Kozmopolitanizm
Kozmopolitanizm, bireyin insanlık adı verilen büyük komüniteye aitliğini savunan, yerel nitelikteki bağlılığın yerini evrensel bağlılığın aldığı, evrensel düşüncelerin benimsendiği, tüm dünyanın ülke ya da vatan olarak görüldüğü; genellikle bu görüşlerle ilgili etiksel, sosyolojik ve siyasi felsefelerin tanımlanmasında kullanılan bir kavramdır. Bu fikirleri benimseyen kişi kozmopolit veya kozmopolitan diye adlandırılır. ⓘ
Kozmopolitanizm birliği ve çeşitliliği içerir. Etik ve kültürel bir tutum olarak kozmopolitanizm insanlığın birliğini, farklılıkların hoş görülmesini, tüm insanların aynı ahlak topluluğunun parçası olduğunu, bireysel kimliğin oluşumuna farklı kültürlerin kaynaklık etmesini ve insanların birlikte yaşama eğilimini kapsar. Ayrıca kozmopolitanizm dünya toplumunu hedefler; dünya toplumu riskler, yaşama imkânları ve toplumsal ilişkiler ağı sayesinde bütünleşmiş, ortaklaşmış insanlığı ifade etmektedir. ⓘ
“Dünya toplumu” ve “kozmopolitanizm” kavramları günümüze kadarki süreçte yeni anlamlar kazanarak, dünya ölçeğinde tek bir siyasal yönetimin varlığınının dışında; kamusal alanın, toplumsal ilişkilerin dünya ölçeğinde genişlemesini ve farklı yaşam biçimlerinin, farklı düzeylerdeki kimliklerin iç içe geçişini gösterir olmuştur. ⓘ
Kozmopolitanizm, tüm insanların tek bir topluluğun üyesi olduğu düşüncesidir. Taraftarları kozmopolit veya kozmopolit olarak bilinir. Kozmopolitanizm, insanların "evrensel bir topluluk" içinde "dünya vatandaşı" olabileceğine ve olması gerektiğine inanan hem kuralcı hem de isteklidir. Bu fikir, evrensel ahlaki standartları teşvik etmek, küresel siyasi yapılar kurmak veya karşılıklı kültürel ifade ve hoşgörü için bir platform geliştirmek gibi topluluğun farklı boyutlarını ve yollarını kapsar. ⓘ
Örneğin Kwame Anthony Appiah, farklı konumlardan (fiziksel, ekonomik vb.) gelen bireylerin, farklı inançlarına (dini, siyasi vb.) rağmen karşılıklı saygıya dayalı ilişkiler kurduğu kozmopolit bir topluluktan söz etmektedir. Buna karşılık Immanuel Kant, orduların ortadan kaldırıldığı ve insanların temsili bir küresel kurum altında yönetildiği kozmopolit bir dünya tasavvur etmiştir. Her durumda, kozmopolitizm savunucuları, tüm insanların uyumlu ve birleşik bir topluluk oluşturması gerektiği vurgusunu paylaşmaktadır. ⓘ
Daha gevşek ancak ilgili bir anlamda, "kozmopolit" aynı zamanda çeşitli etnik, kültürel ve/veya dini geçmişlere sahip insanların bir arada yaşadığı ve birbirleriyle etkileşim içinde olduğu yerleri tanımlamak için de kullanılır. ⓘ
Etimoloji
Kelime Antik Yunanca'dan türemiştir: κοσμοπολίτης veya kosmopolitês, "κόσμος", kosmos, yani "dünya", "evren" veya "kozmos" ve πολίτης, "politês", yani "vatandaş" veya "[bir] şehrin". Çağdaş kullanımda bu terim "dünya vatandaşı" olarak tanımlanmaktadır. ⓘ
Eski Yunanca’da “evren” ya da “dünya” anlamına gelen kosmos ile “yurttaş” anlamındaki polites’ten türetilmiş terim: “dünya yurttaşlığı” veya "evren yurttaşlığı" anlamlarına gelir. ⓘ
Tanımlar
Kozmopolitizm tanımları genellikle Yunanca "dünya vatandaşı" etimolojisi ile başlar. Ancak Appiah'ın da işaret ettiği gibi, "dünya" orijinal anlamıyla "kozmos" veya "evren" anlamına geliyordu, mevcut kullanımın varsaydığı gibi dünya veya küre değil. Bu konuyu ele alan bir tanım, siyasi küreselleşme üzerine yakın tarihli bir kitapta verilmiştir:
Kozmopolitanizm, ilk olarak dünya üzerindeki tüm insanlar arasında ortak bir siyasi angajman toplumsallığı öngören ve ikinci olarak da bu toplumsallığın diğer toplumsallık biçimleri karşısında etik ya da örgütsel olarak ayrıcalıklı olması gerektiğini öne süren küresel bir siyaset olarak tanımlanabilir. ⓘ
İmparatorluk için kullanılan Çince tianxia (hepsi Cennetin altında) terimi de modern çağda kozmopolitizm anlayışı olarak yeniden yorumlanmış ve 1930'ların modernistleri tarafından Şangay merkezli, İngilizce yayınlanan dünya sanat ve edebiyat dergisi T'ien Hsia Monthly'nin başlığı olarak kullanılmıştır. Lin Yutang, Wen Yuan-ning gibi çok dilli modern Çinli yazarlar da kozmopolitizmi artık daha yaygın olan shijie zhuyi (dünya[lılık] ideolojisi) terimini kullanarak tercüme etmişlerdir. ⓘ
Felsefi
Felsefi kökler
Kozmopolitanizm, Antik Yunan'daki Kinik hareketin kurucusu Sinoplu Diogenes'e (M.Ö. 412 civarı) kadar uzanmaktadır. Diyojen'e "Nereden geldiği sorulduğunda, 'Ben bir dünya vatandaşıyım (kosmopolitês)' cevabını verdiği" söylenir. O dönemde Yunanlılar arasında sosyal kimliğin en geniş temeli ya bireysel şehir devleti ya da kültürel ve dilsel olarak homojen Helen grubuydu. ⓘ
Yaklaşık bir yüzyıl sonra kurulan bir başka Yunan düşünce okulu olan Stoacılık, Diogenes'in fikri üzerine inşa edilmiş, düşünürlerinin ve taraftarlarının çoğu her insanın "iki toplulukta [...] yaşadığını vurgulamıştır - doğduğumuz yerel topluluk ve insani argüman ve istek topluluğu". Stoacı kozmopolitizmi anlamanın yaygın bir yolu, Hierocles'in bireylerin kendilerini eşmerkezli çemberler olarak görmeleri gerektiğini belirten kimlik çemberi modelidir: ilki benlik etrafında, ardından yakın aile, geniş aile, yerel grup, vatandaşlar, yurttaşlar, insanlık. Bu çemberler içinde insanlar diğerlerine karşı Stoacıların Oikeiôsis olarak adlandırdıkları bir "yakınlık" ya da "sevgi" hissederler. O halde dünya vatandaşlarının görevi "daireleri bir şekilde merkeze doğru çekmek, tüm insanları hemşerilerimize daha çok benzetmek vb." haline gelir. ⓘ
Modern kozmopolit düşünürler
1795 tarihli makalesinde Daimi Barış: Felsefi Bir Taslak adlı makalesinde Immanuel Kant, küresel toplumun kalıcı ve sürekli barışa ulaşmasına yardımcı olacak yol gösterici bir ilke olarak bir ius cosmopoliticum (kozmopolit yasa/hak) ortaya koymaktadır. Kant'ın kozmopolitan hakkı, tüm insanların evrensel bir topluluğun eşit üyeleri olduğu anlayışından kaynaklanır. Dolayısıyla kozmopolit hak, uluslararası siyasi haklar ve ortak, evrensel insanlık hakkı ile birlikte işler. ⓘ
Kant'ın kozmopolitan hakkı, temelde evrensel misafirperverlik ve tatil hakkı koşullarına bağlıdır. Evrensel misafirperverlik, yabancı topraklara varıldığında hoş karşılanma hakkı olarak tanımlanır, ancak misafirin barışçıl bir şekilde gelmesine bağlıdır. Kant buna ek olarak tüm insanların temel bir başvuru hakkına sahip olduğunu iddia eder: kendini yabancı bir ülkede sunma hakkı. Bu hak, Kant'ın dünya yüzeyini esasen toplumsal olarak görmesinden ve tüm insanlar arasında eşit olarak paylaşılan evrensel haklara ilişkin iddialarını daha da vurgulamasından kaynaklanmaktadır. ⓘ
Emmanuel Levinas'ın etik ve Jacques Derrida'nın misafirperverlik üzerine felsefi kavramları, her türlü yazılı yasa veya koddan ayrı olarak, insanların gündelik yaşamlarındaki ilişkilerine dair teorik bir çerçeve sunmaktadır. Levinas'a göre etiğin temeli, Öteki'ne yanıt verme yükümlülüğünden oluşur. Being for the Other'da "evrensel bir ahlak yasası" olmadığını, yalnızca Öteki'nin savunmasızlık durumunda ortaya çıkardığı sorumluluk duygusu (iyilik, merhamet, hayırseverlik) olduğunu yazar. Öteki'nin yakınlığı Levinas'ın kavramının önemli bir parçasıdır: Öteki'nin yüzü yanıtı zorlayan şeydir. ⓘ
Derrida'ya göre etiğin temeli konukseverliktir, Öteki'ni evinde ağırlamaya hazır olmak ve bu eğilimi göstermektir. Ona göre etik, misafirperverliktir. Saf, koşulsuz konukseverlik, başkalarıyla ilişkilerimizde gerekli olan koşullu konukseverliğin altını çizen bir arzudur. Levinas ve Derrida'nın etik ve konukseverlik kuramları, Öteki'nin farklı ama eşit bir konumda kabul edilmesi olasılığını ortaya koyar. İzolasyon dünyada uygulanabilir bir alternatif değildir, bu nedenle bu etkileşimlere en iyi nasıl yaklaşılacağını düşünmek ve kendimiz ve diğerleri için neyin tehlikede olduğunu belirlemek önemlidir: hangi misafirperverlik koşullarını empoze edeceğimiz ve Öteki'nin çağrısına yanıt verip vermediğimiz. Dahası, her iki teori de Öteki ve diğerleriyle en iyi nasıl etkileşime girileceğini ve neyin tehlikede olduğunu düşünmenin önemini ortaya koymaktadır. ⓘ
Derrida, Bennington (1997) ile yaptığı bir söyleşide "kozmopolitanizmi" özetlemiştir,
Bir kozmopolitizm geleneği vardır ve zamanımız olsaydı bu geleneği inceleyebilirdik; bu gelenek bize bir yandan Yunan düşüncesinden, 'dünya vatandaşı' kavramına sahip olan Stoacılardan gelmektedir. Ayrıca Hıristiyan geleneğinde Aziz Pavlus'un da dünya vatandaşına, tam olarak bir kardeş olarak yaptığı bir çağrı vardır. Aziz Pavlus hepimizin kardeş olduğunu, yani Tanrı'nın oğulları olduğumuzu, dolayısıyla yabancı olmadığımızı, dünya vatandaşları olarak dünyaya ait olduğumuzu söyler; ve bu geleneği örneğin kozmopolitizm kavramında misafirperverliğin koşullarını bulduğumuz Kant'a kadar takip edebiliriz. Ancak Kant'ın kozmopolitik kavramında bir dizi koşul vardır: her şeyden önce, elbette, yabancıyı, başka bir ülkenin vatandaşı olduğu ölçüde hoş karşılamalısınız, ona kalma değil ziyaret etme hakkı vermelisiniz ve burada hızlıca özetleyemeyeceğim bir dizi başka koşul vardır, ancak çok yeni, saygıya değer olan bu kozmopolitik kavramı (ve bence kozmopolitizm çok iyi bir şeydir) çok sınırlı bir kavramdır. (Derrida'dan aktaran Bennington 1997).
- Bennington. Siyaset ve Dostluk: Jacques Derrida ile Bir Tartışma. 1997. ⓘ
İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra bir başka kozmopolitizm durumu daha ortaya çıkmıştır. Holokost ve diğer zulümlere bir tepki olarak, insanlığa karşı suçlar kavramı uluslararası hukukta genel kabul gören bir kategori haline gelmiştir. Bu, tüm insanlığa karşı var olduğu düşünülen bir bireysel sorumluluk kavramının ortaya çıkışını ve kabulünü açıkça göstermektedir. ⓘ
Felsefi kozmopolitanlar ahlaki evrenselcilerdir: sadece yurttaşların ya da vatandaşların değil, tüm insanların aynı ahlaki standartlar altında olduğuna inanırlar. Dolayısıyla uluslar, devletler, kültürler ya da toplumlar arasındaki sınırlar ahlaki açıdan önemsizdir. Çağdaş kozmopolitlerin yaygın olarak atıfta bulunulan bir örneği Kwame Anthony Appiah'tır. ⓘ
Bazı filozoflar ve akademisyenler, medeniyetin gezegensel bir aşamasının ortaya çıktığı günümüzün eşsiz tarihsel anında ortaya çıkan nesnel ve öznel koşulların, küresel vatandaşlar olarak kozmopolit bir kimliğin ortaya çıkması ve bir küresel vatandaş hareketinin oluşması için gizli bir potansiyel yarattığını savunmaktadır. Gezegen evresinde ortaya çıkan bu nesnel ve öznel koşullar arasında gelişmiş ve uygun fiyatlı telekomünikasyon; uzay yolculuğu ve kırılgan gezegenimizin uzayın enginliğinde süzülen ilk görüntüleri; küresel ısınma ve kolektif varlığımıza yönelik diğer ekolojik tehditlerin ortaya çıkışı; Birleşmiş Milletler, Dünya Ticaret Örgütü veya Uluslararası Ceza Mahkemesi gibi yeni küresel kurumlar; ulusötesi şirketlerin yükselişi ve genellikle ekonomik küreselleşme olarak adlandırılan piyasaların entegrasyonu; küresel STK'ların ve Dünya Sosyal Forumu gibi ulusötesi toplumsal hareketlerin ortaya çıkışı vb. yer almaktadır. Daha yaygın bir terim olan küreselleşme, tipik olarak ekonomik ve ticari ilişkilere daha dar bir şekilde atıfta bulunmakta ve meydana gelen daha geniş kültürel, sosyal, politik, çevresel, demografik, değerler ve bilgi geçişlerini gözden kaçırmaktadır. ⓘ
Çağdaş kozmopolit düşünürler
Bir dizi çağdaş kuramcı, doğrudan veya dolaylı olarak, kozmopolit bir birey olmanın veya kozmopolit bir birey olmanın çeşitli yollarını önermektedir. ⓘ
Thich Nhat Hanh "Interbeing" adını verdiği, kişinin hayatını başkalarıyla ilişki içinde yaşamasının bir yolu olarak tartışmaktadır; "Interbeing" kolaylıkla kozmopolitanizm ile karşılaştırılabilir. Nhat Hanh'ın felsefi inançları, tüm insanları, hayvanları, bitkileri ve mineralleri korumak ve onlarla uyum içinde yaşamak için şefkat ve anlayış içeren Budist öğretilerin ilkelerine dayanmaktadır. Ayrıca, "Varlıklararası Düzenin Farkındalık Eğitimi" olarak adlandırdığı şeyi, aşağıdaki nedenlerden kaynaklanan ancak bunlarla sınırlı olmayan acıların farkında olmak olarak tanımlamaktadır: şefkati ve başkalarıyla uyum içinde yaşamayı bozan fanatizm ve hoşgörüsüzlükler; dar görüşlü inançların telkin edilmesi; görüşlerin dayatılması; öfke ve iletişimsizlik. Başkalarını anlamak ve onlara şefkat göstermek, başkalarının acılarını ve acıların temel nedenlerini anlamakla mümkün olabilir. Dolayısıyla, sorumlu olmak acıyı tanımak ve anlamaktır ki bu da şefkate yol açar. Bu süreç sayesinde başkaları insan olarak tanınabilir. ⓘ
Diğer teorisyenler, filozoflar ve aktivistler şiddeti sona erdirmek için acıyı tanımanın gerekli olduğunu iddia etmektedir. Scared Sacred'da Velcrow Ripper, büyük acıların yaşandığı farklı bölgelere doğru bir yolculuğa çıkar ve bu yolculuk sonunda merhamet geliştirir. Paul Gilroy, "Gezegen "de ırkın inşası ve doğallaştırılması ile farklılığın ürettiği hiyerarşilerin başkalarına duyulan nefreti nasıl şekillendirdiğini araştırıyor. Bu ideolojilerin yapısöküme uğratılması, başkalarına karşı şefkat duyulmasına ve onların insanlaştırılmasına yol açabilir. Dolayısıyla bireysel sorumluluk, Judith Butler'ın benlikte ve ötekinde yaşamın güvencesizliği dediği şeyin farkında olmaktır; kozmopolit olmak her şeyden önce sosyal, etik bir girişim gibi görünmektedir. ⓘ
Kozmopolitanizm'de: Ethics in a World of Strangers adlı kitabında Kwame Anthony Appiah, toplumsal etiğin nasıl işlediğine dikkat çekiyor: Kişinin bir diğerine, özellikle de yabancı bir ötekine karşı yükümlülüğü ne olursa olsun, bu yükümlülük kişinin en aşina olduğu kişilere karşı yükümlülüklerinin yerini almaz. Ancak Judith Butler'ın sorduğu gibi, başkalarına değer vermek için "ne pahasına tanıdık olanı ölçüt olarak belirlerim"? Kişi tanıdık olana yabancı olandan daha fazla değer verirse, bunun sonuçları ne olur? Paul Gilroy, "kişinin kendi kültüründen ve tarihinden bir dereceye kadar yabancılaşmasının metodik olarak geliştirilmesinin ... kozmopolit bir bağlılık için gerekli olarak nitelendirilebileceğini" savunarak aşinalığa yapılan bu vurguya olası bir alternatif sunuyor. Bu yabancılaşma, "aynılık içinde çeşitliliğin indirgenemez değerini" teşvik etmek için "ötekiliğe maruz kalma sürecini" gerektirir. Dolayısıyla yabancılaşma, ötekiliği bütünleştirerek etikte tanıdık olanın vurgusunun azaltılmasına yol açabilir. ⓘ
Gilroy'a göre kozmopolit olmak hem sosyal ve etik bir girişimi hem de kültürel bir girişimi içeriyor gibi görünmektedir. Gilroy, "Gezegen" adlı kitabında Tom Hurndall ve Rachel Corrie vakalarını anlatır; her ikisi de Gilroy'un kozmopolit figürünü örnekliyor gibi görünmektedir. Hem Hurndall hem de Corrie kendilerini (coğrafi olarak) kendi kültürlerinden uzaklaştırmış, muhtemelen hem fiziksel hem de zihinsel olarak kendi kültürlerinden ve tarihlerinden uzaklaşmışlardır. Hurndall ve Corrie 2003 yılında (ayrı olaylarda) öldürülmüşlerdir. Gilroy'un yabancılaşma modeli aslında verdiği örneklerle kendi altını oyuyor olabilir; bu durum Gilroy'un teorisinin tanıdık olandan uzaklaşmanın pratik zorluklarını ele almakta başarısız olduğu şeklinde yorumlanabilir. ⓘ
Jacque Fresco tarafından oluşturulan uluslararası, çok disiplinli bir eğitim organizasyonu olan Venüs Projesi, insanları birbirinden ayıran yapay sınırları aşarak ve doğa ve birbirimizle olan karşılıklı bağımlılığımızın anlaşılmasını vurgulayarak kozmopolit fikirleri yaymaya çalışmaktadır. ⓘ
Kozmopolitanizmin bazı biçimleri, güçlü ülkelerin daha az güçlü ülkeler üzerindeki ekonomik sömürgeleştirme potansiyelini ele almakta da başarısız olmaktadır. Frantz Fanon, The Wretched of the Earth (Yeryüzünün Lanetlileri) adlı eserinde, ulusların Avrupalı sömürgecilerden bağımsızlıklarını kazandıklarında, çoğu zaman ekonomik geleceklerini güvence altına alacak bir sistemin bulunmadığını ve "Batılı girişimlerin yöneticisi haline geldiklerini... pratikte ülkelerini Avrupa'nın genelevi olarak kurduklarını" gözlemler. "Üçüncü dünya" ulusları, görünüşte ulusal yaşam kalitelerini iyileştirmek için küresel sermaye ile ekonomik ortaklıklar içine çekildiklerinde, bu ortaklıktan yararlananlar genellikle ulusun kendisi değil, iyi konumlanmış bireylerdir. ⓘ
Dahası, Mahmood Mamdani İyi Müslüman, Kötü Müslüman'da Batılı kültürel normların, demokrasi ve Hıristiyanlığın dayatılmasının tarihsel olarak milliyetçi şiddetle sonuçlandığını öne sürmektedir; ancak Appiah demokrasinin gelişmekte olan ülkelere kozmopolit müdahale için bir ön koşul olduğunu ima etmiştir. Kozmopolitanizm, bu örneklerde, yeni bir sömürgeleştirme biçimi gibi görünmektedir: güçlüler zayıfları sömürür ve zayıflar da sonunda karşılık verir. ⓘ
Son iki yüzyılın siyasi düşüncesinin büyük bir kısmı milliyetçiliği ve egemen ulus-devlet çerçevesini verili kabul etmiştir. Küreselleşmenin ilerlemesi, seyahat ve iletişim olanaklarının artmasıyla birlikte, bazı düşünürler ulus-devlete dayalı siyasi sistemin modasının geçtiğini ve daha iyi ve daha etkili bir alternatif tasarlamanın zamanının geldiğini düşünmektedir. Jesús Mosterín, bireysel özgürlüğü ve bireysel fırsatları en üst düzeye çıkarmak için dünya siyasi sisteminin nasıl düzenlenmesi gerektiğini analiz ediyor. Metafiziksel özgür irade kavramını bulanık bulduğu için reddederek, siyasi özgürlüğe, kişisel kararlarda başkalarının zorlamasının veya müdahalesinin olmamasına odaklanıyor. İnsan doğasında var olan şiddet ve saldırganlık eğilimleri nedeniyle, barışçıl ve verimli bir sosyal etkileşim için özgürlük üzerinde bazı kısıtlamalar gereklidir. ⓘ
Özellikle kültürel özgürlüklerin (dil, din ve gelenekler) ulus, kilise ya da parti adına kısıtlanmasının hiçbir mantıklı gerekçesi yoktur. Bu açıdan bakıldığında internet, ulus-devletten çok daha cazip bir model sunmaktadır. Ġnsanların, fikirlerin ya da malların serbest dolaĢımını engellemek için hiçbir haklı neden yoktur. Mosterín, ulus-devletin özgürlüğün tam anlamıyla gelişmesiyle bağdaşmadığını ve bunun için de dünya siyasi sisteminin kozmopolit çizgiler doğrultusunda yeniden düzenlenmesi gerektiğini düşünmektedir. Egemen ulus-devletlerin olmadığı, bölgesel olarak küçük özerk ama egemen olmayan kantonal yönetimler halinde örgütlenmiş, güçlü dünya örgütleriyle tamamlanan bir dünya önermektedir. Ulusal hükümetlerin temsilcileri tarafından yönetilen uluslararası kurumlar ile herhangi bir ulusal önyargı veya orantıdan bağımsız olarak kişisel niteliklerine göre seçilen yöneticiler tarafından hizmet verilen açıkça tanımlanmış amaçlara sahip dünya veya evrensel kurumlar arasındaki farkı vurgular. ⓘ
Kozmopolitanizmin çoğu versiyonunun soyut doğasını eleştiren Charles Blattberg, uygulanabilir herhangi bir kozmopolitanizmin "köklü" olması gerektiğini, yani "küresel bir vatanseverliğe" dayanması gerektiğini savunmuştur. ⓘ
Kozmopolitanizm ve çokkültürlülük üzerine daha genel felsefi incelemeler de mevcuttur. Carol Nicholson, John Searle'ün çokkültürlülük karşıtlığı ile Charles Taylor'ın çokkültürlülüğü yüceltmesini karşılaştırmaktadır. Nicholson, Richard Rorty'yi çokkültürlülük konusunda tarafsız kaldığı için bir nirengi noktası olarak kullanıyor, ancak onun hakikat ve pratik üzerine felsefi analizi Searle'e karşı ve Taylor lehine tartışmak için kullanılabilir. "Çokkültürlü Bağlamda Felsefe" konulu bir konferansta Rasmus Winther, kozmopolitanizm ve çokkültürlülükle bağlantılı felsefi varsayımları ve uygulamaları araştırdı. Bruno Latour'un kamu diplomatı olarak filozof kavramını geliştirdi. ⓘ
Siyasi ve sosyolojik
Emile Durkheim (1858-1917), yok olmakta olan Hıristiyanlığın yerini alan ve insan onurunun kutsallığı etrafında şekillenen yeni bir din olan 'birey kültü' olarak adlandırdığı şeyin gelişimini gözlemlemiştir. Bu yeni din Batı toplumunun yeni temellerini oluşturacaktı ve bu temeller insan hakları ve ulusların anayasalarıyla yakından ilişkiliydi. Bir toplumun kutsal nesnesi bireyin insan onuru olacaktır ve topluma rehberlik eden ahlaki kod, o ülkenin insan onuru ve insan haklarını yorumlama biçiminde bulunur. Böylece, ulusal kültür ya da belirli bir geleneksel dini doktrin aracılığıyla dayanışma bulmak yerine, toplum siyasi değerlere, yani bireysel haklara ve insan onurunun savunulmasına bağlılıkla birleşecektir. Durkheim'ın birey kültü, John Rawls'ın Durkheim'dan neredeyse bir asır sonra geliştirdiği siyasi liberalizmiyle pek çok benzerlik taşımaktadır. ⓘ
Durkheim ölümünden sonra yayınlanan (1957) "Meslek Etiği ve Yurttaşlık Ahlakı" adlı eserinde şöyle yazmıştır:
Eğer her devletin başlıca amacı sınırlarını genişletmek ya da uzatmak değil de, kendi evini düzene sokmak ve üyelerine giderek daha yüksek bir düzeyde ahlaki bir yaşam için en geniş çağrıyı yapmak olsaydı, o zaman ulusal ve insani ahlak arasındaki tüm uyuşmazlıklar ortadan kalkardı. ... Toplumlar enerjilerini içlerine, iç yaşamlarına ne kadar yoğunlaştırırlarsa, kozmopolitizm ya da dünya yurtseverliği ile yurtseverlik arasında bir çatışmaya yol açan tartışmalardan o kadar uzaklaşacaklardır... Toplumlar en büyük ya da en zengin olmakla değil, en adil, en iyi örgütlenmiş ve en iyi ahlaki yapıya sahip olmakla gurur duyabilirler. ⓘ
Ulrich Beck (15 Mayıs 1944 - 1 Ocak 2015) geleneksel ulus-devlet politikalarına doğrudan karşıt olarak yeni bir kavram olan kozmopolitan eleştirel teoriyi ortaya atan bir sosyologdur. Ulus-devlet teorisi güç ilişkilerini sadece farklı devlet aktörleri arasında görür ve küresel ekonomiyi dışlar ya da ulus-devlet modeline tabi kılar. Kozmopolitanizm ise küresel sermayeyi ulus devlete yönelik olası bir tehdit olarak görür ve küresel sermaye, devletler ve sivil toplumun oyuncuları olduğu bir meta-güç oyunu içine yerleştirir. ⓘ
Beck'in kozmopolitanizmi ile dünya devleti fikri arasında bir ayrım yapmak önemlidir. Beck'e göre tek bir dünya düzeni dayatmak en iyi ihtimalle hegemonik, en kötü ihtimalle de etnosentrik bir yaklaşımdır. Bunun yerine, siyasi ve sosyolojik kozmopolitanizm şu temellere dayanır:
- "Kültürel olarak farklı olanların ötekiliğini kabul etmek"
- "Geleceğin ötekiliğini kabul etmek"
- "Doğanın ötekiliğini kabul etmek"
- "Nesnenin ötekiliğini kabul etmek"
- "Diğer rasyonalitelerin ötekiliğini kabul etmek" ⓘ
Emmanuel Levinas'ın da aralarında bulunduğu bir dizi filozof "Öteki" kavramını ortaya atmıştır. Levinas'a göre Öteki, etik ve sorumluluk bağlamında ele alınır; Öteki'ni kendimiz dışındaki herkes ve her şey olarak düşünmeliyiz. Levinas'a göre, Öteki ile ilk etkileşimlerimiz biz bir irade -seçim yapma yetisi- oluşturmadan önce gerçekleşir. Öteki bize hitap eder ve biz de yanıt veririz: yanıtın yokluğu bile bir yanıttır. Böylece Öteki'nin hitabıyla koşullanır, kültür ve kimlik oluşturmaya başlarız. İrade oluştuktan sonra, başkalarının hitaplarıyla özdeşleşip özdeşleşmeyeceğimizi seçeriz ve sonuç olarak kimlik oluşturma sürecine devam ederiz. ⓘ
Bu süreç boyunca, Başkalarıyla olan etkileşimlerimizde kendimizi tanımamız mümkündür. En minimal etkileşime girdiğimiz durumlarda bile, başkalarına ve aynı zamanda kendimize kimlikler atfederiz. Dil, kültür ve kimliğin sürekli oluşumu için Ötekine olan bağımlılığımız, bizim başkalarına karşı sorumlu olduğumuz ve onların da bize karşı sorumlu olduğu anlamına gelir. Ayrıca bir kez irade oluşturduktan sonra, bu sosyal karşılıklı bağımlılığın farkına varmak mümkün hale gelir. Tanıma kapasitesini kazandığımızda, bu tanımayı gerçekleştirmek ve böylece vicdanen Öteki'ne karşı etik olarak sorumlu olmak zorunludur. ⓘ
Kozmopolitanizm evrenselciliğin bazı yönlerini paylaşır - yani korunması ve uluslararası hukukta yer alması gereken küresel olarak kabul edilebilir insan onuru kavramını. Ancak teori, dünya kültürleri arasındaki farklılıkları tanıma konusunda farklılık gösterir. ⓘ
Buna ek olarak kozmopolitanizm, çevrenin ve teknolojik gelişmenin olumsuz yan etkilerine karşı eşit koruma çağrısında bulunur. Bununla birlikte, insan onuru karmaşık bir konudur çünkü öncelikle kimin saygı görme hakkına sahip olduğunu ayırt etmek ve ikinci olarak hangi hakların korunabilir olduğunu düşünmek gerekir. Kozmopolitanizme göre tüm insanların hakları vardır; ancak tarih bu hakların tanınmasının garanti edilmediğini göstermektedir. ⓘ
Örnek olarak Judith Butler, Precarious Life (Güvencesiz Yaşam) adlı kitabında Batılı bir "insan" söylemini tartışmaktadır: Yas ve Şiddetin Güçleri adlı kitabında tartışır. Butler "insan" fikri üzerinden çalışır ve "insan "ın "hümanizmin çağdaş işleyişi tarafından 'Batılı' kalıbı içinde doğallaştırıldığını" belirtir (32). Dolayısıyla, tüm "insan" yaşamlarının aynı şekilde desteklenmeyeceği, hatta bazı insan yaşamlarının diğerlerinden daha fazla korunmaya değer olduğu fikri vardır. Diğerleri bu fikri, hayvanların nasıl kozmopolit olarak yeniden yapılandırılabileceğini, farklı yerlerde farklı kimliklerle dünya çapında nasıl sunulabileceğini incelemek için genişletmiştir. ⓘ
Bu fikir Sunera Thobani'nin "Exalted Subjects: Studies in the Making of Race and Nation in Canada" (Kanada'da Irk ve Ulus İnşası Üzerine Çalışmalar) başlıklı makalesinde Müslümanların iyi/kötü ikilemine düştüğü bir söylemi tartışıyor: "iyi Müslüman" Batılılaşmış olan, "kötü Müslüman" ise Batılı kültürel etkileri gözle görülür bir şekilde reddeden kişidir. Thobani, bu fikirlerin medya temsilleri aracılığıyla doğallaştırıldığını belirtmektedir. Batılı idealleri benimseyen bireyler tamamen "insan" olarak görülmekte ve Batılılaşmamış kültürel kimliklerini savunanlara kıyasla daha fazla saygınlık ve koruma görmektedirler. ⓘ
Beck'in mantığını takip edenlere göre kozmopolit bir dünya, rakiplerine karşı daha fazla pazarlık gücü elde etmek için küresel ve bölgesel uzlaşmayı kullanacak çok sayıda devletten oluşacaktır. Devletler ayrıca meşruiyetlerini güçlendirmek için sivil toplum kuruluşları (STK'lar) ve tüketiciler gibi sivil toplum aktörlerinin gücünü kullanacak ve kozmopolit bir gündemi takip etmek için yatırımcıların yardımını alacaktır. ⓘ
Diğer yazarlar, günümüzün ulus-devlet anlayışının ötesine geçen kozmopolit bir dünya hayal etmektedir. Bu akademisyenler, ulusal kimliklerin önemini azaltarak gerçek anlamda kozmopolit bir Küresel Vatandaş kimliğinin yerleşeceğini savunmaktadır. Küresel bir vatandaş hareketinin oluşması, demokratik küresel kurumların kurulmasına yol açacak, küresel siyasi söylem ve kararlar için alan yaratacak, bu da küresel düzeyde vatandaşlık kavramını güçlendirecektir. İndirgenemezlik (yani küresel ısınma gibi bazı sorunların sadece küresel düzeyde ele alınabileceği düşüncesi) ve ikincillik (yani kararların mümkün olduğunca yerel düzeyde alınması gerektiği düşüncesi) ilkelerini dengeleyen iç içe geçmiş yönetişim yapıları böylece kozmopolit bir siyasi düzenin temelini oluşturacaktır. ⓘ
Daniele Archibugi küresel vatandaşlık için yenilenmiş bir model önermektedir: kurumsal kozmopolitanizm. Dünya vatandaşlarının siyasi hayata daha doğrudan katılmalarını sağlamak için küresel yönetişimde bazı reformlar yapılmasını savunmaktadır. Bunu mümkün kılmak için bir dizi öneride bulunulmuştur. Örneğin kozmopolitan demokrasi, bir Dünya Parlamenter Asamblesi oluşturarak Birleşmiş Milletler ve diğer uluslararası örgütleri güçlendirmeyi önermektedir. ⓘ
Eleştiriler
"Kozmopolitizm" milliyetçiler tarafından ortodoksluğa ters düşen "yabancı" fikirlere karşı kullanılan retorik bir silah haline geldi. Avrupalı Yahudiler sık sık "köksüz kozmopolit" olmakla suçlanıyordu. Joseph Stalin 1946'da Moskova'da yaptığı bir konuşmada "olumlu Sovyet kahramanının alaya alındığı ve yabancı olan her şey karşısında aşağılandığı ve Lenin zamanından beri hepimizin mücadele ettiği, siyasi artıkların karakteristiği olan kozmopolitizmin çoğu zaman alkışlandığı" yazılara saldırdı. ⓘ
Alman Demokratik Cumhuriyeti'nde kozmopolitizm, ulusların bağımsızlık ve ulusal egemenlik haklarını reddeden burjuva-emperyalist bir ideoloji olarak nitelendiriliyordu. Kozmopolitizmin ulusal ve yurtsever geleneklerin ve ulusal kültürün tasfiyesini teşvik ettiği söyleniyordu. Anglo-Amerikan emperyalizmi tarafından, tekelci kapitalizmin çıkarları doğrultusunda faaliyet gösteren bir dünya hegemonyası (Dünya Hükümeti) kurma amacıyla savunulduğu söyleniyordu. Bunun karşıtı şovenist burjuva milliyetçiliği değil, yurtseverlikti; kişinin doğduğu yere, ülkesine duyduğu sevgiydi. Vatan sevgisinin, fatihlere ve zalimlere karşı mücadelede ifade edilen, emekçi halkın en derin duygularından biri olduğu söylenirdi. Bu sıfat 21. yüzyılda Rusya'da Vladimir Putin, Macaristan ve Polonya'da ise milliyetçiler tarafından kullanılan bir silah haline geldi. Modern zamanlarda, Trump yönetiminin kıdemli politika danışmanlarından Stephen Miller, hükümetin yeni göçmenlik planıyla ilgili bir tartışma sırasında CNN muhabiri Jim Acosta'yı "kozmopolit önyargı" sergilediği gerekçesiyle alenen eleştirdi. ⓘ