İstismar

İstismar, Türkçeye Arapçadan geçen ve sözlük anlamı olarak iyi niyeti kötüye kullanma, sömürme anlamına gelen bir sözcüktür. ⓘ

İstismar etmek, bir kişinin ya da kişilerin iyi niyetini kötüye kullanarak yararlanmak, bir düşünceyi kötüye kullanarak zarar vermeyi hedeflemek, karşısındakinin kendi rızası olmadan ve iradesini dikkate almadan sömürmek gibi anlamları içerir. İstismarlar her toplumda, her kurumda ve her koşulda mümkündür. Ahlâk kurallarına ters ve çoğunlukla da yasa dışı olarak değerlendirilir. Genelde gücü ya da erki (ekonomik, sosyal, siyasal ya da cinsel) elinde bulunduranların başkalarına yönelik suistimalleri ve keyfî yönelimleri olarak ortaya çıkmaktadır. Burada bireylerin kişisel mahremiyetleri ve temel hak ve özgürlükleri açık bir şekilde ihlal edilmiş olmakta; cinsel istismarlardan tecavüze, zorbalıktan işkenceye kadar uzanan bir yelpazede istismarlar kişilerde ruhsal ve fiziksel bozukluklara ve hatta can kayıplarına neden olmaktadır. ⓘ

Belli başlı istismar biçimlerini şöyle belirtmek mümkündür:

• Fiziksel istismar: Bir kişini rızası olmadan şiddete maruz kalarak fiziksel olarak acı verilmesi;
• Cinsel istismar: Bir kişinin rızası olmadan veya fiziksel ve psikolojik baskıya maruz kalarak cinsel amaçlar için kullanılması;
• Psikolojik istismar: Bir kişiyi yapmak istemediği bir şeyi yapmaya razı etmek için veya keyfi olarak duygusal durumundan yaralanarak psikolojik baskı uygulanması;
• İnsan hakları ihlalleri;
• Hayvan istismarı: Hayvanlara yönelik şiddet, kötüye kullanım;
• Gücün kötüye kullanımı;
• Zorbalık;
• Çocuk istismarı: Çocuklara yönelik fiziksel, duygusal ya da cinsel istismar. ⓘ

İstismar türleri ve bağlamları

Yetkinin kötüye kullanılması

Yetkinin kötüye kullanılması taciz, müdahale, baskı ve uygunsuz talep veya iyilikleri içerir. ⓘ

Cesedin kötüye kullanılması

Bakınız: Nekrofili

Nekrofili, ölü bedenlere karşı cinsel dürtülerle hareket etmeye yol açabilecek fiziksel bir çekime sahip olmayı içerir. Cesetler ölü oldukları ve rıza gösteremeyecekleri için, ölü bir beden üzerinde yapılan her türlü manipülasyon, parçaların çıkarılması, sakatlama veya cinsel eylemler istismar olarak kabul edilir. ⓘ

Takdir yetkisinin kötüye kullanılması

Takdir yetkisinin kötüye kullanılması, belirli bir konuyla ilgili gerçeklerin ve yasaların gerektiği gibi dikkate alınmaması; emsal kararlardan ve yerleşik yargı teamüllerinden keyfi veya makul olmayan bir şekilde uzaklaşılmasıdır. ⓘ

Hakimiyetin kötüye kullanılması

Şirketlerin pazar hakimiyeti, antitröst veya tekel karşıtı yasa olarak da bilinen rekabet yasasının kamu ve özel sektör tarafından uygulanması ile düzenlenir. ⓘ

Hoşgörülerin kötüye kullanılması

Katolik Kilisesi'nde hoşgörü, genellikle dua, hac veya iyi işler yaparak günahın cezasını azaltmanın bir yoludur. Orta Çağ'da bazı Kilise görevlileri hem günahların affedilmesi hem de gelecekteki kurtuluş gibi diğer ödüller karşılığında para talep etmişlerdir. ⓘ

Bilginin kötüye kullanımı

Bilginin kötüye kullanılması tipik olarak güven ihlali veya intihal ya da bilginin güveninin yetkili olanların ötesine genişletilmesini içerir. ⓘ

Finans dünyasında, içeriden öğrenenlerin ticareti, yatırımda haksız bir avantaj sağlayan dahili bilgilerin kötüye kullanılması olarak da düşünülebilir. ⓘ

Gücün kötüye kullanılması

"Görevi kötüye kullanma" veya "resmi görevi suistimal" şeklindeki görevi kötüye kullanma, resmi bir sıfatla yapılan ve resmi görevlerin yerine getirilmesini etkileyen hukuka aykırı bir fiilin işlenmesidir. Görevi kötüye kullanma, genellikle seçilmiş bir görevlinin kanunla veya geri çağırma seçimiyle görevden alınması için bir gerekçedir. ⓘ

Sürecin kötüye kullanılması

Bir tarafın düzenli olarak verilen mahkeme sürecini (medeni veya cezai) kötü niyetli ve kasıtlı olarak kötüye kullanması veya saptırması nedeniyle ortaya çıkan haksız fiil davası. ⓘ

Rütbenin kötüye kullanılması

Rütbecilik (rütbenin kötüye kullanılması olarak da adlandırılır), daha düşük rütbedeki kişilere istismarcı, ayrımcı veya sömürücü bir şekilde davranmaktır. Robert W. Fuller, rütbeciliğin üst rütbenin doğasında var olan gücün kötüye kullanılmasını içerdiğini ve rütbeye dayalı kötüye kullanımın zorbalık, ırkçılık, cinsiyetçilik ve homofobi gibi diğer birçok olgunun altında yattığı görüşünü savunmaktadır. ⓘ

İstatistiklerin kötüye kullanılması

Bkz: İstatistiklerin kötüye kullanılması ⓘ

Sistemin kötüye kullanılması

Bakınız: Suistimal#Sistemde oyun oynamak ⓘ

Güveni kötüye kullanma

Bakınız: Güven pozisyonu ⓘ

Kötü niyetli gözetim

İstismarcı denetim en yaygın olarak işyeri bağlamında incelenmekle birlikte, ev ve okul gibi diğer alanlarda da ortaya çıkabilir. "İstismarcı denetim, astların işyerindeki olumsuz sonuçlarının öncülü olarak araştırılmıştır". "İşyerinde şiddet, durumsal ve kişisel faktörlerin bir kombinasyonudur". Yürütülen çalışma, kötü niyetli denetim ile farklı işyeri olayları arasındaki bağlantıyı incelemiştir. ⓘ

Akademik istismar

Akademik taciz, kolejler ve üniversiteler gibi yüksek öğrenim kurumlarında meydana gelen bir tür işyeri zorbalığıdır. Akademi oldukça rekabetçidir ve iyi tanımlanmış bir hiyerarşiye sahiptir; alt düzey personel özellikle savunmasızdır. ⓘ

Ergen istismarı

Bkz: Anti-sosyal davranış, Çocuk suçluluğu, Ergenler tarafından ebeveyn istismarı, Ergenlerin ebeveyn istismarı ⓘ

Yetişkin istismarı

Yetişkin istismarı, savunmasız yetişkinlerin istismar edilmesi anlamına gelir. ⓘ

Alkol kullanım bozukluğu

DSM-IV'te tanımlandığı şekliyle alkol kullanım bozukluğu, olumsuz sonuçlarına rağmen alkollü içeceklerin tekrarlayan kullanımını tanımlayan psikiyatrik bir tanıdır. Alkol kullanım bozukluğu bazen daha az spesifik olan alkolizm terimiyle de ifade edilir. Alkol kullanım bozukluğu olan iki tür insan vardır: anti-sosyal ve zevk arayışı eğilimleri olanlar ve anksiyete bağımlısı olanlar - uzun süre içmeden durabilen ancak başladıklarında kendilerini kontrol edemeyen insanlar. Tıkınırcasına içki içme alkol kullanım bozukluğunun bir başka şeklidir. Sık sık aşırı içki içmek veya iki kereden fazla aşırı derecede sarhoş olmak alkolün kötüye kullanımı olarak sınıflandırılır. Uluslararası anketler yoluyla yapılan araştırmalara göre, en ağır içiciler Birleşik Krallık'ın ergen kuşağıdır. ⓘ

Hayvan istismarı

Hayvan istismarı, insanlar dışındaki hayvanlara nefsi müdafaa dışında bir amaçla acı çektirilmesi veya zarar verilmesidir. Daha dar anlamda, hayvanların kürkleri için öldürülmesi gibi belirli bir çıkar için zarar verilmesi de söz konusu olabilir. Dünya genelinde yargı mercileri tarafından farklı bakış açıları benimsenmektedir. ⓘ

Anti-sosyal davranış

Anti-sosyal davranış genellikle başkalarını yargılamaktan ve dikkate almaktan yoksun olan ve onlara veya mülklerine zarar verebilecek kamusal davranış olarak görülür. Vandalizm veya grafitide olduğu gibi kasıtlı olabilir veya ihmal sonucu ortaya çıkabilir. Kalıcı anti-sosyal davranış, antisosyal kişilik bozukluğunun bir belirtisi olabilir. Anti-sosyal davranışın karşıtı pro-sosyal davranıştır, yani başka bir kişiye, gruba veya topluma yardım etmeyi veya fayda sağlamayı amaçlayan her türlü davranıştır. ⓘ

Zorbalık

Zorbalık, daha güçlü olan birey veya grubun daha az güçlü olanlara saldırmasıyla gerçek veya algılanan bir güç dengesizliğini içeren, zaman içinde tekrarlanan eylemlerdir. Zorbalık sözlü, fiziksel ve duygusal olmak üzere üç temel istismar türünden oluşabilir. Tipik olarak gözdağı verme gibi ince zorlama yöntemlerini içerir. Zorbalık birçok farklı şekilde tanımlanabilir. Birleşik Krallık'ta şu anda zorbalığın yasal bir tanımı olmamasına rağmen, bazı ABD eyaletlerinin buna karşı yasaları vardır. Zorbalık genellikle başkalarını korku veya tehdit yoluyla zorlamak için yapılır. ⓘ

Karakter suikastı

Karakter suikastı, bir kişinin itibarını zedelemeye yönelik bir girişimdir. Hedef alınan kişinin gerçek dışı bir resmini sunmak için gerçeklerin abartılmasını veya manipüle edilmesini içerebilir. Bir tür iftiradır ve ad hominem (kişiye yönelik) bir argüman biçimi olabilir. ⓘ

Çocuk istismarı

Çocuk istismarı, çocuklara yönelik fiziksel veya psikolojik/duygusal kötü muameledir. Amerika Birleşik Devletleri'nde, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) çocuklara kötü muameleyi, bir ebeveyn veya başka bir bakıcı tarafından gerçekleştirilen ve bir çocuğa zarar verme, zarar verme potansiyeli veya zarar verme tehdidiyle sonuçlanan herhangi bir eylem veya eylemler dizisi olarak tanımlamaktadır. Çocuk istismarının çoğu çocuğun evinde, daha az bir kısmı ise çocuğun etkileşimde bulunduğu kurumlarda, okullarda veya topluluklarda meydana gelir. Çocuk istismarının dört ana kategorisi vardır: ihmal, fiziksel istismar, psikolojik/duygusal istismar ve cinsel istismar. ⓘ

Ebeveynlerin çocuk istismarı

Bakınız: İstismar#Çocuk istismarı ⓘ

Çocuk cinsel istismarı

Çocuk cinsel istismarı, bir yetişkinin veya daha büyük bir ergenin cinsel uyarım için bir çocuğu istismar ettiği bir çocuk istismarı biçimidir. Bunun farklı biçimleri şunları içerir: bir çocuktan cinsel faaliyetlerde bulunmasını istemek veya baskı yapmak (sonuç ne olursa olsun), bir çocuğun cinsel organının bazı uygunsuz teşhir türleri, bir çocuğa pornografi göstermek, bir çocuğa karşı gerçek cinsel temas, çocuğun cinsel organlarını cinsel amaçlarla görüntülemek veya bunlarla fiziksel temasta bulunmak veya bir çocuğu çocuk pornografisi üretmek için kullanmak. ⓘ

Çocuktan çocuğa cinsel istismar

Çocuktan çocuğa cinsel istismar, ergenlik öncesi bir çocuğun bir veya daha fazla başka çocuk veya ergen genç tarafından cinsel istismara uğradığı ve hiçbir yetişkinin doğrudan müdahil olmadığı bir çocuk cinsel istismarı biçimini ifade eder. Bu, çocuklar arasında rıza olmaksızın, eşitlik olmaksızın veya zorlama sonucu gerçekleşen cinsel aktiviteyi içerir; özellikle de işbirliğini sağlamak için fiziksel güç, tehdit, hile veya duygusal manipülasyon kullanıldığında. ⓘ

Kilise istismarı

Bakınız: İstismar#Ruhsal istismar ⓘ

Gizli istismar

Gizli istismar, "bir amaç için gizli tutulan, gizlenen veya el altından yapılan" cinsel, psikolojik veya fiziksel istismardır. ⓘ

Bürokratik istismar

Bakınız: Katolik cinsel istismar vakaları ⓘ

Siber istismar veya siber zorbalık

Siber zorbalık "bilgi ve iletişim teknolojilerinin, bir birey veya grup tarafından başkalarına zarar verme amacı taşıyan kasıtlı, tekrarlanan ve düşmanca davranışları desteklemek için kullanılmasını içerir." -Bill Belsey ⓘ

Flört istismarı veya flört şiddeti

Flört istismarı, bir flört ilişkisinde partnerlerden biri veya her ikisi tarafından sergilenen istismar edici davranış örüntüsüdür. Bu davranışlar arasında fiziksel istismar, psikolojik istismar ve cinsel istismar yer alabilir, ancak bunlarla sınırlı değildir. ⓘ

İftira

Hakaret, bir bireye, işletmeye, ürüne, gruba, hükümete veya ulusa olumsuz bir imaj verebilecek, açıkça ifade edilen veya gerçek olduğu ima edilen bir iddiada bulunan bir ifadenin iletilmesidir. Her zaman olmasa da genellikle bu iddianın yanlış olması ve yayının iftiraya uğrayan kişi (davacı olarak adlandırılır) dışında birine iletilmesi gerekir. ⓘ

Tutuklu istismarı

Bkz: İstismar#Hapishane istismarı veya mahkum istismarı ⓘ

Engelli istismarı

Engelli bireylerin engelli istismarı ve zorbalığından orantısız bir şekilde etkilendikleri kaydedilmiş ve bu tür faaliyetler nefret suçu olarak gösterilmiştir. Zorbalık, tekerlekli sandalye kullananlar veya fiziksel farklılıkları (örneğin yarık dudak) olan bireyler gibi görünür şekilde engelli olanlarla sınırlı kalmamakta, aynı zamanda öğrenme güçlüğü, otizm veya gelişimsel koordinasyon bozukluğu olanları da kapsamaktadır. İkinci durumda, bu durum beden eğitimindeki zayıf yetenekle bağlantılıdır ve bu davranış cahil bir beden eğitimi öğretmeni tarafından teşvik edilebilir. Engelli bireylerin istismarı okullarla sınırlı değildir; BBC Panorama programında Bristol yakınlarındaki Castlebeck bakımevinde (Winterbourne View) ortaya çıkan ve bakımevinin kapatılmasına ve personelin açığa alınmasına ya da işten çıkarılmasına yol açan vaka gibi, engelli bireylerin "bakım kurumu" personeli tarafından istismar edildiği bilinen birçok vaka vardır. ⓘ

Ayrımcı istismar

Ayrımcı istismar, bir kişinin farklı bir özelliğinden dolayı onunla uğraşmayı veya ona adil olmayan bir şekilde davranmayı içerir; örneğin

• yaş
• kıyafet veya görünüm
• dil gibi özellikler de dahil olmak üzere etnik köken, milliyet veya kültür
• cinsiyet, cinsiyetle ilgili özellikler dahil (örneğin, Hamilelik)
• sağlık (HIV/AIDS gibi) veya engellilik (örn. ruhsal bozukluklar)
• dil kullanımı
• yaşam tarzı veya meslek
• ırk veya ten rengi
• din veya siyasi görüş
• ci̇nselli̇k ve ci̇nsel yöneli̇m
• sosyal sınıf veya inanç
• ağırlık veya boy ⓘ

Redlining gibi ayrımcı yasalar birçok ülkede var olmuştur. Bazı ülkelerde, ayrımcılığın olumsuz etkilerini gidermek için ırksal kotalar gibi tartışmalı girişimler kullanılmıştır. ⓘ

Diğer ayrımcılık eylemleri arasında siyasi iftira, grupların karalanması ve abartılara dayalı stereotipler yer almaktadır. ⓘ

Doktor istismarı

Bakınız: İstismar#Tıbbi istismar, Tıpta zorbalık, Hasta istismarı ⓘ

Aile içi istismar veya aile içi şiddet

Aile içi istismar, evlilik, birlikte yaşama, aile, flört ve hatta arkadaşlar gibi yakın bir ilişkide bir veya her iki partner tarafından gerçekleştirilen her türlü taciz edici davranış olarak geniş bir şekilde tanımlanabilir. Aile içi şiddetin aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok biçimi vardır:

• fiziksel saldırganlık (vurma, tekmeleme, ısırma, itip kakma, kısıtlama, nesne fırlatma) veya bu tür tehditler
• cinsel istismar
• duygusal istismar
• finansal istismar (para alıkoyma veya diğer aile üyelerinin parası da dahil olmak üzere tüm parayı kontrol etme)
• sosyal istismar (arkadaşlara ve/veya aileye erişimi kısıtlama, arkadaşlara ve/veya aileye hakaret etme veya tehdit etme), kontrol etme veya hükmetme
• Sindirme
• takip etmek
• pasif/örtülü istismar (örn. ihmal)
• ekonomik yoksunluk

Yerel kanunlara bağlı olarak, aile içi şiddet, belirli eylemlerin ciddiyetine ve süresine ve diğer değişkenlere de bağlı olarak bir suç teşkil edebilir veya etmeyebilir. Alkol tüketimi ve akıl hastalığı sıklıkla istismar ile ilişkilendirilmiştir. ⓘ

Uyuşturucu bağımlılığı

Bakınız: İstismar#Madde bağımlılığı ⓘ

Ekonomik istismar

Ekonomik istismar, eşlerden birinin diğer eşin ekonomik kaynaklara erişimi üzerinde kontrol sahibi olduğu, mağdurun kendini geçindirme kapasitesini azaltan ve onu mali açıdan faile bağımlı olmaya zorlayan bir istismar türüdür. ⓘ

Yaşlı istismarı

Yaşlı istismarı, yaşlı yetişkinlerin güvenilir kişiler tarafından "yaşlı bir kişiye zarar veya sıkıntı verecek" şekilde istismar edilmesini içeren bir zarar türüdür. Bu tanım, Dünya Sağlık Örgütü tarafından İngiltere'de Action on Elder Abuse tarafından ortaya konan bir tanımdan uyarlanmıştır. İstismar, yaşlı bir kişiye karşı işlenen şiddet, ihmal ve diğer suçları içerir ve bunların biçimleri fiziksel, zihinsel ve mali istismarların yanı sıra pasif ve aktif ihmali de içerir. ⓘ

Duygusal istismar

Bakınız: Psikolojik istismar ⓘ

Duygusal istismarın kesin tanımı konusunda bir fikir birliği bulunmamakla birlikte, ABD federal Çocuk İstismarını Önleme ve Tedavi Yasası tarafından bir tür zihinsel yaralanma olarak sınıflandırılmıştır. ABD eyaletlerinin çoğunluğu tarafından kabul edilen tipik yasal tanım, özellikle çocuk refahı alanında, davranış, duygusal tepki veya bilişte gözlemlenebilir veya önemli bir değişiklikle kanıtlandığı üzere psikolojik kapasite veya duygusal istikrarın yaralanması olarak tanımlanmaktadır. ⓘ

Çalışan istismarı

Bkz: İşyeri istismarı veya işyeri zorbalığı ⓘ

Yanlış suçlamalar

Yanlış suçlamalar (veya yanlış iddialar) aşağıdaki bağlamlardan herhangi birinde olabilir:

• günlük yaşamda gayri resmi olarak;
• yarı-yargısal olarak;
• adli olarak. ⓘ

Finansal istismar

Mali (veya maddi) istismar örnekleri arasında şunlar yer alır: bir kişinin mülkünün, parasının, emeklilik cüzdanının veya diğer değerli eşyalarının yasadışı veya yetkisiz kullanımı (kişinin vasiyetini değiştirerek istismarcıyı varis olarak göstermek dahil); ve genellikle hileli bir şekilde vekaletname alınması, ardından paradan veya diğer mülklerden mahrum bırakılması, kendi evinden tahliye edilmesi; veya yaşından veya engelliliğinden yararlanılması. ⓘ

Daha fazla okuma

• Baumhoefner, Arlen (2006). Sağır ve İşitme Güçlüğü Çekenlerin Finansal İstismarı İfşa Edildi.
• Bechthold, Henry L (2003). Amerika'daki Hıristiyan Kilisesinin Düdüğünü Çalmak: Siyasi İkiyüzlülük, Çifte Standartlar ve Mali İstismar İfşa Edildi.
• Carnot, Edward J (2003). Ebeveyniniz Emin Ellerde mi? Yaşlanan Ebeveyninizi Finansal Suistimal ve İhmalden Korumak (Capital Cares).
• Roubicek, Joe (2008). Yaşlıların Finansal İstismarı; Bir Dedektifin İstismar Suçları Dava Dosyaları. ⓘ

Bayrak istismarı

Bayrak istismarı (veya bayrağa saygısızlık), çoğunlukla ulusal bir bayrak olmak üzere, bir bayrağı kasıtlı olarak tahrip eden, zarar veren veya sekteye uğratan çeşitli eylemlere uygulanan bir terimdir. Bu tür eylemler genellikle bir ülkeye ya da politikalarına karşı siyasi bir amaç taşımaktadır. Bazı ülkelerde imha yöntemlerini yasaklayan (kamuya açık alanda yakma gibi) veya belirli kullanımları yasaklayan (ticari amaçlar gibi) yasalar vardır; bu tür yasalar ülkenin kendi ulusal bayrağına ve diğer ülkelerin bayraklarına saygısızlık arasında ayrım yapabilir. Ülkeler bayrak yakma hakkını ifade özgürlüğü olarak koruyan yasalara sahip olabilir. ⓘ

Sistemle oynamak

Sistemle oynamak (kuralları bükmek, kurallarla oynamak, sistemi oynamak, sistemi kötüye kullanmak, sistemi sağmak veya sistemi çalıştırmak olarak da adlandırılır), bir sistemi korumaya yönelik kural ve prosedürleri, bunun yerine sistemi istenen bir sonuç için manipüle etmek için kullanmak olarak tanımlanabilir. ⓘ

Gaslighting

Gaslighting, bir hedefi istikrarsızlaştırmak ve itibarsızlaştırmak amacıyla ısrarlı inkar, yanlış yönlendirme, çelişki ve yalan söyleme yoluyla manipülasyondur. Amacı, hedefin kendi hafızasını, algısını ve akıl sağlığını sorgulamasını sağlayarak içine şüphe tohumları ekmektir. Örnekler, istismarcının önceki istismar olaylarının gerçekleştiğini inkar etmesinden, mağdurun kafasını karıştırmak amacıyla istismarcı tarafından tuhaf olayların sahnelenmesine kadar değişebilir. Terimin kökeni 1938 yapımı bir oyun ve 1944 yapımı bir film olan Gaslight'a dayanmaktadır ve klinik ve araştırma literatüründe kullanılmaktadır. ⓘ

Gey istismarı veya gey dayağı

Gey dayağı ve gey zorbalığı, saldırgan tarafından gey, lezbiyen veya biseksüel olarak algılanan bir kişiye karşı, aslında heteroseksüel olan veya cinsel yönelimi belli olmayan veya bilinmeyen kişiler de dahil olmak üzere sözlü veya fiziksel tacizdir. ⓘ

Taciz

Taciz, çok çeşitli saldırgan davranışları kapsar. Genellikle rahatsız etme veya üzme amaçlı davranışlar olarak anlaşılır. Yasal anlamda, tehdit edici veya rahatsız edici bulunan davranışlardır. ⓘ

İktidar tacizi, genellikle bir işyeri ortamında meydana gelen, siyasi nitelikteki taciz veya istenmeyen ilgidir. ⓘ

Cinsel taciz, cinsel talepleri reddetmenin sonuçlarının mağdur için potansiyel olarak çok dezavantajlı olduğu, tipik olarak işyerinde ısrarlı ve istenmeyen cinsel girişimleri ifade eder. ⓘ

Nefret suçları

Nefret suçları, bir failin bir mağduru, genellikle ırksal grup, din, cinsel yönelim, engellilik, etnik köken, milliyet, yaş, cinsiyet, cinsiyet kimliği veya siyasi eğilim ile tanımlanan belirli bir sosyal gruba üyeliği nedeniyle hedef alması durumunda ortaya çıkar. ⓘ

"Nefret suçu" genel olarak, listelenen durumlardan bir veya daha fazlasına duyulan nefretten kaynaklandığı düşünülen suç eylemlerini ifade eder. Olaylar fiziksel saldırı, mülke zarar verme, zorbalık, taciz, sözlü taciz veya hakaret ya da saldırgan duvar yazıları veya kışkırtıcı mektuplar (nefret postaları) içerebilir. ⓘ

Tehdit

Yıldırma, bir kişiyi bir gruba dahil etmenin bir yolu olarak taciz, istismar veya aşağılama içeren herhangi bir faaliyet olarak kabul edilir. ⓘ

Yıldırma, çeteler, kulüpler, spor takımları, askeri birlikler ve işyerleri de dahil olmak üzere birçok farklı grup türünde görülmektedir. Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada'da yıldırma genellikle Yunan harfli kuruluşlarla (kardeşlik ve kız öğrenci birlikleri) ilişkilendirilir. Yıldırma genellikle yasalarca yasaklanmıştır ve fiziksel (muhtemelen şiddet içeren) ya da zihinsel (muhtemelen aşağılayıcı) uygulamalar olabilir. Ayrıca çıplaklık veya cinsel yönelimli faaliyetleri de içerebilir. ⓘ

İnsan hakları ihlali

İnsan hakları "tüm insanların sahip olduğu temel hak ve özgürlüklerdir". Yaygın olarak insan hakları olarak düşünülen hak ve özgürlüklere örnek olarak yaşam ve özgürlük hakkı, ifade özgürlüğü ve kanun önünde eşitlik gibi medeni ve siyasi haklar ile kültüre katılma hakkı, saygı ve haysiyetle muamele görme hakkı, gıda hakkı, çalışma hakkı ve bazı ülkelerde eğitim hakkı gibi ekonomik, sosyal ve kültürel haklar verilebilir. ⓘ

Aşağılama

Aşağılanma, gururun zedelenmesidir; aşağılanmaya yol açar veya alçalmaya ya da boyun eğmeye neden olur. Zorbalık, gözdağı verme, fiziksel veya zihinsel kötü muamele veya hile yoluyla ya da bir kişinin sosyal veya yasal olarak kabul edilemez bir eylemde bulunduğunun ortaya çıkması halinde utanç duyulmasıyla meydana gelebilir. ⓘ

İncivility

Nezaketsizlik, nezaket veya görgü kurallarından yoksun sosyal davranışlar için kullanılan genel bir terim olup, kabalık veya yaşlılara karşı saygısızlık; vandalizm ve holiganlık veya alenen sarhoşluk ve tehditkar davranışlara kadar uzanmaktadır. ⓘ

Kurumsal istismar

Kurumsal istismar tipik olarak bir bakım evinde, huzurevinde, akut hastanede veya yatan hasta ortamında meydana gelebilir ve aşağıdakilerden herhangi biri olabilir:

• ayrımcı istismar
• mali istismar
• ihmal
• fiziksel istismar
• psikolojik ve duygusal istismar
• cinsel istismar
• sözlü taciz

Daha fazla okuma

• Barter, Christine (1998). Çocukların Kurumsal İstismarının Araştırılması (Politika, Uygulama, Araştırma). National Society for the Prevention of Cruelty to Children (NSPCC). ISBN 978-0902498846
• Beker, Jerome (1982). Institutional Abuse of Children and Youth (Çocuk ve Gençlik Hizmetleri). Routledge.
• Manthorpe J, Penhale B, Stanley N (1999). Kurumsal İstismar: Perspectives Across the Life Course. Routledge.
• Westcott, Helen L (1991). Çocukların Kurumsal İstismarı - Araştırmadan Politikaya: Bir İnceleme (Politika, Uygulama, Araştırma S.) National Society for the Prevention of Cruelty to Children (NSPCC). ⓘ

Hakaret

Hakaret, aşağılayıcı ve saldırgan olduğu düşünülen bir ifade, söz veya davranıştır. ⓘ

Gözdağı Verme

Gözdağı verme, makul bir endişeye sahip bir kişinin zarar görmekten veya yaralanmaktan korkmasına neden olacak kasıtlı davranışları içerir. Bir ceza kovuşturması kapsamında, davranışın mağdurun dehşet veya panik yaşamasına neden olduğunu kanıtlamak gerekli değildir. "Siyasi, dini veya ideolojik nitelikteki hedeflere ulaşmak için şiddetin veya şiddet tehdidinin hesaplı bir şekilde kullanılması... yıldırma, zorlama veya korku salma yoluyla" terörizm olarak tanımlanabilir. ⓘ

Yasal istismar

Hukuki istismar, hem hukuki hem de cezai yasal işlemlerle ilgili istismarları ifade eder. Suistimal, anlamsız ve can sıkıcı davacılar, kolluk kuvvetlerinin suistimalleri, beceriksiz, dikkatsiz veya yozlaşmış avukatlar ve yargının kendisinin suistimali dahil olmak üzere hukuk sisteminin neredeyse her bölümünden kaynaklanabilir. ⓘ

Hukuki istismar sadece adaletsizlikten değil, aynı zamanda fiziksel, psikolojik ve toplumsal sağlığa verilen zarardan da sorumludur. ⓘ

Lezbiyen istismarı

Bakınız: Eşcinsel istismarı veya eşcinsel dayağı ⓘ

Malpraktis

Bakınız: İhmal ⓘ

Piyasa suistimali

Finansal yatırımcıların doğrudan veya dolaylı olarak aşağıdaki kişiler tarafından makul olmayan bir şekilde dezavantajlı duruma düşürüldüğü durumlarda piyasa suistimali ortaya çıkabilir

• kamuya açık olmayan bilgilerin kullanılması (içeriden öğrenenlerin ticareti)
• finansal araçların fiyat belirleme mekanizmasını bozmuştur
• yanlış veya yanıltıcı bilgi yaymışlardır. ⓘ

Maddi istismar

Bakınız: Finansal istismar ⓘ

Zihinsel istismar

Bakınız: Psikolojik istismar ⓘ

Askeri istismar

Savaş suçları, "cinayet, kötü muamele veya işgal altındaki bir bölgenin sivil sakinlerinin köle çalışma kamplarına sürülmesi", "savaş esirlerinin öldürülmesi veya kötü muamele görmesi", rehinelerin öldürülmesi, "şehirlerin, kasabaların ve köylerin ahlaksızca tahrip edilmesi ve askeri veya sivil gereklilikle haklı gösterilemeyen her türlü yıkım" dahil olmak üzere "savaş yasalarının veya geleneklerinin ihlalidir". ⓘ

Savaş tecavüzü, silahlı çatışma veya savaş sırasında askerler, diğer savaşçılar veya siviller tarafından işlenen tecavüzdür. Savaş ve silahlı çatışma sırasında tecavüz sıklıkla düşmanı küçük düşürmek ve moralini bozmak için psikolojik savaş aracı olarak kullanılır. ⓘ

Askeri cinsel travma, askeri personel tarafından yaşanan cinsel saldırı ve tecavüzdür. Genellikle travma sonrası stres bozukluğu ile birlikte görülür. ⓘ

Zihin istismarı veya zihin kontrolü

Zihin istismarı veya zihin kontrolü, bir grup veya bireyin "başkalarını manipülatör(ler)in isteklerine uymaya ikna etmek için sistematik olarak etik olmayan manipülatif yöntemler kullandığı, genellikle manipüle edilen kişinin zararına olan" bir süreci ifade eder. Bu terim, bir bireyin kendi düşünceleri, davranışları, duyguları veya karar verme süreçleri üzerindeki kontrol duygusunu altüst eden psikolojik veya başka türlü her türlü taktiğe uygulanmaktadır. ⓘ

Suistimal

Görevi kötüye kullanma, önceden tasarlanmış veya kasıtlı bir amaçla veya kişinin eylemlerinin sonuçlarına karşı inatçı bir kayıtsızlıkla motive edilen yanlış, uygunsuz veya yasa dışı davranış anlamına gelir. Suistimalin üç kategorisi resmi suistimal, mesleki suistimal ve cinsel suistimaldir. ⓘ

Mobbing

Mobbing, bir bireyin herhangi bir bağlamda bir grup tarafından zorbalığa maruz bırakılması anlamına gelmektedir. İşyerinde duygusal istismar (iş arkadaşları, astlar veya üstler tarafından bir kişiye karşı "çeteleşme" gibi) olarak tanımlanan ve söylenti, ima, korkutma, aşağılama, itibarsızlaştırma ve izolasyon yoluyla bir kişiyi işyerinden uzaklaştırmaya zorlayan kötü niyetli, cinsel olmayan, ırksal olmayan, genel taciz olarak da adlandırılır. ⓘ

Mobbing işyeri, mahalle veya aile gibi herhangi bir grup ortamında gerçekleşebilir. ⓘ

Narsistik istismar

Narsistik istismar, 20. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan ve 2000'li yıllarda daha belirgin hale gelen bir terimdir. Başlangıçta özellikle narsist ebeveynlerin çocuklarını istismar etmesine atıfta bulunulmaktaydı, ancak son zamanlarda bir narsist (egoist kişi veya kibirli gururlu biri) tarafından yapılan herhangi bir istismar anlamına gelmeye başlamıştır. ⓘ

İhmal

İhmal, bir mağdura (bir çocuk, fiziksel veya zihinsel engelli bir yetişkin, bir hayvan, bir bitki veya cansız bir nesne) bakım sağlamaktan sorumlu bir bakıcının, mağdurun zararına olacak şekilde, mağdurun ihtiyaçlarına yeterli bakımı sağlayamadığı pasif bir istismar biçimidir. Tipik olarak, yetersizlikten kaynaklanan bir ihmalden ziyade, bakıcının tembelliği veya ilgisizliği olarak görülür; buna göre, zihinsel bozukluğu olan veya aşırı çalışan bir yetişkin tarafından bir çocuğun ihmal edilmesi istismar olarak kabul edilmez, ancak bu yine de çocuk ihmali teşkil edebilir. ⓘ

İhmal örnekleri arasında yeterli gözetim, beslenme, tıbbi bakım veya mağdurun kendi ihtiyaçlarını karşılamaktan aciz olduğu diğer ihtiyaçların sağlanmaması yer alır. ⓘ

İhmal

İhmal, makul bir kişinin başka bir bireyi öngörülebilir zarar risklerinden korumak için yapabileceklerinin gerisinde kaldığı için kusurlu (suçlu) olan davranışlardır. ⓘ

Çevrimiçi istismar

Bakınız: İstismar#Siber istismar veya siber zorbalık ⓘ

Çocuklar tarafından ebeveyn istismarı

Ebeveynlerin çocukları tarafından istismar edilmesi yaygın ancak az rapor edilen ve az araştırılan bir konudur. Ebeveynler sıklıkla, normal çocukluk agresif patlamalarını aşan, tipik olarak sözlü veya fiziksel istismar şeklinde çocukluk agresyonu seviyelerine maruz kalmaktadır. Ebeveynler bu sorunu yaşadıkları için utanç ve aşağılanma hissederler, bu nedenle nadiren yardım ararlar; günümüzde de bu konuda çok fazla yardım mevcut değildir. ⓘ

Pasif-agresif davranış

Pasif-agresif davranış, gizli bir istismar biçimidir. Kişiler arası veya mesleki durumlarda beklentileri yerine getirmeye karşı pasif, bazen de engelleyici bir dirençtir. Öğrenilmiş çaresizlik, erteleme, inatçılık, kızgınlık, somurtkanlık veya kişinin (genellikle açıkça) yapması beklenen görevleri yerine getirmede kasıtlı ve tekrarlanan başarısızlıklar olarak kendini gösterebilir. ⓘ

Hasta istismarı

Hasta istismarı veya ihmali, hastaya makul olmayan acı, sefalet veya zarar veren herhangi bir eylem veya eylemsizliktir. Bir hastaya fiziksel olarak vurmayı veya cinsel saldırıda bulunmayı içerir. Ayrıca gerekli gıda, fiziksel bakım ve tıbbi müdahalenin esirgenmesini de içerir. Hastaneler, huzurevleri, klinikler ve ev ziyaretleri gibi çeşitli bağlamlar için geçerlidir. ⓘ

Akran istismarı

"Akran istismarı", yazar Elizabeth Bennett tarafından 2006 yılında, zorbalığın bir istismar biçimi olarak tanımlanmasının diğer istismar biçimleri kadar geçerli olduğu fikrini pekiştirmek için popüler hale getirilen bir ifadedir. Bu terim, akran mağduriyeti terimine benzer çağrışımlar yapmaktadır. ⓘ

Zulüm

Zulüm, bir birey veya grubun başka bir grup tarafından sistematik olarak kötü muamele görmesidir. En yaygın biçimleri dini zulüm, etnik zulüm ve siyasi zulümdür; ancak bu terimler arasında doğal olarak bazı örtüşmeler vardır. ⓘ

Kişisel taciz veya kişisel saldırılar

Bakınız: İstismar#Ad hominem istismarı ⓘ

Fiziksel istismar

Fiziksel istismar, korkutma, acı, yaralanma veya diğer fiziksel acı veya bedensel zarar verme duygularına neden olmayı amaçlayan teması içeren istismardır. ⓘ

İşkence

İşkence, ister fiziksel ister psikolojik olsun, şiddetli acının kasıtlı olarak uygulandığı her türlü eylemdir. ⓘ

Polis istismarı

Polis şiddeti, bir polis memuru tarafından kasıtlı olarak aşırı güç kullanılmasıdır. Genellikle fiziksel olmakla birlikte, sözlü saldırı veya psikolojik yıldırma şeklinde ortaya çıkma potansiyeli de vardır. Bazı durumlarda "polise saygısızlık", yani polis memurlarına karşı algılanan saygısızlık tarafından tetiklenir. ⓘ

Polis yolsuzluğu, bir soruşturmayı ya da tutuklamayı takip etmeme ya da seçici olarak takip etme karşılığında bir polis memuruna ya da memurlarına maddi menfaat ve/veya kariyer ilerlemesi sağlamak için tasarlanmış özel bir polis suistimali biçimidir. ⓘ

Polisin görevi kötüye kullanması, polis memurlarının resmi görevleriyle bağlantılı olarak gerçekleştirdikleri uygunsuz eylemleri ifade eder. Polisin görevi kötüye kullanması adaletin yanlış tecelli etmesine yol açabilir ve bazen ayrımcılık içerebilir. ⓘ

Önyargı

Önyargı, ırk, sosyal sınıf, cinsiyet, etnik köken, cinsel yönelim, yaş, engellilik, siyasi inançlar, din, iş kolu veya diğer kişisel özellikler nedeniyle bir grup insana veya tek bir kişiye yönelik önyargılı bir inanç, görüş veya yargıdır. Aynı zamanda a priori inançlar (gerçekler hakkında bilgi sahibi olmadan) anlamına gelir ve "rasyonel etkiye alışılmadık derecede direnç gösteren mantıksız tutumları" içerir. Olumlu ve olumsuz önyargıların her ikisi de mevcut olmakla birlikte, olumsuz olarak kullanıldığında "önyargı" böyle bir gruba veya kişiye karşı korku ve antipati anlamına gelir. ⓘ

Hapishane istismarı veya mahkum istismarı

Mahkum istismarı, tutuklu veya hapsedilmiş kişilere kötü muamelede bulunulmasıdır. Bu kategoriye giren istismar şunları içerir:

• Fiziksel istismar: vurma, dövme veya diğer izinsiz bedensel cezalar.
• Psikolojik istismar: alay etme, uykudan mahrum bırakma veya diğer psikolojik istismar biçimleri, bazen beyaz gürültü
• Cinsel istismar: zorla cinsel ilişki, genital sakatlama veya diğer cinsel istismar biçimleri.
• Diğer istismarlar: temel ilaçların reddedilmesi, aşağılama vb.
• Geliştirilmiş sorgulama: Terörle Mücadele kapsamında uygulanan ve diğer tekniklerin sonuç vermemesi nedeniyle bilgi elde etmek için gerekli olduğu iddia edilen yöntemler.
• İşkence: fiziksel veya psikolojik olarak şiddetli acının kasıtlı olarak uygulandığı her türlü eylem ⓘ

Profesyonel istismar

Profesyonel suistimalciler:

• müşterilerinin veya hastalarının güveninden yararlanırlar
• güvenlik açıklarından yararlanmak
• onların çıkarları doğrultusunda hareket etmemek
• mesleki sınırları koruyamamak ⓘ

İstismar olabilir:

• ayrımcı
• finansal
• fiziksel/ihmalkar
• psikolojik/duygusal
• cinsel ⓘ

Mesleki istismar her zaman şunları içerir:

• güvene ihanet
• güvenlik açığından yararlanma
• mesleki sınırların ihlali ⓘ

Daha fazla okuma

• Dorpat, Theodore L (1996). Gaslighting, Double Whammy, Interrogation and Other Methods of Covert Control in Psychotherapy and Analysis. Jason Aronson, Incorporated.
• Penfold, P. Susan (1998). Sağlık Profesyonelleri Tarafından Cinsel İstismar: Anlam ve İyileşme için Kişisel Bir Arayış. Toronto Üniversitesi Yayınları. ⓘ

Psikolojik istismar

Duygusal istismar veya zihinsel istismar olarak da adlandırılan psikolojik istismar, bir kişinin diğerini psikolojik olarak zararlı davranışlara maruz bırakması veya maruz bırakması ile karakterize edilen bir istismar şeklidir. Bu tür istismar genellikle kötü niyetli ilişkiler, zorbalık, çocuk istismarı ve işyeri gibi güç dengesizliği durumlarıyla ilişkilendirilir. ⓘ

Irksal istismar

Irkçılık, ırkın insan özelliklerinin ve kapasitelerinin birincil belirleyicisi olduğu inancına dayalı olarak başkalarına yönelik kötü niyetli tutumlar veya muamelelerdir. Macquarie Sözlüğü'nün tanımına göre, kişinin kendi ırkının üstün olduğu ve bunun sonucunda "başkalarını yönetme veya onlara hükmetme" hakkına sahip olduğuna dair bir gurur biçimidir. Irkçılık, ırk temelli önyargı, şiddet, hoşlanmama, ayrımcılık ve baskı ile ilişkilidir ve bunları teşvik edebilir. ⓘ

Ragging

Ragging, Hindistan, Sri Lanka ve Avustralya'da eğitim kurumlarına yeni gelenlere yönelik bir istismar biçimidir. Hazing olarak bilinen Amerikan fenomenine benzemektedir. Şu anda Sri Lanka'nın dünyada en kötü etkilenen ülke olduğu söylenmektedir. ⓘ

Tecavüz

Bir cinsel saldırı biçimi olan tecavüz, bir kişinin diğerinin rızası olmaksızın cinsel ilişkiye girdiği (cinsel penetrasyon olsun ya da olmasın) bir saldırıdır (buna rıza gösteremeyeceği düşünülen kişiler de dahildir, örneğin sarhoş ya da uykuda olanlar) ⓘ

Tecavüz suçunun bildirilme, kovuĢturulma ve mahkumiyet oranları farklı yargı bölgelerinde önemli farklılıklar göstermektedir. ABD Adalet İstatistikleri Bürosu (1999), ABD'deki tecavüz mağdurlarının %91'inin kadın, %9'unun erkek olduğunu, faillerin ise %99'unun erkek olduğunu tahmin etmektedir. Kadınlarla yapılan bir ankette, cinsel saldırıya uğradığını belirten katılımcıların sadece yüzde ikisi saldırının bir yabancı tarafından gerçekleştirildiğini söylemiştir. Erkekler için, cezaevlerinde erkek erkeğe tecavüz önemli bir sorun olmuştur. ⓘ

İlişkisel saldırganlık

Örtülü saldırganlık veya örtülü zorbalık olarak da bilinen ilişkisel saldırganlık, fiziksel şiddetten ziyade bir grup içindeki ilişkilere veya sosyal statüye zarar verme yoluyla zarar verilen bir saldırganlık türüdür. İlişkisel saldırganlık daha yaygındır ve kızlar arasında erkeklerden daha fazla incelenmiştir. ⓘ

Dini istismar

Dini istismar şu anlama gelir:

• dini öğretilerin psikolojik zarara neden olacak şekilde istismar edici bir biçimde kullanılması
• mağdurun dini temelinde taciz veya aşağılama, (bkz. dini ayrımcılık)
• Bir dinin bencil, seküler veya ideolojik amaçlar için kötüye kullanılması, bkz.
  • di̇n ve si̇yaset
  • Katolik cinsel istismar vakalarında olduğu gibi, din dışı motivasyonlu istismarın gerçekleştirilmesi için din görevlisi pozisyonunun kötüye kullanılması
• dahil olmak üzere her türlü dini şiddet:
  • insan kurban etme
  • şiddetli kabul törenleri ⓘ

Konut sakinlerinin istismarı

Bakınız: Yerleşik istismarı ⓘ

Kabalık

Kabalık (küstahlık veya efendilik olarak da adlandırılır), bir toplumun veya bir grup insanın sosyal yasaları veya görgü kuralları bağlamında saygısızlık ve başarısızlıktır. ⓘ

Şeytani ritüel istismarı

Satanik ritüel istismarı (SRA, bazen ritüel istismarı, ritüelistik istismar, organize istismar, sadistik ritüel istismarı ve diğer varyantlar olarak da bilinir), 1980'lerde Amerika Birleşik Devletleri'nde ortaya çıkan, 1990'ların sonlarında azalmadan önce ülke çapında ve sonunda dünyanın birçok yerine yayılan ahlaki bir panikti. ⓘ

Okul zorbalığı

Okul zorbalığı, okul içinde veya dışında eğitimle bağlantılı olarak ortaya çıkan bir zorbalık türüdür. Zorbalık fiziksel, sözlü veya duygusal olabilir ve genellikle belirli bir süre boyunca tekrarlanır. ⓘ

Kendini kötüye kullanma

Kendine zarar verme davranışı, kendine zarar verme ve uyuşturucu kullanımını da içeren geniş bir dizi aşırı eylem ve duygudur. Çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir ve çeşitli nedenlerle gerçekleştirilebilir. En çok genç yetişkinlerde ve ergenlerde görülme eğilimindedir, ancak her yaştan insanı etkileyebilir. ⓘ

Cinsel istismar

Cinsel istismar, bir kişinin diğerini istenmeyen cinsel davranışlara zorlamasıdır, ancak bu zorlama cinsel saldırı olarak değerlendirilemez. Fail "cinsel istismarcı" ya da daha aşağılayıcı bir ifadeyle "tacizci" olarak adlandırılır. Bu terim aynı zamanda herhangi bir yetişkinin bir çocuğa karşı, yetişkini ya da çocuğu cinsel olarak uyaracak her türlü davranışını da kapsar. Mağdurun rıza gösterme yaşından küçük olması halinde, bu durum çocuk cinsel istismarı olarak adlandırılır. ⓘ

Cinsel zorbalık

Cinsel zorbalık, "bir kişinin cinselliğine veya cinsiyetine dayanan fiziksel veya fiziksel olmayan her türlü zorbalık davranışıdır. Cinselliğin veya cinsiyetin erkekler veya kızlar tarafından diğer erkeklere veya kızlara karşı bir silah olarak kullanılmasıdır - ancak daha yaygın olarak kızlara yöneliktir. Bir kişinin yüzüne karşı, arkasından veya teknoloji kullanımı yoluyla gerçekleştirilebilir." ⓘ

Kardeş istismarı

Kardeş istismarı, bir kardeşin diğeri tarafından fiziksel, duygusal ve/veya cinsel olarak istismar edilmesidir. ⓘ

Çocukların %3 kadarının bir kardeşe karşı tehlikeli bir şekilde istismarcı olduğu tahmin edilmektedir; bu da kardeş istismarını, ebeveynler tarafından çocuk istismarı veya eş istismarından daha yaygın hale getirmektedir. ⓘ

Karalama kampanyası

"Karalama kampanyası", "karalama taktiği" veya kısaca "karalama", damgalanmış bir grupla ilişkilendirilerek bir bireyin veya grubun itibarına zarar verebilecek faaliyetler için kullanılan bir metafordur. Bazen karalama, çamur atma gibi günlük konuşma dilinde kullanılan ifadeler de dahil olmak üzere, itibara zarar veren her türlü faaliyeti kapsayacak şekilde daha genel olarak kullanılır. ⓘ

Toplumsal istismar

Bakınız: İstismar#Yapısal istismar ⓘ

Ruhsal istismar

Manevi istismar, dini otoriteye sahip bir kişinin veya eşsiz bir manevi pratiği olan bir kişinin Tanrı veya Kilise adına veya herhangi bir manevi kavramın gizeminde başka bir kişiyi yanlış yönlendirmesi ve kötü muamele etmesi durumunda ortaya çıkar. Manevi istismar genellikle bir istismarcının, mağduru istismarcı bir otoriteye sorgusuz sualsiz itaat etme durumuna sokarak mağdurun maneviyatından (manevi konulardaki zihniyet ve tutku) faydalanmak için manevi veya dini rütbeyi kullanması anlamına gelir. ⓘ

Eş istismarı

Bakınız: İstismar#Aile içi istismar veya aile içi şiddet ⓘ

Takip

Stalking, bireyler (ve bazen gruplar) tarafından başkalarına yönelik istenmeyen ilgidir. Stalking davranışları taciz ve gözdağı ile ilişkilidir. "Stalking" kelimesi psikoloji ve psikiyatride farklı bağlamlarda farklı anlamlara gelen bir terimdir; ve bazı yasal yetki alanları bunu belirli bir suç türüne atıfta bulunmak için kullanır. Aynı zamanda, bazı kişilerin ısrarlı takip olarak değerlendirdiği davranışları içeren cezai suçlara veya hukuki yanlışlara da atıfta bulunabilir, örneğin yasada "taciz" veya benzer terimlerle tanımlananlar gibi. ⓘ

Yapısal istismar

Yapısal istismar, sosyal veya kültürel bir sistem ya da otorite tarafından bir bireye veya gruba dayatılan cinsel, duygusal veya fiziksel istismardır. Yapısal istismar dolaylıdır ve mağduru duygusal, zihinsel veya psikolojik düzeyde sömürür. ⓘ

Madde kullanım bozukluğu

Madde kullanım bozukluğu, kişinin maddeyi kendisine veya başkalarına zarar verecek miktarlarda veya yöntemlerle tükettiği örüntülü bir uyuşturucu kullanımıdır ve maddeyle ilişkili bir bozukluk türüdür. Halk sağlığı, tıp ve ceza adaleti bağlamlarında madde kullanım bozukluğunun çok farklı tanımları kullanılmaktadır. Bazı durumlarda, kişi bir uyuşturucunun etkisi altındayken suç teşkil eden veya anti-sosyal davranışlar ortaya çıkar ve bireylerde uzun vadeli kişilik değişiklikleri de meydana gelebilir. Olası fiziksel, sosyal ve psikolojik zararlara ek olarak, bazı uyuşturucuların kullanımı cezai yaptırımlara da yol açabilir, ancak bunlar yerel yargı yetkisine bağlı olarak büyük ölçüde değişir. ⓘ

Gözetim suistimali

Gözetimin kötüye kullanılması, gözetim yöntemlerinin veya teknolojisinin bir bireyin veya bir grup bireyin faaliyetlerini bir toplumun sosyal normlarını veya yasalarını ihlal edecek şekilde izlemek için kullanılmasıdır. Devlet tarafından gerçekleştirilen kitlesel gözetim, uygun şekilde düzenlenmediği takdirde gözetimin kötüye kullanılması anlamına gelebilir. Gözetimin kötüye kullanılması genellikle yasal dinleme kapsamı dışında kalır. İnsanların mahremiyet hakkını ihlal ettiği için yasa dışıdır. ⓘ

Alay etme

Alay, bir savaş çığlığı, göğüs göğüse çarpışmada kullanılan bir yöntem, alaycı bir söz ya da alıcının moralini bozmaya ya da onu kızdırmaya ve düşünmeden tepkisel davranışlar sergilemesini teşvik etmeye yönelik bir hakarettir. Alay etme, hedefin kültürel sermayesini (yani statüsünü) kontrol altına almak için bir sosyal rekabet biçimi olarak var olabilir. Sosyolojik teoride, üç sosyal sermayenin kontrolü, sosyal hiyerarşide bir avantaj sağlamak ve kişinin diğerlerine göre kendi konumunu güçlendirmek için kullanılır. Alay etme, ya doğrudan zorbalık yaparak ya da dolaylı olarak başkalarını hedefe zorbalık yapmaya teşvik ederek gerçekleştirilir. Kişinin kendi statüsünü sağlamak için aynı türden bir karşılık vermesi de mümkündür. Kavga sözleri ve boş konuşmalarla karşılaştırılabilir. ⓘ

Öğretmen istismarı

Bakınız: Öğretmen istismarı ⓘ

Alay etmek

Alay etmek birçok anlamı olan bir kelimedir. İnsan etkileşimlerinde sataşmanın şakacı ve incitici olmak üzere iki ana biçimi vardır. Hafif durumlarda ve özellikle de karşılıklı olduğunda, sataşma eğlenceli ve dostane olarak görülebilir. Bununla birlikte, sataşma genellikle hoş karşılanmaz ve taciz şeklini alır. Aşırı durumlarda, sataşma gerçek şiddete dönüşebilir ve hatta istismarla sonuçlanabilir. Çocuklarla genellikle görünüşleri, kiloları, davranışları, yetenekleri ve kıyafetleri gibi konularda alay edilir. Bu tür sataşmalar, sataşan kişi şakacı davrandığını düşünse bile genellikle inciticidir. Kişi bir hayvanla da alay edebilir. Köpekler ve kediler gibi bazı hayvanlar bunu oyun olarak algılayabilir; ancak insanlarda sataşma incitici olabilir ve zorbalık ve istismar şeklini alabilir. ⓘ

Telefon istismarı

Bakınız: Rahatsız edici arama ⓘ

Terörizm

Terörizm, terörün özellikle bir baskı aracı olarak sistematik bir şekilde kullanılmasıdır. Halihazırda terörizmin uluslararası kabul görmüş bir tanımı bulunmamaktadır. Yaygın terörizm tanımları yalnızca korku (dehşet) yaratmayı amaçlayan, ideolojik bir hedef için gerçekleştirilen (yalnız bir saldırının aksine) ve kasıtlı olarak muharip olmayanların (örneğin tarafsız askeri personel veya siviller) güvenliğini hedef alan veya göz ardı eden şiddet eylemlerine atıfta bulunur. Bazen bir ülke kendisini başka bir düşman ülkeye askeri olarak kanıtlayamadığında devlet politikaları tarafından desteklenir. ⓘ

Transgender istismarı veya trans bashing

Trans dayağı, bir kişiyi transgender veya transseksüel olduğu için fiziksel, cinsel veya sözlü olarak mağdur etme eylemidir. Gey dayağından farklı olarak, hedefin cinsel yönelimi değil, gerçek veya algılanan cinsiyet kimliği nedeniyle işlenir. ⓘ

Hakem istismarı

Hakem istismarı, bir hakeme, hakeme veya spordaki diğer görevlilere yönelik istismar eylemini ifade eder. Taciz, sözlü taciz (isim takma gibi) veya fiziksel taciz (yumruk atma gibi) olabilir. ⓘ

Sözlü taciz veya sözlü saldırılar

Sözlü taciz, dil kullanımını içeren bir tür kötü davranış biçimidir. Küfür içeren ya da içermeyen bir küfür biçimidir. Sözlü iletişim, sözlü istismarın en yaygın biçimi olmakla birlikte, yazılı olarak küfürlü sözleri de içerir. ⓘ

Sözlü istismar, kişinin olumlu duygusal gelişimine ciddi şekilde müdahale edebilen ve kişinin öz saygısına, duygusal refahına ve fiziksel durumuna önemli ölçüde zarar verebilen bir davranış biçimidir. Ayrıca, istismarcı tarafından kontrol amacıyla organize edilen ve süregelen bir duygusal ortam olarak da tanımlanmaktadır. ⓘ

Fısıldama kampanyası

Fısıltı kampanyası, hedef hakkında zarar verici söylentilerin veya imaların yayıldığı, söylentilerin kaynağının ise bunları yayarken tespit edilmekten kaçınmaya çalıştığı bir ikna yöntemidir (örneğin, siyasi bir kampanya diğer adaya saldıran isimsiz broşürler dağıtabilir). ⓘ

İşyeri istismarı veya işyeri zorbalığı

İşyeri zorbalığı, çocukluk zorbalığı gibi, bireylerin veya grupların bir iş arkadaşına karşı ısrarlı saldırgan veya mantıksız davranışlarda bulunma eğilimidir. İşyeri zorbalığı sözlü, sözsüz, psikolojik, fiziksel taciz ve aşağılama gibi taktikleri içerebilir. Bu tür bir saldırganlık özellikle zordur, çünkü okul zorbalığının tipik biçimlerinden farklı olarak, işyeri zorbaları genellikle kuruluşlarının ve toplumlarının yerleşik kuralları ve politikaları dahilinde hareket ederler. İşyerinde zorbalık, vakaların çoğunda bir yönetici tarafından gerçekleştirilmiş olarak rapor edilir ve çok çeşitli biçimler alır. ⓘ

İstismarın özellikleri ve tarzları

   [üst]

İstismarın bazı önemli özellikleri ve tarzları şunlardır:

• açık istismar
• gizli (veya kontrol edici) istismar
• öngörülemezlik
• orantısız (abartılı) tepkiler
• insanlıktan çıkarma ve nesneleştirme
• bilgi suistimali
• imkansız durumlar (başarısızlığa ayarlama)
• vekaleten kontrol
• ortam istismarı (gaslighting) ⓘ

İstismarcı güç ve kontrol

İstismarcı güç ve kontrol (veya kontrol edici davranış veya zorlayıcı kontrol), istismarcıların psikolojik, fiziksel, cinsel veya mali istismar gibi istismarcı bir amaçla bir mağdur üzerinde güç ve kontrol kazanma ve sürdürme yoludur. İstismar, kişisel kazanç, kişisel tatmin, psikolojik yansıtma, değersizleştirme, kıskançlık gibi çeşitli nedenlerle veya istismarcı sadece güç ve kontrol uygulamaktan zevk alabileceği için sadece bunun uğruna olabilir. ⓘ

Kontrolcü istismarcılar, kurbanları üzerinde güç ve kontrol uygulamak için birden fazla taktik kullanabilir. Bu taktiklerin kendisi psikolojik ve bazen de fiziksel olarak istismar edicidir. Kontrol, ekonomik istismar yoluyla sağlanabilir, böylece mağdurun eylemleri sınırlandırılabilir, çünkü istismara direnmek için gerekli kaynaklardan yoksun kalabilir. İstismarcının amacı, mağduru kontrol etmek ve sindirmek ya da ilişkide eşit söz hakkına sahip olmadığını hissettirmektir. ⓘ

Manipülatörler ve istismarcılar kurbanlarını olumlu pekiştirme (övgü, yüzeysel çekicilik, dalkavukluk, nankörlük, sevgi bombardımanı, gülümseme, hediyeler, ilgi gibi), olumsuz pekiştirme, aralıklı veya kısmi pekiştirme, psikolojik cezalandırma (dırdır, sessiz muamele, küfür, tehdit, gözdağı, duygusal şantaj, suçluluk duygusu, dikkatsizlik gibi) ve travmatik taktikler (sözlü taciz veya patlayıcı öfke gibi) dahil olmak üzere bir dizi taktikle kontrol ederler. ⓘ

Mağdurun kırılganlıklarından faydalanılır ve özellikle kırılgan olanlar hedef olarak seçilir. Ödül ve cezanın aralıklı olarak pekiştirilmesinin değişime dirençli güçlü duygusal bağlar ve bir korku iklimi yarattığı devam eden istismar döngülerinin bir sonucu olarak istismarcı ve mağdur arasında travmatik bağlar oluşabilir. İstismarcı davranışı normalleştirme, meşrulaştırma, rasyonalize etme, inkar etme veya en aza indirme ya da bunun için mağduru suçlama girişiminde bulunulabilir. ⓘ

İzolasyon, gaslighting, akıl oyunları, yalan söyleme, dezenformasyon, propaganda, istikrarsızlaştırma, beyin yıkama ve böl ve yönet sıklıkla kullanılan diğer stratejilerdir. Mağdura alkol ya da uyuşturucu verilebilir ya da kafasının karışmasına yardımcı olmak için uykusuz bırakılabilir. ⓘ

Bazı kişilik tipleri diğer insanları kontrol etmek için kendilerini özellikle mecbur hissederler. ⓘ

İstismarcıların psikolojik özellikleri

   [üst]

Dunedin Multidisipliner Sağlık ve Gelişim Çalışması'ndan (boylamsal bir doğum kohortu çalışması; n = 941) elde edilen verileri inceleyen Moffitt ve arkadaşları, erkeklerin genel olarak daha fazla saldırganlık sergilemesine rağmen, cinsiyetin psikolojik saldırganlık da dahil olmak üzere kişiler arası saldırganlığın güvenilir bir belirleyicisi olmadığını bildirmiştir. Çalışma, ister erkek ister kadın olsun, saldırgan kişilerin yüksek şüphe ve kıskançlık oranları; ani ve şiddetli ruh hali değişimleri; zayıf öz kontrol ve şiddet ve saldırganlığın ortalamanın üzerinde onaylanma oranları (Amerikan toplumunda, kadınlar erkeklere karşı şiddet uyguladığında ortalama olarak mazur görülmektedir) gibi bir dizi özelliği paylaştığını ortaya koymuştur. Moffitt ve arkadaşları ayrıca antisosyal erkeklerin iki farklı türde kişiler arası saldırganlık sergilediğini (biri yabancılara karşı, diğeri yakın kadın partnerlere karşı), antisosyal kadınların ise yakın erkek partnerler dışında kimseye karşı nadiren saldırgan olduğunu savunmaktadır. ⓘ

Duygusal ve fiziksel istismar faili kadın ve erkeklerde yüksek oranda kişilik bozukluğu görülmektedir. Genel nüfusta kişilik bozukluğu oranları kabaca %15-20 iken, mahkeme kararıyla tedavi programlarına alınan istismarcı erkeklerin kabaca %80'inde kişilik bozukluğu bulunmaktadır. Kadın faillerin narsisistik ve kompulsif davranışlar etrafında dönen kişilik bozukluklarına sahip oldukları tespit edilmiştir. veri toplama prosedüründe. Mevcut tek istatistikler Çocuklara kötü muameleye ilişkin raporlar, annelerin çocuklara babalardan daha sık fiziksel disiplin uyguladığını, ağır yaralama ve cinsel istismarın ise daha çok erkekler tarafından gerçekleştirildiğini göstermektedir. ⓘ

İstismarcılar ev işlerinden kaçınmayı veya aile finansmanını tamamen kontrol etmeyi amaçlayabilir. İstismarcılar çok manipülatif olabilir, suçu mağdurun üzerine atarken genellikle arkadaşlarını, emniyet ve mahkeme görevlilerini, hatta mağdurun ailesini kendi taraflarına çekebilirler. ⓘ

İstismarın mağdurlar üzerindeki etkileri

   [üst] ⓘ

English ve arkadaşları, ailelerinde psikolojik saldırganlık ve sözlü saldırganlık da dahil olmak üzere kişiler arası şiddet görülen çocukların kronik depresyon, anksiyete, travma sonrası stres bozukluğu, ayrışma ve öfke gibi bir dizi ciddi bozukluk sergileyebileceğini bildirmiştir. Ayrıca, English ve arkadaşları duygusal istismarın etkisinin fiziksel istismardan "önemli ölçüde farklı olmadığını" bildirmiştir. Johnson ve arkadaşları, kadın hastalarla (n = 825) yaptıkları bir ankette, %24'ünün duygusal istismara maruz kaldığını ve bu grubun daha yüksek oranda jinekolojik sorun yaşadığını bildirmiştir. Hines ve Malley-Morrison, eşi/partneri tarafından duygusal istismara uğrayan erkeklerle (n = 116) yaptıkları çalışmada, mağdurların yüksek oranda travma sonrası stres bozukluğu ve alkolizm sergilediklerini bildirmiştir. ⓘ

Namie'nin işyerinde zorbalık üzerine yaptığı çalışmada, işyerinde zorbalığa maruz kaldığını bildiren kadınların %31'inin ve erkeklerin %21'inin travma sonrası stres bozukluğunun üç temel belirtisini (hipervijilans, müdahaleci imgeleme ve kaçınma davranışları) sergilediği bulunmuştur. Simonelli & Ingram tarafından 1998 yılında erkek üniversite öğrencileri (n = 70) üzerinde yapılan bir çalışmada, kadın partnerleri tarafından duygusal istismara uğrayan erkeklerin genel nüfusa göre daha yüksek oranda kronik depresyon sergilediği bulunmuştur. ⓘ

Goldsmith ve Freyd tarafından üniversite öğrencileri (n = 80) üzerinde yapılan bir çalışmada, duygusal istismara maruz kalan birçok kişinin kötü muameleyi istismar olarak nitelendirmediği bildirilmiştir. Ayrıca, Goldsmith ve Freyd bu kişilerin ortalamanın üzerinde aleksitimi (kendi duygularını tanımlama ve işleme güçlüğü) gösterme eğiliminde olduklarını da ortaya koymuştur. ⓘ

Jacobson ve arkadaşları, kadınların evlilik çatışmaları sırasında belirgin şekilde daha yüksek korku oranları bildirdiklerini bulmuştur. Bununla birlikte, Jacobson'ın sonuçlarının, kadın ve erkeklerin anketleri büyük ölçüde farklı yorumlamaları nedeniyle geçersiz olduğu savunulmuştur. Coker ve arkadaşları, mağdurun kadın ya da erkek olması fark etmeksizin ruhsal istismarın etkilerinin benzer olduğunu bulmuştur. Pimlott-Kubiak ve Cortina, istismarın şiddeti ve süresinin istismar sonrası etkilerin tek doğru belirleyicileri olduğunu; failin veya mağdurun cinsiyetinin güvenilir belirleyiciler olmadığını bulmuştur. ⓘ

LaRoche tarafından yapılan geniş bir anketin (n = 25.876) analizi, erkekler tarafından istismar edilen kadınların psikolojik yardım alma olasılığının, kadınlar tarafından istismar edilen erkeklere göre biraz daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur (%63'e karşı %62). ⓘ

2007 yılında yapılan bir çalışmada, Laurent ve arkadaşları, genç çiftlerde (n = 47) psikolojik saldırganlığın her iki partner için de azalan memnuniyetle ilişkili olduğunu bildirmiştir: "Psikolojik saldırganlık çiftlerin gelişimine engel teşkil edebilir çünkü daha az olgunlaşmış zorlayıcı taktikleri ve benlik/diğer ihtiyaçları etkili bir şekilde dengeleyememe durumunu yansıtır." Walsh ve Shulman tarafından 2008 yılında yapılan bir çalışma, kadınların psikolojik saldırganlığının her iki partner için de ilişki memnuniyetsizliği ile ilişkili olma olasılığının daha yüksek olduğunu, erkeklerin geri çekilmesinin ise her iki partner için de ilişki memnuniyetsizliği ile ilişkili olma olasılığının daha yüksek olduğunu bildirmektedir. ⓘ