Ulaşım

Taşımacılık (İngiliz İngilizcesinde) veya ulaşım (Amerikan İngilizcesinde), insanların, hayvanların ve malların bir yerden başka bir yere hareketidir. Başka bir deyişle, taşıma eylemi, bir organizmanın veya şeyin bir A noktasından (uzayda bir yer) bir B noktasına belirli bir hareketi olarak tanımlanır. ⓘ

Taşıma modları arasında hava, kara (demiryolu ve karayolu), su, kablo, boru hattı ve uzay bulunmaktadır. Bu alan altyapı, araçlar ve operasyonlar olarak ayrılabilir. Ulaşım, medeniyetlerin gelişimi için gerekli olan insanlar arasındaki ticareti mümkün kılar. ⓘ

Ulaştırma altyapısı karayolları, demiryolları, havayolları, su yolları, kanallar ve boru hatları gibi sabit tesisler ile havaalanları, tren istasyonları, otobüs terminalleri, depolar, kamyon terminalleri, yakıt ikmal depoları (yakıt ikmal rıhtımları ve yakıt istasyonları dahil) ve limanlar gibi terminallerden oluşur. Terminaller hem yolcu ve yük değişimi hem de bakım için kullanılabilir. ⓘ

Ulaşım araçları, insan veya yük taşımak için kullanılan farklı türdeki ulaşım tesislerinden herhangi biridir. Taşıtları, binek hayvanlarını ve yük hayvanlarını içerebilirler. Araçlar arasında vagonlar, otomobiller, bisikletler, otobüsler, trenler, kamyonlar, helikopterler, deniz taşıtları, uzay araçları ve uçaklar yer alabilir. ⓘ

Çeşitli ulaşım araçları ⓘ

Modlar

ⓘ

Bir taşıma modu, belirli bir araç, altyapı ve operasyon türünü kullanan bir çözümdür. Bir kişinin veya yükün taşınması bir veya birkaç modu içerebilir; ikinci durum modlar arası veya çok modlu taşımacılık olarak adlandırılır. Her modun kendine özgü avantaj ve dezavantajları vardır ve maliyet, kapasite ve güzergah temelinde seçilecektir. ⓘ

Hükümetler, araçların işletilme şekli ve bu amaçla finansman, yasallık ve politikalar da dahil olmak üzere belirlenen prosedürlerle ilgilenir. Taşımacılık sektöründe, altyapı işletmeleri ve mülkiyeti ülkeye ve moda bağlı olarak kamu ya da özel olabilir. ⓘ

Yolcu taşımacılığı, operatörlerin tarifeli hizmetler sağladığı kamu veya özel olabilir. Yük taşımacılığı konteynerizasyona odaklanmıştır, ancak büyük hacimli dayanıklı ürünler için dökme yük taşımacılığı kullanılmaktadır. Taşımacılık ekonomik büyüme ve küreselleşmede önemli bir rol oynamaktadır, ancak çoğu türü hava kirliliğine neden olmakta ve büyük miktarda arazi kullanmaktadır. Hükümetler tarafından büyük ölçüde sübvanse edilse de, trafik akışını sağlamak ve kentsel yayılmayı engellemek için iyi bir ulaşım planlaması şarttır. ⓘ

İnsan gücüyle

Gelişmekte olan ülkelerde insan gücüyle ulaşım yaygınlığını korumaktadır. ⓘ

Sürdürülebilir ulaşımın bir biçimi olan insan gücüyle ulaşım, insanların ve/veya malların yürüme, koşma ve yüzme gibi insan kas gücü kullanılarak taşınmasıdır. Modern teknoloji, makinelerin insan gücünü artırmasına olanak sağlamıştır. İnsan gücüyle ulaşım, maliyet tasarrufu, eğlence, fiziksel egzersiz ve çevrecilik nedenleriyle popülerliğini korumaktadır; özellikle az gelişmiş veya erişilemeyen bölgelerde bazen mevcut tek türdür. ⓘ

İnsanlar altyapı olmadan yürüyebilse de, özellikle bisiklet ve inline paten gibi araçlarla insan gücü kullanıldığında, ulaşım yolların kullanımıyla geliştirilebilir. Kar ve su gibi zorlu ortamlar için kürek ve kayak gibi insan gücüyle çalışan araçlar da geliştirilmiştir; hatta insan gücüyle çalışan uçaklarla havaya bile girilebilir. ⓘ

Hayvan destekli

Hayvan gücüyle taşıma, insanların ve malların taşınması için çalışan hayvanların kullanılmasıdır. İnsanlar hayvanların bazılarına doğrudan binebilir, onları mal taşımak için yük hayvanı olarak kullanabilir ya da kızakları veya tekerlekli araçları çekmek için tek başlarına veya ekipler halinde kullanabilir. ⓘ

Hava

Bir Air France Airbus A318 Londra Heathrow Havalimanı'na iniş yapıyor. ⓘ

Genellikle uçak olarak adlandırılan sabit kanatlı bir hava aracı, havanın kanatlara göre hareketinin kaldırma kuvveti oluşturmak için kullanıldığı havadan daha ağır bir araçtır. Bu terim, kaldırma yüzeylerinin havaya göre hareketinin kaldırma kuvveti oluşturduğu döner kanatlı uçaklardan ayırt etmek için kullanılır. Bir cayroplan hem sabit kanatlı hem de döner kanatlıdır. Sabit kanatlı uçaklar küçük eğitim ve eğlence uçaklarından büyük uçaklara ve askeri kargo uçaklarına kadar çeşitlilik gösterir. ⓘ

Uçaklar için gerekli olan iki şey, kaldırma için kanatların üzerinden hava akışı ve iniş için bir alandır. Uçakların büyük çoğunluğu ayrıca bakım, ikmal ve yakıt ikmali ile mürettebat, kargo ve yolcuların indirilip bindirilmesi için altyapıya sahip bir havaalanına ihtiyaç duyar. Uçakların büyük çoğunluğu karaya iniş ve kalkış yaparken, bazıları buz, kar ve durgun suya iniş ve kalkış yapabilmektedir. ⓘ

Uçak, roketten sonra en hızlı ikinci ulaşım yöntemidir. Ticari jetler saatte 955 kilometre (593 mph), tek motorlu uçaklar ise saatte 555 kilometre (345 mph) hıza ulaşabilmektedir. Havacılık, insanları ve sınırlı miktarda kargoyu daha uzun mesafelere hızlı bir şekilde taşıyabilir, ancak yüksek maliyetlere ve enerji kullanımına neden olur; kısa mesafeler veya erişilemeyen yerler için helikopterler kullanılabilir. 28 Nisan 2009 tarihli The Guardian makalesinde "Dünya Sağlık Örgütü'nün tahminlerine göre her an 500.000 kişi uçaklarda bulunmaktadır" denilmektedir. ⓘ

Arazi

Kara taşımacılığı, insanların, malların ve hizmetlerin hareketini sağlayan tüm kara tabanlı ulaşım sistemlerini kapsar. Kara taşımacılığı, toplumları birbirine bağlama konusunda hayati bir rol oynamaktadır. Kara ulaşımı, şehir planlamasında kilit bir faktördür. Demiryolu ve karayolu olmak üzere iki türden oluşur. ⓘ

Demiryolu

Intercity Express, bir Alman yüksek hızlı yolcu treni ⓘ

Pekin Metrosu dünyanın en büyük ve en işlek hızlı ulaşım ağlarından biridir. ⓘ

Demiryolu taşımacılığı, bir trenin demiryolu veya demiryolu olarak bilinen iki paralel çelik ray seti boyunca ilerlemesidir. Raylar, aralarındaki mesafeyi veya gabariyi sabit tutmak için kereste, beton veya çelik bağlara (veya traverslere) dik olarak sabitlenir. Raylar ve dikey kirişler, balast yatağında beton veya sıkıştırılmış toprak ve çakıldan yapılmış bir temel üzerine yerleştirilir. Alternatif yöntemler arasında monoray ve maglev bulunmaktadır. ⓘ

Bir tren, raylar üzerinde çalışan bir veya daha fazla bağlantılı araçtan oluşur. Tahrik genellikle yolcu veya yük taşıyabilen bir dizi güçsüz vagonu çeken bir lokomotif tarafından sağlanır. Lokomotif buharla, dizelle veya ray kenarındaki sistemler tarafından sağlanan elektrikle çalıştırılabilir. Alternatif olarak, çoklu ünite olarak bilinen bazı veya tüm vagonlara güç verilebilir. Ayrıca, bir tren atlar, kablolar, yerçekimi, pnömatik ve gaz türbinleri ile de çalıştırılabilir. Raylı araçlar asfalt yollardaki lastik tekerleklere kıyasla çok daha az sürtünmeyle hareket eder, bu da trenleri gemiler kadar olmasa da enerji açısından daha verimli hale getirir. ⓘ

Şehirlerarası trenler şehirleri birbirine bağlayan uzun mesafeli hizmetlerdir; modern yüksek hızlı trenler 350 km/saate (220 mil/saat) kadar hız yapabilmektedir, ancak bunun için özel olarak inşa edilmiş raylar gerekmektedir. Bölgesel ve banliyö trenleri şehirleri banliyölerden ve çevre bölgelerden beslerken, şehir içi ulaşım yüksek kapasiteli tramvaylar ve hızlı transitlerle gerçekleştirilir ve genellikle bir şehrin toplu taşımacılığının bel kemiğini oluşturur. Yük trenleri geleneksel olarak yükün elle yüklenmesini ve boşaltılmasını gerektiren kutu vagonlar kullanırdı. 1960'lardan bu yana konteyner trenleri genel yük taşımacılığı için baskın çözüm haline gelirken, büyük miktarlardaki dökme yükler özel trenler tarafından taşınmaktadır. ⓘ

Yol

Karayolu taşımacılığı ⓘ

Yol, iki veya daha fazla yer arasındaki tanımlanabilir bir rota, yol veya patikadır. Yollar tipik olarak düzleştirilir, asfaltlanır veya kolay seyahat için başka şekilde hazırlanır; ancak böyle olmaları gerekmez ve tarihsel olarak birçok yol herhangi bir resmi inşaat veya bakım olmadan sadece tanınabilir güzergahlardı. Kentsel alanlarda, yollar bir şehir veya köyden geçebilir ve kentsel alan irtifakı ve güzergah olarak ikili bir işleve hizmet ederek sokak olarak adlandırılabilir. ⓘ

En yaygın karayolu aracı otomobildir; kendi motorunu taşıyan tekerlekli bir binek aracıdır. Yolların diğer kullanıcıları arasında otobüsler, kamyonlar, motosikletler, bisikletler ve yayalar bulunmaktadır. 2010 yılı itibariyle dünya genelinde 1.015 milyar otomobil bulunmaktadır. Karayolu taĢımacılığı, yol kullanıcılarına ihtiyaca ve rahatlığa göre aracı bir Ģeritten diğerine ve bir yoldan diğerine aktarma konusunda tam bir özgürlük sunmaktadır. Seyahatin yeri, yönü, hızı ve zamanlamasındaki bu değişiklik esnekliği diğer ulaşım türlerinde mevcut değildir. Sadece karayolu taşımacılığı ile kapıdan kapıya hizmet vermek mümkündür. ⓘ

Otomobiller düşük kapasite ile yüksek esneklik sağlar, ancak yüksek enerji ve alan kullanımı gerektirir ve şehirlerdeki zararlı gürültü ve hava kirliliğinin ana kaynağıdır; otobüsler daha az esneklik pahasına daha verimli seyahat sağlar. Kamyonla karayolu taşımacılığı genellikle yük taşımacılığının ilk ve son aşamasıdır. ⓘ

Su

Hırvatistan'da otomobil feribotu ⓘ

Su taşımacılığı, mavna, tekne, gemi veya yelkenli gibi bir su aracı vasıtasıyla deniz, okyanus, göl, kanal veya nehir gibi bir su kütlesi üzerinde hareket etmektir. Yüzdürme ihtiyacı su taşıtları için ortak bir özelliktir ve bu da gövdeyi taşıtın yapım, bakım ve görünümünde baskın bir unsur haline getirmektedir. ⓘ

19. yüzyılda, gemiyi hareket ettirmek için bir çark veya pervaneyi çalıştırmak üzere bir buhar makinesi kullanan ilk buharlı gemiler geliştirilmiştir. Buhar, odun veya kömür kullanılarak bir kazanda üretiliyor ve buharlı bir dıştan yanmalı motorla besleniyordu. Artık çoğu gemide bunker yakıtı adı verilen biraz rafine edilmiş bir petrol türü kullanan içten yanmalı bir motor bulunmaktadır. Denizaltılar gibi bazı gemiler buhar üretmek için nükleer güç kullanmaktadır. Eğlence veya eğitim amaçlı tekneler hala rüzgar gücünü kullanırken, bazı küçük tekneler bir veya daha fazla pervaneyi ya da jet teknelerinde olduğu gibi içten takmalı su jetini çalıştırmak için içten yanmalı motorlar kullanmaktadır. Sığ su çekimi olan bölgelerde hovercraftlar büyük itici pervaneler tarafından tahrik edilmektedir. (Bkz. Deniz tahriki.) ⓘ

Diğer ulaşım araçlarına kıyasla yavaş olmasına rağmen, modern deniz taşımacılığı büyük miktarlarda malın taşınmasında son derece verimli bir yöntemdir. Sayıları yaklaşık 35.000 olan ticari gemiler 2007 yılında 7,4 milyar ton yük taşımıştır. Su yoluyla taşımacılık, kıtalararası taşımacılık için hava taşımacılığından önemli ölçüde daha az maliyetlidir; kısa deniz taşımacılığı ve feribotlar kıyı bölgelerinde uygulanabilir olmaya devam etmektedir. ⓘ

Diğer modlar

Ham petrol için Trans-Alaska Boru Hattı ⓘ

Boru hattı taşımacılığı malları bir boru aracılığıyla gönderir; en yaygın olarak sıvı ve gazlar gönderilir, ancak pnömatik tüpler de basınçlı hava kullanarak katı kapsüller gönderebilir. Sıvılar/gazlar için, kimyasal olarak stabil herhangi bir sıvı veya gaz bir boru hattı üzerinden gönderilebilir. Kanalizasyon, bulamaç, su ve bira için kısa mesafeli sistemler mevcutken, petrol ve doğal gaz için uzun mesafeli ağlar kullanılmaktadır. ⓘ

Kablo taşımacılığı, araçların dahili bir güç kaynağı yerine kablolar tarafından çekildiği geniş bir moddur. En yaygın olarak dik eğimlerde kullanılır. Tipik çözümler arasında hava tramvayları, asansörler ve telesiyejler yer alır; bunlardan bazıları konveyör taşımacılığı olarak da kategorize edilir. ⓘ

Uzay uçuşu, bir uzay aracı vasıtasıyla Dünya atmosferinden uzaya yapılan taşımacılıktır. Bu teknoloji üzerinde büyük miktarda araştırma yapılmış olsa da, uyduları yörüngeye yerleştirmek ve bilimsel deneyler yapmak dışında nadiren kullanılmaktadır. Bununla birlikte, insanoğlu Ay'a inmiş ve Güneş Sistemi'nin tüm gezegenlerine sondalar gönderilmiştir. ⓘ

Yörünge altı uzay uçuşu, Dünya'daki bir yerden Dünya'daki uzak bir "başka yere" mevcut ve planlanan taşıma sistemlerinin en hızlısıdır. Daha hızlı ulaşım, alçak Dünya yörüngesinin bir parçası yoluyla ya da bu yörüngeyi daha da hızlı takip ederek, roketin itici gücünü kullanarak sağlanabilir. ⓘ

Elementler

Altyapı

Golden Gate Köprüsü gibi köprüler, karayollarının ve demiryollarının su kütlelerini geçmesini sağlar. ⓘ

Tampere Tüneli gibi tüneller, trafiğin yeraltından veya kaya oluşumlarının içinden geçmesini sağlar. ⓘ

Altyapı, bir aracın çalışmasına izin veren sabit tesislerdir. Bir karayolu, bir terminal ve park ve bakım tesislerinden oluşur. Demiryolu, boru hattı, karayolu ve kablo taşımacılığı için, aracın seyahat ettiği tüm yolun inşa edilmesi gerekir. Hava ve deniz taşıtları bundan kaçınabilir, çünkü hava yolu ve deniz yolunun inşa edilmesi gerekmez. Ancak terminallerde sabit altyapıya ihtiyaç duyarlar. ⓘ

Havaalanları, limanlar ve istasyonlar gibi terminaller, yolcuların ve yüklerin bir araçtan veya moddan diğerine aktarılabildiği yerlerdir. Yolcu taşımacılığı için terminaller, modlar arasında geçiş yapan yolcuların her bir modun avantajlarından yararlanmasını sağlamak için farklı modları entegre etmektedir. Örneğin, havalimanı demiryolu bağlantıları havalimanlarını şehir merkezlerine ve banliyölere bağlamaktadır. Otomobiller için terminaller park yeri olarak kullanılırken, otobüsler ve yolcu otobüsleri basit duraklardan hareket edebilmektedir. Yük için terminaller aktarma noktaları olarak işlev görür, ancak bazı yükler doğrudan üretim noktasından kullanım noktasına taşınır. ⓘ

Altyapının finansmanı kamu ya da özel sektör tarafından sağlanabilir. Ulaşım genellikle doğal bir tekeldir ve kamu için bir gerekliliktir; yollar ve bazı ülkelerde demiryolları ve havaalanları vergilendirme yoluyla finanse edilir. Yeni altyapı projelerinin yüksek maliyetleri olabilir ve genellikle borçla finanse edilirler. Bu nedenle birçok altyapı sahibi, havaalanlarında iniş ücretleri veya karayollarında ücretli geçişler gibi kullanım ücretleri uygulamaktadır. Bundan bağımsız olarak, yetkililer araç satın alma veya kullanımına vergi uygulayabilir. Yolcu sayılarının planlamacılar tarafından kötü tahmin edilmesi ve olduğundan fazla gösterilmesi nedeniyle, ulaştırma altyapı projeleri için sıklıkla bir fayda açığı ortaya çıkmaktadır. ⓘ

Ulaşım araçları

Hayvanlar

Taşımacılıkta kullanılan hayvanlar arasında yük hayvanları ve binek hayvanları bulunmaktadır. ⓘ

Taşıtlar

2018'de bir Fiat Uno ⓘ

Araç, insanları ve malları taşımak için kullanılan cansız bir cihazdır. Altyapının aksine, araç yük ve sürücülerle birlikte hareket eder. Bir kablo veya kas gücüyle çekilmediği/itilmediği sürece, araç kendi itiş gücünü sağlamalıdır; bu en yaygın olarak bir buhar motoru, yanmalı motor, elektrik motoru, jet motoru veya roket aracılığıyla yapılır, ancak başka itiş gücü araçları da mevcuttur. Araçların ayrıca enerjiyi harekete dönüştürmek için bir sisteme ihtiyacı vardır; bu da en yaygın olarak tekerlekler, pervaneler ve basınç yoluyla yapılır. ⓘ

Araçlarda en yaygın olarak bir sürücü görev yapar. Ancak, insan taşıyıcılar ve bazı hızlı geçişler gibi bazı sistemler tamamen otomatiktir. Yolcu taşımacılığı için araçta yolcular için bir bölme, koltuk veya platform bulunmalıdır. Otomobiller, bisikletler veya basit uçaklar gibi basit araçlarda yolculardan biri sürücü olabilir. ⓘ

Operasyon

Incheon Uluslararası Havalimanı, Güney Kore ⓘ

Özel taşımacılık sadece aracı kendisi işleten araç sahibine tabidir. Toplu taşıma ve yük taşımacılığında operasyonlar özel teşebbüs ya da hükümetler tarafından gerçekleştirilir. Altyapı ve araçlar aynı şirkete ait olabilir ve aynı şirket tarafından işletilebilir ya da farklı kuruluşlar tarafından işletilebilir. Geleneksel olarak, birçok ülkenin ulusal havayolu ve ulusal demiryolu vardır. 1980'lerden bu yana bunların çoğu özelleştirilmiştir. Uluslararası deniz taşımacılığı, çok az düzenlemeye sahip oldukça rekabetçi bir sektör olmaya devam etmektedir, ancak limanlar kamuya ait olabilir. ⓘ

Politika

Dünya nüfusu arttıkça şehirlerin büyüklüğü ve nüfusu da artmaktadır - Birleşmiş Milletler'e göre dünya nüfusunun %55'i şehirlerde yaşamaktadır ve 2050 yılına kadar bu oranın %68'e yükselmesi beklenmektedir. Toplu taşıma politikası, kentsel dünyanın değişen önceliklerini karşılamak üzere evrim geçirmelidir. Politika kurumu, insanların bir yerden başka bir yere mümkün olduğunca hızlı seyahat etmeye çalışması nedeniyle doğası gereği kaotik olan ulaşımda düzeni zorunlu kılar. Bu politika kazaların azaltılmasına ve hayatların kurtarılmasına yardımcı olur. ⓘ

Fonksiyonlar

Yolcuların ve kargonun yer değiştirmesi taşımacılığın en yaygın kullanım alanlarıdır. Bununla birlikte, savaş sırasında silahlı kuvvetlerin stratejik ve taktiksel yer değiştirmesi veya sivil hareketlilik inşaatı veya acil durum ekipmanı gibi başka kullanımlar da mevcuttur. ⓘ

Yolcu

Avustralya'nın Canberra kentinde ACTION tarafından işletilen bir yerel transit otobüs ⓘ

Yolcu taşımacılığı veya seyahat, toplu taşıma ve özel taşıma olarak ikiye ayrılır. Toplu taşıma sabit güzergâhlarda tarifeli hizmetler sunarken, özel taşımacılık sürücünün isteğine bağlı olarak geçici hizmetler sunan araçlardır. İkincisi daha iyi esneklik sunar, ancak daha düşük kapasiteye ve daha yüksek çevresel etkiye sahiptir. Seyahat, günlük işe gidip gelmenin bir parçası olabileceği gibi iş, eğlence ya da göç amaçlı da olabilir. ⓘ

Kısa mesafeli ulaĢımda otomobil ve toplu taĢıma hakimdir. Sonuncusu kırsal kesimde ve küçük şehirlerde otobüslerden oluşmakta, daha büyük şehirlerde banliyö demiryolu, tramvay ve hızlı transit ile desteklenmektedir. Uzun mesafeli taşımacılıkta otomobil, trenler, otobüsler ve uçaklar kullanılmakta olup, sonuncusu kıtalararası da dahil olmak üzere en uzun seyahatler için ağırlıklı olarak kullanılmaktadır. İntermodal yolcu taşımacılığı, bir yolculuğun çeşitli ulaşım modları kullanılarak gerçekleştirilmesidir; tüm insan taşımacılığı normalde yürüme ile başlayıp bittiğinden, tüm yolcu taşımacılığı intermodal olarak kabul edilebilir. Toplu taşıma, otobüs veya tren istasyonu gibi bir ulaşım merkezinde modlar arasında veya içinde ara araç değişimini de içerebilir. ⓘ

Taksiler ve otobüsler toplu taşıma yelpazesinin her iki ucunda da bulunabilir. Otobüsler en ucuz ulaşım şeklidir ancak esnek olmaları gerekmez; taksiler ise çok esnektir ancak daha pahalıdır. Ortada ise talebe duyarlı ulaşım yer almakta olup hem esneklik sunmakta hem de uygun fiyatlı kalmaktadır. ⓘ

Uluslararası seyahat, mevzuat ve vize gereklilikleri nedeniyle bazı bireyler için kısıtlı olabilir. ⓘ

Tıbbi

Birinci Dünya Savaşı'ndan bir ambulans

Ambulans, insanları tedavi yerlerinden veya tedavi yerleri arasında taşımak için kullanılan bir araçtır ve bazı durumlarda hastaya hastane dışında tıbbi bakım da sağlar. Bu kelime genellikle acil tıbbi hizmetlerin bir parçasını oluşturan ve akut tıbbi sorunları olanlara acil bakım sağlayan, karayolunda giden "acil durum ambulansları" ile ilişkilendirilir. ⓘ

Hava tıbbi hizmetleri, hastaları sağlık tesislerine ve kaza mahallerine taşımak için hava taşımacılığının kullanılmasını kapsayan kapsamlı bir terimdir. Personel, helikopterler, pervaneli uçaklar veya jet uçaklarında aeromedikal tahliye veya kurtarma operasyonları sırasında her tür hastaya kapsamlı hastane öncesi ve acil ve kritik bakım sağlar. ⓘ

Navlun

Bir dökme yük gemisi, BW Fjord ⓘ

Yük taşımacılığı veya nakliye, imalatta değer zincirinin anahtarıdır. Uzmanlaşma ve küreselleşmenin artmasıyla birlikte, üretim tüketimden daha uzağa konumlandırılmakta ve bu da taşımacılığa olan talebi hızla artırmaktadır. Taşımacılık, malları üretim yerinden tüketim yerine taşıyarak yer faydası yaratır. Kargo taşımacılığı için tüm taşıma modları kullanılırken, hangi modun seçildiği ile kargo taşımacılığının niteliği arasında yüksek farklılaşma vardır. Lojistik, depolama, taşıma, aktarma, depolama, malzeme elleçleme ve paketleme dahil olmak üzere ürünlerin üreticiden tüketiciye aktarılması sürecinin tamamını ve ilgili bilgi alışverişini ifade eder. Incoterm, taşıma sırasında ödeme ve risk sorumluluğunun ele alınmasıyla ilgilenir. ⓘ

Birleşik Krallık'ta nakliye konteynerleri ile yük treni ⓘ

ISO konteynerlerin tüm araçlarda ve tüm limanlarda standart hale getirilmesiyle birlikte konteynerleşme, uluslararası ve yerel ticarette devrim yaratarak aktarma maliyetlerinde büyük bir düşüş sağlamıştır. Geleneksel olarak, tüm yüklerin herhangi bir gemi veya aracın kasasına manuel olarak yüklenmesi ve boşaltılması gerekiyordu; konteynerizasyon, modlar arasında otomatik elleçleme ve aktarıma izin verir ve standartlaştırılmış boyutlar, araç operasyonunda ölçek ekonomisinde kazanımlar sağlar. Bu, 1950'lerden bu yana uluslararası ticaret ve küreselleşmenin temel itici faktörlerinden biri olmuştur. ⓘ

Dökme yük taşımacılığı, bozulmadan kabaca elleçlenebilen yüklerde yaygındır; tipik örnekler cevher, kömür, tahıl ve petroldür. Ürünün tekdüzeliği nedeniyle, mekanik elleçleme çok büyük miktarların hızlı ve verimli bir şekilde taşınmasını sağlayabilir. Yükün düşük değerinin yüksek hacimle birleşmesi, taşımacılıkta ölçek ekonomisinin gerekli olduğu anlamına gelir ve devasa gemiler ve tüm trenler genellikle dökme yük taşımak için kullanılır. Yeterli hacme sahip sıvı ürünler boru hattı ile de taşınabilmektedir. ⓘ

Havayolu taşımacılığı yüksek değerli ürünler için daha yaygın hale gelmiştir; dünya taşımacılığının hacim olarak yüzde birinden azı havayolu ile yapılırken, değer olarak yüzde kırkına denk gelmektedir. Zaman, değer zincirinde erteleme ve tam zamanında teslim gibi ilkeler açısından özellikle önemli hale gelmiştir; bu da kilit bileşenlerin veya yüksek değer/ağırlık oranına sahip ürünlerin hızlı teslimatı için yüksek bir ödeme istekliliğine yol açmaktadır. Postaya ek olarak, hava yoluyla gönderilen yaygın ürünler arasında elektronik ve moda kıyafetler yer almaktadır. ⓘ

Etki

Ekonomik

Ulaşım, Seattle, Washington, Amerika Birleşik Devletleri'nde olduğu gibi büyüme ve küreselleşmenin kilit bir bileşenidir. ⓘ

Ulaşım, uzmanlaşma için temel bir gerekliliktir - ürünlerin üretim ve tüketiminin farklı yerlerde gerçekleşmesine izin verir. Tarih boyunca ulaşım, genişlemeyi teşvik eden bir unsur olmuştur; daha iyi ulaşım, daha fazla ticarete ve insanların daha fazla yayılmasına olanak tanımaktadır. Ekonomik büyüme her zaman ulaşımın kapasitesinin ve rasyonelliğinin artırılmasına bağlı olmuştur. Ancak ulaşımın altyapısı ve işleyişi arazi üzerinde büyük bir etkiye sahiptir ve ulaşım en büyük enerji tüketicisidir, bu da ulaşımın sürdürülebilirliğini önemli bir sorun haline getirmektedir. ⓘ

Modern şehirlerin ve toplulukların planlanma ve işletilme biçimleri nedeniyle, genellikle ev ve iş arasında fiziksel bir ayrım yaratılır ve bu da insanları kendilerini iş, eğitim veya eğlence yerlerine taşımaya ve diğer günlük faaliyetler için geçici olarak yer değiştirmeye zorlar. Yolcu taşımacılığı aynı zamanda turizmin özüdür ve rekreasyonel taşımacılığın önemli bir parçasıdır. Ticaret, önemli kararlar için yüz yüze iletişim sağlamak ya da uzmanları normal çalışma yerlerinden ihtiyaç duyulan yerlere taşımak amacıyla insanların iş yapmak için taşınmasını gerektirir. ⓘ

Planlama

Ulaşım planlaması, yüksek kullanım ve yeni altyapıya ilişkin daha az etki sağlar. Planlamacılar, ulaşım tahmin modellerini kullanarak gelecekteki ulaşım modellerini tahmin edebilirler. Operasyonel düzeyde lojistik, kargo sahiplerinin tedarik zincirinin bir parçası olarak taşımacılığı planlamasına olanak tanır. Bir alan olarak taşımacılık, yetkililer tarafından düzenleme politikasının oluşturulması için bir bileşen olan taşımacılık ekonomisi aracılığıyla da incelenmektedir. İnşaat mühendisliğinin bir alt disiplini olan ulaştırma mühendisliği, yolculuk üretimi, yolculuk dağılımı, mod seçimi ve rota atamasını dikkate almalı, operasyonel seviye ise trafik mühendisliği ile ele alınmalıdır. ⓘ

Birleşik Krallık'ın Bristol kentindeki bu döner kavşağın mühendisliği, trafik akışını serbest hareket eder hale getirmeye çalışmaktadır. ⓘ

Ortaya çıkan olumsuz etkiler nedeniyle, ulaşım genellikle mod seçimi ve artan kapasite ile ilgili tartışmaların konusu haline gelmektedir. Otomotiv taĢımacılığı, bireyler için esneklik ve konforun herkes için doğal ve kentsel çevreyi bozduğu bir müĢterek trajedi olarak görülebilir. Gelişim yoğunluğu ulaşım şekline bağlıdır ve toplu taşıma daha iyi mekânsal kullanım sağlar. İyi arazi kullanımı, ortak faaliyetleri insanların evlerine yakın tutar ve ulaşım ihtiyacını en aza indirmek için daha yüksek yoğunluklu gelişmeyi ulaşım hatlarına ve merkezlerine daha yakın yerleştirir. Yığılma ekonomileri vardır. Ulaşımın ötesinde, bazı arazi kullanımları kümelendiğinde daha verimlidir. Ulaşım tesisleri arazi tüketir ve şehirlerde kaldırım (caddelere ve otoparka ayrılmış) toplam arazi kullanımının yüzde 20'sini kolayca aşabilir. Etkin bir ulaşım sistemi arazi israfını azaltabilir. ⓘ

Çok fazla altyapı ve maksimum araç hacmi için çok fazla yumuşatma, birçok şehirde çok fazla trafik ve bununla birlikte gelen olumsuz etkilerin hepsi olmasa da birçoğu olduğu anlamına gelir. Ancak son yıllarda geleneksel uygulamalar pek çok yerde sorgulanmaya başlanmıştır; geleneksel olarak güvenilenlerden çok daha geniş bir beceri yelpazesi getiren yeni analiz türleri sonucunda - çevresel etki analizi, halk sağlığı, sosyoloji ve ekonomi gibi alanları kapsayan - eski mobilite çözümlerinin uygulanabilirliği giderek daha fazla sorgulanmaktadır. ⓘ

Çevre

Ulaşım kaynaklı küresel sera gazı emisyonları:

Otomobiller (%40)

Kamyonlar (%34)

Uçaklar (%11)

Tekneler (%11)

Trenler (%4) ⓘ

Brezilya'nın São Paulo kentinde, ehliyet numaralarına göre araç kullanılmayan günlere rağmen trafik sıkışıklığı devam ediyor. ⓘ

Taşımacılık önemli bir enerji kullanımıdır ve dünyadaki petrolün çoğunu yakmaktadır. Bu durum azot oksitleri ve partiküller de dahil olmak üzere hava kirliliğine yol açmakta ve karbondioksit emisyonu yoluyla küresel ısınmaya önemli bir katkıda bulunmaktadır; ulaştırma en hızlı büyüyen emisyon sektörüdür. Alt sektörler bazında, karayolu taşımacılığı küresel ısınmaya en büyük katkıyı yapan sektördür. Gelişmiş ülkelerdeki çevre düzenlemeleri bireysel araç emisyonlarını azaltmıştır; ancak bu durum araç sayısındaki ve her bir aracın kullanımındaki artışla dengelenmiştir. Karayolu taşıtlarının karbon emisyonlarını önemli ölçüde azaltacak bazı yollar üzerinde çalışılmıştır. Enerji kullanımı ve emisyonlar büyük ölçüde modlar arasında farklılık göstermekte, bu da çevrecilerin hava ve karayolundan demiryolu ve insan gücüne dayalı taşımacılığa geçişin yanı sıra taşımacılıkta elektrifikasyon ve enerji verimliliğinin artırılması çağrısında bulunmalarına neden olmaktadır. ⓘ

Ulaşım sistemlerinin diğer çevresel etkileri arasında trafik sıkışıklığı ve doğal yaşam alanlarını ve tarım arazilerini tüketebilen otomobil odaklı kentsel yayılma yer almaktadır. Ulaşım emisyonlarının küresel olarak azaltılmasıyla, Dünya'nın hava kalitesi, asit yağmurları, duman ve iklim değişikliği üzerinde önemli olumlu etkiler olacağı öngörülmektedir. ⓘ

Kullanım noktasında CO2 emisyonunu azaltmak için elektrikli otomobiller inşa edilirken, dünya çapında şehirler arasında popüler hale gelen bir yaklaşım da toplu taşıma, bisiklet ve yaya hareketine öncelik vermektir. Araç hareketini 20 dakikalık mahalleler oluşturacak şekilde yönlendirmek, egzersizi teşvik ederken araç bağımlılığını ve kirliliği büyük ölçüde azaltmaktadır. Bazı politikalar, yoğun saatlerde sıkışık bölgelerde seyahat eden araçlara sıkışıklık ücreti uygulamaktadır. ⓘ

Sürdürülebilir kalkınma

Birleşmiş Milletler, ulaştırmanın sürdürülebilir kalkınmadaki rolünü ilk kez 1992 Birleşmiş Milletler Dünya Zirvesi'nde resmen tanımıştır. 2012 Birleşmiş Milletler Dünya Konferansı'nda küresel liderler oybirliğiyle ulaşım ve hareketliliğin sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada merkezi bir öneme sahip olduğunu kabul etmiştir. Son yıllarda, ulaştırma sektörünün küresel sera gazı emisyonlarının dörtte birine katkıda bulunduğunu gösteren veriler toplanmıştır ve bu nedenle sürdürülebilir ulaştırma, özellikle gıda, güvenlik, sağlık, enerji, ekonomik büyüme, altyapı ve şehirler ve insan yerleşimleriyle ilgili olanlar olmak üzere 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin birçoğunda ana akım haline getirilmiştir. Sürdürülebilir ulaştırma hedeflerine ulaşmanın Paris Anlaşması'na ulaşmak için özellikle önemli olduğu söylenmektedir. ⓘ

Belirlenen hedeflere ulaşmak için sürdürülebilir ulaştırmayı teşvik eden çeşitli Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SKH'ler) bulunmaktadır. Bunlar arasında sağlıkla ilgili SKH 3 (yol güvenliğinin arttırılması), enerjiyle ilgili SKH 7, insana yakışır iş ve ekonomik büyümeyle ilgili SKH 8, dayanıklı altyapıyla ilgili SKH 9, sürdürülebilir şehirlerle ilgili SKH 11 (ulaşıma erişim ve toplu taşımanın yaygınlaştırılması), sürdürülebilir tüketim ve üretimle ilgili SKH 12 (fosil yakıt sübvansiyonlarının sona erdirilmesi) ve okyanuslar, denizler ve deniz kaynaklarıyla ilgili SKH 14 yer almaktadır. ⓘ

Tarih

Polonya'da bulunan, dünyanın bilinen en eski tekerlekli araç resmine sahip Bronocice çömleği ⓘ

Avustralya'da yün taşıyan bir öküz ekibi ⓘ

Doğal

İnsanların ilk hareket etme yöntemleri arasında yürümek, koşmak ve yüzmek vardı. Hayvanların evcilleştirilmesi, taşıma yükünü daha güçlü canlılara yüklemenin yeni bir yolunu sunarak daha ağır yüklerin taşınmasına veya insanların daha yüksek hız ve süre için hayvanlara binmesine olanak sağlamıştır. Tekerlek ve kızak (Birleşik Krallık kızağı) gibi icatlar, araçların kullanılmaya başlanmasıyla hayvan taşımacılığının daha verimli hale gelmesine yardımcı olmuştur. ⓘ

Karayolu taşımacılığının ilk biçimleri at (M.Ö. 4. veya 3. binyılda evcilleştirilmiştir), öküz (M.Ö. yaklaşık 8000'den itibaren) gibi hayvanları ya da genellikle av hayvanlarının izlerini takip eden toprak yollarda mal taşıyan insanları içeriyordu. ⓘ

Altyapı

Mezopotamya ve İndus Vadisi'ndekiler de dahil olmak üzere birçok erken uygarlık asfalt yollar inşa etmiştir. Klasik antik dönemde Pers ve Roma imparatorlukları orduların hızlı seyahat edebilmesi için taş döşeli yollar inşa etmiştir. Altında kırma taş bulunan derin yol yatakları bu tür yolların kuru kalmasını sağlıyordu. Ortaçağ Halifeliği daha sonra katranla kaplanmış yollar inşa etmiştir. ⓘ

Su taşımacılığı

Kürekli ve yelkenli gemiler de dahil olmak üzere su taşımacılığının geçmişi çok eskilere dayanmaktadır ve Sanayi Devrimi öncesinde büyük miktarlarda veya uzak mesafelere taşımacılık yapmanın tek etkili yoluydu. İlk deniz taşıtları ağaç gövdelerinden kesilen kanolardı. İlk su taşımacılığı ya kürekle çekilen ya da itici güç olarak rüzgârı kullanan ya da bu ikisinin bir kombinasyonu olan gemilerle gerçekleştirilmiştir. Suyun önemi, ticaret merkezi olarak gelişen şehirlerin çoğunun nehirler üzerinde ya da deniz kıyısında, genellikle de iki su kütlesinin kesiştiği noktalarda yer almasına yol açmıştır. ⓘ

Mekanik

Sanayi Devrimi'ne kadar ulaşım yavaş ve maliyetli kalmış, üretim ve tüketim mümkün olduğunca birbirine yakın gerçekleşmiştir. 19'uncu yüzyıldaki Sanayi Devrimi, taşımacılığı temelden değiştiren çeşitli icatlara sahne oldu. Telgrafla birlikte iletişim anında ve fiziksel nesnelerin taşınmasından bağımsız hale geldi. Buhar makinesinin icadı ve hemen ardından demiryolu taşımacılığına uygulanması, kara taşımacılığını insan veya hayvan kaslarından bağımsız hale getirdi. Hem hız hem de kapasite arttı ve üretimin doğal kaynaklardan bağımsız olarak konumlandırılması yoluyla uzmanlaşmaya olanak sağladı. 19. yüzyıl aynı zamanda küresel taşımacılığı hızlandıran buharlı geminin geliştirilmesine de sahne oldu. ⓘ

İçten yanmalı motorun ve otomobilin 1900'lerde geliştirilmesiyle birlikte karayolu taşımacılığı yeniden rekabetçi hale geldi ve mekanik özel taşımacılık ortaya çıktı. İlk "modern" otoyollar 19. yüzyılda makadam ile inşa edilmiştir. Daha sonra asfalt ve beton baskın kaplama malzemeleri haline geldi. ⓘ

Wright kardeşlerin 1903'teki ilk uçuşu ⓘ

1903 yılında Wright kardeşler ilk başarılı kontrol edilebilir uçağı göstermiş ve I. Dünya Savaşı'ndan sonra (1914-1918) uçaklar insanları ve malları uzun mesafelere taşımanın hızlı bir yolu haline gelmiştir. ⓘ

İkinci Dünya Savaşı'ndan (1939-1945) sonra otomobil ve havayolları taşımacılıktan daha fazla pay alarak demiryolu ve suyu yük ve kısa mesafeli yolcu hizmetlerine indirgemiştir. Bilimsel uzay uçuşları 1950'lerde başlamış ve ilginin azaldığı 1970'lere kadar hızlı bir büyüme göstermiştir. 1950'lerde konteynerleşmenin başlaması yük taşımacılığında büyük verimlilik artışları sağladı ve küreselleşmeyi teşvik etti. Uluslararası hava yolculuğu 1960'larda jet motorunun ticarileşmesiyle çok daha erişilebilir hale geldi. Otomobiller ve otoyollardaki büyümeyle birlikte demiryolu ve su taşımacılığının önemi göreceli olarak azaldı. Japonya'da 1964 yılında Shinkansen'in kullanılmaya başlanmasının ardından Asya ve Avrupa'da yüksek hızlı tren, uzun mesafeli rotalarda yolcuları havayollarından uzaklaştırmaya başladı. ⓘ

ABD tarihinin başlarında, özel anonim şirketler çoğu su kemerine, köprüye, kanala, demiryoluna, yola ve tünele sahipti. Bu tür ulaşım altyapısının çoğu 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında devlet kontrolüne geçti ve Amtrak'ın kurulmasıyla şehirlerarası yolcu demiryolu hizmetinin kamulaştırılmasıyla sonuçlandı. Ancak son zamanlarda yolların ve diğer altyapıların özelleştirilmesine yönelik bir hareket zemin ve taraftar kazanmıştır. ⓘ

Başlıca ulaşım yolları

• Karayolu ulaşımı
• Denizyolu ulaşımı
• Havayolu ulaşımı
• Demiryolu ulaşımı ⓘ