Buhara

Buhara Buxoro (Özbekçe) بُخارا‎ (Farsça) ⓘ
Ülke	Özbekistan
İller	Buhara ili
İdare
• Vali	Qiyomiddin Rustamov
Nüfus  (1999)
• Toplam	237,900
Zaman dilimi	UTC+06.00
Postcode	2001ХХ
Alan kodları	local 365, int. +99865
Resmî site www.buxoro.uz

Buhara (Özbekçe: Buxoro; Eski Türkçe: "Bukarak", Türkmence: Buhara; Arapça: بخارى; Farsça: بُخارا‎ Bukhārā; Rusça: Бухара), Orta Asya'nın en eski yerleşim bölgelerinden olan ve günümüzde Özbekistan sınırları içinde bulunan tarihî şehir. Arkeolojik bulgular şehrin tarihinin en az 2500 yıl civarında olduğunu göstermiştir. Şehirde yapılan Arkeolojik kesit çalışmalarında yaklaşık 20 m kadar derinlikteki alt katmanda; kamusal binalar, askeri tahkim yapıları, çanak-çömlek ve madeni paralar gibi çeşitli arkeolojik buluntulara rastlanılmıştır. ⓘ

Mâverâü’n-nehr'in çok sayıda şehri, kasabası, nahiyesi ve köyü olmasına rağmen bunların en gözde ve tanınmış olanı Buhârâ’dır. Müslümanlar buraya “Fâhire” (kıymetli/değerli) derler ve doğunun “Kubbetü’l-İslâm”ı olarak kabul ederler. ⓘ

Bölgenin en eski yerleşim birimlerinden biri olan Buhârâ, efsanelerle karışmış kadîm bir tarihe sahip olup, en-Narşahî’ye nazaran ilk sâkinleri Türklerdir. Aynı müellif, efsanevî Turan padişahı Afrasyab’ın (Alper Tunga) zaman zaman Buhârâ’da ikamet ettiğini, mezarının dahi bu şehirde bulunduğunu kaydetmiştir ki, bu rivayetler bölgedeki Türk varlığının çok eskilere dayandığına işaret etmesi bakımından önemlidir. ⓘ

Sadece kadîm tarihiyle değil, fizikî ve coğrafî yapısı; sanatsal ve mimarî dokusu; sûr ve kalesi; sulama kanalları; ekonomik, zıraî ve ticarî potansiyeli; köşk, saray ve pazarları ve yetiştirdiği âlim ve sanatkârları ile de her dönemde kendisinden söz ettiren Buhârâ, uzun yıllar Akhunlar, Göktürkler ve Türgişler gibi Türk devletlerinin hakimiyetinde kalmıştır. Mâverâü’n-nehr’in en önemli kültür ve medeniyet merkezi hâline gelen şehir, söz konusu devletlerin inhitat dönemlerinde yaşanan siyasî kargaşa ve otorite boşluğunda bile bu yapısını muhafaza etmiş, bölgede hüküm süren çoğu Türk kökenli mahalli hükümdarların veya beylerin idaresinde bölgenin en önemli şehirlerinden biri olma özelliğini sürdürmüştür. ⓘ

Buhara Бухоро / Buxoro (Özbekçe) بخارا (Farsça) Бухара ⓘ
Dosya:Ismail Samanid Mausoleum.jpg
Buhara Özbekistan'da Konum Buhara Buhara (Batı ve Orta Asya)
Koordinatlar: 39°46′N 64°26′E
Ülke	Özbekistan
Bölge	Buhara
Kuruldu	MÖ 6. Yüzyıl
İlk söz	500
Hükümet
- Tip	Şehir Yönetimi
- Hakim (Belediye Başkanı)	Jamol Nosirov
Alan
- Şehir	143,0 km2 (55,213 sq mi)
- Kentsel	73,0 km2 (28,2 sq mi)
Yükseklik	225 m (738 ft)
Nüfus  (2020)
- Şehir	280,187
- Yoğunluk	2.000/km2 (5.100/q mi)
Saat dilimi	GMT +5
Posta kodu	2001ХХ
Alan kodu(ları)	(+998) 65
Araç kaydı	20 (2008'den önce) 80-84 (2008 ve daha yeni)
HDI (2018)	0,734 - 5. en yüksek
Web sitesi	http://www.buxoro.uz/
UNESCO Dünya Mirası Alanı
Resmi adı	Buhara Tarihi Merkezi
Tip	Kültürel
Kriterler	ii, iv, vi
Belirlenmiş	1993
Referans no.	602
Taraf Devlet	Özbekistan
Bölge	Asya

Buhara (Özbekçe: Buxoro/Бухоро, telaffuz [buχɒrɒ]; Tacikçe: Бухоро, telaffuz [buxɔːˈɾɔː]), 1 Ocak 2020 itibarıyla 280.187 nüfusu ile Özbekistan'ın beşinci büyük şehri ve Buhara Bölgesi'nin başkentidir. ⓘ

İnsanlar Buhara çevresindeki bölgede en az beş bin yıldır yaşamaktadır ve şehir bu sürenin yarısında var olmuştur. İpek Yolu üzerinde bulunan şehir, uzun süre ticaret, ilim, kültür ve din merkezi olarak hizmet vermiştir. Buhara halkının çoğunluğunun ana dili Fars dilinin bir lehçesi olan Tacikçe'dir, ancak Özbekçe çoğu sakin tarafından ikinci dil olarak konuşulmaktadır. Buhara, Samani İmparatorluğu'nun, Buhara Hanlığı'nın ve Buhara Emirliği'nin başkenti olarak hizmet vermiştir ve alim İmam Buhari'nin doğum yeridir. Şehir "Asil Buhara" (Buhârâ-ye Şerîf) olarak bilinmektedir. Buhara'da yaklaşık 140 mimari anıt bulunmaktadır. UNESCO, Buhara'nın tarihi merkezini (çok sayıda cami ve medrese içeren) bir Dünya Mirası Alanı olarak listelemiştir. ⓘ

İsimler

Buhara şehrinin antik çağlardaki tam adı bilinmemektedir. Tüm vaha antik çağlarda Buhara olarak adlandırılmış ve muhtemelen sadece onuncu yüzyılda nihayet şehre aktarılmıştır. ⓘ

Bazı akademisyenlere göre, isim Sanskritçe "Vihara" (Budist manastırı) kelimesine dayanmaktadır. Bu kelime, ibadet yerlerini aynı şekilde adlandıran Uygur ve Çinli Budistlerin dilindeki kelimeye çok yakındır. Şehirde Budizm'le ilgili çok az eser modern çağa ulaşabilmiştir. Ancak, çok sayıda Arap, Fars, Avrupalı ve Çinli gezgin ve tarihçi, buranın ve Özbekistan'ın bir zamanlar çoğunlukla Budistler ve az sayıda Zerdüşt tarafından doldurulduğunu belirtmiştir. Nitekim Buhara hakkındaki ilk İslami metin, Buhara'nın oğlu adına hareket eden bir kraliçe naibi tarafından yönetilen Budist manastırları olan bir Budist ülkesi olduğunu kaydeden Buhara'nın ilk Arap işgalcisi Ubeydullah bin Ziyad ile ilgilidir. ⓘ

Diğer kaynaklara göre (Encyclopædia Iranica gibi), Buhara adı muhtemelen Budist manastırlarının bir adı olan Soğdca βuxārak'tan ("İyi Şans Yeri") türetilmiştir. ⓘ

Tang hanedanlığında ve Çin İmparatorluğu'nun birbirini izleyen diğer hanedanlıklarında Buhara, Buhe/Puhe (捕喝) adıyla biliniyordu ve bu isim Çince'de modern genel fonetik yazım olan Bùhālā (布哈拉) ile değiştirilmiştir. ⓘ

19-20. yüzyıllarda Buhara, Büyük Oyun sırasında Buhara Emirliği hakkındaki yazılar ve raporlarda örneklendiği gibi, İngilizce yayınlarda Bokhara olarak biliniyordu. ⓘ

Muhammed ibn Jafar Narshakhi Buhara Tarihi'nde (MS 943-44'te tamamlanmıştır) bahseder:

Buhara'nın birçok adı vardır. Adlarından biri Numijkat idi. "Bumiskat" olarak da adlandırılmıştır. Arapça'da 2 ismi vardır. Biri "bakır şehir" anlamına gelen "Madinat al Sufriya" ve diğeri "Tüccarlar şehri" anlamına gelen "Madinat Al Tujjar". Ancak Buhara ismi orijinal isimdir ve diğer tüm isimlerden daha çok bilinir. Horasan'da bu kadar çok isme sahip başka bir şehir yoktur.

Orta Çağ'dan beri şehir Arapça ve Farsça kaynaklarda Buḫārā / بخارا olarak bilinmektedir. Modern Özbekçe yazılışı Buxoro'dur. ⓘ

Şehrin adı, Matteo Maria Boiardo tarafından 1483 yılında yayınlanan İtalyan epik şiiri Orlando Innamorato'da Albracca olarak mitolojikleştirildi. ⓘ

Tarihçe

Buhara'dan gelen Suzani tekstilleri dünya çapında ünlüdür. Bu 1850'den önce yapılmış ⓘ

Buhara'da Belh Rum Hükümeti'ne ait sikke bulundu ⓘ

Buhara'nın tarihi binlerce yıl öncesine uzanmaktadır. Ortaçağda Buhara, Samani İmparatorluğu'nun başkenti, Buhara Hanlığı ve İmam Buhari'nin doğum yeri olarak hizmet vermiştir. ⓘ

Buhara, 11. yüzyılın başında Karahanlıların Türk devletinin bir parçası haline geldi. Karahanlı hükümdarları Buhara'da birçok bina inşa ettiler: Kalyan minaresi, Magoki Attori camisi, saraylar ve parklar. ⓘ

Buhara, Semerkant'ın batısında yer alır ve daha önce tüm İslam dünyasında seçkin bir öğrenim odak noktasıydı. Eşsiz Şeyh Nakşibendi'nin eski mahallesidir. Kendisi teori, din ve İslam ile ilgilenmek için gizemli Sufi yolunun ilerlemesinde odak bir figürdü. ⓘ

Şu anda Özbekistan'ın Buhara Bölgesi'nin (viloyat) başkentidir. İpek Yolu üzerinde bulunan şehir, uzun zamandır ticaret, ilim, kültür ve din merkezi olmuştur. Samanilerin altın çağında Buhara, İslam dünyasının önemli bir entelektüel merkezi haline geldi ve çok sayıda kütüphanesiyle ünlendi. Çok sayıda cami ve medreseyi barındıran Buhara'nın tarihi merkezi, UNESCO tarafından Dünya Mirası Listesi'ne alınmıştır. ⓘ

Buhara'nın son emiri Emir Alim Han, 1911 civarı ⓘ

İçişleri Bakanı, Buhara, 1905-1915 civarı ⓘ

Cengiz Han 1220 yılında Buhara'yı 15 gün boyunca kuşatmıştır. Önemli bir ticaret merkezi olan Buhara, Multan şehrinden (günümüz Pakistan'ı) gelen ve şehirde arazileri olduğu bilinen Ortaçağ Hint tüccarlarının oluşturduğu bir topluluğa ev sahipliği yapmıştır. ⓘ

Kızıl Ordu birlikleri tarafından kuşatılan ve yakılan Buhara, 1 Eylül 1920 ⓘ

Buhara, Buhara Emirliği'nin son başkentiydi ve Rus İç Savaşı sırasında Kızıl Ordu tarafından kuşatıldı. 1920'deki Buhara operasyonu sırasında Bolşevik general Mikhail Frunze komutasındaki Kızıl Ordu birlikleri Buhara şehrine saldırdı. Emir Alim Han 31 Ağustos 1920'de Doğu Buhara'daki Duşanbe'ye kaçtı (daha sonra Duşanbe'den Afganistan'daki Kabil'e kaçtı). 2 Eylül 1920'de, dört gün süren çatışmalardan sonra, Emir'in kalesi (Ark) yıkıldı, Kalyan Minaresi'nin tepesinden kızıl bayrak çekildi. 14 Eylül 1920'de A. Mukhitdinov başkanlığında Tüm Buharalı Devrimci Komitesi kuruldu. Hükümet -Halk Nazırları Konseyi (bkz. nâzır)- Faizullah Hocayev başkanlığında kuruldu. ⓘ

Buharan Halk Sovyet Cumhuriyeti 1920'den şehrin Özbek Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne entegre edildiği 1925'e kadar varlığını sürdürdü. O zamanlar Moskova'daki İngiliz Büyükelçiliği'nde genç bir diplomat olan Fitzroy Maclean, 1938'de Buhara'ya gizlice bir ziyarette bulundu, gezdi ve parklarda uyudu. Doğu Yaklaşımları adlı anı kitabında burayı "İtalyan Rönesansı'nın en iyi mimarisine" rakip binalarıyla "büyülü bir şehir" olarak değerlendirdi. Yirminci yüzyılın ikinci yarısında Afganistan'daki savaş ve Tacikistan'daki iç savaş Buhara ve Semerkant'a Darice ve Tacikçe konuşan mültecileri getirdi. Kendilerini yerel Tacik nüfusuna entegre ettikten sonra bu şehirler, ortak sınırlarının olmadığı Tacikistan'a ilhak hareketiyle karşı karşıya kaldı. ⓘ

19. yüzyıldan itibaren Rusya bölgede etkisini arttırmaya başlar, ancak Buhara'yı işgal etmez. Bu dönemde Buhara Emirliği, Büyük Oyun adı verilen İngiltere ve Rusya arasında Orta Asya'nın kontrolü için yaşanan çekişmede bir satranç taşıdır. Emirlik Ekim Devrimine kadar yarı bağımsız olarak varlığını sürdürür; 1920'de Buhara Sovyeti kurulur; 1925'te ise Stalin'in emriyle kurulan Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlanır. ⓘ

Grek Baktria kralı Ökratides (M.Ö.170-M.Ö.145) dönemine ait bir altın para. 169.2 gram ağırlığı ve 58 milimetre çapı ile Antik dönemde basılmış en büyük altın paradır. Buhara'da bulunmuş, ve Napoleon III tarafından alınmıştır. Cabinet des Médailles, Paris. ⓘ

Resmi olarak şehir M.Ö. 500 yılında bugün Ark adı verilen bölgede kurulmuştur. Ancak Buhara vahasındaki yerleşimlerin tarihi M.Ö. 3000'lere kadar uzanır. Sapalli kültürü adı verilen ileri bir Bronz çağı kültürü buradaki Varakhsha, Vardan, Paykend, ve Ramitan gibi yerlerde ortaya çıkmıştır. M.Ö. 1500 civarında iklimdeki değişiklik, demir teknolojisi, Aryan göçebelerin gelişi gibi farklı etmenlerin etkisiyle çevre yörelerden vahaya büyük miktarda nüfus akışı gerçekleşmiştir. Sapalli ve Aryan halkları Zeravşan deltasındaki göl ve sulak arazilerin etrafındaki köylerde birlikte yaşamaktaydı. M.Ö. 1000'den itibaren bu iki grup kendine has bir kültür geliştirmeye başladı. Soğd (Sogdian) adı verilen bu kültür M.Ö. 800'e kadar Zeravşan vadisinde çeşitli şehir-devletlerde yayıldı. Bu tarihlerden itibaren Zeravshan deltasının oluşturduğu sulak alan doldurulup yerleşimler oluşturulmaya başlanmıştır. M.Ö. 500 yılına geldiğinde iyice büyüyen bu yerleşimler birleştirilerek duvarla çevrelenmiş, böylelikle Buhara şehri kurulmuştur. ⓘ

Buhara'daki tarihi anıtlar

Buhara Tarihi Merkezi ⓘ

UNESCO Dünya Mirası Alanı
Kök-Gumbaz Camii
Kriterler	Kültürel: ii, iv, vi
Referans	602
Yazıt	1993 (17. Oturum)
Alan	216 hektar
Tampon bölge	339 hektar

Kalyan veya Kalon Minor (Farsça: مناره کلان) (Büyük Minare) ⓘ

Buhara'daki Başmelek Mikail Kilisesi ⓘ

Mimari kompleksler

• Po-i-Kalyan Külliyesi. Po-i Kalan (ayrıca Poi Kalân, Farsça: پای کلان "Büyük Vakıf" anlamına gelir) unvanı, büyük minare Kalân'ın tabanında bulunan mimari komplekse aittir.
• Kalyan minaresi. Daha doğru bir ifadeyle Minâra-i Kalân, (Farsça/Tacikçe "Büyük Minare"). Efsaneye göre yüzyıllar boyunca suçluların tepeden atılarak idam edildiği yer olduğu için Ölüm Kulesi olarak da bilinir. Minare, topluluğun en ünlü parçasıdır ve şehrin tarihi merkezine hakimdir. Minarenin rolü büyük ölçüde geleneksel ve dekoratif amaçlıdır; boyutları, müezzinin insanları namaza çağırabileceği bir bakış noktası sağlamak olan minarenin ana işlevinin sınırlarını aşar. Bu amaç için caminin çatısına çıkmak yeterliydi. Bu uygulama İslam'ın ilk yıllarında yaygındı. "Minare" kelimesi Arapça "minara" ("deniz feneri" ya da daha doğru bir ifadeyle "bir şeyin yandığı yer") kelimesinden türemiştir. Bölgenin minareleri, önceki Zerdüşt dönemlerinin "ateş kuleleri" veya deniz fenerlerinin muhtemel uyarlamalarıydı. Adı sadece Bako olan mimar, minareyi yukarı doğru daralan dairesel sütunlu tuğla bir kule şeklinde tasarlamıştır. Tabanın çapı 9 metre (30 feet), tepede ise 6 m'dir (20 ft). Kule 45,6 m (150 ft) yüksekliğindedir ve Orta Asya'nın düz ovalarında çok uzak mesafelerden görülebilir. Sütunun etrafından içeriye doğru kıvrılan, on altı kemerli rotunda ve tepe penceresinde inişe götüren ve üzerinde muhteşem bir şekilde tasarlanmış sarkıt korniş (veya "şerif") bulunan tuğladan spiral bir merdiven vardır. ⓘ

İsmail Samani Türbesi, آرامگاه اسماعیل سامانی ⓘ

• Muhtemelen 1514 yılında tamamlanan Kalân Camii (Mescid-i Kalân), büyüklük bakımından Semerkant'taki Bibi-Khanym Camii'ne eşittir. Cami on iki bin kişiyi ağırlayabilecek kapasitededir. Kalyan Camii ve Semerkant'taki Bibi-Hanm Camii aynı yapı türünde olmalarına rağmen, yapı sanatı açısından farklıdırlar. İki yüz seksen sekiz anıtsal direk, Kalyan Camii'nin avlusunu çevreleyen galerilerin çok kubbeli çatısı için destek görevi görür. Avlunun uzunlamasına ekseni, mozaik bir tambur üzerinde masif mavi bir kubbe ile tepesinde haç şeklinde bir salon bulunan ana odaya (maksura) açılan bir portal ile son bulur. Yapı, örneğin kubbelerden birinde bulunan bir delik gibi pek çok mimari ilginçliği barındırmaktadır. Bu delikten Kalyan Minaresi'nin temeli görülebilir. Sonra adım adım geri giderek, minareden rotundaya kadar tüm tuğla kemerlerini sayabilirsiniz.
• Mir-i Arap Medresesi (1535-1536). Mir-i Arap Medresesi'nin inşası, Ubeydullah Han ve oğlu Abdülaziz Han'ın manevi hocası olan Mir-i Arap olarak adlandırılan Yemenli Şeyh Abdullah Yamani'ye atfedilir. Ubeydullah Han, İran ile sürekli başarılı bir savaş yürüttü. Askerleri en az üç kez Herat'ı ele geçirdi. İran'a yapılan bu yağma akınlarının her birine çok sayıda tutsağın ele geçirilmesi eşlik etti. Ubeydullah Han'ın üç binden fazla İranlı esirin kurtarılmasından elde edilen parayı Mir-i Arap Medresesi'nin inşasına yatırdığı söylenir. Ubeydullah Han çok dindardı. Sufizm ruhu içinde İslam'a büyük saygı duyarak yetiştirilmişti. Babası ona 15. yüzyılın önde gelen şeyhlerinden Taşkent kökenli Ubeydullah el-Ahrar'ın (1404-1490) adını vermişti. 16. yüzyılın otuzlu yıllarına gelindiğinde hükümdarların kendileri ve yakınları için görkemli türbeler inşa ettirdikleri dönem sona ermişti. Şibanid hanedanının hanları Kuran geleneklerinin standart taşıyıcılarıydı. Dinin önemi o kadar büyüktü ki, Ubeydullah gibi ünlü bir han bile medresesinde hocasının yanında toprağa verildi. Mir-i Arap Medresesi'ndeki tonozun (gurhana) ortasında Ubeydullah Han'ın ahşap mezarı bulunmaktadır. Başucunda hocası Mir-i Arap'ın kalıpları sarılıdır. Medresenin müderrisi (kıdemli hocası) Muhammed Kasım da (hicri 1047'de vefat etmiştir) buraya yakın bir yerde defnedilmiştir. Miri Arap Medresesi'nin kapısı Kalyan Camii'nin kapısı ile aynı eksen üzerinde yer almaktadır. Ancak meydanın doğuya doğru biraz alçalması nedeniyle medresenin bir platform üzerinde biraz yükseltilmesi gerekmiştir. ⓘ

Nadir Divan-Beghi medresesinin portalindeki simurg (Lab-i Hauz kompleksinin bir parçası) ⓘ

Nasruddin Hoca ⓘ

Lab-i Hauz کوچه ای در نزدیکی لب حوض yakınında bir ara sokak ⓘ

• Lab-i Hauz Kompleksi (veya Lab-e hauz, Farsça: لب حوض, göletin yanında anlamına gelir) Ensemble (1568-1622), Buhara şehrinde kalan birkaç hauz veya göletten birini çevreleyen alanın adıdır. Sovyet yönetiminden önce Buhara'da böyle birkaç gölet vardı. Bu göletler kentin başlıca su kaynağı olarak işlev görüyordu, ancak aynı zamanda hastalık yaymakla da ünlüydüler ve bu nedenle 1920'ler ve 1930'larda Sovyetler tarafından çoğunlukla dolduruldular. Lab-i Hauz, 16. ve 17. yüzyıllara kadar uzanan bir mimari topluluğun merkezi olarak oynadığı rol sayesinde ayakta kalmıştır. Lab-i Hauz topluluğu, göletin kuzey tarafı boyunca uzanan ve şehrin en büyüğü olan 16. yüzyıldan kalma Kukeldash Medresesi'nden oluşmaktadır. Göletin doğu ve batı yakalarında ise gezgin sufiler için 17. yüzyıldan kalma bir pansiyon ve yine 17. yüzyıldan kalma bir medrese bulunmaktadır. ⓘ

Ayrıca Orta Asya, Afganistan ve Pakistan'daki pek çok çocuk hikâyesinin ana karakterini oluşturan, kıvrak zekâlı ve sıcakkanlı Nasruddin Hoca'nın katırının üzerinde oturan ve bir eli kalbinin üzerinde, diğer eliyle de başının üzerinde 'Her şey yolunda' işareti bulunan metal bir heykeli de bulunmaktadır. ⓘ

• Bahoutdin Mimari Kompleksi, Nakşibendi tarikatının kurucusu Şeyh Baha-ud-Din veya Bohoutdin'in anısına yapılmış bir nekropoldür. Kompleks, Bahoutdin'in dahma (mezar taşı), Khakim Kushbegi camisi, Muzaffarkan camisi ve Abdul-Lazizkhan hankahını içermektedir. Site, 18 Ocak 2008 tarihinde UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne alınmıştır. ⓘ

Kale

Buhara Kalesi'nin Duvarı, Ark ⓘ

• Buhara Kalesi, Ark ⓘ

Anıt Mezarlar

• Chashma-Ayub Türbesi

Chashma-Ayub veya Eyüp'ün pınarı, Samani türbesinin yakınında yer almaktadır. Adının, Eyüp Peygamber'in (Kuran'da "Eyüp") burayı ziyaret ettiğini ve asasını yere vurarak bir su kaynağı çıkardığını belirten bir efsaneyi yansıttığı söylenmektedir. Bu kuyunun suyunun son derece saf olduğu söylenir ve sözde "iyileştirici nitelikleri" ile kabul edilir. Alandaki mevcut yapı Timur döneminde inşa edilmiştir ve bölgede pek rastlanmayan Harezm tarzı konik bir kubbeye sahiptir. ⓘ

• İsmail Samani Türbesi

İsmail Samani Türbesi (9.-10. yüzyıllar), Orta Asya mimarisinin en saygın eserlerinden biridir. Samanilerin Bağdat'taki Abbasi Halifeliğinden fiilen bağımsızlıklarını kazanmalarının ardından 9. ve 10. yüzyıllarda bölgeyi yöneten son yerli Pers hanedanı olan Samani hanedanının kurucusu İsmail Samani'nin dinlenme yeri olarak 9. yüzyılda (892 ve 943 yılları arasında) inşa edilmiştir. ⓘ

Yapı, Zerdüşt ve İslam motiflerini bir araya getiren mimari tarzıyla benzersizdir. Binanın cephesi, o dönemde bölgedeki Zerdüşt sanatında yaygın bir imge olan ve tipik olarak ateş ve ışıkla temsil edilen Zerdüşt tanrısı Ahura Mazda'yı anımsatan güneşi anımsatan dairesel desenler içeren karmaşık bir şekilde dekore edilmiş tuğla işçiliğiyle kaplıdır. Binanın şekli kübiktir ve Mekke'deki Kabe'yi anımsatırken, kubbeli çatı cami mimarisinin tipik bir özelliğidir. Türbenin senkretik tarzı 9. ve 10. yüzyılları yansıtmaktadır; bu dönemde bölgede hala İslam'ı seçmeye başlayan büyük bir Zerdüşt nüfusu bulunmaktaydı. ⓘ

Türbe aynı zamanda Buhara bölgesindeki en eski anıtlardan biri olarak kabul edilmektedir. Cengiz Han'ın istilası sırasında, türbenin sel nedeniyle çoktan çamura gömüldüğü söyleniyordu. Böylece, Moğol orduları Buhara'ya ulaştığında, türbe onların yıkımından kurtulmuştur. ⓘ

Pakistan'ın kurucu babası Muhammed Ali Cinnah'ın Karaçi'deki Mazar-e-Quaid olarak bilinen anıt mezarı bu türbeden esinlenerek yapılmıştır. ⓘ

Camiler

• Bolo Haouz Camii

1712 yılında Registan bölgesindeki Ark Kalesi'nin karşı tarafında inşa edilen Bolo Haouz Camii, tarihi şehrin diğer bölümleriyle birlikte UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer almaktadır. Buhara Emiri'nin 1920'lerde Bolşevik Rus yönetimi altında boyun eğdirildiği dönemde Cuma camisi olarak hizmet vermiştir. ⓘ

• Çar Minar ⓘ

Çar Minar ⓘ

Char Minor (alternatif olarak Chor Minor olarak da yazılır ve alternatif olarak Khalif Niyaz-kul Medresesi olarak da bilinir) Lyabi Hauz kompleksinin kuzeydoğusundaki bir sokağa sıkışmış bir yapıdır. Yapı, 19. yüzyılda Canid hanedanının yönetimi altında Türkmen kökenli zengin bir Buharalı olan Halif Niyaz-kul tarafından yaptırılmıştır. Dört kuleli yapı bazen bir zamanlar yapının arkasında var olan medreseye açılan bir kapı sanılmaktadır; ancak Char-Minar aslında ritüel ve barınak olmak üzere iki işlevi olan bir bina kompleksidir. ⓘ

Ana yapı bir camidir. Alışılmadık dış şekline rağmen, bina bir Orta Asya camisi için tipik bir iç mekana sahiptir. Binanın kubbesi sayesinde, oda iyi akustik özelliklere sahiptir ve bu nedenle 'zikir-hana'nın özel bir önemi vardır - Sufi'nin ritüelleştirilmiş 'zikir' törenleri için bir yer, ayinleri genellikle okuma, şarkı söyleme ve enstrümantal müzik içerir. ⓘ

Merkezi yapının her iki yanında, bazıları yıkılmış olan ve sadece temelleri görülebilen konut odaları yer almaktadır. Sonuç olarak, medresenin tam olarak işleyebilmesi için sadece derslik ve bazı hizmet odaları eksiktir. Ancak, sözde medreselerde ders odalarının bulunmaması ya da bulunsa bile içinde ders verilmemesi yaygın bir uygulamaydı. Bu medreseler öğrenci misafirhanesi olarak kullanılmaktaydı. ⓘ

Dört kulenin her biri farklı süsleme motiflerine sahiptir. Bazıları dekorasyon unsurlarının Orta Asyalılar tarafından bilinen dört dini yansıttığını söylemektedir. Zerdüşt ve İslam motiflerinin yanı sıra haç, Hıristiyan balık motifi ve Budist dua tekerleğini anımsatan unsurlara da rastlanmaktadır. 1995 yılında bir yeraltı deresi nedeniyle dört kuleden biri çökmüş ve UNESCO tarafından Dünya Mirası Fonu kapsamında acil yardım talebinde bulunulmuştur. Çökme tüm yapının dengesinin bozulmasına yol açmış olsa da, yetkililer felaketle ilgili farkındalığı asgari düzeyde tutmaya özen göstermişlerdir. Herhangi bir açıklama yapılmaksızın bina görülecek yerler listesinden çıkarıldı ve kulenin "kalitesiz çimento ve çelik gibi geleneksel olmayan yapı malzemeleri kullanılarak" alelacele yeniden inşa edilmesinin ardından Char Minar şehrin en popüler turistik yerlerinden biri olarak geri döndü, ancak olay o zamandan beri gizli tutuluyor. ⓘ

Char-Minar'ın sağındaki kordonda, muhtemelen yapı kompleksinin geri kalanıyla aynı yaşta olan bir havuz bulunmaktadır. Char Minar'ın çevresi artık çoğunlukla küçük evler ve dükkanlarla çevrilidir. ⓘ

• Magok-i-Attari Camii ⓘ

Magoki-Attari Camii (güney cephesi) ⓘ

Eski Magoki Attori Camii, 9. yüzyılda daha eski bir Zerdüşt tapınağının kalıntıları üzerine inşa edilmiştir. Cami birden fazla kez yıkılmış ve yeniden inşa edilmiştir ve şu anda kalan en eski kısım 12. yüzyıldan kalma güney cephesidir; bu da onu Buhara'da hayatta kalan en eski yapılardan biri ve Cengiz Han'ın saldırısından kurtulan birkaç yapıdan biri haline getirmektedir. Çevresindeki zemin seviyesinden daha alçak olan cami 1935 yılında kazılmıştır. Artık bir cami olarak işlev görmemekte, bunun yerine bir halı müzesine ev sahipliği yapmaktadır. ⓘ

• Mir Seyyid Ali Hamadani Camii

Buhara'da, Keşmir Vadisi'ndeki Keşmirli Müslümanların koruyucu azizi Mir Seyyid Ali Hamadani'ye ait olduğu söylenen bir cami bulunmaktadır. ⓘ

مدرسه میر عرب، مناره کلان و مدرسه خان ⓘ

Coğrafya

Güney-orta Özbekistan'da Semerkant'ın yaklaşık 140 mil (225 km) batısında yer alan Buhara, Zeravşan Nehri üzerinde, 751 fit (229 metre) yükseklikte yer almaktadır. ⓘ

İklim

Buhara tipik bir Orta Asya serin kurak iklimine sahiptir (Köppen BWk). Ocak ayında ortalama maksimum öğleden sonra sıcaklığı 6,6 °C veya 43,9 °F'dir ve Temmuz ayında ortalama maksimum 37,2 °C veya 99,0 °F'ye yükselir. Yıllık ortalama yağış miktarı 135 milimetre ya da 5,31 inçtir. ⓘ

Orta Asya'nın sıcak ve kuru ikliminde su önemliydi, bu nedenle eski çağlardan itibaren sulama tarımı geliştirildi. Şehirler nehirlerin yakınına kurulmuş ve tüm şehre hizmet edecek su kanalları inşa edilmiştir. Hauzes olarak bilinen üstü kapalı rezervuarlar inşa edildi. Yolculara ve hayvanlarına su sağlamak için kervan yolları boyunca özel kapalı su depoları ya da sardobalar inşa edilmiştir. ⓘ

Bununla birlikte, Sovyetler Birliği döneminde tarımsal kimyasalların yoğun kullanımı, Özbekistan'ı besleyen iki nehirden büyük miktarlarda sulama suyunun saptırılması ve su arıtma tesislerinin kronik eksikliği, muazzam ölçekte sağlık ve çevre sorunlarına neden oldu.

Buhara için iklim verileri (1981-2010) ⓘ
Ay	Jan	Şubat	Mar	Nisan	Mayıs	Haziran	Temmuz	Ağustos	Eylül	Ekim	Kasım	Aralık	Yıl
Ortalama yüksek °C (°F)	6.6 (43.9)	10.1 (50.2)	16.4 (61.5)	24.5 (76.1)	30.4 (86.7)	35.9 (96.6)	37.2 (99.0)	35.5 (95.9)	29.9 (85.8)	22.9 (73.2)	15.5 (59.9)	8.4 (47.1)	22.8 (73.0)
Ortalama düşük °C (°F)	−2.5 (27.5)	−0.6 (30.9)	4.2 (39.6)	10.2 (50.4)	15.0 (59.0)	19.4 (66.9)	21.2 (70.2)	18.9 (66.0)	12.9 (55.2)	6.7 (44.1)	2.3 (36.1)	−1.2 (29.8)	8.9 (48.0)
Ortalama yağış mm (inç)	19.1 (0.75)	18.9 (0.74)	29.5 (1.16)	20.1 (0.79)	12.4 (0.49)	1.8 (0.07)	0.7 (0.03)	0.2 (0.01)	1.0 (0.04)	2.0 (0.08)	12.0 (0.47)	17.3 (0.68)	135 (5.31)
Ortalama yağış günleri	10	10	10	8	7	2	1	1	1	4	7	9	70
Ortalama bağıl nem (%)	80	75	72	59	46	38	40	44	48	56	64	79	58
Kaynak 1: Özbekistan Hidrometeoroloji Servisi Merkezi
Kaynak 2: Deutscher Wetterdienst (nem)

Ulaşım

Buhara tren istasyonu ⓘ

Buhara Uluslararası Havalimanı'ndan Özbekistan ve Rusya'daki şehirlere düzenli tarifeli uçuşlar yapılmaktadır. Türkmenistan sınırı yaklaşık 80 km uzaklıktadır ve buraya en yakın şehir, Aşkabat da dahil olmak üzere Türkmenistan'ın diğer yerlerine devam eden M37 otoyolu ile bağlanan Türkmenabat'tır. Şehir ayrıca Özbekistan'ın geri kalanıyla demiryolu bağlantıları ile hizmet vermektedir ve M39 otoyolu üzerinden Afganistan'daki Mezar-ı Şerif de dahil olmak üzere Özbekistan ve ötesindeki tüm büyük şehirlere giden karayolları için bir merkezdir. Semerkant şehri Buhara'nın 215 km doğusundadır. ⓘ

Buhara Uluslararası Havaalanına iç hat ve uluslararası uçuşlar bulunmaktadır. ⓘ

İç ulaşım olanakları

Buhara şehri, Özbekistan'da Taşkent'ten sonra en büyük ulaşım merkezidir. Şehir içinde otobüs taşımacılığı imkanı vardır. 45'in üzerinde otobüs hattı bulunmaktadır. Bunların çoğunluğu ISUZU otobüsleri ile donatılmıştır, ancak bazı otobüsler Çin'den getirilmektedir. Otobüs sayısı ve otobüs güzergahları açısından Buhara, Özbekistan'da Taşkent'ten sonra en büyük şehirdir. ⓘ

Demografi

Buhara 2019 yılında 279.200 nüfus kaydetmiştir. Buhara (Semerkant ile birlikte) Özbekistan'ın Tacik azınlığının iki büyük merkezinden biridir. Buhara, ataları Roma döneminde şehre yerleşmiş olan Buharalı Yahudilere de ev sahipliği yapıyordu. Buhara Yahudilerinin çoğu 1925-2000 yılları arasında Buhara'yı terk etti. ⓘ

Ali-Akbar Dehkhoda, Buhara adının kendisini "bilgi dolu" anlamına geldiğini ve antik çağda Buhara'nın bilimsel ve bilimsel bir güç merkezi olduğu gerçeğine atıfta bulunduğunu belirtir. Matteo Maria Boiardo'nun İtalyan romantik destanı Orlando innamorato'da Buhara, Albracca olarak adlandırılır ve Cathay'ın büyük bir şehri olarak tanımlanır. Orada, surlarla çevrili şehir ve kale içinde, Angelica ve arkadaş olduğu şövalyeler Tataristan imparatoru Agrican'ın saldırısına karşı koyarlar. Anlatıldığı şekliyle Agrican'ın bu kuşatması, 1220 yılında Cengiz Han tarafından gerçekleştirilen tarihi kuşatmaya benzemektedir. ⓘ

Etnik gruplar

Resmi istatistiklere göre şehrin nüfusunun %82'sini Özbekler, %6'sını Ruslar, %4'ünü Tacikler, %3'ünü Tatarlar, %1'ini Koreliler, %1'ini Türkmenler, %1'ini Ukraynalılar, %2'sini ise diğer etnik gruplar oluşturmaktadır. Ancak, resmi Özbek rakamları uzun süredir çeşitli gözlemciler ve Batılı kaynaklar tarafından eleştirilmekte ve yalanlanmaktadır ve şehrin nüfusunun esas olarak Tacikçe konuşan Taciklerden oluştuğu ve etnik Özbeklerin giderek artan bir azınlık oluşturduğu varsayılmaktadır. Özbekistan'daki pek çok kişi ana dilleri Tacikçe olmasına rağmen kendilerini "Özbek" olarak tanımladıkları ya da Tacik dilleri ve kimliklerine rağmen merkezi hükümet tarafından Özbek olarak kaydedildikleri için kesin rakamları değerlendirmek zordur. Sovyetlerin 20. yüzyılın başlarındaki tahminlerine göre (1913 ve 1917 rakamlarına dayanarak) Tacikler şehrin ezici çoğunluğunu oluşturuyordu. ⓘ

Din

En büyük takipçi topluluğuna sahip din İslam'dır. Müslümanların çoğunluğu Sünni Müslümanlar nüfusun yüzde 88'ini, Doğu Ortodoksları yüzde 9'unu ve diğerleri yüzde 3'ünü oluşturuyor.

Özbekistan, Buhara, Baharat ve ipek festivali ⓘ

Önemli kişiler

Geçmişte Buhara'da birçok önemli insan yaşamıştır. Bunlar arasında şunlar vardır:

• An Lushan (yaklaşık 703-757)
• Muhammed İbn İsmail İbn İbrahim İbn el-Muğire İbn Bardizbah el-Buhari (810-870) - İslam alimi ve hadis derleyicisi
• Avicenna (Ebu Ali ibn Sina) (980-1037) - İranlı hekim ve filozof
• Kumri (d. Mind 10. yüzyıl ö. yaklaşık 980-990) - İbn Sina'nın hocası olduğu iddia edilen fizikçi ve bilgin
• Bal'ami: Ebülfazl Muhammed ve oğlu Ebu-Ali Muhammed, Samani krallarının iki ünlü İranlı veziri, tarihçi ve sanat ve edebiyat hamisi
• Abubakr Narshakhi (10. yüzyıl) - Buhara Tarihi'ni yazan tarihçi
• Sadiduddin Muhammed Avfi (1171-1242) tarihçi, bilim adamı ve yazar.
• Seyyid Celaleddin Surh-Posh Buhari (yaklaşık 595-690 AH, 1199-1291 MS)
• Seyyid Deccal Şemseddin Ömer (1211-1279)
• Baha-ud-Din Nakşibend Buhari (1318-1389)
• Emir Kulal (1370'te öldü)
• Sadriddin Ayni (1878-1954)
• Abdurauf Fitrat (1886-1938)
• Fayzulla Khodzhayev (1896-1938)
• İbragim Muminov (1908-1974)
• Sorojon Yusufova (1910-1966)
• Muhammadjon Shakuri (1925-2012)
• Yitzhak Apeloig (d. 1944), İsrailli hesaplamalı kimya profesörü ve Technion Başkanı
• Oksana Chusovitina - Olimpik jimnastikçi (d. 1975)
• Irina Sharipova - manken (d. 1992) ⓘ

Kardeş Şehirler

Horasan'daki kardeş şehirler;

• Belh, Afganistan
• Nişabur, İran
• Merv, Türkmenistan
• Gonur Tepe, Türkmenistan
• Nisa, Türkmenistan
• Köhne Ürgenç, Türkmenistan
• Semerkant, Özbekistan
• Malatya, Türkiye

Diğer şehirler:

• Lahor, Pakistan
• Santa Fe, New Mexico, Amerika Birleşik Devletleri
• Rueil-Malmaison, Fransa
• Cordoba, İspanya
• İzmir, Türkiye ⓘ

Soldan sağa: Mir-i Arab medrese, Kalyan minaresi ve Khan camii ⓘ

Aşağıda Buhara'nın kardeş şehirlerinin bir listesi bulunmaktadır:

• Bonn, Almanya (1999)
• Córdoba, İspanya (1983)
• Khujand, Tacikistan
• Lahor, Pakistan (1995)
• Malatya, Türkiye
• Rueil-Malmaison, Fransa (1999)
• Santa Fe, Amerika Birleşik Devletleri (1988) ⓘ

Tarihi

Efsaneye göre şehrin kuruluşu

Buhara surları ⓘ

Fars destansı şiiri Şehnâme'ye göre şehir, Pishdak (Pishdādian) Hanedanının mitik Şahı Kai Kavoos'un (كيكاوس; Avestan Kauui Usan) oğlu Kral Siyavuş tarafından kurulmuştur. Efsaneye göre Siyavuş vezirler tarafından annesini baştan çıkarmakla suçlanmış, suçsuzluğunu kanıtlaması için ateşle imtihana tutulmuştur. Alevlerden yanmadan çıkarmasından sonra Oxus nehrini (şimdiki Ceyhun ya da Amuderya) geçerek Turan'a ulaşmıştır. Semerkant kralı Afrasiab kızı Ferganiza (Farsça: فرنگيس Farangis; Türkçe: Kaz) Siavash (Sıyavuş) ile evlendirir; ayrıca Sivayuş'a Buhara vahasının beyliğini verir. Sivayuş burada bir kale ile çevresindeki şehri inşa ettirir. Ancak birkaç yıl sonra bu sefer kayın validesini baştan çıkarmakla suçlanınca Kral Afrasiab tarafından öldürülür. Bunun üzerine Turan'a saldıran Şah Kai Kavoos, Afrasiab'ı öldürür, oğlunu ve gelinini İran'a götürür. ⓘ