'da kullanılan Gaper
Tıbbi reçetelerde kullanılan sembol, Latince reçete (al) kelimesinden gelmektedir.
Hygieia Kasesi ⓘ
Temel Eczacılık Bilimleri
- Analitik kimya: İlaçların analizi için elektrokimyasal, spektrofotometrik, kromatografik vb. yöntemlerin uygulanması ve geliştirilmesi
- Biyokimya: Biyokimyasal kinetik, ilaçların metabolizması, klinik biyokimya çalışmaları
- Farmasötik mikrobiyoloji: Sterilite, ilaçlarda mikrobiyal aktiviteler ve analizler, dezenfektanlar ⓘ
Eczacılık Teknolojisi
- Farmasötik teknoloji: İlaçların uygun yolla hastaya verilmesi için ilaç taşıyıcı sistemler geliştirilmesi
- Biyofarmasötik ve Farmakokinetik
- Kozmetoloji
- Radyofarmasi: Nükleer tıp alanında kullanılan ilaçlar
- Farmasötik biyoteknoloji: Biyoteknolojik yöntemlerle ilaç üretimi ⓘ
Eczane destek personelleri