Erdel
Transilvanya
Ardeal / Transilvanya ⓘ | |
|---|---|
Romanya'nın tarihi bölgesi | |
 Arieșeni yakınlarındaki Apuseni Dağları, Alba İlçesi | |
.svg) Bayrak  Arma | |
 | |
| Koordinatlar: 46°46′0″N 23°35′0″E / 46.76667°N 23.58333°EKoordinatlar: 46°46′0″N 23°35′0″E / 46.76667°N 23.58333°E | |
| Ülke |  Romanya |
| En büyük şehir | Cluj-Napoca |
| Alan | |
| - Toplam | 100,290 km2 (38,720 sq mi) |
| Nüfus (2011) | |
| - Toplam | 6,789,250 |
| - Yoğunluk | 68/km2 (180/sq mi) |
| Demonim(ler) | Transilvanya |
| Saat dilimi | UTC+2 (EET) |
| - Yaz (DST) | UTC+3 (EEST) |
Transilvanya (Rumence: Ardeal veya Transilvania; Macarca: Erdély; Almanca: Siebenbürgen) Romanya'nın merkezinde yer alan tarihi bir bölgedir. Doğusunda ve güneyinde Karpat Dağları, batısında ise Apuseni Dağları doğal sınırını oluşturur. Transilvanya'nın daha geniş tanımları batı ve kuzeybatı Romanya bölgeleri Crișana ve Maramureș'i ve bazen Banat'ı da kapsar. ⓘ
Transilvanya hem Karpat manzaraları hem de zengin tarihi ile tanınmaktadır. Ayrıca ülkenin dördüncü büyük şehri olan Cluj-Napoca'nın yanı sıra Braşov, Sibiu, Târgu Mureş, Alba Iulia ve Sighișoara gibi diğer şehir ve kasabaları da içermektedir. Transilvanya aynı zamanda müstahkem kiliseli köyler, Sighișoara Tarihi Merkezi, Orăștie Dağları'ndaki Daçya Kaleleri ve Roșia Montană Madencilik Kültürel Peyzajı gibi Romanya'nın UNESCO Dünya Mirası Alanlarından bazılarına da ev sahipliği yapmaktadır. ⓘ
Daçya Krallığı'nın (MÖ 2. yüzyıl-MS 2. yüzyıl) bir parçası olan Agathyrsi, Roma Daçyası (2.-3. yüzyıllar), Hun İmparatorluğu (4.-5. yüzyıllar), Gepid Krallığı (5.-6. yüzyıllar), Avar Kağanlığı (6.-9. yüzyıllar) ve 9. yüzyılda Birinci Bulgar İmparatorluğu'nun egemenliği altında kalmıştır. Orta Çağ boyunca Transilvanya, Macaristan Krallığı'nın bir parçası olmuştur. 1526'daki Mohaç Savaşı'ndan sonra Transilvanya bir prenslik olarak ortaya çıktı; Macar prensleri tarafından yönetildi, 16. ve 17. yüzyılların çoğunda Osmanlı İmparatorluğu'nun vasal bir devletiydi, ancak prenslik çift hükümdarlığa (Osmanlı ve Habsburg) sahipti. 1690'da Habsburg monarşisi Macar krallığı aracılığıyla Transilvanya'ya sahip olmuştur. 1711'den sonra Transilvanya üzerindeki Habsburg kontrolü pekiştirildi ve Transilvanya prenslerinin yerini Habsburg imparatorluk valileri aldı. 1867'deki Avusturya-Macaristan Uzlaşması'ndan sonra Transilvanya'nın ayrı statüsü sona erdi, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun bir parçası olarak tekrar Macaristan Krallığı'na (Transleithania) dahil edildi. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Transilvanya, 1920'de Trianon Antlaşması ile Romanya Krallığı'nın bir parçası oldu. 1940 yılında Kuzey Transilvanya, İkinci Viyana Anlaşması'nın bir sonucu olarak Macaristan'a geri döndü, ancak İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra Romanya tarafından geri alındı. ⓘ
Popüler kültürde Transilvanya, Bram Stoker'ın 1897 tarihli Drakula romanının ve bu hikayeden esinlenen sonraki kitapların ve birçok filmin etkisi nedeniyle genellikle vampirlerle ilişkilendirilir. ⓘ
Erdel (Macarca: Erdély, Rumence: Ardeal, Almanca: Siebenbürgen, Yunanca: Τρανσυλβανία) veya Transilvanya (Transylvania; Latince: Transsilvania) bugünkü Romanya'nın batı ve orta bölgelerine eskiden verilen isimdi. Asıl ismi Macarca Erdély, Rumence Ardeal, Sırp, Bulgar ve Yunan dillerinde ise Erdel olarak kullanılmış ancak diğer Avrupa ülkeleri aynı bölgeye genellikle Transilvanya ismini vermişlerdir. Erdel 1526 yılındaki Mohaç Muharebesi'nden sonra Osmanlılara bağımlı hale geldi ve 1683'e kadar Erdel Prensliği adıyla iç işlerinde serbest dış işlerinde Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı bir özerk devlet olarak yaşadı. 1683 yılındaki II. Viyana Kuşatması'nın bozgunla sonuçlanmasından sonra bölge 1691'de Macaristan ile birlikte fiilen Avusturya Arşidüklüğü'nün eline geçti. Bölge 20. yüzyılın başlarında Macaristan ve Romanya arasında birkaç kere el değiştirdi. II. Dünya Savaşı sonrasında Romanya'nın elinde kaldı. ⓘ
Etimoloji
Transilvanya'ya bilinen en eski atıf, 1075 yılında Macaristan Krallığı'na ait bir Ortaçağ Latince belgesinde ultra silvam, yani "ormanın ötesi" olarak geçmektedir (ultra, "ötesinde" veya "uzak tarafında" anlamına gelir ve sylva (sylvam) "ormanlar, orman" sözcüğünün akuzatif halidir). Transilvanya, alternatif bir Latince edat önekiyle "ormanın diğer tarafında" anlamına gelir. Macar tarihçiler Ortaçağ Latincesindeki Ultrasylvania, daha sonra Transilvanya biçiminin Macarca Erdő-elve biçiminden doğrudan çeviri olduğunu iddia etmektedir. Bu aynı zamanda Almanca überwald (13.-14. yüzyıllar) ve Ukraynaca Залісся (Zalissia) dillerinde alternatif bir isim olarak kullanılmıştır. Transilvanya'nın tarihi isimleri şunlardır:
- Bulgarca: Седмиградско, romanize edilmiştir: Sedmigradsko, Трансилвания Transilvanija
- Hırvatça: Sedmogradska, Erdelj (tarih), Transilvanija
- Almanca: Siebenbürgen, Transsilvanien
- Macarca: Erdély
- Latince: Ultrasilvania, Transsilvania
- Lehçe: Siedmiogród, Transylwania
- Romani: Transilvanya
- Romence: Ardeal, Transilvanya
- Rusça: Трансильвания, romanize edilmiştir: Transil'vaniya, Седмиградье
- Sırpça: Ердељ/Erdelj, Sırpça: Трансилванија/Transilvanija
- Slovakça: Sedmohradsko
- Transilvanya Saksoncası: Siweberjen
- Ukraynaca: Семигород, romanize edilmiştir: Semyhorod, Залісся Zalissiya, Трансильванія Transyl'vaniya
- Yidiş: זיבנבערגן, romanize edilmiştir: Zibnbergn, זימבערגן Zimbergn, טראַנסילואַניע Transilvanye ⓘ
Romence'de bölge Ardeal (okunuşu [arˈde̯al]) veya Transilvanya [transilˈvani.a] olarak bilinir; Macarca'da Erdély [ˈɛrdeːj]; Almanca'da Siebenbürgen [ziːbm̩ˈbʏʁɡŋ̍] (
dinle); ancak tarihsel olarak Erdel veya Erdelistan olarak; ayrıca bkz. diğer mezhepler. ⓘ
- Almanca Siebenbürgen adı, Transilvanya Saksonlarının bölgedeki yedi (etnik Alman) şehrinden sonra "yedi kale" anlamına gelmektedir. Bu aynı zamanda Hırvatça Sedmogradska, Bulgarca Седмиградско (Sedmigradsko), Lehçe Siedmiogród, Yidişçe זיבנבערגן (Zibnbergn) ve Ukraynaca Семигород (Semyhorod) gibi diğer birçok dildeki bölge adının da kökenidir.
- Macarca Erdély biçimi ilk olarak 12. yüzyılda Gesta Hungarorum'da Erdeuleu (modern yazıda Erdeüleü) veya Erdő-elve olarak geçmektedir. Erdő kelimesi Macarca'da orman anlamına gelir ve Elve kelimesi, Muntenia'nın Macarca ismine benzer şekilde (Havas-elve veya karla kaplı dağların önünde uzanan topraklar) bununla bağlantılı bir bölgeyi ifade eder. Erdel, Erdil, Erdelistan, Romence Ardeal de bu biçimden ödünç alınmıştır.
- Romence Ardeal adının bilinen ilk yazılı örneği 1432 yılında bir belgede Ardeliu olarak ortaya çıkmıştır. Rumence Ardeal Macarca Erdély'den türetilmiştir. ⓘ
Tarihçe
Transilvanya, tarihi boyunca birçok farklı halk ve ülkenin egemenliği altında kalmıştır. Bir zamanlar Daçya Krallığı'nın çekirdeğini oluşturmuştur (MÖ 82 - MS 106). MS 106 yılında Roma İmparatorluğu bölgeyi fethetmiş ve kaynaklarını sistematik olarak sömürmüştür. Roma lejyonları MS 271'de geri çekildikten sonra, çeşitli kavimler tarafından istila edilmiş ve Karpi, Vizigotlar, Hunlar, Gepidler, Avarlar ve Slavların kontrolü altına girmiştir. ⓘ
Bizans döneminde Transilvanya'daki Ulah-Romen yerleşimlerine dair ilk kayıtlar 5. yüzyılda Procopius'un yazılarında bulunabilir: Skeptekasas (Yedi Ev), Burgulatu (Geniş Şehir), Lοupofantana λουpoφαντάνα (Kurt Kuyusu) ve Gemellomountes Γεμελλομούντεs (İkiz Dağlar) adlı kaleler. ⓘ
Adlarına ve dillerine dair ilk yazılı kayıt 586 yılında, Doğu Balkanlar'da Avarlara karşı yapılan bir akınla ilgili bir Bizans kroniğinde görülür. Bir katırın yükü kaydığında, katırcı "Torna, torna, fratre" (Dön, dön, kardeşim!) diye bağırır, ancak bu Latince'nin son görünümü olabilir. Konstantinopolis'in banliyösü Blachernae, adını "Blachs" (Ulahlar) adıyla bağlantılı olduğuna inanılan bir "İskit" Dükü Blachernos'tan almıştır. ⓘ
9. yüzyıldan 11. yüzyıla kadar Bulgarlar Transilvanya'yı yönetmiştir. Karışık Daco-Roman nüfusunun unsurlarının Transilvanya'da klasik dönem sonrası hayatta kalıp kalmadığı (modern Rumenlerin ataları haline gelip gelmediği) ya da ilk Ulahların/Romanların 13. yüzyılda Balkan Yarımadası'ndan kuzeye doğru bir göçün ardından bölgede ortaya çıkıp çıkmadığı bir tartışma konusudur. Transilvanya'nın Macar fethinden önceki nüfusunun etnik kökeni konusunda süregelen bilimsel bir tartışma vardır (bkz. Romenlerin Kökeni). ⓘ
Macarlar 9. yüzyılın sonunda Orta Avrupa'nın büyük bölümünü fethetmiştir. Gesta Hungarorum'a göre, Macarlar gelmeden önce Ulah voyvodası Gelou Erdel'i yönetiyordu. Macaristan Krallığı, efsaneye göre kral I. Stephen'ın Gyula adlı prensi mağlup ettiği 1003 yılında Transilvanya üzerinde kısmi kontrol kurmuştur. Bazı tarihçiler Transilvanya'ya Macarlar tarafından 10. ve 13. yüzyıllar arasında çeşitli aşamalarda yerleşildiğini iddia ederken, diğerleri bölgede bulunan en eski Macar eserleri 10. yüzyılın ilk yarısına tarihlendiği için zaten yerleşilmiş olduğunu iddia etmektedir. Macar kabilelerinden türetilen yer adları, büyük Macar gruplarının 950'lerden itibaren Transilvanya'ya yerleştiğini kanıtlamaktadır. Kosova Savaşı'ndan ve Osmanlı'nın Macaristan sınırına gelmesinden sonra binlerce Ulah ve Sırp mülteci Erdel'e gelmiştir. Bununla birlikte, Romenler Moğol İstilaları arifesinde bile Transilvanya nüfusunun önemli bir bölümünü oluşturuyordu. ⓘ
1003 ve 1526 yılları arasında Transilvanya, Macaristan Krallığı'na bağlı bir voyvodalıktı ve Macaristan Kralı tarafından atanan bir voyvoda tarafından yönetiliyordu. 1526'daki Mohaç Savaşı'ndan sonra Transilvanya, Doğu Macar Krallığı'nın bir parçası haline gelmiştir. Daha sonra, 1570 yılında krallık, esas olarak Kalvinist Macar prensleri tarafından yönetilen Transilvanya Prensliği'ne dönüştü. Bu süre zarfında, Antun Vrančić'in eserinde Erdel'in etnik yapısı tahmin edilmiştir, ancak orijinal metnin Rumen veya Macar akademisyenler tarafından nasıl tercüme edildiğine göre, iki farklı yorum varyantı vardır. Romence yorumlara göre Antun Vrančić Transilvanya'da "Székelyler, Macarlar ve Saksonlar olmak üzere üç ulusun yaşadığını yazmıştır; Decebalus'un başkentinin bulunduğuna inanılan Hátszeg bölgesinde yaşayan ve oranın yerlisi olan John Hunyadi zamanında, Osmanlılara karşı savaşlarda her zaman yorulmadan yer aldıkları için asilzade yapılan az sayıda kişi dışında, sayıca diğerlerine kolayca eşit olsalar da hiçbir özgürlüğe, asalete ve kendilerine ait hiçbir hakka sahip olmayan Romenleri de eklemeliyim" derken, Macar yorumlarına göre cümlenin ilk kısmının çevirisi ". ..Romenleri de eklemeliyim ki, sayıları diğerlerine kolayca eşit olsa da..." şeklinde olacaktır. 1574 yılında Pierre Lescalopier Transilvanya'da yaşayanların çoğunun Romen olduğunu iddia etmiştir. Vasile Lupu 1650 yılında Sultan'a yazdığı bir mektupta Romenlerin Erdel nüfusunun üçte birinden fazlasını oluşturduğunu yazmıştır. Bu dönemin büyük bölümünde Erdel, iç özerkliğini koruyarak Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenliği altındaydı. ⓘ
Habsburglar 1683'teki Viyana Savaşı'ndan kısa bir süre sonra bölgeyi ele geçirdi. Transilvanya yöneticileri 1687 yılında Habsburg İmparatoru I. Leopold'un hükümdarlığını tanıdı ve bölge resmen Habsburg İmparatorluğu'na bağlandı. Habsburglar Transilvanya Prensliği'ni Aziz Stephen Tacı'nın Topraklarından biri olarak kabul etti, ancak prenslik toprakları idari olarak Habsburg Macaristan'ından ayrıldı ve imparatorun valilerinin doğrudan yönetimine tabi tutuldu. Osmanlılar 1699'da Karlofça Antlaşması'yla Erdel'i kaybettiklerini resmen kabul etti; ancak prenslik içindeki bazı Habsburg karşıtı unsurlar ancak 1711 Szatmár Barışı'nda imparatora boyun eğdi ve Erdel Prensliği üzerindeki Habsburg kontrolü pekiştirildi. Transilvanya Büyük Prensliği 54 yıl sonra 1765'te yeniden kuruldu. ⓘ
Habsburglara karşı Macar devrimi 1848'de başladı. Macaristan Krallığı'ndaki devrim, Habsburg hanedanından tam bağımsızlık için verilen bir savaşa dönüştü. Avusturya ordusunun lideri Julius Jacob von Haynau, çatışmanın ardından Macaristan'da düzeni sağlamak üzere tam yetkili temsilci olarak atandı. Arad'ın 13 Macar şehidinin idam edilmesini emretti ve Başbakan Batthyány aynı gün Peşte'de idam edildi. 1849'da Avusturya'nın aldığı bir dizi ciddi yenilginin ardından imparatorluk çöküşün eşiğine geldi. Bu nedenle, yeni genç imparator I. Franz Joseph Kutsal İttifak adına Rusya'dan yardım istemek zorunda kaldı. Çar I. Nikola bu çağrıya cevap verdi ve 80.000 yardımcı kuvvetle birlikte 200.000 kişilik bir ordu gönderdi. Sonunda Rus ve Avusturya kuvvetlerinin ortak ordusu Macar kuvvetlerini yenilgiye uğrattı. Habsburg iktidarının yeniden kurulmasından sonra Macaristan'da sıkıyönetim ilan edildi. Macar Ordusu'nun 1849'da Világos'ta (şimdi Șiria, Romanya) teslim olmasının ardından, devrimci sancakları Çarlık birlikleri tarafından Rusya'ya götürüldü ve hem Çarlık hem de Komünist sistemler altında orada tutuldu (1940'ta Sovyetler Birliği sancakları Horthy hükümetine teklif etti). ⓘ
1867'deki Ausgleich'tan sonra Transilvanya Prensliği bir kez daha lağvedildi. Bölge daha sonra yeni kurulan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'na eklenen Transleithania'nın bir parçası oldu. Romanyalı aydınlar protesto amacıyla Blaj Bildirisi'ni yayınladılar. ⓘ
Bölge, I. Dünya Savaşı sırasında Alman Genelkurmay Başkanı'nın değiştirilmesine neden olan, diğer tüm cephelerdeki Alman saldırılarını geçici olarak durduran ve Alman Kayzeri altında birleşik bir Merkezi Güçler komutanlığı oluşturan önemli bir savaşın yeriydi. Birinci Dünya Savaşı'ndaki yenilginin ardından Avusturya-Macaristan dağıldı. Transilvanya, Banat, Krişana ve Maramureş'teki etnik Romenlerin seçilmiş temsilcileri, Romen birliklerinin seferber edilmesiyle desteklenerek 1 Aralık 1918'de Romanya ile Birlik ilan etti. Alba Iulia Birlik Bildirisi Erdel'deki Romenlerin Milletvekilleri tarafından kabul edildi ve bir ay sonra Erdel'deki Saksonların Milletvekillerinin oylarıyla desteklendi. ⓘ
Romanya'nın ulusal bayramı olan ve 1 Aralık'ta kutlanan Büyük Birlik Günü (Birleşme Günü olarak da adlandırılır) bu olayı kutlamaktadır. Romanya Devrimi'nden sonra kurulan bu bayram, sadece Erdel'in değil, Banat, Besarabya ve Bukovina eyaletlerinin de Romanya Krallığı ile birleşmesine işaret etmektedir. Bu diğer vilayetlerin hepsi birkaç ay önce Romanya Krallığı'na katılmıştı. 1920'de Trianon Antlaşması yeni sınırlar belirledi ve ilan edilen toprakların çoğu Romanya'nın bir parçası oldu. Macaristan, gerçek etnik sınırları takip etmediği için yeni devlet sınırlarını protesto etti, çünkü Transilvanya nüfusunun %25,5 veya %31,6'sını temsil eden (kullanılan istatistiklere bağlı olarak) 1,3 veya 1,6 milyondan fazla Macar, sınırın Romanya tarafında, özellikle Doğu Transilvanya'nın Székely Bölgesi'nde ve yeni oluşturulan sınır boyunca yaşıyordu. ⓘ
Ağustos 1940'ta, Almanya ve İtalya'nın hakemliğinde İkinci Viyana Kararı ile Macaristan, 1920'de kaybettiği toprakların %40'ından fazlasını oluşturan Kuzey Transilvanya'yı (Krişana ve Maramureş'in bazı kısımları dahil) kazandı. Bu ödül milliyet sorununu çözmedi, çünkü 1.15-1.3 milyondan fazla Romen (veya devredilen bölgenin nüfusunun %48 ila %50'sinden fazlası) Kuzey Transilvanya'da kalırken, 0.36-0.8 milyon Macar (veya nüfusun %11 ila %20'sinden fazlası) Güney Transilvanya'da ikamet etmeye devam etti. İkinci Viyana Kararı 12 Eylül 1944'te Müttefik Komisyon tarafından Romanya ile yapılan Ateşkes Anlaşması (Madde 19) ile geçersiz kılınmış ve 1947 Paris Antlaşması, 27 yıl önce Trianon Antlaşması'nda belirlenen Romanya ve Macaristan arasındaki sınırları yeniden teyit ederek Kuzey Transilvanya'nın Romanya'ya iadesini onaylamıştır. ⓘ
1947'den 1989'a kadar Transilvanya, Romanya'nın geri kalanıyla birlikte komünist rejim altında kaldı. Komünist rejimin çöküşünden sonra Mart 1990'da etnik Romenler ve Macarlar arasında meydana gelen Târgu Mureş etnik çatışmaları, komünizm sonrası dönemde etnik gruplar arasında yaşanan en önemli olay olmuştur. ⓘ
Sarmizegetusa Regia kalıntıları
Roma şehri Apulum
Transilvanya'da bir pazar sahnesi, 1818
Alba Iulia'daki Ulusal Meclis (1 Aralık 1918), Transilvanya'nın Romanya ile Birliğini ilan etti ⓘ
Coğrafya ve etnografya
.JPG)
300 ila 500 metre (980-1.640 feet) yükseklikteki Transilvanya Platosu, Mureș, Someș, Criș ve Olt nehirlerinin yanı sıra Tuna Nehri'nin diğer kolları tarafından drene edilmektedir. Tarihi Transilvanya'nın bu çekirdeği kabaca modern Romanya'nın dokuz ilçesine karşılık gelmektedir. Plato neredeyse tamamen Karpat Dağları'nın Doğu, Güney ve Romanya Batı kolları ile çevrilidir. Bu alan Transilvanya Ovası'nı da kapsamaktadır. Batı ve kuzeydeki diğer alanlar yaygın olarak Transilvanya'nın bir parçası olarak kabul edilir. Genel referansta, Transilvanya'nın Batı sınırı, coğrafi olarak ikisi aynı olmasa da, 1920 Trianon Antlaşması'nda belirlenen mevcut Romanya-Macaristan sınırı ile özdeşleştirilmiştir. ⓘ
Etnografik bölgeler:
- Transilvanya'nın tamamı:
- Mărginimea Sibiului (Szeben-hegyalja)
- Transilvanya Ovası (Câmpia Transilvaniei/Mezőség)
- Țara Bârsei (Burzenland/Barcaság)
- Țara Buzaielor [ro]
- Țara Călatei (Kalotaszeg)
- Țara Chioarului [ro] (Kővár)
- Țara Făgărașului (Fogaras)
- Țara Hațegului (Hátszeg)
- Țara Hălmagiului [ro]
- Țara Mocanilor [ro]
- Țara Moților
- Țara Năsăudului (Nösnerland/Naszód vidéke)
- Țara Silvaniei [ro]
- Ținutul Pădurenilor [ro]
- Ținutul Secuiesc (Székelyföld/Székely Land)
- Banat
- Țara Almăjului [ro]
- Crișana
- Țara Zarandului [ro]
- Maramureș
- Țara Oașului (Avasság)
- Țara Lăpușului [ro] (Lápos-vidék) ⓘ
İdari bölümler
Açık sarı - Transilvanya'nın tarihi bölgesi
Koyu sarı - Banat, Krişana ve Maramureş'in tarihi bölgeleri
Gri - Eflak, Boğdan ve Dobruca'nın tarihi bölgeleri
Tarihi Voyvodalığın yüzölçümü 55.146 km2'dir (21.292 sq mi). ⓘ
Romanya'ya 1920 yılında verilen bölgeler, yaklaşık 102.200 km2 (39.460 sq mi) (Macar kaynaklarında 102.787-103.093 km2 ve çağdaş Romen belgelerinde 102.282 km2) dahil olmak üzere 23 ilçeyi kapsıyordu. Günümüzde, çeşitli idari yeniden yapılanmalar nedeniyle, bölge orta ve kuzeybatı Romanya'da 100.290 km2 (38.722 sq mi) alana sahip 16 ilçeyi (Rumence: județ) kapsamaktadır. ⓘ
Bu 16 ilçe şunlardır: Alba, Arad, Bihor, Bistrița-Năsăud, Brașov, Caraș-Severin, Cluj, Covasna, Harghita, Hunedoara, Maramureș, Mureș, Sălaj, Satu Mare, Sibiu ve Timiș. ⓘ
Transilvanya, Braşov ve Hunedoara ilçeleri gibi büyük ölçüde kentsel ilçelerin yanı sıra Bistrița-Năsăud ve Sălaj ilçeleri gibi büyük ölçüde kırsal ilçeleri de içermektedir. ⓘ
1998 yılından bu yana Romanya, bölgesel düzeyde sosyo-ekonomik kalkınmayı koordine eden ve uygulayan bölümler olarak sekiz kalkınma bölgesine ayrılmıştır. Altı ilçe (Alba, Brașov, Covasna, Harghita, Mureș ve Sibiu) Centru kalkınma bölgesini, diğer altı ilçe (Bihor, Bistrița-Năsăud, Cluj, Maramureș, Satu Mare, Sălaj) Nord-Vest kalkınma bölgesini, dört ilçe (Arad, Caraș-Severin, Hunedoara, Timiș) ise Vest kalkınma bölgesini olușturmaktadır. ⓘ
Şehirler
Romanya'daki Transilvanya, Banat, Crișana ve Maramureș tarihi bölgelerinin en büyük şehirleri
"INSSE raporu" (ikamet yerine göre 2016 nüfusu) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rütbe | İlçe | Pop. | Rütbe | İlçe | Pop. | ||||
 Timișoara  Cluj-Napoca |
1 | Timișoara | Timiș | 331,927 | 11 | Reșița | Caraș-Severin | 87,864 |  Braşov  Oradea |
| 2 | Cluj-Napoca | Cluj | 321,754 | 12 | Alba Iulia | Alba | 74,212 | ||
| 3 | Braşov | Braşov | 290,283 | 13 | Hunedoara | Hunedoara | 73,799 | ||
| 4 | Oradea | Bihor | 222,229 | 14 | Deva | Hunedoara | 70,090 | ||
| 5 | Arad | Arad | 178,462 | 15 | Zalău | Sălaj | 69,497 | ||
| 6 | Sibiu | Sibiu | 169,480 | 16 | Sfântu Gheorghe | Covasna | 64,826 | ||
| 7 | Târgu Mureș | Mureș | 149,718 | 17 | Medyaș | Sibiu | 58,290 | ||
| 8 | Baia Mare | Maramureș | 147,203 | 18 | Turda | Cluj | 56,985 | ||
| 9 | Satu Mare | Satu Mare | 121,972 | 19 | Lugoj | Timiș | 47,445 | ||
| 10 | Bistrița | Bistrița-Năsăud | 93,388 | 20 | Sighetu Marmației | Maramureș | 43,959 | ||
Genellikle Cluj olarak bilinen Cluj-Napoca, ulusal başkent Bükreş'ten sonra Romanya'nın en kalabalık ikinci şehri (2011 nüfus sayımı itibariyle) ve Cluj İlçesinin merkezidir. 1790'dan 1848'e ve 1861'den 1867'ye kadar Transilvanya Büyük Prensliği'nin resmi başkentiydi. Braşov önemli bir turizm merkezidir, dağ tatil bölgesinin en büyük şehridir ve Romanya'yı keşfetmek için uygun merkezi bir konuma sahiptir, çeşitli turistik yerlere (Karadeniz tatil beldeleri, kuzey Moldavya'daki manastırlar ve Maramureş'in ahşap kiliseleri dahil) olan mesafeler benzerdir. ⓘ
Sibiu, Romanya'nın en önemli kültür merkezlerinden biridir ve Lüksemburg kentiyle birlikte 2007 yılı için Avrupa Kültür Başkenti olarak belirlenmiştir ve eskiden Transilvanya Sakson kültürünün merkeziydi ve 1692-1791 ve 1849-65 yılları arasında Transilvanya Prensliği'nin başkentiydi. ⓘ
Alba Iulia, Alba County'de Mureș Nehri üzerinde yer alan bir şehirdir ve Yüksek Orta Çağ'dan beri Transilvanya'nın Roma Katolik piskoposluğunun merkezi olmuştur. 1541 ve 1690 yılları arasında Doğu Macar Krallığı'nın ve daha sonra kurulan Transilvanya Prensliği'nin başkentiydi. Alba Iulia aynı zamanda tarihi bir öneme sahiptir çünkü I. Dünya Savaşı'nın sonunda Transilvanya'daki Romen nüfusun temsilcileri 1 Aralık 1918'de Transilvanya'nın Romanya Krallığı ile birleştiğini ilan etmek üzere Alba Iulia'da toplanmıştır. Transilvanya'da Sighișoara, Mediaș, Sebeș ve Bistrița gibi Ortaçağ'dan kalma birçok küçük kasaba bulunmaktadır. ⓘ
Cluj-Napoca (, )
Braşov (, )
Sibiu (, )
Alba Iulia (, ), Alba Carolina Kalesi'nin savunma duvarı
Târgu Mureș (, )
Timişoara (, )
Oradea (, )
Sighișoara (, )
Mediaș (, )
Bistrița (, )
Sebeș (, )
Baia Mare (, ) ⓘ
.jpg)
.JPG)
Nüfus
Tarihsel nüfus
Transilvanya'nın nüfusu hakkında bilgi içeren resmi nüfus sayımları 18. yüzyıldan beri yapılmaktadır. 1 Mayıs 1784 tarihinde İmparator Joseph II, Transilvanya da dahil olmak üzere Habsburg İmparatorluğu'nun ilk resmi nüfus sayımının yapılmasını istemiştir. Veriler 1787 yılında yayınlandı ve bu sayım sadece genel nüfusu (1.440.986 kişi) gösterdi. 19. yüzyıl Macar istatistikçisi Fényes Elek, 1842'de 1830-1840 yılları arasında Transilvanya nüfusunun %62,3'ünü Romenlerin, %23,3'ünü ise Macarların oluşturduğunu tahmin etmiştir. ⓘ
XIX. yüzyılın son çeyreğinde, Erdel'deki Macar nüfusu 1869'da %24,9 iken 1910 Macar nüfus sayımında %31,6'ya yükselmiştir (Yahudi nüfusun çoğunluğu Macarcayı ana dilleri olarak bildirmiştir, bu nedenle 1910 nüfus sayımında etnik olarak Macar sayılmışlardır). Aynı zamanda, Romen nüfusun oranı %59,0'dan %53,8'e ve Alman nüfusun oranı %11,9'dan %10,7'ye düşerek toplam nüfus 5.262.495'e gerilemiştir. Macarlaştırma politikaları bu değişime büyük ölçüde katkıda bulunmuştur. ⓘ
Romen çoğunluğun oranı, 1918'de I. Dünya Savaşı'ndan sonra Transilvanya'nın Romanya ile birleştiğinin ilan edilmesinden bu yana önemli ölçüde artmıştır. Transilvanya'daki Macarların oranı, bölge sakinlerinin daha fazlasının asimile olma ve Romanyalılaşma baskısının daha fazla olduğu kentsel alanlara taşınmasıyla ciddi bir düşüş yaşadı. Macar kodamanların mülklerinin kamulaştırılması, toprakların Romen köylülere dağıtılması ve Trianon Antlaşması'nı takip eden kültürel Romanyalılaştırma politikası Macaristan ve Romanya arasındaki sürtüşmenin başlıca nedenleriydi. Diğer faktörler arasında Romen olmayan halkların göçü, asimilasyon ve Romanya içindeki iç göç yer almaktadır (tahminlere göre 1945-1977 yılları arasında yaklaşık 630.000 kişi Eski Krallık'tan Transilvanya'ya, 280.000 kişi de Transilvanya'dan Eski Krallık'a, özellikle de Bükreş'e göç etmiştir). ⓘ
Mevcut nüfus
Transilvanya'nın toplam nüfusu 2011 Nüfus Sayımı sonuçlarına göre 6.789.250 kişidir ve etnik gruplar şu şekildedir: Romenler - %70.62, Macarlar - %17.92, Romanlar - %3.99, Ukraynalılar - %0.63, Almanlar - %0.49, diğer - %0.77. Yaklaşık 378,298 kişi (%5.58) etnik kökenini beyan etmemiştir. Sunulan veriler şunlardan alınmıştır http://www.recensamantromania.ro/rezultate-2, Tablo no. 7. Transilvanya'nın etnik Macar nüfusu Covasna (%73.6) ve Harghita (%84.8) ilçelerinde çoğunluğu oluşturmaktadır. Macarlar ayrıca aşağıdaki ilçelerde de çok sayıdadır: Mureş (%37.8), Satu Mare (%34.5), Bihor (%25.2) ve Sălaj (%23.2). ⓘ
Ekonomi
Transilvanya, başta linyit, demir, kurşun, manganez, altın, bakır, doğal gaz, tuz ve sülfür olmak üzere maden kaynakları bakımından zengindir. ⓘ
Büyük demir-çelik, kimya ve tekstil sanayileri vardır. Hayvancılık, tarım, şarap üretimi ve meyve yetiştiriciliği önemli mesleklerdir. Transilvanya Platosu'nda tahıl, sebze, bağcılık ve sığır, koyun, domuz ve kümes hayvanı yetiştiriciliği de dahil olmak üzere tarım yaygındır. Kereste bir diğer değerli kaynaktır. ⓘ
Bilişim, elektronik ve otomotiv endüstrileri Cluj-Napoca (Robert Bosch GmbH, Emerson Electric), Timişoara (Alcatel-Lucent, Flextronics ve Continental AG), Braşov, Sibiu, Oradea ve Arad gibi şehir ve üniversite merkezlerinde önemlidir. Cluj Napoca ve Târgu Mureș şehirleri güçlü bir tıp geleneği ile bağlantılıdır ve aynı sınıflandırmalara göre en iyi performans gösteren hastaneler buralarda bulunmaktadır. ⓘ
Yerel markalar şunları içerir: Roman of Brașov (kamyon ve otobüs), Azomureș of Târgu Mureș (gübre), Terapia of Cluj-Napoca (ilaç), Banca Transilvania of Cluj-Napoca (finans), Romgaz and Transgaz of Mediaș (doğal gaz), Jidvei of Alba county (alkollü içecekler), Timișoreana of Timișoara (alkollü içecekler) ve diğerleri. ⓘ
Hunedoara ilçesinin güneyinde yer alan Jiu Vadisi, 19. yüzyılın ikinci yarısı ve 20. yüzyıl boyunca önemli bir maden bölgesi olmuştur, ancak komünist rejimin çöküşünü takip eden yıllarda birçok maden kapatılmış ve bölge ekonomisini çeşitlendirmeye zorlanmıştır. ⓘ
İkinci Dünya Savaşı sırasında Transilvanya (bölge savaş sırasında bölündüğü için Güney/Romanya yarısı) Romanya savunma sanayisi için çok önemliydi. Transilvanya fabrikaları 1945 yılına kadar 1.000'den fazla savaş uçağı ve diğerlerinin yanı sıra her türden 1.000'den fazla topçu parçası üretmiştir. ⓘ
Kültür
Transilvanya'nın kültürü, çeşitli tarihi ve çok kültürlülüğü nedeniyle karmaşıktır. Kültürü tarihsel olarak hem Orta Avrupa hem de Güneydoğu Avrupa ile bağlantılıdır; ve önemli Macar (bkz. Romanya'daki Macarlar) ve Alman (bkz. Romanya Almanları) etkilerine sahiptir. ⓘ
Mimari açıdan Transilvanya Gotik tarzı, Braşov'daki Kara Kilise (14. ve 15. yüzyıllar) ve diğer bazı katedrallerin yanı sıra Braşov İlçesindeki Bran Kalesi (14. yüzyıl), Hunedoara'daki Hunyad Kalesi (15. yüzyıl) gibi anıtlarda günümüze kadar korunmuştur. ⓘ
Emil Cioran, Lucian Blaga, George Coșbuc, Ioan Slavici, Octavian Goga, Liviu Rebreanu, Endre Ady, Elek Benedek ve Károly Kós gibi önemli yazarlar Transilvanya'da doğmuștur. Liviu Rebreanu, okuyucuyu 20. yüzyılın başında Transilvanya'daki Rumen köylülerin ve entelektüellerin yaşamının bir tasviriyle tanıştıran Ion romanını yazdı. Károly Kós, Transilvanyacılık hareketini destekleyen en önemli yazarlardan biriydi. ⓘ
Din
Transilvanya, Avrupa'nın diğer bölgelerinden çok zengin ve benzersiz bir dini tarihe sahiptir. Protestan Reformu'ndan bu yana bu dini eritme potasında Romen Ortodoks, diğer Doğu Ortodoks, Latin Katolik ve Romen Yunan Katolik, Lutherci, Reformcu ve Üniteryen kolları da dahil olmak üzere farklı Hıristiyan mezhepleri bir arada var olmuştur. Yahudiler ve Müslümanlar da dahil olmak üzere diğer inançlar da mevcuttur. Habsburglar döneminde Transilvanya "dini istenmeyenler" için bir yer olarak hizmet vermiştir. Transilvanya'ya gelenler arasında Katolik Kilisesi'ne uymayan ve buraya zorla gönderilenlerin yanı sıra birçok dini mülteci de vardı. Transilvanya uzun bir dini hoşgörü geçmişine sahiptir. Bu, dini çoğulculuğu ile sağlanmıştır. Hıristiyanlık Transilvanya'daki en büyük dindir. Transilvanya aynı zamanda çoğu Romanyalının şu anda takip ettiği Hıristiyanlık biçimi olan Doğu Ortodoksluğu dışındaki Hıristiyan mezhepleri için de bir merkez olmuştur (ve hala öyledir). Bu nedenle, Transilvanya'da Latin Katolikliği, Yunan Katolikliği ve Protestanlığı benimseyen önemli sayıda kişi yaşamaktadır. 1948'den önce Transilvanya nüfusu Doğu Ortodoks, Yunan Katolik ve Hıristiyanlığın diğer formları arasında bölünmüş olsa da, Komünist Dönem boyunca Ortodoks Kilisesi devlet tarafından çok daha fazla tercih edilmiş ve bu da Doğu Ortodoksluğun Transilvanyalıların çoğunluğunun dini olmasına yol açmıştır. Cluj-Napoca'da bulunan UBB, Avrupa'da dört ilahiyat fakültesine (Ortodoks, Reform, Roma Katolik ve Yunan Katolik) sahip tek üniversitedir. ⓘ
| 1930 | 2011 ⓘ | |||
|---|---|---|---|---|
| Mezhep | Sayı | Yüzde | Sayı | Yüzde |
| Doğu Ortodoksluğu | 1,933,589 | 34.85 | 4,478,532 | 65.96 |
| Yunan Katolikliği | 1,385,017 | 24.96 | 142,862 | 2.10 |
| Latin Katolikliği | 946,100 | 17.05 | 632,948 | 9.32 |
| Ana Hat Protestanlığı | 1,038,464 | 18.72 | 675,107 | 9.34 |
| Evanjelik Protestanlık | 37,061 | 0.66 | 339,472 | 4.70 |
Ayrıca adventizm, Yehova Şahitleri ve daha fazlası gibi küçük mezhepler de vardır. ⓘ
Diğerleri
- Günümüzde çok az sayıda Müslüman (İslam) ve Yahudi (Musevilik) bulunmaktadır, ancak 1930 yılında 191.877 kişi ile Yahudiler Transilvanya nüfusunun %3,46'sını temsil etmekteydi.
- Ateistler, agnostikler ve bağlı olmayanlar Transilvanya nüfusunun %0,27'sini oluşturmaktadır.
Veriler genişletilmiş Transilvanya'yı (Banat, Crișana ve Maramureș ile birlikte) ifade etmektedir. ⓘ
Turistik yerler
,_Cluj,_RO.jpg)
- Bran Kalesi, Drakula'nın Kalesi olarak da bilinir
- Ortaçağ şehirleri Alba Iulia, Cluj-Napoca (2015 Avrupa Gençlik Başkenti), Sibiu (2007 Avrupa Kültür Başkenti), Târgu Mureș ve Sighișoara (UNESCO Dünya Mirası Alanı ve Vlad Drakula'nın doğduğu iddia edilen yer)
- Braşov şehri ve yakındaki Poiana Braşov kayak merkezi
- Hunedoara şehri ve 14. yüzyıldan kalma Corvin Kalesi
- Kale ve Oradea'nın Art Nouveau şehir merkezi
- Romanya'da hala ayin yapılan en eski kilise olan Densuș Kilisesi
- Sarmizegetusa Regia da dahil olmak üzere Orăștie Dağları'ndaki Daçya Kaleleri (UNESCO Dünya Mirası Listesi)
- Sarmizegetusa Ulpia Traiana, Porolissum, Apulum, Potaissa ve Drobeta gibi Roma kaleleri
- Kırmızı Göl (Ghilcoș Gölü olarak da bilinir)
- Turda Boğazı doğal koruma alanı
- Raşnov'daki Raşnov Kalesi
- Maramureș bölgesi
- Săpânța'nın Neşeli Mezarlığı (dünyada bu türden tek mezarlık)
- Ahşap Kiliseler (UNESCO Dünya Mirası Listesi)
- Baia Mare ve Sighetu Marmației şehirleri
- Iza, Mara ve Viseu vadilerindeki köyler
- Sakson müstahkem kiliseleri (UNESCO Dünya Mirası Listesi)
- Apuseni Dağları:
- Țara Moților
- Ayılar Mağarası
- Dünyanın üçüncü büyük buzul mağarası olan Alba İlçesindeki Scărișoara Mağarası
- Rodna Dağları
- Salina Turda Tuz Madeni: Business Insider'a göre "dünyanın en havalı on yeraltı yerinden" biri. ⓘ
Festivaller ve etkinlikler
Film festivalleri
- Transilvanya Uluslararası Film Festivali, Cluj-Napoca - Romanya'nın en büyük film festivali
- Eşcinsel Film Geceleri, Cluj-Napoca
- Comedy Cluj, Cluj-Napoca
- Mizah Filmleri Festivali, Timişoara ⓘ
Müzik festivalleri
- Golden Stag Festivali, Braşov
- Gărāna Caz Festivali, Gărāna
- Yarımada / Félsziget Festivali, Târgu-Mureș
- Untold Festival, Cluj-Napoca - Romanya'nın en büyük müzik festivali
- Toamna Muzicală Clujeană, Cluj-Napoca
- Artmania Festivali, Sibiu
- Rockstadt Extreme Fest, Râșnov
- Electric Castle Festivali, Bontida, Cluj-Napoca ⓘ
Diğerleri
- Sighișoara Ortaçağ Festivali, Sighișoara
- Sibiu Uluslararası Tiyatro Festivali
- Festivalul Medieval Cetăți Transilvane Sibiu ⓘ
Transilvanya'nın tarihi arması
Transilvanya'nın ilk hanedan temsilleri 16. yüzyıldan kalmadır. Transilvanya'nın baskın erken sembollerinden biri Sibiu şehrinin armasıydı. Levinus Hulsius 1596'da Transilvanya imparatorluk eyaleti için, üst alanda yükselen bir kartal ve alt alanda tepesinde kuleler bulunan yedi tepeden oluşan bir kalkan partisinden oluşan bir arma yarattı. Bunu aynı yıl Nürnberg'de yayınlanan "Chronologia" adlı eserinde yayınladı. Transilvanya Prensi Sigismund Báthory'nin 1597 tarihli mührü, yeni armayı bazı küçük değişikliklerle yeniden üretmiştir: üst alanda kartal bir güneş ve bir ay tarafından kuşatılmış ve alt alanda tepelerin yerini basit kuleler almıştır. ⓘ
Cesur Michael'in 1600 tarihli mührü eski Daçya krallığının topraklarını tasvir etmektedir: Eflak, Boğdan ve Transilvanya:
- Kara kartal (Eflak)
- Yaban öküzü başı (Moldavya)
- Yedi tepe (Transilvanya).
- Tepelerin üzerinde, yeniden birleşen Daçya Krallığı'nın sembolü olarak bir ağacın gövdesini destekleyen iki azgın aslan vardı. ⓘ
1659 tarihli Diet, Transilvanya'nın armasında ayrıcalıklı ulusların temsilini kodladı. Mavi zemin üzerinde Macar soylularını temsil eden siyah bir turul, Székely'leri temsil eden bir Güneş ve Ay ve Transilvanya Saksonlarının yedi müstahkem şehrini temsil eden sarı zemin üzerinde yedi kırmızı kule tasvir edilmiştir. Kırmızı bölme bandı başlangıçta armanın bir parçası değildi. ⓘ
Popüler kültürde
Emily Gerard'ın Ormanın Ötesindeki Ülke (1888) adlı eserinin yayımlanmasının ardından Bram Stoker, 1897 yılında Transilvanya'yı mekân olarak kullanarak gotik korku romanı Drakula'yı yazdı. Romanın başarısıyla birlikte Transilvanya, İngilizce ve İspanyolca konuşulan dünyada vampirlerle özdeşleşti. O zamandan beri kurgu ve edebiyatta bir gizem ve büyü ülkesi olarak temsil edilmektedir. Örneğin Paulo Coelho'nun Portobello Cadısı adlı romanında ana karakter Sherine Khalil, karakterin egzotik gizemine katkıda bulunmak amacıyla annesi Roman olan Transilvanyalı bir yetim olarak tanımlanmıştır. Miklós Bánffy'nin Transilvanya üçlemesi olarak adlandırılan tarihi romanı The Writing on the Wall, ülkenin 19. ve 20. yüzyıl başlarındaki sosyal ve siyasi tarihini geniş bir şekilde ele almaktadır. Drakula'yı sinemada canlandıran ilk aktörlerden biri, günümüz Romanya'sında Lugos'ta (şimdiki adıyla Lugoj) doğan Bela Lugosi'dir. Ayrıca Otel Transilvanya adında bir Amerikan animasyon film serisi de bulunmaktadır. Transilvanya Prensliği aynı zamanda Europa Universalis IV'te oynanabilir bir ülkedir ⓘ