Pegasus
| Pegasus ⓘ | |
|---|---|
 Pegasus'a binen ve Chimera'yı öldüren Bellerophon, Autun, Musée Rolin'den bir Roma mozaiğinin merkezi madalyonu, MS 2. ila 3. yüzyıl. | |
| Mesken | Hippocrene, Helicon Dağı |
| Kişisel bilgiler | |
| Ebeveynler | Poseidon ve Medusa |
| Kardeşler | Chrysaor |
| Yunan Mitolojisi ⓘ |
|---|
 |
| Tanrılar |
|
| Kahramanlar ve kahramanlık |
|
| İlgili |
|
|
|
Pegasus (Yunanca: Πήγασος, çev. Pḗgasos; Latince: Pegasus, Pegasos) efsanevi kanatlı ilahi bir attır ve Yunan mitolojisinde en çok tanınan yaratıklardan biridir. Genellikle saf beyaz olarak tasvir edilir. Onun hakkındaki mitler, Yunan mitleri geliştikçe ve birbirini izleyen tanrı nesilleri boyunca ilerlemeyi yansıttıkça değişir. ⓘ
Arkaik Yunan mitolojisinde Pegasus, kısrak olarak tasvir edildiği dönemde Gorgon Medusa'nın yavrusudur. Daha sonraki mitlerde Pegasus, kahraman Perseus tarafından başı kesilirken ölmek üzere olan Medusa tarafından taya çıkarılmıştır. ⓘ
Klasik Yunan mitolojisinde Olimposlu tanrı Poseidon Pegasus'un babası olarak tanımlanır. Pegasus, Chrysaor'un kardeşi ve Geryon'un amcasıdır. Pegasus, Yunan kahraman Bellerophon tarafından Athena ve Poseidon'un yardımıyla Peirene çeşmesi yakınlarında yakalanmıştır. Pegasus, canavar Chimera'yı yenmek için Bellerophon'un ona binmesine izin verdi ve bu da birçok başka kahramanlıklara yol açtı. Bellerophon daha sonra tanrıların ikamet ettiği Olimpos Dağı'na ulaşmaya çalışırken kanatlı atın sırtından düşmüştür. Bu başarısız girişimden sonra Zeus, Pegasus'u kendi adını taşıyan takımyıldızına dönüştürmüştür. ⓘ
Pegasus, (Yunanca: Πήγασος, Pegasos) Yunan mitolojisi'nde kanatlı at. Deniz tanrısı Poseidon ile yılan saçlı Gorgon Medusa'nın oğlu ve dev Chrysaor'un kardeşi olduğuna inanılır. Ayrıca Zeus'un oğlu Herkül'ün kardeşi olarak da bilinir. ⓘ
Perseus tarafından kafası kesilerek öldürülen Medusa'nın kafasından ya da toprağa sıçrayan kanlarından doğduğu gibi iki değişik söylence bulunur. Rengi tamamen beyazdır ve uçmasına olanak veren iki büyük kanadı vardır. Uçarken havada koşan at gibi görünür. ⓘ
Pegasus doğar doğmaz yeryüzünden ayrılmış ve tanrıların diyarına uçmuştur. Zeus'un yıldırımlarını getirme görevini üstlenmiştir. Helicon Dağında bulunan ve Musalar'a (veya Müzler) ilham verdiği sanılan Hippocrene pınarının Pegasus'un ayağıyla yere vurması sonucu ortaya çıktığına inanılır ve Pegasus "şiirsel ilham" ile özdeşleştirilir. Daha sonraları Bellerophontes tarafından Athena'nın ona verdiği altın dizgin yardımıyla yakalandığı, Kimera ve Amazonlarla olan çarpışmalarında da ona yardım ettiği söylenir. ⓘ
Aşırı hırsın, zararlı olduğunun sembolü olarak gösterilen Bellerophontes Olimpos dağına çıkıp ölümsüzlerin arasına karışmak isteyince onu üzerinden atan Pegasus tek başına Olimpos dağına dönerek eski görevlerine devam etmiştir. Pegasus'un Bellerophon'u üzerinden atmasına sebep olarak Zeus tarafından gönderilen dev bir at sineğinin ısırmasından ürkmesi de söylenceler arasındadır. Daha sonraları kendine eş olarak Euippe (ya da Ocyrrhoe)'yi aldığı ve kanatlı atların soyunu başlattığı söylenir. ⓘ
Kanatlı at Pegasus'un Türk mitolojisindeki adı Tulpar'dır. ⓘ
ⓘ |
Wikimedia Commons'ta Pegasus ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
 | Yunan mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. ⓘ |
Etimoloji
Şair Hesiod, Pegasus adının halk etimolojisini πηγή pēgē 'pınar, kuyu'dan türetilmiş olarak sunar ve "doğduğu yer olan Okeanos'un pegai'sine" atıfta bulunur. ⓘ
İsmin önerilen etimolojisi Luvice pihassas 'yıldırım' ve güney Kilikya'da gök gürültüsü ve şimşekle ilişkili bir hava tanrısının yerel bir Luvi-Hitit adı olan Pihassassi'dir. Bu etimolojinin savunucuları, Hesiod kadar erken bir tarihte bildirilen Pegasus'un Zeus'a yıldırımları getiren kişi olarak rolünü öne sürmektedirler. Bu yorum ilk kez 1952 yılında ortaya atılmış ve yaygın olarak kabul görmüştür, ancak Robin Lane Fox (2009) bu yorumu mantıksız bularak eleştirmiştir. ⓘ
Antik ve Ortaçağ Yunan şiirini Yunan-Kuzey Avrupa diyaloğu bağlamında inceleyen Michael Brown, çalışmalarından Pegasus kelimesinin Kelt-PIE öncesi bir kelime olduğu ve hem Yunan hem de Batı dillerinde listelenen çok sayıda ortak isimden birine dönüşmediği sonucuna varmıştır. Bu kavram, William S. R. Miller'ın, Charles F. G. Osterhaus'un kelimeyi ve Yunanca ve İtalyanca ile ilişkilerini analiz ettiği çalışmasına dayanan "Linguistics and Classical Theology" adlı kitabında daha ayrıntılı olarak tartışılmaktadır. "Pegasus "un "Kiril" ile olan ilişkisi, Phrygian Monikers and the Naming of Greek Pronunciation "Cyrillic or Pene-Orthogyrin" ve Erken Semitik bir yapı olarak "Pegasus" adlı eserlerinde daha ayrıntılı olarak tartışılmaktadır. ⓘ
Yaylar
Eski efsanelere göre, kanatlı atın toynağını toprağa vurduğu her yerde ilham verici bir su kaynağı fışkırırdı. Bu pınarlardan biri de Musaların Helicon Dağı'ndaki Hippocrene ("at pınarı") idi. Antoninus Liberalis, bu pınarın Poseidon'un emriyle, dağın ilham perilerinin şarkılarıyla coşkuyla kabarmasını önlemek için açıldığını öne sürmüştür. Pegasus'la ilişkilendirilen bir başka kaynak da Troezen'deydi. Hesiod, kahraman Bellerophon onu yakaladığında Pegasus'un nasıl huzur içinde bir pınardan su içtiğini anlatır. ⓘ
Yıldırımlar
Hesiod, Pegasus'un Zeus için yıldırımlar taşıdığını yazmıştır. ⓘ
Doğum
Kanatlı aygır ve kardeşi Chrysaor'un, Perseus'un Medusa'yı bulduğu, yeryüzünü çevreleyen, Hesiod'un "Oceanus pınarları" olarak adlandırdığı, Dünya'nın kenarındaki uzak bir yerde doğduklarına dair çeşitli versiyonlar vardır: Bunlardan biri, Perseus'un Medusa'nın başını keserken boynundan akan kandan doğduklarıdır, tıpkı Athena'nın hamile annesini yuttuktan sonra Zeus'un başından doğmasına benzer şekilde. ⓘ
Bir başka versiyonda ise, Perseus Medusa'nın başını kestiğinde, Gorgon'un kanı Medusa'nın üzerine düştüğünde kardeşler topraktan doğmuştur. Bu hikâyenin bir varyasyonuna göre kardeşler Medusa'nın kanı, acısı ve deniz köpüğünün karışımından oluşmuşlardır ve bu da Poseidon'un onların oluşumunda parmağı olduğunu ima etmektedir. ⓘ
Son versiyon, Hesiod'un Uranüs'ün kopmuş cinsel organlarının Kronos tarafından denize atılmasıyla oluşan köpükten Afrodit'in doğuşuna dair anlatısıyla benzerlik gösterir. ⓘ
| Efendimiz Poseidon |
Cronus | Uranüs | Gaïa veya Nyx |
|---|---|---|---|
| Gaïa veya Nyx | |||
| Gaia | Kaos | ||
| Kaos | |||
| Rhea | Uranüs | Gaïa veya Nyx | |
| Gaïa veya Nyx | |||
| Gaia | Kaos | ||
| Kaos | |||
| Baraj Medusa |
Phorcys | Pontus | Eter veya Uranüs |
| Gaia | |||
| Gaia | Kaos | ||
| Kaos | |||
| Çeto | Pontus | Eter veya Uranüs | |
| Gaia | |||
| Gaia | Kaos | ||
| Kaos |
Bellerophon
.jpg)
Pegasus, Chimera'ya karşı savaşında kahraman Bellerophon'a yardım etmiştir. Bellerophon'un Pegasus'u nasıl bulduğuna dair farklı hikâyeler vardır; en yaygın olanı, kahramana Polyeidos tarafından Athena tapınağında uyumasının söylendiği, tanrıçanın gece onu ziyaret ettiği ve ona altın bir dizgin hediye ettiğidir. Ertesi sabah Bellerophon hala dizgini tutarken Pegasus'u Pierian pınarında içerken bulur, onu yakalar ve sonunda evcilleştirir. ⓘ
Perseus
Michaud'un Biographie universelle adlı eserinde Pegasus'un doğduğunda gök gürültüsü ve şimşeğin çıktığı yere uçtuğu anlatılır. Efsanenin bazı versiyonlarına göre Athena onu evcilleştirmiş ve Andromeda'ya yardım etmek için Etiyopya'ya uçan Perseus'a vermiştir. ⓘ
Olimpos
Bellerophon Olimpos'a ulaşmaya çalışırken Pegasus'tan düştükten sonra, Pegasus ve Athena onu terk ederek Zeus'a ait diğer küheylanlarla birlikte ahıra konulduğu ve Zeus'un yıldırımlarını taşıma görevinin verildiği Olimpos'a, maiyetinin diğer üyeleri, hizmetçileri/elçileri/kalkan taşıyıcıları/kalkan hizmetçileri, Astrape ve Bronte ile birlikte gitmişlerdir. ⓘ
Zeus'a yıllarca verdiği sadık hizmetten dolayı Pegasus daha sonra bir takımyıldızına dönüştürülerek onurlandırılmıştır. Katasterizm gününde, Zeus onu bir takımyıldızına dönüştürdüğünde, tek bir tüy Tarsus şehri yakınlarında yeryüzüne düştü. ⓘ
Miras
Hanedanlık armalarında
Pegasus, İngiliz hanedanlık armalarında yaygın bir unsur haline gelmiş ve çoğunlukla bir destekçi veya arma olarak görülmüştür. Pegasiler nadiren de olsa rozetlerin üzerinde de görülebilir. Inner Temple'ın armalarında bir pegasus rampant yer alırken, Richardson ailesinin armalarında nadir bir pegasus sejant tasviri bulunur. ⓘ
İkinci Dünya Savaşı amblemi
Dünya Savaşı sırasında, kanatlı Pegasus'a binmiş savaşçı Bellerophon'un siluet halindeki görüntüsü, 1941 yılında Birleşik Krallık'ın yeni kurulan paraşüt birlikleri tarafından üst kol amblemi olarak benimsenmiştir. ⓘ
Resim açıkça, paraşütçülerin kullandığı taktiklerle aynı şekilde, hava yoluyla savaşa gelen bir savaşçıyı sembolize ediyordu. Kare şeklindeki üst kol amblemi bordo zemin üzerine açık mavi renkte Bellerophon/Pegasus'tan oluşuyordu. Bir kaynağa göre bu amblem, 1. Hava İndirme Tümeni (ve daha sonra genişletilmiş İngiliz Hava İndirme Kuvvetleri) komutanı General Frederick "Boy" Browning'in eşi olan ünlü İngiliz romancı Daphne du Maurier tarafından tasarlanmıştır. İngiliz Ordusu Web Sitesine göre, nişan Mayıs 1942'de ünlü Doğu Anglili ressam Binbaşı Edward Seago tarafından tasarlanmıştır. Rütbe işaretindeki bordo arka plan daha sonra Hava İndirme Kuvvetleri tarafından 1942 Yazında ünlü bordo bereyi benimsediklerinde tekrar kullanılmıştır. Bere, İngiliz hava indirme birlikleri için kullanılan Alman takma adı olan Kırmızı Şeytanlar'ın kökenidir. Günümüz Paraşüt Alayı bordo bere geleneğini devam ettirmektedir. Seçkin Paraşüt Alayı için seçim süreci Pegasus Bölüğü (genellikle "P Bölüğü" olarak kısaltılır) olarak adlandırılır. ⓘ
2015 yılında 16 Hava Taarruz Tugayı'na bağlı birliklerin 15 yıllık bir aradan sonra yeniden Pegasus amblemini kullanacağı açıklanmıştır. ⓘ
5-6 Haziran 1944 gecesi Normandiya çıkarmasının hava indirme safhası sırasında İngiliz 6. Hava İndirme Tümeni, Ouistreham yakınlarındaki Caen Kanalı üzerindeki hayati bir köprünün ele geçirilmesi ve ne pahasına olursa olsun tutulması da dahil olmak üzere, denizden yapılacak saldırı öncesinde tüm kilit hedeflerini ele geçirmiştir. Azimlerinin anısına bu köprü o zamandan beri Pegasus Köprüsü olarak bilinmektedir. ⓘ
Almanya'nın İtalya'yı işgali sırasında Toskana Ulusal Kurtuluş Komitesi'nin amblemi de Pegasus'tu. Kanatlı at halen Toskana bayrağında ve armasında yer almaktadır. ⓘ
Popüler kültürde
Kanatlı at, anında tanınabilir bir kurumsal logo veya ilham kaynağı amblemi sağlamıştır. Ekvador, 26 Nisan 2013 tarihinde Pegaso (İspanyolca'da [peˈɣaso], Pegasus olarak telaffuz edilir) adlı hava durumu uydusunu fırlatmış, ancak uydu Rus uzay enkazı nedeniyle hasar görmüştür. Pegasus Hava Yolları (Türkçe: Pegasus Hava Taşımacılığı A.Ş.), merkezi Pendik, İstanbul, Türkiye'nin Kurtköy bölgesinde bulunan düşük maliyetli bir havayolu şirketidir. Mobil Oil, 1930'larda Magnolia Petroleum Company'ye bağlandığından beri şirket logosu olarak bir Pegasus'a sahiptir. ⓘ
Galeri
Bellerophon, Pegasus ve Athena, Pompeii'den 3. stil fresk, 1. yüzyılın ilk yarısı
Bronz heykelcik (Yunanistan, MÖ altıncı yüzyıl)
Chimera ile savaşan Pegasus'a binmiş Bellerophon, bir Attika kırmızı figürlü pelike'den A yüzü
Bellerophon ve Chimera, Attika dönemine ait kırmızı figürlü bir epinetronun kenarı (bir kadının dokuma yaparken kullandığı uyluk koruyucusu)
Üzerinde Pegasus ve Chimaira tasvirleri bulunan makara (muhtemelen bir kulaklık)
Pegasus, Attika kırmızı figürlü bodur lekythos, MÖ 480-460, Sicilya'dan
Mescid Süleyman, Khūzestān, İran'da kazılan Pegasus (Farsça Pegaz) tasvirli Part dönemi bronz levha
Bellerophon'u Pegasus'a binerken tasvir eden 1914 tarihli bir illüstrasyon ⓘ
