Paraklit

Paraklit veya Faraklit (Latince Paracletus ← Yunanca: παράκλητος Parakletos), Kitab-ı Mukaddes'in Yunanca metinlerinde (Yuhanna 14, 16) Kutsal Ruh için beraberinde gelen anlamında da kullanılan bir sıfattır. ⓘ

Paraklit kelimesi Yuhanna İncili'nin 14:16, 14:26, 15:26 ve 16:7'nci ayetleri ile Yuhanna'nın Birinci Mektubu'nun 4:6 numaralı ayetinde ve Elçilerin İşleri'ndeki ve Yeni Ahit'in diğer bölümlerindeki daha pek çok ayette Kutsal Ruh'u anlatmak üzere kullanılmıştır. Kelime Yeni Ahit'in bazı İngilizce tercümelerinde Tesellici (İngilizce: Comforter) ya da Yardımcı/Tavsiyeci (İngilizce: Advocate) olarak tercüme edilmiştir. Kelime, Antik Yunancada mahkemede yardım eden kişi anlamında da kullanılmıştır. Kumran Yazıtları ya da Ölü Deniz Tomarları olarak bilinen metinlerde kelime Gerçeğin Ruhu olarak geçer. Hristiyan inancında Kutsal Ruh, Tanrı'nın üç unsurundan birini tanımlamak için kullanılır. Türkçeye savunucu, yardımcı anlamında çevrilebilir. ⓘ

Paraclete (Yunanca: παράκλητος, Latince: paracletus) 'avukat' veya 'yardımcı' anlamına gelir. Hristiyanlıkta paraclete terimi en yaygın olarak Kutsal Ruh'u ifade eder. ⓘ

Etimoloji

Paraclete, Koine Yunancası παράκλητος (paráklētos) sözcüğünden gelmektedir. Para ('yanında/yanında') ve kalein ('çağırmak') sözcüklerinin birleşiminden oluşan bu sözcük İncil'de ilk olarak Yuhanna 14:16'da geçer. René Kieffer bu terimin anlamının gelişimini daha da açıklamaktadır:

Parakletos kelimesi, genellikle mahkemede yardıma çağrılan kişi için kullanılan sözlü bir sıfattır. Yahudi geleneğinde bu sözcük İbranice harflerle yazıya geçirilmiş ve melekler, peygamberler ve Tanrı'nın mahkemesi önünde avukatlık yapan adil kişiler için kullanılmıştır. Sözcük ayrıca 'teselli eden' anlamını da kazanmıştır (bkz. Eyüp 16:2, Theodotion ve Aquila'nın çevirileri; LXX'de doğru sözcük parakletores'tir). Johannin parakletos'unu sadece tek bir dini arka plana dayanarak açıklamak muhtemelen yanlıştır. Bu sözcük karmaşık bir anlamla doludur: Ruh İsa'nın yerini alır, bir avukat ve tanıktır, ama aynı zamanda öğrencileri teselli eder. ⓘ

Ünlü filozof Filon, birkaç kez "paraklitten" ara bulucu, savunucu anlamında bahsetmektedir. Sözcük daha sonra Helenistik Yahudilik yazıtlarından Hahambun İbranice yazısında geçti. İbranice sözcüğü מְנַחֵם mənaḥḥēm "Avutan kimse" olarak geçer. Modern İbranicede, "praklit," avukat ya da hukuk müşaviri, "praklit ha-mechoz" bölge savcısı, "praklitut ha-medina" avukatının eşdeğeri anlamına gelir. ⓘ

Paraklit, "konsolları veya konforları teşvik eden veya yükselen, dolayısıyla yenilenen veya bizlerin mahkemede savunucusu olan" anlamına gelen Koine Yunanca "παράκλητος" kelimesinden gelir (paráklētos). Paraklit kelimesinin aktif biçimi Eski Ahit'te bulunmaz ancak Septuagint'te Eyüp 16:2'de çoğul olarak geçer. ⓘ

Latince etimolojik emsal

Lochlan Shelfer, Yunanca paraclete teriminin önceki Latince advocatus teriminin bir çevirisi olduğunu öne sürmektedir:

"παράκλητος [kendi başına] bağımsız bir anlama sahip değildir, aslında Latince advocatus teriminin bir taklididir ve bir mahkemede yargıç önünde bir sanık adına konuşan yüksek sosyal statüye sahip bir kişi anlamına gelir. Yunanlılar Cumhuriyetin son dönemlerinde Roma İmparatorluğu ile temasa geçtiklerinde, παράκλητοs kelimesi Latince hukuk terimi advocatus'un tam karşılığı olarak geliştirilmiştir. Bu nedenle, önemi yalnızca günümüze ulaşan çok az sayıda görünümünde değil, aynı zamanda Latince hukuk teriminin özel kullanımında da bulunmalıdır." ⓘ

Klasik Yunanca'da

Bu terim Yahudi olmayan metinlerde yaygın değildir. En bilinen kullanım Demosthenes'e aittir:

Atinalı yurttaşlar, hepinizin bu davanın keskin bir partizanlığın ve aktif bir oy avcılığının merkezi olduğunun farkında olduğunuzdan kuşkum yok, çünkü az önce kura çekiminde sizi rahatsız eden ve rahatsız eden insanları gördünüz. Ancak sizden bir ricada bulunmak zorundayım, ki bu ricayı sormadan kabul etmeliyim; hepiniz özel ricalara ya da kişisel nüfuza, adaletin ruhundan ve o kutuya girdiğinizde ayrı ayrı ettiğiniz yeminden daha az önem vereceksiniz. Adaletin ve yeminin kendinizi ve toplumu ilgilendirdiğini, oysa avukatların yalvarmalarının ve parti ruhunun, yasalar tarafından kötülük yapanların yararına teşvik etmek için değil, engellemek için toplandığınız özel hırsların amacına hizmet ettiğini düşüneceksiniz.

- Demosthenes, Sahte Elçilik Üzerine 19:1 ⓘ

Bir Yunanca-İngilizce Sözlük, Demosthenes'ten (yukarıda) ayrı olarak, yardımcı olarak çağrılan bir köle örneğini de verir. ⓘ

παρά-κλητος, ον,

A. Bir mahkemede birinin yardımına çağrılan: Subst. olarak, yasal yardımcı, avukat, D.19.1, Lycurg. Fr.102, vb. 2. çağrılmış, "δοῦλοι" D.C.46.20, krş. BGU601.12 (M.S. ii).

II. şefaatçi, Ph.2.520 : dolayısıyla Yeni Antlaşma'da, Παράκλητος, Kutsal Ruh'un, Ev.Jo.14.16, krş. 1 Ep.Jo.2.1. ⓘ

Yahudilikte

Philo, öncelikle insan şefaatçiler anlamında "paraclete" savunucularından birkaç kez bahseder. ⓘ

Bu sözcük daha sonra Helenistik Yahudi yazımından haham literatürüne geçmiştir. ⓘ

İbranice מְנַחֵם mənaḥḥēm 'teselli edici' ve מליץ יושר mliṣ yosher kelimelerini tercüme etmek için başka kelimeler kullanılır. ⓘ

Hristiyanlıkta

Hıristiyan Yeni Ahit'inde paraclete sadece Johannin metinlerinde geçer ve sadece beş yerde kullanılır: Yuhanna İncili 14:16, 14:26, 15:26, 16:7 ve Yuhanna'nın Birinci Mektubu bölüm 2, ayet 1. ⓘ

Ben Baba'dan dileyeceğim, O da size sonsuza dek sizinle birlikte olacak başka bir Yardımcı verecek. Bu, dünyanın kabul edemeyeceği gerçeğin Ruhu'dur, çünkü onu ne görür ne de tanır. O'nu tanırsınız, çünkü sizinle birlikte yaşar ve sizde olacaktır.

- Yuhanna 14:16-17 ⓘ

1 Küçük çocuklarım, bunları size günah işlemeyesiniz diye yazıyorum. Bir kimse günah işlerse, Baba'nın yanında bir Avukata, doğru kişi İsa Mesih'e sahibiz.

- 1 Yuhanna 2:1 ⓘ

Yuhanna 14:16-17'de, 'paraclete' Παράκλητον ve 'ruh' Πνεῦμα (pneuma), yani 'nefes'tir. Pneuma Hıristiyan Yeni Ahit'inde 250'den fazla kez geçer ve Kutsal Ruh'a, yani Tanrı'nın Ruhu'na atıfta bulunmak için kullanılan sözcüktür. Yuhanna 14:17'deki hemen açıklamanın bir sonucu olarak, Yuhanna 14:16'daki Paraclete'nin Kutsal Ruh olduğu kabul edilir. ⓘ

Cambridge University Press tarafından yayınlanan hakemli bir akademik dergi olan New Testament Studies, Mesih'in ne olduğu ve ne yapacağının tanımlanmış nitelikleri ile Hıristiyan peygamberliğinin sonucu arasında "çarpıcı bir benzerlik" tanımlar ve Mesih'i Kutsal Ruh'un Paskalya sonrası armağanı olarak açıklar. "Paraclete, pnömatik bir Hıristiyan konuşma karizması olarak belirli bir şekilde tezahür eden Ruh'u temsil eder. Mesih'in hizmetini tanımlayan her fiil doğrudan onun konuşma işleviyle ilgilidir." ⓘ

İlk kilise Mesih'i Kutsal Ruh olarak tanımlamıştır. Birinci yüzyıl Yahudi ve Hıristiyan anlayışında, Kutsal Ruh'un varlığı peygamberliğin yeniden doğuşunu talep etmektir. ⓘ

Peter Abelard 12. yüzyılın ortalarında inzivaya çekildiği dönemde şapelini Kutsal Ruh'a adamıştır çünkü "oraya bir kaçak olarak gelmiştim ve umutsuzluğumun derinliklerinde Tanrı'nın lütfuyla biraz teselli bulmuştum." ⓘ

Günümüzde Kutsal Ruh, Kutsal Ayin sırasında okunan ve İlahi Övgüler olarak bilinen bir duada Paraclete olarak anılmaya devam etmektedir. ⓘ

Bilimsel yorumlar

Lawrence Lutkemeyer'e göre Yuhanna 14:16'da İsa'nın öğrencilerine yardım etmek için "başka bir Paraclete "nin geleceği söylenir ve bu da İsa'nın ilk ve birincil Paraclete olduğunu ima eder. 1. Yuhanna 2:1'de İsa'nın kendisi "paraclete" olarak adlandırılır. ⓘ

Raymond Brown (1970), George Johnston (2005) tarafından da desteklenen bir şekilde, Yuhanna 14:16'daki "başka bir Paraclete "nin birçok açıdan başka bir İsa olduğunu, İsa'nın Baba'sına yükseldikten sonraki varlığı olduğunu söyler. ⓘ

Matta İncili, 2:18 ve 5:4'te iki kez ilgili παρακαλῶ fiilinin edilgen halini kullanır. Her iki örnekte de bağlam yas tutmaktır ve fiilin anlamı 'teselli edilmek'tir. ⓘ

Paraclete'in ilk kez Müjde'de görünmesi

Öncelikle İbraniceden, Yunancaya daha sonra da İngilizceye çevrilen yeni ahitte Paraklit danışman, yardımcı, cesaretlendirici, savunucu olarak tercüme edilmiştir. Kilise; Paraklit'i Kutsal Ruh olarak tanımladı. Birinci asrın Yahudi ve Hristiyan anlayışında, "Paraklit"in Kutsal Ruh'un varlığını ve peygamberliğin yeniden doğuşunu da iddia ettiği savunulmaktadır. ⓘ

Kutsal Ruh vaadi (Yuhanna 14:15-27) ⓘ

¹⁵ «Beni seviyorsanız, buyruklarımı yerine getirirsiniz. ⓘ

^16-17 Ben de Baba'dan dileyeceğim ve O, sonsuza dek sizinle birlikte olsun diye size başka bir Yardımcı, Gerçeğin Ruhunu verecek. Dünya O'nu kabul edemez. Çünkü O'nu ne görür, ne de tanır. Siz O'nu tanıyorsunuz. Çünkü O aranızda yaşıyor ve içinizde olacaktır. ⓘ

¹⁸ Sizi öksüz bırakmayacağım, size geri döneceğim. ⓘ

¹⁹ Az sonra dünya artık beni görmeyecek, ama siz beni göreceksiniz. Ben yaşadığım için siz de yaşayacaksınız. ⓘ

²⁰ O gün anlayacaksınız ki, ben Babamdayım, siz bendesiniz, ben de sizdeyim. ⓘ

²¹ Kim buyruklarımı bilir ve yerine getirirse, işte beni seven odur. Beni seveni Babam da sevecektir. Ben de onu seveceğim ve kendimi ona göstereceğim.» ⓘ

²² Yahuda - İskariyot değil - O'na, «Rab, nasıl olur da kendini dünyaya göstermeyip bize göstereceksin?» diye sordu. ⓘ

²³ İsa ona şu karşılığı verdi: «Beni seven sözüme uyar, Babam da onu sever. Biz de ona gelir, onunla birlikte yaşarız. ⓘ

²⁴ Beni sevmeyen, sözlerime uymaz. İşittiğiniz söz benim değil, benigönderen Baba'nındır. ⓘ

²⁵ «Ben daha aranızdayken size bunları söyledim. ⓘ

²⁶ Ama Baba'nın benim adımla göndereceği Yardımcı, Kutsal Ruh, size her şeyi öğretecek, bütün söylediklerimi size hatırlatacak. ⓘ

²⁷ Size esenlik bırakıyorum, size kendi esenliğimi veriyorum. Ben size dünyanın verdiği gibi vermiyorum. Yüreğiniz sıkılmasın ve korkmasın. ⓘ

²⁸ Size, 'Gidiyorum, ama yanınıza döneceğim' dediğimi işittiniz. Beni sevseydiniz, Baba'ya gideceğim için sevinirdiniz. Çünkü Baba benden üstündür. ⓘ

²⁹ Bunları size şimdiden, her şey olup bitmeden önce söyledim. Öyle ki, bunlar olunca inanasınız. ⓘ

³⁰ Artık sizinle uzun uzun konuşmayacağım. Çünkü bu dünyanın egemeni geliyor. Onun benim üzerimde hiçbir yetkisi yoktur. ⓘ

³¹ Ama dünyanın, Baba'yı sevdiğimi ve Baba'nın bana buyurduğu her şeyi yerine getirdiğimi anlamasını istiyorum. Haydi kalkın, buradan gidelim. ⓘ

İslam'da

Bazı Müslüman âlimler, Paraklit'in İsa'nın müjdelediği Muhammed olduğunu, yani Yeni Ahit'teki Paraklit kavramı ile aslında Muhammed'in kastedildiğini iddia ederler. Yeni Ahit'in Yunanca metninde kullanılan Parakletos, Arapçaya tercümesinde iki farklı şekilde tercüme edilir. Arapça Ahmed kelimesi "övülmüş" anlamına gelir. Müslüman yazarlar Yeni Ahit'teki Paraklit'in "övülmüş" anlamındaki Perikletos olabileceğini iddia ederler. Buradan yola çıkarak Muhammed'in Yeni Ahit'te müjdelendiği sonucuna ulaşırlar. Arapçada sesli harflerin olmaması Ahmed, Mahmud isimlerinin de Muhammedin diğer adları olduğu anlamına gelir. "Övülmüş" anlamına gelen Ahmed, Muhammed'in diğer adlarından biridir. ⓘ

İslam'a göre İsa, kendisine gelen vahiyler ile Muhammed'i müjdelemiştir. İslam'da «orijinal "İncil"»in tahrif edildiğine ve bu ayetlerin çıkarıldığına inanılır. Kur'an'da İsa'nın Muhammed'i haber verdiği şu ayette belirtilir: "Bir vakit de Meryem'in oğlu İsâ şöyle dedi: 'Ey İsrailoğulları! Ben size Allah'ın Resulüyüm, önümdeki Tevrat'ın musaddıkı ve benden sonra gelecek bir Resulün müjdecisi olarak geldim ki onun ismi Ahmed'dir.' Sonra o onlara beyyinelerle gelince 'bu apaçık bir sihir' dediler." (Saff: 6) ⓘ

Bu âyet ile ilgili Vahhabi İslâm'ı kabul etmiş olan Muhammed Esed şu yorumda bulunur: "Bu deyim, Ârâmî Mawhamana isminin veya teriminin tam Yunanca karşılığı olan Períklytos'un ("Çok Övülen") bozulmuş şeklidir. (Ârâmî dilinin, İsa zamanında ve ondan yüzyıllar sonra Filistin'de kullanılan ve Yeni Ahit'in şimdi ortada bulunmayan orijinal metinlerinin dili olduğu hatırlanmalıdır.) Períklytos ile Paráklêtos'un fonetik olarak birbirlerine yakınlığı karşısında, tercümanların yahut, daha büyük bir ihtimalle sonraki tarihlerdeki yazıcıların bu iki ifadeyi nasıl karıştırdıklarını anlamak kolaylaşır. Hem Ârâmî Mawhamana, hem de Yunanca Períklytos'un ikisinin de hamide ("övdü/hamdetti") fiilinden ve hamd ("övgü") isminden türetilmiş olan Son Peygamber'in iki ismi Muhammed ve Ahmed ile aynı anlamı taşımış olmasının önemi büyüktür. Peygamber Muhammed'in zuhuru ile ilgili daha açık bir öngörü (ki bizzat ismiyle ve Arapça aslındaki şekliyle zikredilmiştir), şimdi uydurulmuş olarak görülse de, doğruluğu o zaman kabul edilen ve Papa Gelasius tarafından “zındıkça” görülüp yasaklanan ve M.S. 496 yılına kadar kiliselerde okunan Barnabas İncili'nde yer almıştır. Ancak bu İncil'in orijinal metni şimdi ortada olmadığından (sadece 16. yüzyılın sonlarındaki bir İtalyanca tercümesi elimizde olduğundan) bu hususun doğruluğu konusunda emin olmak mümkün değildir." ⓘ

Modern Hristiyan kaynakları İsa'nın Grekçeyi de çok iyi konuştuğunu belirtir. İncillerin İsa'ya indirilen "orijinal İncil" olmadığını ve büyük ölçüde sonradan ekleme ve çıkartmalar yapılarak yazılmak suretiyle tahrif edildiğini iddia eden İslâm inancı, Paraklit'in kimliğini de günümüz Hristiyanlığının açıkladığı şekliyle kabul etmemektedir. ⓘ

David Benjamin Keldani (1928) gibi birkaç yorumcu, kullanılan orijinal Yunanca kelimenin, Arapça Ahmed (Muhammed'in başka bir adı) olarak gösterilen, ünlü, şahane veya övgüye değer olan periklitos olduğu teorisini savunanlardandı. ⓘ

Ahmed Deedat'a göre, Paraklit'e incillerle ilgili yapılan tüm referanslar Muhammed'e uyar. Örneğin, Deedat Yuhanna İncili'nin 16:7 sayılı ayetinden hareketle, Paraklit'e yalnızca İsa ayrıldıktan sonra ulaşılacağını belirtir. ⓘ

Birçok Müslüman yazar, ilki İsa olan "başka bir Paraclete "nin (Yuhanna 14:16) Muhammed'i kastettiğini ileri sürmüştür. Bu iddia Kur'an 61:6'ya dayanmaktadır. ⓘ

Orijinal Yunanca terimin ne olduğu konusunda, A. Guthrie ve E. F. F. Bishop'a göre:

"İlk çevirmenler periklutos'un parakletos için tahmin edilen okunuşu ve Ahmad .... olarak olası çevirisi hakkında hiçbir şey bilmiyorlardı. Periklutos, İbn İshak ve İbn Hişam söz konusu olduğunda resmin içine girmez. Aldatma onlara ait değildir. Ahmed'i tanıtma fırsatı kabul edilmemiştir - ancak bunun Periklutos'un olası bir çevirisi olduğunun farkında olmaları pek olası değildir. Johannine referanslarını Kuran'dan bir alıntıyla takip etmek argümanı pekiştirebilirdi." ⓘ

"Bir kez daha, 'Ahmed adını taşıyan' ifadesini çıkarırsak ve Muhammed'in hala önceki tarihten dersler çıkardığını düşünürsek, şüpheli pasaj Pentikost'ta olanlara ve Elçilerin İşleri'nin önceki bölümlerinde kaydedilen diğer olaylara atıfta bulunabilir. İbn İshak ya da İbn Hişam'ın bu pasajla ilgili herhangi bir iddiası olmadığına göre, daha da ileri giderek Dr. Bell'in 'Ahmed adını taşıyan' diye çevirdiği iki Arapça sözcüğün Muhammed'in ölümünden sonraya tarihlenen bir ekleme olduğunu öne sürebilir miyiz?" (vurgular orijinalinde) ⓘ

Sean Anthony, Ahmed'in Yuhanna İncili'ndeki Paraklit ile bağlantısının İbn İshak'ın eserinde bulunmayan daha sonraki bir gelenek olabileceğini ve Müslümanların bu iki figür arasında bağlantı kurmaya yönelik, konuyla ilgili daha sonraki tartışmalara ilham veren en eski girişimlerinin İbn Hişam ve İbn Kuteybe'ye kadar uzandığını kabul etmektedir. ⓘ

Bu pasajın Kur'an'a sonradan eklendiği iddiası modern İslami çalışmalarda reddedilmiştir. Bu durum, Kur'an'ın hem en eski hem de daha sonraki el yazmalarının 61. Surede aynı pasajı ve ifadeyi içermesi ile desteklenmiştir. ⓘ

Birûni'ye göre Mani, Yeni Ahit'te bahsi geçen Paraklit'in kendisi olduğunu ve "son peygamber" olduğunu ileri sürdü. ⓘ

Antik dönemden bir mektup

Łewond'un Bizans imparatoru İsaurialı Leo III ile Emevi halifesi Ömer II arasındaki yazışmaların versiyonunda, aşağıdaki sözler Leo'ya atfedilmektedir:

Matta, Markos, Luka ve Yuhanna'yı İncil'in yazarları olarak kabul ediyoruz, ancak biz Hıristiyanlar tarafından kabul edilen bu gerçeğin sizi yaraladığını biliyorum, bu yüzden yalanınız için suç ortakları bulmaya çalışıyorsunuz. Kısacası, Furkan'ınız için iddia ettiğiniz gibi, onu yazanların Ömer, Ebu Turab ve İranlı Selman olduğunu bilmemize rağmen, aranızda Allah'ın onu gökten indirdiği söylentisi dolaşsa da.... Allah tarafından yazıldığını ve gökten indirildiğini söylediğimizi kabul ediyorsunuz. [Bu nedenle Rab, önceden kararlaştırdığı her şeyi tamamlamış ve peygamberleri aracılığıyla beden alacağını önceden bildirmiş olmasına rağmen, insanların hâlâ Tanrı'nın yardımına ihtiyaç duyduklarını bildiği için, Rableri ve Efendilerinin ayrılışından duydukları sıkıntı ve üzüntüde onları teselli etmek üzere, Paraklete (Teselli Eden) adı altında Kutsal Ruh'u göndermeyi vaat etmiştir. Tekrar ediyorum, İsa'nın Kutsal Ruh'u Paraklit olarak adlandırmasının tek nedeni budur, çünkü öğrencilerini ayrılışından dolayı teselli etmek ve söylediği her şeyi, gözlerinin önünde yaptığı her şeyi, tanıklıklarıyla tüm dünyaya yaymaya çağrıldıkları her şeyi onlara hatırlatmak istemiştir. Bu nedenle Paraklit "teselli eden" anlamına gelirken, Muhammed "şükretmek" ya da "lütufta bulunmak" anlamına gelir ki bu anlamın Paraklit kelimesiyle bir bağlantısı vardır. ⓘ