Şahkulu

Baba Şahkulu Tekeli ⓘ
Kişisel
Doğan	Bilinmiyor, Teke Yarımadası, Anadolu
Öldü	c. 1511 Bilinmiyor
Din	İslam (Safeviyye)
Ebeveynler	Ḥasan Ḫalīfe (baba)
Era	Erken modern dönem
Şunlarla bilinir	Şahkulu isyanı
Kıdemli ilan
Görev süresi	16. yüzyıl
Etkilendiği İsmail I

Şahkulu (Osmanlı Türkçesi: شاه قولی, romanize edilmiştir: Şāh Ḳulu, lit. 'Şah'ın hizmetkârı'; ö. 2 Temmuz 1511), Şahkulu Baba ya da Karabıyıkoğlu olarak da bilinir. 1511'de Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Anadolu'daki Şii ve Safevi yanlısı ayaklanmanın (Şahkulu İsyanı) lideriydi. Takipçileri tarafından bir Mesih ve Peygamber olarak görülmüştür. Savaşta ölümü ayaklanmanın sonunu getirdi. ⓘ

Şahkulu ya da Şah Kulu Baba Tekeli (Karabıyıkoğlu ve Osmanlı kaynaklarında kötülemek amacıyla Şeytankulu adları da verilmiştir.) (ö. 1511), Teke Yarımadası bölgesinde büyük bir isyan çıkaran Türkmen babası. ⓘ

Şah İsmail'in babası Şeyh Haydar'ın halifelerinden Hasan Halife'nin oğlu olup Korkuteli'nin Yalınlı köyündendir. ⓘ

Şahkulu'nun babası Hasan Halife; Şeyh Haydar'ın hizmetine girmiş ve ona hizmet ederek halifesi olmuş, sonra da memleketi olan Teke Bölgesine gönderilip halkı Şeyh Haydar'a bağlamaya görevlendirilmiştir. Hasan Halife ve oğlu Şahkulu, kendi köyü civarındaki bir mağarada ibadetle uğraşmışlar ve yöre halkı arasında saygı kazanmışlardır. Bunların şöhreti II. Bayezid'a kadar geldiğinden, padişahın onların duasını almak için kendilerine her yıl para yolladığı rivayet edilmektedir. ⓘ

Safeviyye tarikatın lideri ve Safevi devletinin kurucusu I. İsmail'den emir aldığı net olarak bilinmemekle birlikte II. Bayezid'in sağlığında oğulları arasında yaşanmaya başlanan çekişme sırasında 1511 yılı başlarında adıyla anılan Şah Kulu Baba Tekeli İsyanı'nı başında bulunmuştur. İsyanın başlarında Osmanlı kuvvetlerine karşı bazı başarılar kazanmış, isyanı bastırmakla görevlendirilen Vezir-i Azam Hadım Ali Paşa ile Sivas civarlarında Çubukova ya da Gökçay mevkiinde yapılan çarpışmada öldürülmüştür. (2 Temmuz 1511). ⓘ

Erken dönem yaşamı

Babası, I. İsmail'in babası Şeyh Haydar'a hizmet eden ve Teke bölgesi halkını ikna etmek için onun temsilcisi (halife) olan Ḥasan Ḫalīfe'dir. Osmanlı kaynakları Şahkulu'nun günümüzde Antalya iline bağlı Yalınlıköy adlı bir köyde doğduğunu iddia etmektedir. ⓘ

Şahkulu, Türkmen Tekkelu aşiretinin bir üyesiydi. ⓘ

İsyan

Safevi misyonerlerinden ilham alan Osmanlı topraklarında yaşayan Türkmenler, "Konya'nın batısına kadar", Şahkulu önderliğinde "ateşli bir mesihçi hareket" içinde seferber oldular. Şahkulu ve takipçileri, "belki de Safevilerle birleşme beklentisiyle", birkaç yıl önce I. İsmail'in önderlik ettiği isyan türünü "tekrarlamaya" çalıştılar. Şahkulu aynı zamanda 16. yüzyılın başlarında İstanbul'da Osmanlı Kraliyet Tasarımcılar Şirketi'nin şefi olarak çalışmıştır. Ordusu Sünni camilerini ve Kuranlarını yaktı, yerlilere tecavüz etti, kadınları ve çocukları öldürdü ve birçok Osmanlı şehrini yağmaladı. ⓘ

Sonrası

Şahkulu 1511 yılında öldürüldü ve Safevi yanlısı hareket "geçici olarak durduruldu". Osmanlılar Şahkulu'nun başını kestikten sonra cesedini yaktılar. Ancak Osmanlıların "Asya'daki mülklerinin çoğunu kaybetme" endişesi hafiflemedi. İsmail'in Türkmenlerin neden olduğu zulümler için özür dilemesine ve Şahkulu'nu "evlatlıktan reddetmesine" rağmen, Osmanlıların I. İsmail'e olan nefreti de sona ermedi. Bayezid, "Safevi topraklarına kitlesel bir Türkmen göçü" olasılığı mevcut olduğundan, İsmail ile "en azından yüzeysel olarak iyi ilişkiler kurmaya çalıştı ve İsmail'in iyi komşuluk ilişkileri kurma jestlerini memnuniyetle karşıladı". Bayezid, İsmail'e gönderdiği mektuplarda İsmail'e "Şehname'nin efsanevi büyük kralı Kaykhosrow'un krallığının ve eski Pers İmparatorluğu'nun Dara'sının (Darius) varisi" olarak hitap etmiştir. Abbas Amanat ekliyor: "Ayrıca İsmail'e asil davranmasını, değerli ve stratejik açıdan hayati önem taşıyan krallığını adalet ve soğukkanlılıkla korumasını, zorla din değiştirmeye son vermesini ve komşularıyla barış içinde yaşamasını tavsiye etti". ⓘ

Şahkulu'nun takipçileri İran'a kaçtıktan sonra I. İsmail, Tebriz'den Osmanlı topraklarına giden 500 tüccarı öldüren ve mallarını yağmalayan Şahkulu'nun komutanlarını cezalandırdı ve takipçilerini emirleri arasında paylaştırdı. ⓘ

Bayezid, iktidarının son yıllarında kendi oğlu Selim'in (I. Selim olarak tahta çıkmıştır) isyanıyla karşı karşıya kalmıştır. Babasının aksine, o zamanlar henüz bir şehzade olan Selim, babasının Safevilere yönelik yatıştırma politikalarından hoşlanmıyordu. Böylece I. Selim 1512'de tahta çıktığında işler büyük ölçüde değişti. Tansiyon yükseldi ve sonunda 1514'te Çaldıran Savaşı'na yol açtı. ⓘ

Popüler kültürde

Şahkulu'nun kurgulanmış bir versiyonu 2011 yapımı Assassin's Creed video oyununda yer almaktadır: Revelations'da Şahkulu olarak adlandırılır ve bir düşman olarak hizmet eder. ⓘ

Assassin's Creed: Arena adlı masa oyununda Anacletos, Odai Dunqas ve Oksana Razin ile birlikte yer almıştır. Oyun 26 Şubat 2014 tarihinde piyasaya sürülmüştür. ⓘ