İsmaililik

İsmaililik (Arapça: الإسماعيلية, romanize: al-ʾIsmāʿīlīyah) Şii İslam'ın bir kolu veya alt mezhebidir. İsmaililer (/ˌɪsmeɪˈɪli/) isimlerini İmam İsmail b. Cafer'i Cafer es-Sadık'ın atanmış ruhani halefi (imamı) olarak kabul etmelerinden alırlar ve bu yönleriyle İsmail'in küçük kardeşi Musa el-Kazım'ı gerçek imam olarak kabul eden Twelver Şia'dan ayrılırlar. ⓘ

İsmaililik bir noktada Şii İslam'ın en büyük kolu haline gelmiş, 10. ve 12. yüzyıllar arasında Fatımi Halifeliği ile siyasi bir güç olarak zirveye ulaşmıştır. İsmaililer Allah'ın birliğine ve ilahi vahyin "Allah'ın son peygamberi ve tüm insanlığa elçisi" olarak gördükleri Muhammed ile sona erdiğine inanırlar. İsmaililer ve Twelverler aynı altı ilk imamı kabul ederler; İsmaililer İsmail bin Cafer'i yedinci imam olarak kabul ederler. ⓘ

Muhammed bin İsmail'in MS 8. yüzyılda ölümünden sonra İsmaililik öğretileri, İslam dininin daha derin, ezoterik anlamı (batın) üzerine açık bir şekilde yoğunlaşarak bugün bilindiği şekliyle inanç sistemine dönüşmüştür. Usulcülük ve Ahbariliğin daha literalist (zahir) yönelimli hale gelmesiyle birlikte Şii İslam iki ayrı yönde gelişmiştir: Mecazi İsmaili, Alevi, Bektaşi, Alian ve Alevi grupları, ezoterik hakikatin ve anlaşılabilir ilahi gerçekliğin tezahürünü temsil eden "Zamanın İmamı" ile birlikte Tanrı'nın mistik yoluna ve doğasına odaklanırken, daha literalist Usuli ve Ahbari grupları ilahi yasaya (şeriat) ve Tanrı'ya rehber ve ışık olan Muhammed ve On İki İmam'ın eylemlerine ve sözlerine (sünnet) odaklanmıştır. ⓘ

İsmailî düşüncesi neoplatonizmden büyük ölçüde etkilenmiştir. ⓘ

İsmaililerin en büyük mezhebi, Ağa Han IV'ü 49. kalıtsal İmam olarak tanıyan Nizariler iken, diğer gruplar Tayyibi kolu olarak bilinir. En büyük İsmaili topluluğu Gorno-Badakhshan'dadır, ancak İsmaililer Orta Asya, Afganistan, Pakistan, Yemen, Lübnan, Malezya, Suriye, İran, Suudi Arabistan, Hindistan, Ürdün, Irak, Doğu Afrika, Angola, Bangladeş ve Güney Afrika'da bulunabilir ve son yıllarda Avrupa, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Amerika Birleşik Devletleri ve Trinidad ve Tobago'ya göç etmişlerdir. ⓘ

İsmâilîlik (Arapça: الإسماعيليون, el-İsmā'īliyyūn), adını İsmail bin Ca'fer es-Sâdık'tan alan Şii mezhebi. ⓘ

Fatımi Halifeliğinin Yükselişi

Muhammed ibn İsmail'den sonraki dönemde İmâmlar tarafından uygulanan siyasi zühd kısa ömürlü olacak ve nihayet 873 yılında doğan Abdullah el-Mehdi Billah'ın imâmetiyle sona erecekti. İsmâilîlerin Muhammed ibn İsmail'in gaybette olduğuna ve adalet çağını getirmek için geri döneceğine inandıkları onlarca yıldan sonra Mehdi, İmamların gerçek anlamda inzivaya çekilmediklerini, daha ziyade kendilerini korumak için gizli kaldıklarını ve Davetçileri örgütlediklerini, hatta bizzat Davetçi olarak hareket ettiklerini öğretti. ⓘ

Mehdi Billah bir ordu kurup Kuzey Afrika'da Ağlebîleri başarılı bir şekilde mağlup ettikten ve bir dizi başka zafer kazandıktan sonra 910 yılında İmâmet tarafından yönetilen bir Şii siyasi devleti kurmayı başardı. Bu, tarihte ilk İmam Ali ibn Ebi Talib'den sonra Şii İmameti ve Halifeliğinin birleştiği tek dönemdi. ⓘ

Hanedanın ʻAlî ve Fâtıma soyundan geldiği iddiasına paralel olarak imparatorluğa "Fâtımî" adı verildi. Ancak bu durum tartışmalardan uzak değildi ve İsmâilî doktrininin yayılma derecesini fark eden Abbasî Halifeliği, Sünni ve Batınî âlimleri yeni hanedanın soyunu çürütmekle görevlendirdi. Bu, Fatımîlerin soyunu sözde Yahudi bir demirciye dayandırmaya çalışan Bağdat Manifestosu olarak bilinir. ⓘ

İlk İsmailî topluluk tarihte 765 yılında İmâm Câ’fer es-Sâdık'ın vefatından sonra ortaya çıkmıştır. Bu dönemde Abbâsîler, Emevî Hanedanı'nı yıkıp kendi halifelerini tahta geçirmiş ve İmamiye Şiası ilk dönem İsmailîlerini de içine alan farklı gruplara bölünmüştü. ⓘ

İsmailîler kurdukları gizli topluluklarla kendi gözlerinde Ali ve soyuna ait halifelik hakkını gaspettiklerini düşündükleri Abbâsîler'e karşı mücadele vermeye yine bu dönemde başlamışlardır. İlk dönem İsmailîleri tarafından Dâvah (el-Dava) veya "al-dawa al-hadiya" yani hak olarak yönlendirilen dava adlandırılan bu hareket yaklaşık olarak Hicrî 3/Milâdî 9. yüzyılda başlamış ve Dava'nın propaganda veya misyonunu sürdüren Dâ’îler eylemlerini Irak, Pers, doğu Arabistan ve Yemen topraklarına yaymaya başlamışlardı. Dâ’îler Müslümanları onları kurulu düzenin adaletsizliklerinden kurtaracak ve Ehl-i Beyte yeniden hilafeti kazandıracağını söyledikleri İsmailî İmam Mehdi ile dayanışma yapmaya davet ediyorlardı. ⓘ

Yediciler ve Yedicilik i'tikadı

İlk defa ortaya çıktığında mensupları içinde sadece Yedi imama inanan bir grup (Yediciler/Yedi İmamcılık) olarak adlandırılmıştı. Daha sonraları ise Yediden daha fazla imâmlara sahip olan İsmâilîyye mensuplarının da bazen Yediciler olarak adlandırıldığı olmaktadır. Ayrıca, İsmâilîyye İmâmet (İsmâilî i'tikadı) içerisinde bir de "Yedili-Döngü Nazâriyesi" bulunmasından dolayıdır ki, İsmâilîyye i'tikadı "Yedicilik" olarak adlandırılmaktadır. Bu mezhebin i'tikadî temelleri yedinci “Nâtık–Sâmet” olan Muhammed bin İsmâ‘îl eş-Şâkir ile “ʿAbd Allâh İbn-i Meymûn ve Oğulları” tarafından tesis edilmiştir. ⓘ

İ'tikatları

“Dünya” hiçbir zaman imâmsız kalamaz ve kalmayacaktır. Cenâb-ı Hakk her peygamber arasında tamamlayıcı olarak yedi imâm gönderilmiştir. Peygamber Muhammed Mustafa'dan sonra birincisi Ali el-Mûrtezâ olmak üzere yedi imâm daha gönderilmiştir. İsmâ‘îl bin Câ’fer el-Mûbarek’in yedinci imâm olduğu söylenir. Yedi imâmın birer de yardımcısı olduğu ve bunların dini yaymakla ve yüceltmekle görevlendirildikleri anlatılır. ⓘ

“Nâtık” ve “Sâmet İmâm” silsileleri

Peygamberlere “Nâtık” ve yardımcılarına da “Sâmet İmâm” unvanı verildiği söylenir. Her yedi “Sâmet” silsilesinin sonunda bir “Nâtık” gönderildiği ve böylece dinin sürekli olarak geliştirildiği söylenir. Âdem’den ve oğlu Şit’ten itibaren altı “Nâtık–Sâmet” silsilesinden sonra (Nûh–Sam), (İbrahim–İsmâ‘il), (Mûsâ–Hârun), (İsâ–Şem’ûn), (Muhammed bin ʿAbd Allâh–Ali bin Ebâ Tâlib), (Muhammed bin İsmâ‘il (Meymun el-Kaddah)–ʿAbd Allâh İbn-i Meymûn ve Oğulları) ile hitam bulan “Nâtıklar ve Sâmetler silsilesi” ile sürmektedir. Gözle görülen eşyanın tasavvufî mânalarını kaldıran İbn-i Meymûn’dur ve herkes ona itaatle yükümlüdür. ⓘ

Nizari

İsmail'i Dâîlerin bu daveti başarıya ulaşmış ve Hicri 2. yüzyılda ilk Şiî devleti olan Fatımi Devletini kurmuşlar ve Nizarî ve Mustâlî kollarına ayrıldıktan ve Fatımîler yıkıldıktan sonra Nizarî önderleri İran'ın doğusundan Suriye'ye kadar olan çeşitli bölgelere dağılmış, birbirlerine sıkı bağlarla bağlı toplulukları yönetmeye devam etmişlerdir. ⓘ

1830'ların sonunda İran'daki politik gelişmelerden ötürü Nizarîler'in 46. İmâmı ve ilk Ağa Han unvanını taşıyan Ağa Hasan Ali Şah, İran'dan Hindistan'a göç etmiş ve 1848'de Bombay'a yerleşerek mezhebin yönetim yerini buraya taşımıştır. ⓘ

19. yüzyılın ikinci yarısı ve 20. yüzyılın başlarında İsmailîler önemlice bir kısmı Hint alt kıtasından Doğu Afrika'ya göç etmiştir. ⓘ

Ağa Han III tarafından İslami evlilik sözleşmesi reformları

Tarih

Nizari İsmaili İmamları (18. yüzyıldan beri Ağa Hanlar olarak bilinirler) güçlerini toplumdaki kadın ve erkeklerin kişisel yaşamlarını etkileyen reformlar yapmak için kullanmışlardır. Nizari İsmaili İmamlarının 48.'si olan Ağa Han III, bu harekete tutkuyla bağlıydı. Babasının erken yaşta ölümü nedeniyle bu göreve erken yaşta gelmiş, bu nedenle annesi Leydi Ali Şah ilk yıllarında etkili bir rol oynamıştır. Hükümdarlığı sırasında kadınların etkisi daha sonraki yıllarda eşi Ümmü Habibe ile devam etti. İmam Ağa Han III 1885'ten 1957'ye kadar hüküm sürmüş ve şu anki 49. İmam olan torunu İmam Ağa Han IV 1957'de hüküm sürmeye başlamıştır. Ağa Han III'ün çabalarının çoğu, Nizari İsmaili cemaatindeki kadınları önemli ölçüde etkileyen İsmaili evlilik sözleşmesi yasalarında reform yapmaya yönelikti. ⓘ

Reformlar (evlilik, boşanma, ayrımcılık ve eğitim konularında)

Mustaali'nin bölümleri, bazen Bohralar olarak da anılır. ⓘ

Dawoodi Bohralar, ruhani ve geçici konularda Dai'den tavsiye alan, birbirlerine çok sıkı bağlı bir topluluktur. ⓘ

Dawoodi Bohras'a, görevdeki selefi tarafından atanan Dāʻī al-Mutlaq başkanlık eder. Dâʻî el-Mutlak, diğer iki kişiyi mâzûn (Arapça Maʾḏūn مأذون) "lisans" ve Mukāsir (Arapça: مكاسر) alt rütbelerine atar. Bu makamları, Bohraların birçoğunun sahip olduğu ra'sul hudud, bhaisaheb, miya-saheb, shaikh-saheb ve mulla-saheb rütbeleri takip eder. Dâʻî-i Mutlak tarafından müminlerin dini törenlerini icra etme izni verilen ve aynı zamanda yerel cemaate dini, sosyal ve toplumsal işlerde önderlik eden Âmil veya Saheb-i Raza, büyük bir mümin nüfusunun bulunduğu her kasabaya gönderilir. Bu tür kasabalarda normalde bir mescit (genellikle cami olarak bilinir) ve sosyo-dinî işlevlerin yerine getirildiği bitişik bir camaa'at-khaana (toplantı salonu) bulunur. Bu mülkleri yöneten ve yerel Bohraların sosyal ve dini faaliyetlerini idare eden yerel kuruluşlar doğrudan Dâʻî el-Mutlak'ın merkezi yönetimine bağlıdır. ⓘ

Dawoodi Bohra'ların çoğunluğu geleneksel olarak tüccar olsa da, profesyonel olmaları giderek yaygınlaşmaktadır. Bazıları doktor, danışman veya analist olmayı seçerken, büyük bir kısmı da tıp uzmanı olmayı tercih etmektedir. Dawoodi Bohralar kendilerini hem dini hem de seküler bilgiler konusunda eğitmeye teşvik edilmektedir ve bunun sonucunda topluluktaki profesyonellerin sayısı hızla artmaktadır. Dawoodi Bohralar kadınların eğitiminin erkeklerinki kadar önemli olduğuna inanmaktadır ve pek çok Dawoodi Bohra kadını iş gücüne katılmayı tercih etmektedir. Mumbai, Surat, Nairobi ve Karaçi'de bulunan Al Jamea tus Saifiyah (Arapça Akademisi) Dawoodi toplumunda eğitime verilen önemin bir göstergesidir. Akademi, hem erkekler hem de kadınlar için dini ve seküler eğitimi kapsayan gelişmiş bir müfredata sahiptir. ⓘ

Bugün yaklaşık bir milyon Dawoodi Bohra bulunmaktadır. Bunların çoğunluğu Hindistan ve Pakistan'da yaşamaktadır, ancak Orta Doğu, Doğu Afrika, Avrupa, Kuzey Amerika ve Uzak Doğu'da yaşayan önemli bir diaspora da bulunmaktadır. ⓘ

Sıradan bir Bohra kimliğinin son derece bilincindedir ve bu özellikle dini ve geleneksel etkinliklerde katılımcıların görünüşü ve kıyafetleriyle kendini gösterir. Davudi Bohra erkekleri üç parçalı geleneksel beyaz bir kıyafet ve beyaz ve altın rengi bir başlık (topi adı verilir) giyerken, kadınlar da yaygın olarak bilinen burkanın farklı bir biçimi olan ve genellikle renkli olması ve desen ve dantellerle süslenmesi nedeniyle diğer peçe biçimlerinden ayrılan rida giyerler. Ancak rida'nın burkadan farkı sadece renk, desen ve dantelin ötesinde bir öneme sahiptir. Rida, geleneksel peçe gibi kadınların yüzlerinin örtülmesini gerektirmez. 'Pardi' adı verilen ve genellikle ceket kapüşonu gibi arkadan sarkan bir kapağı vardır ancak yüzü gizlemek için kullanılmaz. Bu, Dawoodi Bohra cemaatinin, Fatımi İmametinin evrimleşmiş İslam anlayışının ve İslam'da kadın iffetinin gerçek anlamının bir ilkesi olduğuna inandıkları kadınlar için eşitlik ve adalet değerlerini temsil etmektedir. Dawoodi Bohra topluluğu ayrıca kadınlarının camilere gelmesini, dini toplantılara katılmasını veya hac yerlerine gitmesini engellemez. Genellikle İslam'ın en barışçıl mezhebi ve gerçek Sufizmin bir örneği olarak kabul edilir; cinsiyet rollerine, teknolojinin benimsenmesine, edebiyatın, el sanatlarının, ticaretin ve seküler değerlerin teşvik edilmesine yönelik ilerici bakış açısı nedeniyle Birleşik Krallık, Almanya, İsveç ve özellikle Amerika Birleşik Devletleri gibi Batılı hükümetler tarafından bile birçok kez eleştirilmiştir. Ancak Dawoodi Bohralar kastlar arası ya da dinler arası evlilikler konusunda son derece katıdır. Buna karşı çıkmazlar ama teşvik de etmezler. Bir Dawoodi Bohra üyesi başka bir kast veya dinle evlenirse, genellikle eşinden İslam'a ve özellikle de cemaate geçmesini istemesi tavsiye edilir. ⓘ

Cemaatten uzaklaşmanın, bu hayatın nihai amacı ve İslam öğretilerinin anlamı olan, tüm ruhların geldiği yere dönmek ve Allah ile yeniden birleşmek olan Ma'ad'dan uzaklaşmak anlamına geldiğine inanırlar. Ayrıca, bir kişiyi Müslüman veya Mü'min yapmanın 40 Hac ve 40 Umre'ye (Hac dışındaki günlerde Mekke ve Kabe'yi ziyaret etmek) eşdeğer bir Sevab (iyi amellerin ödülü) kazandırdığını savunan doktrinler nedeniyle, bir kişiyi İslam'a döndürmenin yüksek manevi ve dini önemi vardır. ⓘ

Davudi Bohra cemaatinin 52. Davudi Mutlak'ı Muhammed Burhanuddin'in vefatının ardından Davudi Mutlak'ın konumu halen tartışmalıdır. Mufaddal Saifuddin ve Khuzaima Qutbuddin olmak üzere 53. Da'i al-Mutlaq pozisyonu için iki iddia sahibi ortaya çıktı ve konuyu çözmek için Bombay Yüksek Mahkemesi'nde bir dava sürüyor. Kutbuddin öldükten sonra yerine oğlu Tahir Fahruddin geçmiştir. ⓘ

Davudilerin yerel dilleri konuşmanın yanı sıra Lisānu l-Dāʻwat "Dāʻwat'ın Dili" adında kendi dilleri vardır. Fars alfabesiyle yazılan bu dil Urduca, Gujarati, Arapça ve Farsçadan türetilmiştir. ⓘ

İmam Ağa Han III'ün mesajının odak noktası, kadınların özgür ve bağımsız olduğu fikrini desteklemekti. 1926'da takipçilerine gönderdiği bir mesajda şöyle diyordu: "İsmaili kadınların hiç kimseye - ebeveynlerine, kocalarına ya da Allah dışında hiç kimseye - bağımlı olmalarını istemiyorum... Atam Kutsal Peygamber'in tüm ruhunun ve öğretisinin, tüm meşru özgürlüğün ve erkekler ve kadınlar önünde meşru eşitliğin gelişmesini teşvik ettiğinden şüphem yok". ⓘ

Kadınları sosyal ve siyasi meselelere katılmaya teşvik etmiş ve Pardah (kendini halktan gizleme) ve zenana (kadınların evden çıkmasını engelleme) eylemleri de dahil olmak üzere örtünmeyi ve cinsiyet ayrımını eleştirmiştir. ⓘ

Ağa Han III, ekonomik bağımsızlığın bu eşitlik ve özgürlüğe ulaşmanın anahtarı olduğuna inanıyordu. Kadınlar eğitim alarak ve kendi geçimlerini sağlayarak ebeveynlerine ya da eşlerine yük olmaktan kurtulacaktı. Bunu ilan etti: "Genç kadınlarımızın hayatlarını tamamen yeni kanallara yönlendirmeye çalışıyorum. Ekonomik olarak evliliğe bağımlı olmamaları, babalarına ve erkek kardeşlerine yük olmamaları için zanaat ve meslek sahibi olarak hayatlarını kazanmalarını istiyorum." ⓘ

Gerçekte, evlilik artık ekonomik zorunluluk nedeniyle kadınlara dayatılmayacaktı. Ağa Han III, eğitimin bu reformun ön saflarında yer aldığını fark etti ve sadece bir çocuğunu okula gönderecek kadar parası olan ebeveynleri kızlarını göndermeleri için teşvik etti. Ve bu eğitim savunuculuğu ilkokul okuryazarlığı ile sınırlı kalmadı. Kız çocuklarının eğitime erişimini sağlamak için asgari evlenme yaşı (hem erkekler hem de kızlar için) belirlenmiş ve çocuk yaşta evlilikler yasaklanmıştır. Ayrıca, gelinler evlilik sözleşmelerini kendi tercihlerine göre imzalayacakları için gelinin iradesi dışında evlilik yasaklanmıştır. Evlilik yasalarındaki diğer reformlar arasında çok eşlilik ve boşanma ile ilgili kararlar yer almaktadır. 1905 yılında "ilk eşin nafakası" şartıyla çok eşliliğe izin verilmiş, daha sonra bu şart sadece belirli nedenlerle izin verilecek şekilde değiştirilmiştir. 1962 yılında Nizari İsmaili cemaatinde çok eşlilik yasaklanmıştır. Kadınların kocalarından boşanmalarına izin verildi ve bir kocanın karısından boşanması için, boşanmanın kabul edilip edilmeyeceğine karar veren bir konsey önünde durması gerekiyordu. Ayrıca Ağa Han III, boşanmalar ve boşanmış kadınlarla ilgili damgalamayı ortadan kaldırmak ve hafifletmek için çaba sarf etmiştir. ⓘ

Reformların Gerçekleştirilmesinin Önündeki Engeller

Bu reformlar aracılığıyla kadınlara sunulan haklar ile bu hakların fiilen hayata geçirilmesi arasında bir uyumsuzluk bulunmaktadır. Kültürel normlar ve görüşler, reformları batı değerlerinden etkilenmekle eleştiren birçok toplum üyesine yol göstermeye devam etmektedir. Ağa Han bu eleştirilere şu şekilde yanıt vermiştir: "Kuran'ın sözleri aynı kalırken, her nesil, her yüzyıl, her dönem geçmişin yeni ve farklı bir yorumuna sahip olmalıdır, aksi takdirde İslam ölecek ve daha az katı bazı sağlıklı rakiplerin rekabetinden kurtulamayacaktır". ⓘ

Reformların uygulanmasının önündeki diğer engeller arasında, formları uygulayan konseylerin çoğunlukla erkeklerden oluşması ve hala ataerkil normlara bağlı kalabilmeleri yer almaktadır. İsmaili kadınların yaşadıkları ülkelerin yasaları da reformların uygulanmasını etkilemektedir. Sünni çoğunluğun yaşadığı ülkelerde yaygın olan şeriat hukuku genellikle İsmaili reformlarıyla çelişmektedir ve bu nedenle bu ülkelerde yaşayanlar ülkenin kural ve düzenlemelerine uymak zorundadır. İsmaili kadınların durumu, hükümetleri ve yasaları, ekonomik kabiliyetleri, kaynak mevcudiyeti ve küresel koşullar gibi faktörlere bağlıdır. ⓘ

Öğretileri

İsmâîli i'tikadına göre Kur'an iki ayrı manaya haizdir. Bunlar, görünen (zâhir) ve gizli (bâtın) manalarıdır. ⓘ

Fatımî Devleti döneminde genişleyecek olan İsmâîliğin temelleri devletin kuruluşundan çok daha önce ilk dönem İsmâîliler tarafından atılmıştı. İsmâîliler kutsal metin ve dini emirlerde zahir (dışrak/exoteric) ve bâtın (içrek/ezoterik) şeklinde iki temel yapı olduğunu ve harfî (sözcüğü sözcüğüne) anlamın batıni yani gizli ve içsel gerçekliğe işaret ettiğini kabul etmişler ve Kur'an'da bulunan bu söz konusu değişmez ve içrek hakikatleri ortaya çıkarmak için agnostik bir düşünce sistemi geliştirmişlerdi. Bu ilk dönem İsmailîler aynı zamanda peygamberler veya söz sahipleri (Nutaqa) tarafından izah edilen dini yasaların dönem dönem değişiklik geçirmesine karşın hakikatin sonsuza kadar baki kaldığını ifade etmekteydiler. Peygamberlerin halifeleri olan Evliya veya İmamlar ise her devirde te'vil veya ezoterik yorum yoluyla vahiylerdeki gizli anlamları açıklamaktaydılar. ⓘ

İsmailîliğin İmam Silsilesi

İsmâîliler On iki İmam Şiîliği olan Caferiye mezhebinin İmam silsilesinden farklı olarak Cafer-i Sadık'ın oğlu Musa (745–799), (Musa el-Kâzım olarak da bilinir) yerine İsmail'e tabi olmuşlardır. Cafer-i Sadık'a kadar olan İmamları ise Şiiliğin her iki mezhebi de kabul etmektedir. İsmâîlik içinde de Mustaali ve Nizari kollarının İmam listesinde bazı farklılıklar bulunmaktadır. ⓘ

Aşağıda İsmâîliğin kabul ettiği İmam silsilesi Mustâ'li ve Nizârî kolları da dahil olmak üzere yer almaktadır. ⓘ

0/1. Ali (Mustâlî İmâm olarak sıralandırır fakat numaralandırmaz; Nizarîlik'te Birinci'dir.)
1/-. Hasan bin Ali (Mustâlî Birinci İmâm olarak sıralandırır, Nizarîlik'te ise İmâm değildir, çünkü İmâmet (Nizârî i'tikadı)'na göre İmâmet babadan oğula geçer, bu nedenle de onun imâmlığı kabul değildir.)
2. Hüseyin bin Ali
3. Zeynelâbidîn
4. Muhammed el-Bakır
5. Ca'fer es-Sâdık
6. İsmail bin Ca‘fer es-Sâdık
7. Muhammed bin İsmâ‘îl eş-Şâkir
8. Vâfî Ahmed (Daftari'ye göre)/Wafī Ahmad (Nizari kolunun resmi listesine göre)
9. Muhammed et-Taki (Daftari'ye göre)/Takī Muhammad (Nizari kolunun resmi listesine göre)
10. Razî ʿAbd Allâh (Hüseyin bin ʿAhmed) (Daftari'ye göre)/Radiyu-d-Dīn Abdullāh (Nizari kolunun resmi listesine göre)
11. Birinci Fâtımî Hâlife/İmâmı Ebû Muhammed ‘Ubayd Allâh ibn el-Huseyn el-Medhî
12. İkinci Fâtımî Hâlife/İmâmı Kaim (Muhammed el-Kaim bi-Emrillah)
13. Üçüncü Fâtımî Hâlife/İmâmı Mansur (İsmail Mansur bi-Nasrillah)
14. Dördüncü Fâtımî Hâlife/İmâmı Mu‘izz (Ebu Tamim el-Mu‘izz Li-Dinillah)
15. Beşinci Fâtımî Hâlife/İmâmı Ebu Mansur Nizar el-Aziz Billah
16. Altıncı Fâtımî Hâlife/İmâmı EbûʿAlî el-Mansûr el-Hâkim bi-EmrʿAllâh (Dürzîler'in ortaya çıkışı)
17. Yedinci Fâtımî Hâlife/İmâmı ʿAlī az-Zāhir li-Iʿzāz Dīnillāh
18. Sekizinci Fâtımî Hâlife/İmâmı Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh ⓘ

İsmâilîliğin Mustâlî Kolunun İmâmları:
19. Dokuzuncu Fâtımî Hâlife/İmâmı ʿAhmed el-Mustâ‘lî
20. Onuncu Fâtımî Hâlife/İmâmı El-Âmir bi'Ahkâmi’l-Lâh (Hâfızîlik kolu oluştu)
21. Et-Tâyyîb Ebû’l-Kâsım (Mustâlî Gayba halinde Gizlenen-İmâmı)
ⓘ

Kahire'deki Altıncı Fatımî Halifesi El-Hâkim bi-Emrillah Camii. ⓘ

İsmâilîliğin Nizârîyye Kolunun İmâmları:
19. Ebû Mansûr Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh ibn el-Mûstensir bil-Lâh
20. Elemûtlar "Birinci Gizlenen-İmâmı" El-Hâdî bin el-Nizâr (Ebû Mansûr Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh'ın öz oğlu olarak tanıtılan)
21. Elemûtlar "İkinci Gizlenen-İmâmı" El-Môhtadî bin el-Hâdî (Ebû Mansûr Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh'ın öz torunu olduğu iddia edilen - I. Muhammed)
22. Elemûtlar "Üçüncü Gizlenen-İmâmı" El-Kahir bin el-Môhtadî bi-Kuvvet’ûl-Lâh / bi-Ahkâmî’l-Lâh bin el-Hâdî bin el-Nizâr ( I. Hasan - Hasan bin el-Muhammed bin Ali )
23. Elemûtlar "Birinci Gözüken-İmâmı" Hasan-ı Sâni Alâ Zikrihi’s-Selâm (II. Hasan - Nasıl ki İslâm inancına göre Muhammed'in adı her zikredildiğinde veya işitildiğinde sallallahu aleyhi ve sellem ibâresinin söylenmesi dînî bir mükellefiyyet hâlini almışsa, Nizâr’îyye Mezhebi'nin âkidesine göre de Alâ Zikrihi’s-Selâm Hasan Sâni'nin adının duyulması veya söylenmesi hâlinde sâmimî bir Nizârî'nin "Alâ Zikrihi’s-Selâm" ibâresini onun peygamberliğini kalben ikrâr etmek maksadıyla tekrarlaması şarttır.)
24. Elemûtlar "İkinci Gözüken-İmâmı" Nûr’ûd-Dîn Muhammed Sâni
25. Elemûtlar "Üçüncü Gözüken-İmâmı" Celâl’ed-Dîn Hasan-ı Sâlis
26. Elemûtlar "Dördüncü Gözüken-İmâmı" Alâ’ed-Dîn Muhammed bin Hasan-ı Sâlis
27. Elemûtlar "Beşinci ve Son Gözüken-İmâmı" Rûkn’ed-Dîn Hûr-Şâh
(Bağımsız Elemût Nizârî Devleti 1256 yılında Hülagû tarafından sona erdirildi. 1256 yılından sonra Nizârîler inançlarını Sûfilik şemsiyesi altında devam ettirdiler.)
28. Şems’ed-Dîn Muhammed
29. Kâsım Şâh
30. İslâm Şâh
31. Muhammad ibn İslâm Şâh
32. II. Mûstensir bil-Lâh
33. Abd’ûs-Selâm Şâh
34. Gârib Mîrzâ / III. Mûstensir bil-Lâh
35. Ebû Zer ʿAli Nûr’ûd-Dîn
36. Murâd Mîrzâ
37. Z’ûl-Fikâr ʿAli I. Halîl’ûl-Lâh
38. Nûr’ûd-Dahr (Nûr’ûd-Dîn) ʿAli
39. ʿAli II. Halîl’ûl-Lâh
40. Şâh II. Nizâr
41. Seyyid ʿAli
42. Hasan ʿAli
43. Kâsım ʿAli (Seyyid Câʿfer)
44. Ebû’l-Hasan ʿAli (Bekir Şâh)
45. Şâh II. Halîl’ûl-Lâh
46. Hasan ʿAli Şâh Mahallâtî (I. Ağa Han)
47. ʿAli Şâh Ni'metullâhî (II. Ağa Han) (Şâh ʿAli Şâh resmi Nizârî listesine göre)
48. Sultân Muhammad Şâh (III. Ağa Han)
49. Şâh Kerîm’ûl-Hûseynî (VI. Ağa Han)
ⓘ

Alt Şubeleri

İsmailîliğin alt şubleri:

• Mustâlîlik
  • Hâfızî (Fâtımîler Hâlifeliği) (Günümüzde takipçisi kalmamış olan bir koldur.)
  • Tâyyibî
    • Davudi Buhra
    • Süleymani Buhra
    • Alevî Buhra
    • Kutbî Buhra
• Nizarîlik, günümüzdeki en büyük İsmailî gruptur. Ruhânî liderleri Şah Kerîm El-Hüseyinî IV. Ağa Han'dır.
  • Hoca (İsmâîlilik)
  • Sabbah’îler (Haşhaşiler-Bâtınîlik)
  • Türkistan Aleviliği (Veçh-i Din)
• Dürzîlik: Dürzilik, inançsal (itikadi) olarak İsmâîlilik'ten ayrılmış olmasına rağmen, bu mezhepten köken aldığı için İsmâîli mezhebinin kollarından biri olarak da kabul edilebilmektedir.
• Karmatîlik, Şiîliğin İsmâilîyye mezhebinin Fâtımîler'in imâmlığını kabul etmeyen ve "Yediciler" olarak da bilinen koluna ait olan köktenci (gulat) bir mezhep. Günümüzde çok az olarak da olsa Suriye, Irak, İran ve Bahreyn'in belli bölgelerinde varlığını sürdürmektedir. ⓘ

İsmailîlik soyağacı

ⓘ

2. İmâm Hüseyin

3. İmâm Ali Zeyn el-Âb’ı-Dîn

4. İmâm Muhammed el-Bakır

İmamet

5. İmâm Câ'fer-i Sâdık

6. İmâm İsmâil bin Câ'fer el-Mûbarek

Musa el-Kâzım

8. İmâm ʿAhmed el-Vâfî (ʿAbadullâh‘bin’Muhammed)

7. İmâm Muhammed bin İsmâ‘îl eş-Şâkir

Ali er-Rızâ

9. İmâm Takî Muhammed (ʿAhmed bin ʿAbadullâh)

İsmaililik/Yedicilik (Bâtınîlik İsmaililik)

Muhammed el-Cevâd

10. İmâm Razî/Zekî ʿAbd Allâh (Hüseyin bin ʿAhmed)

Kufeli Hamdan Karmat

11. İmâm Ebû Muhammed ‘Ubayd Allâh el-Medhî

Ebû’Saʿid‘Hasan bin Behrâm Jennâbî

Sâbiîlik

Fâtımî Devleti

Karmatîlik (Yediciler/elʿBakl’îyye)

Üniter Çağrı

16. Dâ’î-Â’zam Târik’ûl-Hâkim bi-EmrʿAllâh

Hamza

El-Mu'tenâ

18. Dâ’î-Â’zam Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir

Hikmet Risaleleri

19. İmâm Ebû’l-Kâsım ʿAhmed el-Mustâ‘lî

19. Ebû Mansûr Nizâr el-Mustafâ

Nâsır-ı Hüsrev

Dürzîlik

Mustalilik

Nizarîlik

Türkistan Aleviliği

Hafızilik

Tâyyîb’îyye

Alamut Kalesi

Süleymanî Buhra

Davudî Buhra

Haşhaşiler

Hebtiahs Buhra

Etbe-î Melek Buhra

Sünnî Buhra

İleri Davudî Buhra

ⓘ

Alavî Buhra

Câferî Buhra

Patanî Buhra

Tarih

Veraset krizi

İsmaililik, başlangıcını erken dönem Müslüman toplumuna yayılan veraset krizi sırasında ortaya çıkan diğer erken dönem Şii mezhepleriyle paylaşır. Başlangıçtan itibaren Şia, Muhammed'in kuzeni Ali'nin toplum üzerinde hem siyasi hem de ruhani kontrole sahip olma hakkını savunmuştur. Buna Muhammed'in kızı Fatıma'dan olan torunları olan iki oğlu da dâhildi. ⓘ

Raşidun halifelerinin üçüncüsü Osman öldürülene ve Ali halkın desteğiyle halifeliğe yükselene kadar Ali taraftarları ile yarı demokratik bir halife seçme sistemini savunanlar arasındaki çatışma nispeten barışçıl kaldı. ⓘ

Ali'nin hilafete gelmesinden kısa bir süre sonra, Muhammed'in eşlerinden üçüncüsü olan Ayşe, Osman'ın kabilesi Ümeyyeoğulları ile birlikte Ali'nin Osman'ın ölümünden sorumlu olan kişilerden kısas (kana kan) alması gerektiğini iddia etti. Ali, o zamanki durumun meselenin barışçıl bir şekilde çözülmesini gerektirdiğine inandığı için buna karşı oy kullandı. Her iki taraf da iddialarını haklı olarak savunabilse de, artan yanlış anlamalar nedeniyle Deve Savaşı yapıldı ve Ayşe yenildi, ancak Ali tarafından saygılı bir şekilde Medine'ye götürüldü. ⓘ

Bu savaşın ardından, Emevilerin Suriye valisi Muaviye de aynı bahanelerle bir isyan başlattı. Ali, Muaviye'nin tarafındakiler mızraklarına Kur'an nüshalarını dayayıp meselenin İslam'ın kutsal kitabı tarafından karara bağlanmasını talep edene kadar güçlerini Muaviye'ye karşı yönetti. Ali bunu kabul etti ve kendi lehine sonuçlanan bir hakemlik yapıldı. ⓘ

Ali'nin ordusundan bir grup, meşru otoritesini tahkime tabi tutmanın dinden dönmekle eşdeğer olduğuna inandı ve güçlerini terk etti. Bu grup Hariciler olarak biliniyordu ve Ali onların güçlerini şehirlere ulaşmadan önce yenmek istiyordu, böylece nüfusun geri kalanıyla kaynaşabileceklerdi. Bunu yapamasa da, yine de sonraki savaşlarda güçlerini yenilgiye uğrattı. ⓘ

Bu yenilgilere rağmen Hariciler hayatta kaldı ve İslam tarihinde şiddetli bir şekilde sorunlu bir grup haline geldi. Ali, Muaviye ve aralarındaki anlaşmazlığın hakemine karşı bir suikast planladıktan sonra, Ali MS 661 yılında başarılı bir şekilde öldürüldü ve İmamet oğlu Hasan'a ve daha sonra oğlu Hüseyin'e geçti ya da Nizari İsmaililerine göre İmamet, Emanet İmam olan Hasan'a geçti (Arapça: الإمام المستودع, romanize: al-imām al-mustawdaʿ) ve daha sonra Daimi İmam olan Hüseyin'e (Arapça: الإمام المستقر, romanize: al-imām al-mustaqar) geçmiştir. Vekil İmam, İmamet soyunun Daimi İmam aracılığıyla devam etmesi gerekliliği dışında tam anlamıyla bir İmamdır. Ancak siyasi halifelik kısa süre sonra, o dönemde imparatorlukta kontrolü ele geçirecek kadar büyük bir orduya sahip tek lider olan Muaviye tarafından devralındı. ⓘ

Ali'nin ilk takipçilerinden bazıları bile onu "mutlak ve ilahi güdümlü bir lider" olarak görüyordu ve takipçilerinden talepleri "Peygamber'den beklenen sadakatin aynısıydı". Örneğin, Ali'nin Muhammed'e de bağlı olan destekçilerinden biri ona şöyle demiştir: "Bizim görüşümüz senin görüşündür ve biz senin sağ elinin avucunun içindeyiz." Ali'nin ilk takipçileri onun rehberliğini İlahi destekten kaynaklanan "doğru rehberlik" olarak kabul etmiş görünmektedir. Başka bir deyişle, Ali'nin rehberliği Tanrı'nın iradesinin ve Kur'an mesajının ifadesi olarak görülmüştür. Ali'nin bu manevi ve mutlak otoritesi velayet olarak biliniyordu ve halefleri olan İmamlar tarafından miras alındı. ⓘ

Muhammed'den sonraki 1. yüzyılda 'sünnet' terimi özellikle "Peygamber'in sünneti" olarak tanımlanmamış, ancak Ebu Bekir, Ömer, Osman ve bazı Emevi Halifeleri ile bağlantılı olarak kullanılmıştır. Hadis fikri ya da Muhammed'e atfedilen gelenekler ana akım değildi ve hadis eleştirilmiyordu. Malik b. Enes ve Ebu Hanife'nin en eski hukuk metinleri bile analojik akıl yürütme ve görüş dahil olmak üzere birçok yöntem kullanır ve yalnızca hadise dayanmaz. Sünni hukukçu Şafii ancak 2. yüzyılda yalnızca Muhammed'in sünnetinin hukuk kaynağı olması gerektiğini ve bu sünnetin hadislerde somutlaştığını savunur. Sünni Müslüman hukukçuların metodolojilerini tamamen peygamber hadislerine dayandırmaları için Şafiî'den sonra yüz yıl daha geçmesi gerekecektir. Bu arada İmami Şii Müslümanlar, hadislere ve Sünni hukukun kıyas ve rey gibi diğer kaynaklarına ihtiyaç duymadan İmamların İslam yorumlarını normatif olarak takip ettiler. ⓘ

Kerbela ve sonrası

Kerbela Savaşı

İmam Hasan'ın ölümünden sonra İmam Hüseyin ve ailesi, Muaviye'nin oğlu Yezid'in hükümdarlığı altında yaygınlaşan dini ve siyasi zulümden giderek daha fazla endişe duymaya başladı. Hüseyin, 680 yılındaki bu kargaşanın ortasında, Kufelilerden aldığı davet mektupları ve destek jestleri üzerine, ailesinin kadınları ve çocuklarıyla birlikte Kufe'ye gitmek ve imparatorluk vatandaşları adına şefaatçi olarak Yezid'le yüzleşmek istedi. Ancak Muharrem ayında Kerbela'da Yezid'in ordusu tarafından durduruldu. Ailesi aç bırakıldı, su ve erzaktan mahrum bırakıldı, ta ki onuncu gün ordu gelip Hüseyin ve arkadaşlarını şehit edene, geri kalan kadınları ve aileyi esir alıp Kufe'ye götürene kadar. ⓘ

Bu savaş Şii ruhu için son derece önemli hale gelecektir. İkiciler ve Musta'li İsmaililer hala Aşura olarak bilinen bir vesileyle bu olayın yasını tutarlar. ⓘ

Ancak Nizari İsmailileri, İmam'ın nurunun asla ölmeyip kendisinden sonra gelen İmama geçtiğine inandıkları için aynı şekilde yas tutmazlar ve bu da yas tutmayı keyfi hale getirir. Bununla birlikte, anma törenleri sırasında Muharrem ayında Jamatkhana'da herhangi bir kutlama yapmazlar ve Kerbela'daki trajik olaylarla ilgili duyurular veya oturumlar düzenleyebilirler. Ayrıca, bireyler Muharrem ayını çok çeşitli şekillerde kutlayabilirler. Muharrem ayına duyulan bu saygı kendini kırbaçlamayı ve dövmeyi içermez çünkü kişinin bedenine zarar vermesinin Allah'ın bir hediyesine zarar vermek olduğunu düşünürler. ⓘ

Muhammed ve Ali'yi tasvir eden ve tek bir kelimeyle yazılmış ambigram. 180 derece ters çevrilmiş form her iki kelimeyi de gösterir. ⓘ

Karmatîler

İsmaililerin birçoğu Da'i öğretilerinden memnunken, Pers milliyetçiliği ile Zerdüştlüğü harmanlayan ve Karmatiler olarak bilinen bir grup ortaya çıktı. Merkezleri Bahreyn'de bulunan bu grup, Pers krallarının soyundan geldiğini iddia eden Ebu'l-Fadl el-İsfahani adında eski bir İranlı esiri Mehdi olarak kabul etmiş ve onuncu yüzyılda Orta Doğu'yu kasıp kavurmuş, 930 yılında Ebu Tahir el-Cennabi yönetiminde Mekke'deki Kabe'den Kara Taş'ı çalarak şiddet eylemlerini doruğa çıkarmıştır. El-İsfahani'nin gelişinin ardından, kıblelerini Mekke'deki Kabe'den Zerdüşt'ün etkilediği ateşe çevirdiler. 951'de Kara Taş'ı geri almalarının ve 976'da Abbasiler tarafından yenilgiye uğratılmalarının ardından grup yavaş yavaş azaldı ve artık hiçbir taraftarı kalmadı. ⓘ

Fatımi Halifeliği

Mısır'ın Kahire kentinde, İsmâilî imamı ve Fatımî Halifesi el-Hakim bi-Amr Allah tarafından inşa ettirilen el-Hakim Camii. ⓘ

Halifeliğin Düşüşü

1040'larda Zirid hanedanı (Fatımiler döneminde Mağrip'in valileri) bağımsızlıklarını ve Sünni İslam'a geçtiklerini ilan etmiş, bu da yıkıcı Banu Hilal istilalarına yol açmıştır. Yaklaşık 1070'ten sonra, Fatımilerin Levant kıyıları ve Suriye'nin bazı bölgelerindeki hakimiyetine önce Türk istilaları, ardından da Birinci Haçlı Seferi meydan okudu, böylece Fatımi toprakları sadece Mısır'dan ibaret kalana kadar küçüldü. Şam 1076'da Selçuklu İmparatorluğu'nun eline geçti ve Fatımiler sadece Mısır ile Sur ve Sayda'ya kadar olan Levant kıyılarından sorumlu oldular. Selçukluların Fatımilere karşı şiddetli muhalefeti nedeniyle, İsmaili hareketi ancak Suikastçılar gibi terörist bir yeraltı hareketi olarak faaliyet gösterebildi. ⓘ

Fatımi siyasi sisteminin 1160'larda çürümesinin ardından, Halep Atabeği Zengî hükümdarı Nureddin, generali Selahaddin'e 1169'da Mısır'ı ele geçirterek Sünni Eyyubi hanedanını kurdurdu. Bu, İsmaililiğin Hafizi Mustaali kolunun ve Fatımi Halifeliğinin sonunu işaret ediyordu. ⓘ

Alamut

Hasan Sabbah

Fatımiler, imparatorluk hayatının çok erken dönemlerinde İsmailî inancını yaymaya çalıştılar ve bu da Mısır'da İmamet'e olan bağlılığı artıracaktı. İlk girişimlerinden biri Hasan Sabbah adında bir misyoner tarafından gerçekleştirildi. ⓘ

Hasan Sabbah, MS 1056'da İran'ın ilmi şehri Kum'da yaşayan bir Twelver ailesinin çocuğu olarak dünyaya geldi. Ailesi daha sonra İsmailî Davet'in son derece aktif olduğu bir bölge olan Tahran şehrine taşındı. Kendini İsmâilî düşünceye kaptırdı; ancak neredeyse ölümcül bir hastalığa yakalanıp zamanının imamını tanımadan ölmekten korkana kadar din değiştirmeyi tercih etmedi. ⓘ

Hasan Sabbah daha sonra İsmailî tarihindeki en etkili dâîlerden biri haline geldi; İsmailîliğin bugün en büyük kolu olan Nizarî kolunun varlığını sürdürmesinde önemli bir rol oynadı. ⓘ

Efsaneye göre İmam el-Mustansır Billah ile görüşmüş ve ona halefinin kim olacağını sormuş, o da büyük oğlu Nizar (Fatımi İmamı) olacağını söylemiştir. ⓘ

Hasan Sabbah, ünlü Alamut kalesini ele geçirmesiyle doruğa ulaşan misyonerlik faaliyetlerine devam etti. Sonraki iki yıl boyunca çevredeki köylerin çoğunu İsmaililiğe döndürdü. Daha sonra, personelin çoğunu İsmaililiğe döndürdü, kaleyi ele geçirdi ve Alamut kralına kalesi için kabul etmekten başka çaresi olmayan bir ödeme sundu. Kral gönülsüzce tahtından feragat etti ve Hasan Sabbah Alamut'u Abbasi toprakları içinde Fatımi yönetiminin bir ileri karakoluna dönüştürdü. ⓘ

Haşhaşiler / Assassiyun

Abbasiler ve diğer düşman güçler tarafından kuşatılmış ve sayıca az olan Hasan Sabbah, İsmailî düşmanlarına en az kayıpla saldırmanın bir yolunu buldu. Suikast yöntemini kullanarak, İsmailileri tehdit ettiğini düşündüğü Sünni âlimlerin ve siyasetçilerin öldürülmesini emretti. Öldürmek için bıçaklar ve hançerler kullanıldı ve bazen bir uyarı olarak bir Sünni'nin yastığına bir bıçak konurdu, o da bu mesajın ölüm için işaretlendiği anlamına geldiğini anlardı. Bir suikast gerçekten gerçekleştirildiğinde, Haşhaşilerin kaçmasına izin verilmezdi; bunun yerine, düşmana daha fazla korku salmak için, hiçbir duygu göstermeden kurbanın yanında dururlar ve ancak ceset bulunduğunda oradan ayrılırlardı. Bu durum Sünnilerin kontrolündeki topraklarda Haşhaşilerin acımasız ününü daha da artırmıştır. ⓘ

İngilizce suikastçı kelimesinin, Kur'an 3:152'de geçen ve yok edenler anlamına gelen Arapça Hasaseen kelimesinden veya Mısır Arap lehçesinde hem "haşhaş kullananlar" hem de "boğaz kesenler" anlamına gelen ve on birinci yüzyılın Suriye'sindeki Şii İsmaili mezheplerinden biri olan Haşaşin'den türetildiği söylenmektedir. ⓘ

İmâmetin Eşiği

Alamut'un kuşatılmış görüntüsü. ⓘ

Nizar'ın küçük kardeşi Ahmed el Mustaali tarafından hapsedilmesinden sonra, çeşitli kaynaklar Nizar'ın oğlu Ali el-Hadi ibn Nizari'nin hayatta kaldığını ve Alamut'a kaçtığını belirtir. Hasan Sabbah'ın onu karşıladığı Alamut'ta kendisine güvenli bir yer teklif edilmiştir. Ancak bunun halka duyurulmadığı ve düşmanca saldırılardan kaçınmak için soyun birkaç imam sonrasına kadar gizlendiği düşünülmektedir. ⓘ

İmam Hasan'ın gelişiyle birlikte ilan edilmiştir. İmamlığının bir göstergesi olarak ve dışsal anlamdan (zahir) ziyade içsel anlamı (batın) vurgulamak için, tahta çıkışından yalnızca iki yıl sonra İmam Hasan 'Ala Zikrihi's-Selam Alamut Kalesi'nin arazisinde kıyam (diriliş) olarak bilinen bir tören düzenledi; böylece İmam bir kez daha Nizârî İsmâilî devletinin içindeki ve dışındaki takipçileri tarafından görünür hale gelecekti. Cüveyni'nin polemikçi amaçları ve tarih hakkında çok daha güvenilir tanıklıklar sunabilecek İsmailî kütüphanelerini yaktığı gerçeği göz önüne alındığında, akademisyenler onun anlatısına şüpheyle yaklaşmış, ancak alternatif kaynakların yokluğu nedeniyle buna güvenmek zorunda kalmışlardır. Neyse ki, bu olayın tasvirleri Reşidüddin'in anlatısında da korunmuş ve olaydan 60 yıl sonra yazılan Haft Bab Baba-yi Seyyidna'da ve MS 15. yüzyıla ait bir İsmaili kitabı olan daha sonraki Haft Bab-i Ebi İshak'ta anlatılmıştır. Ancak Reşidüddin'in anlatısı Cüveyni'ye dayanmaktadır ve Nizari kaynakları belirli ayrıntılara girmemektedir. Olaylarla ilgili çok az sayıda çağdaş Nizari İsmaili anlatısı günümüze ulaştığından, akademisyenlerin bu olayın tam ayrıntılarını asla bilemeyecekleri muhtemeldir. Bununla birlikte, tüm hukuk tamamen yürürlükten kaldırılmamıştır - sadece Namaz/Namaz, Ramazan Orucu, Mekke'ye Hac ve namazda Mekke'ye yönelme gibi bazı zahiri ritüeller yürürlükten kaldırılmıştır; ancak Nizariler ibadet ritüellerini yerine getirmeye devam etmişlerdir, ancak bu ritüeller daha ezoterik ve ruhani yönelimlidir. Örneğin, gerçek namaz her an Allah'ı hatırlamaktır; gerçek oruç vücudun tüm organlarını ahlaka aykırı ve yasak olan her şeyden uzak tutmaktır. Ahlaki davranış her zaman emredilmiştir. ⓘ

Daha sonra onun soyundan gelenler Moğollar tarafından yıkılana kadar Alamut'ta imam olarak hüküm sürdüler. ⓘ

Moğollar Tarafından Yıkılması

Selahaddin'inki de dahil olmak üzere Sünnilerin birkaç kez ele geçirme girişimini başarıyla savuşturmuş olsa da Alamut'taki kale kısa süre sonra yıkıma uğradı. 1206 yılına gelindiğinde Cengiz Han, bir zamanlar birbirine düşman olan Moğol kabilelerinin birçoğunu acımasız ama yine de birleşik bir güç haline getirmeyi başarmıştı. Birçok yeni ve benzersiz askeri teknik kullanan Cengiz Han, Moğol ordularını Orta Asya üzerinden Orta Doğu'ya götürdü ve burada yakıp yıkma politikası kullanarak bir dizi taktik askeri zafer kazandı. ⓘ

Cengiz Han'ın torunu Hülagü Han, 1258'de Bağdat'taki Abbasi halifeliğini yağmalamadan sadece kısa bir süre önce, 1256'da Alamut'a yapılan yıkıcı saldırıyı yönetti. Daha sonra Bağdat'taki Bilgelik Evi'ne yapacağı gibi, İslami dini metinlerin yanı sıra İsmailileri de yok etti. Alamut'ta bulunan İmamet, az sayıdaki takipçisiyle birlikte kaçmak ve başka bir yere sığınmak zorunda kaldı. ⓘ

Sonrası

Fatımi Halifeliğinin ve onun İran ve Suriye'deki üslerinin yıkılmasından sonra, İsmaililiğin şu anda yaşayan üç kolu, Suriye (hem Dürzi hem de Nizari'ye sahip olan) ve Pakistan ile Güney Asya'nın geri kalanı (hem Mustaali hem de Nizari'ye sahip olan) hariç, genellikle coğrafi olarak birbirlerinden izole bir şekilde gelişmiştir. ⓘ

Musta'liler 12. yüzyıla kadar, son Süleymani hanedanının, Hamdanilerin (Yemen) ve Zurayilerin MS 1197'de yıkılmasına kadar, İsmaililere bağlı Yemen yönetici sınıfı altında ilerlemiş, daha sonra da'vetlerini son İmamları Taiyyab adına çalışan Da'i al-Mutlaq altında Hindistan'a kaydırmışlardır ve Bohra olarak bilinmektedirler. Hindistan'dan çeşitli gruplar başta Güney Asya olmak üzere Orta Doğu, Avrupa, Afrika ve Amerika'ya yayılmıştır. ⓘ

Nizariler Suriye, Özbekistan, Tacikistan, Afganistan, Pakistan, Hindistan'da büyük nüfuslarını korumuşlardır ve Çin ve İran'da daha küçük nüfusları vardır. Bu topluluk, Ağa Han unvanına sahip yaşayan bir İmamı olan tek topluluktur. Kuzeydoğu Afganistan ve güneydoğu Tacikistan'ın bazı bölgelerini kapsayan Badahşan, İsmaililerin nüfusun çoğunluğunu oluşturduğu dünyanın tek bölgesidir. ⓘ

Dürziler çoğunlukla Suriye ve Lübnan'a yerleşmiş ve kendi soylarından gelenler aracılığıyla reenkarnasyon ilkelerine dayalı bir topluluk geliştirmişlerdir. Liderlikleri, kutsal metinlerini okumalarına izin verilen tek bireyler olan topluluk alimlerine dayanmaktadır. Bu grubun kendine özgü inançları nedeniyle İsmaililik ya da İslam sınıflandırmasına girip girmediği konusunda tartışmalar vardır. ⓘ

İsmailî olan Sincan Tacikleri, Çin'de Sünni Müslüman Türk halkları tarafından köleleştirilmemiştir çünkü iki halk ortak bir coğrafi bölgeyi paylaşmamaktadır. Pakistan'ın Buruşo halkı da Nizaridir. Ancak dünyanın geri kalanından izole olmaları nedeniyle İslam Hunza'ya yaklaşık 350 yıl önce ulaşmıştır. İsmaililik son 300 yıldır Hunzalar tarafından uygulanmaktadır. Hunzalar 900 yılı aşkın bir süredir aynı kral ailesi tarafından yönetilmektedir. Onlara Kanjutlar deniyordu. Sünni İslam Orta Asya'nın bu bölgesinde hiçbir zaman kök salmadı, bu yüzden şimdi bile Hunzalar arasında yaşayan birkaç düzineden az Sünni var. ⓘ

İsmaili tarih yazımı

İsmaili tarih yazımının en önemli metinlerinden biri, Tayyibi Mustaʻlian İsmaili daʻi alimi İdris İmadüddin (doğumu yaklaşık 1392) tarafından 7 kitap halinde kaleme alınan ve İsmaililik tarihi üzerine bir referans kaynağı olan "Uyunü'l-Ahbar "dır. Bu metin, İslam tarihinin en erken döneminden Fatımi döneminin sonlarına kadar İsmaili imamlarının ve daʻvasının en kapsamlı tarihini sunmaktadır. Yazar İdris İmadüddin, üç asırdan fazla bir süre Tayyibi Mustaʻlian İsmailî daʻvasına liderlik eden Yemen'deki Kureyş'in önde gelen el-Velid ailesinin soyundan gelmektedir. Bu ona, Yemen'e nakledilen mevcut Fatımi el yazmalarının çoğu da dâhil olmak üzere İsmaililerin edebi mirasına erişim sağladı. ʻUyun al-Akhbar, Şam'daki Institut Français du Proche Orient (IFPO) ile Londra'daki The Institute of Ismaili Studies (IIS) arasındaki kurumsal işbirliğinin bir parçası olarak 7 ciltlik açıklamalı Arapça eleştirel baskılar halinde yayınlanmaktadır. Bu hacimli metin, The Institute of Ismaili Studies'in geniş koleksiyonundaki birçok eski el yazması temel alınarak eleştirel bir şekilde düzenlenmiştir. Bu akademik baskılar Dr. Ayman F Sayyid'in de aralarında bulunduğu Suriyeli ve Mısırlı akademisyenlerden oluşan bir ekip tarafından hazırlanmış ve bu büyük yayın projesi Dr. Nader El-Bizri (IIS) ve Dr. Sarab Atassi-Khattab (IFPO) tarafından koordine edilmiştir. ⓘ

İnançlar

[Herhangi bir bilimden nefret etmeyin ya da herhangi bir kitaptan uzak durmayın ve herhangi bir inanca karşı gereksiz yere önyargılı olmayın; çünkü bizim felsefemiz ve inancımız tüm inançları ve tüm bilgileri kapsar; [Çünkü bizim inancımız, var olan her şeyi, fiziksel ve düşünsel olanı, başlangıcından sonuna kadar, görünen ve gizli olanları, açık ve gizli olanları, Hakikatlerini kavramak amacıyla, tek bir kaynaktan, tek bir nedenden, tek bir dünyadan [ve] farklı özlerini, çeşitli türlerini, çeşitli türlerini ve değişen biçimlerini kapsayan tek bir ruhtan kaynaklandıkları anlayışıyla bütünüyle incelemekten ibarettir.

-İsmaili düşünce ekolüne nüfuz eden din, bilimler ve felsefe üzerine ansiklopedik bir eser olan İhvan-ı Safa'nın Mektupları'ndan alıntı. ⓘ

Kur'an'a Bakış

İsmâilîler Kur'an'ın iki anlam katmanına sahip olduğuna inanırlar: zâhir, yani açık ve bâtın, yani gizli. ⓘ

İsmâilîler Kur'an'ın Muhammed'e melek Cebrail (Arapça'da Cebrâil) aracılığıyla 23 yıl boyunca gönderildiğine inanırlar. İmamın Kur'an'ı şimdiki zamana göre yorumlama yetkisine sahip olduğuna inanırlar. ⓘ

Birçok Fatımi İsmailî ileri geleni, Kur'an'ın ezoterik yorumlanması (ta'vîl) uygulamasına, onun literal vahyinin (tenzîl) karşılığı olarak çok büyük saygı duymuştur. Ta'vîl, bir şeyin kaynağına geri döndürülmesi anlamına gelir. Kur'an'ın zahirî yorumunun orijinal ezoterik anlamına döndürüldüğü yöntem olarak anlaşılmaktadır. Değerli Fatımi ileri geleni El-Müeyyed fi'd-Din eş-Şirazi, "[te'vil] bir şeyi kaynağına geri döndürmektir (evvalih)" diyerek bunu genişletir. Fatımi hukukçusu Kadı Nu'man, "tekvil yetkisinin yalnızca Allah'ın bu göreve özel olarak atadığı kişilere [yani İmamlara] ait olduğunu" ekler. ⓘ

Ginanlar ve Kasideler

Ginanlar Nizari dini metinleridir. Kur'an ayetlerinin anlamlarını yorumlamak için Pir'ler tarafından şiir şeklinde yazılırlar. Ginanlar ile karşılaştırıldığında, Farslar, Araplar ve Orta Asyalılar gibi diğer kökenlerden gelen İsmâilîlerin Nasır Hüsrev ve Hasan bin Sabah gibi misyonerler tarafından Farsça yazılmış kasideleri (Arapça: قصيدة) vardır. Van-Skyhawk'ın belirttiği üzere, 1961 yılında 49. İsmâilî İmâm, Allâme Nasîrüddin Hunzai'nin Buruşaşkî Kasâid'ini "Hunza dilinde yazılmış bir ginân kitabı" olarak nitelendirdiğinde ginânik ve kasâid gelenekleri arasında önemli bir bağlantı kurulmuştur. ⓘ

Numeroloji

İsmāʿīlīler sayıların dini anlamları olduğuna inanırlar. Yedi sayısı İsmâilîyye teolojisinde genel bir rol oynar; yedi gök, yedi kıta, kafatasında yedi delik, haftada yedi gün vb. olduğuna dair mistik spekülasyonlar da buna dahildir. ⓘ

İmamet

Bu mezhep için İmâm hakikatin tecellisidir ve dolayısıyla Tanrı'ya giden kurtuluş yoludur. ⓘ

Klasik İsmâilî doktrin, ilahi vahyin altı dönemde (daur), kendi toplumlarına bir şeriat dinini tebliğ etmekle görevlendirilen ve Natık (Konuşmacı) olarak da adlandırdıkları altı peygambere emanet edildiğini kabul eder. ⓘ

Natık dinin ayinleri ve dış şekli ile ilgilenirken, içsel anlam bir Vasi'ye (Temsilci) emanet edilmiştir. Wasi tüm ayinlerin ve kuralların gizli anlamını bilir ve bunları küçük inisiye çevrelerine açıklardı. ⓘ

Natiq ve Wasi'nin ardından sırayla yedi İmâm gelir ve bunlar kendilerine verilenleri korurlar. Herhangi bir dönemin yedinci ve son imamı bir sonraki dönemin Natık'ı olur. Bununla birlikte, altıncı dönemin son imamı yeni bir hukuk dini getirmeyecek, daha ziyade önceki tüm dinlerin yerini alacak, yasayı yürürlükten kaldıracak ve düşüşten önce Adem ve melekler tarafından cennette uygulanan, ritüel veya yasa içermeyen, ancak tüm yaratıkların yaratıcıyı övmesi ve birliğini tanımasından ibaret olan din Adama al-awwal'ı ("Adem'in orijinal dini") tanıtacaktır. Bu son aşamaya Kıyamet adı verilmiştir. ⓘ

Pir ve Davet

İmamın İsmaililer tarafından ilk yaratılan Işığın tezahürü olarak görülmesi gibi, Muhammed ibn İsmail ve el-Medhi Billah'ın İmametleri arasındaki dönemde, öğretmen ve öğrenci arasındaki ilişki kutsal bir ilişki haline geldi ve Dai normal bir misyonerin çok ötesinde bir konuma geldi. Dai, İmâm'ın kutsal ve gizli bilgilerini öğrenciye aktarıyor, öğrenci de bu bilgileri kullanarak daha yüksek seviyelere çıkabiliyordu. Önce öğrenci Dai'yi sevdi ve Dai'den, Tanrı adına bir şefaatçi olan İmâm'ı sevmeyi öğrendi. Nizari İsmaililiğinde baş Dai'ye Pir denir. Nizari İsmaililiğinde İmam Pir'dir. ⓘ

Zâhir

İsmaililikte eşyanın bir dış anlamı vardır, zahir olan. Buna zâhir denir. ⓘ

İsmaililiğin temel bir yönü, fiziksel ve ruhsal olanın, zahir (dışsal) form ve batın (ezoterik) özün bir arada var olmasıdır. Ezoterik olan zahir olanın kaynağıdır ve zahir olan da ezoterik olanın tezahürüdür. Bu kavram, İsmaili tarihinin Moğol sonrası dönemine ait Farsça-İsmaili düzyazı bir metin olan ve anonim bir yazar tarafından kaleme alınan "Doğru Yol Risalesi "nde vurgulanmaktadır. ⓘ

Bātin

İsmaililikte şeylerin, İmâm'la uyum içinde olan ya da İmâm'ın kendisi olan özel bir azınlığa mahsus bir iç anlamı vardır. Buna bâtın denir. ⓘ

'Akl

Diğer Şia'da olduğu gibi İsmâilîler de Tanrı anlayışının evrendeki ilk nurdan, Arapça'da kabaca 'Akıl' ya da 'bağlamak' (Latince: Intellectus) anlamına gelen 'Akl'ın nurundan türediğine inanırlar. Tüm canlı ve cansız varlıklar Tanrı'yı bu Evrensel Akıl ('aklü'l-küll) aracılığıyla bilir ve tüm insanlık bu ışığa bağımlı ve bu ışıkta birleşmiştir. Buna karşın, Twelver düşüncesinde bu, Peygamberleri, özellikle de 'Akl'ın tüm tezahürlerinin en büyüğü olan Muhammed'i de içerir. ⓘ

İsmaili metafiziğinde Tanrı, tüm kavramların, isimlerin ve tanımlamaların üstünde ve ötesinde görülür. O, tüm olumlu ve olumsuz nitelikleri aşar ve bu haliyle Tanrı'nın bilgisi tüm insan kavrayışının üzerindedir. ⓘ

Şia için İmametin Nuru (nur) Evrensel Akıl'dır ve sonuç olarak İmam yeryüzünde Akıl'ın tecelli (mazhar) odağıdır. ⓘ

İbadet eylemleri

İslam'ın geleneksel beş şartına yaklaşım

İslam'ın geleneksel beş şartıyla ilgili olarak İsmaililik bazı farklılıklara sahiptir. Nizari İsmaili Müslümanların günde üç kez Du'a (özel bir Nizari İsmaili duası) olarak bilinen duayı etmeleri gerekmektedir. Diğer şekillerdeki namazlar zorunlu değildir, ancak İsmaililer bunları da sunabilirler. ⓘ

İsmaililikte zekat ya da sadaka diğer Müslümanların zekatına benzer. Zekâtın yanı sıra İsmaililer, doğu dünyasındaki kalkınma projelerinde kullanılmak üzere, öncelikle İsmaililere ve dolayısıyla o bölgede yaşayan diğer topluluklara fayda sağlamak için mal varlıklarının bir yüzdesi olan öşrü İsmaililik İmamlığına öderler. Zekat oranları tarihsel olarak varlık türüne göre farklılık göstermiştir: hayvanların %2,5'i, madenlerin %5'i ve mahsullerin %10'u. Hoca İsmaililer arasında zekât, nakit gelirin %12,5'i; İran, Suriye, Orta Asya ve Çin'deki diğer İsmaililer arasında ise nakit gelirin %10'u ve mahsul ve çiftlik hayvanları gibi nakit olmayan varlıkların diğer %'leridir. ⓘ

Ramazan ayında ve diğer zamanlarda oruç tutma (sawm) konusunda Nizari ve Musta'ali mezhepleri orucun hem mecazi hem de gerçek bir anlamı olduğuna inanırlar. Gerçek anlamı, Ramazan ayında olduğu gibi bir zorunluluk olarak oruç tutmaktır; mecazi anlamı ise İlahi Hakikate ulaşmaya çalışmak ve bu hedeften uzaklaştırabilecek dünyevi faaliyetlerden kaçınmak için çaba göstermektir. Özellikle İsmaililer orucun ezoterik anlamının "ruhun orucu" olduğuna inanırlar; bu şekilde günahkâr eylemlerden kaçınarak ve iyi işler yaparak ruhu arındırmaya çalışırlar. Yine de dünyanın dört bir yanındaki pek çok Nizari İsmailisi her yıl Ramazan ayı boyunca oruç tutmaktadır. Nizariler ayrıca Yeni Ay'a denk gelen bir Cuma gününe denk gelen "Şükravari Beej" gününde de oruç tutarlar. ⓘ

Birçok İsmaili mezhebi Hac ile ilgili ana akım İslami inançları benimsememekte, bunun yerine haccın mecazi olarak İmam'ın kendisini ziyaret etmek anlamına geldiğini ve bunun tüm hac ziyaretlerinin en büyüğü ve en ruhani olanı olduğunu düşünmektedir. Dürziler şeriatı takip etmedikleri için diğer Müslümanlar gibi Mekke'deki Kabe'ye gerçek anlamda bir hac ziyaretine inanmazken, Mustaali (Bohralar) ve Nizariler hala gerçek anlamını korumakta, Kabe'ye hac yapmakta ve aynı zamanda İmam'ı (ya da tenha bir zamanda İmam'ın temsilcisi ya da vekili olan Dai'yi) Hacc-ı Hakk olarak ziyaret etmektedirler. ⓘ

İlave İsmailî rükünler

İslam'da ibadetin geleneksel beş şartının ötesinde İsmaililer iki şarta daha riayet ederler; bunlardan ilki Arapça'da "saflık" anlamına gelen taharettir. İslam'daki daha genel ritüel saflık kavramına benzer şekilde, taharet saf bir ruhu ifade eder ve bedensel saflığı ve temizliği içerir; beden, kıyafet ve ma'salla tahareti olmadan duaların kabul edilmeyeceğine inanılır. ⓘ

İsmaililer için cihat, İslam'ın Yedi Şartı'nın sonuncusudur ve onlar için kişinin kendi nefsine karşı mücadele etmesi, doğruluk için çabalaması anlamına gelir. ⓘ

Walayah

İsmaililer için ibadetin bir diğer merkezi eylemi de Arapça'da "velayet" olarak tercüme edilen ve "Allah'a, Peygamberlere, Âlimlere, İmâm-ı Zaman'a ve Dai'ye olan sevgi ve bağlılığı" ifade eden velayettir. Aynı zamanda Taat'ı (hiçbir şeyin Allah'ın emrinden daha önemli olmadığını ve O'nun vekillerinin emrinin O'nun Sözü olduğunu bilerek, her emri itiraz etmeden, ancak kişinin ruhunun mutluluğuyla yerine getirmek) ifade eder. İsmâilî öğretide Tanrı her ruhun gerçek arzusudur ve kendisini Peygamberler ve İmâmlar şeklinde gösterir; onun yoluna hidayet edilmek için bir elçiye veya bir rehbere, yani bir Dai'ye ihtiyaç vardır. İmam ve Dai'nin gerçek mevalisi için cennet vacip kılınmıştır. Ve sadece bu önemli velayetle, İslam tarafından emredilen diğer tüm sütunların ve eylemlerin Tanrı tarafından değerlendirileceğine ve hatta bakılacağına inanırlar. ⓘ

Dallar

Şii İslam içerisinde İsmâilîliğin kollara ayrılmasına bir bakış. (Not: Kaysani'nin İmam Hanefiyye'si Ali'nin Fatıma'dan değil, Ali'nin eşi Havle'den gelen soyundan gelmektedir). ⓘ

Muhammad-Shahi Nizari/Mumini

Şemseddin (Nizari) Muhammed'in büyük oğlunu takip eden Muhammed-Şahi veya Mumini Nizari İsmaililerinin bir kolu. 1310, 28. Kasım-Şahi İmamı Alâeddin Mümin Şâh ö. 1337 (Muhammed-Şahi veya Mümini Nizari İsmaililerin 26. İmamı) ve oğlu Muhammed Şah ö. 1404, yirmi yedinci İmam. Bu İmamlar silsilesini, 40. İmam el-Emir Muhammed el-Bakır'ın 1796'da Hindistan'da ikamet ederken kendisiyle irtibatlarını kaybetmelerine kadar takip ederler. Bu grubun büyük bir kısmı 1887 yılında Ağa Han liderliğindeki Kasım-Şahi Nizarilerine katılmıştır. Bugün Suriye'de yerel olarak Caferiye olarak adlandırılan ve İmamlarının yokluğunda Şafii Fıkhını takip eden bu Nizari İmamlarının 15.000 takipçisi bulunmaktadır. ⓘ

İmam Kasım Şah'ın Alâeddin Mümin Şâh'ın kardeşi mi yoksa amcası mı olduğu konusunda da tarihi bir ihtilaf vardır. Bu Nizari İmamları silsilesinin en ünlü İmamı, 1549'da ölen 31. İmam Şah Tahir bin Radi al-Din II al-Husayni ad-Dakkani'dir. Ahmednagar Sultanlığı'nın sultanı I. Burhan Nizam Şah'ı Şii İslam'a döndürmesiyle ünlüdür. 1509'da ölen babası 30. İmam Radi al-Din II bin Tahir, Sistan'dan Badakshan'a gelmiş ve bölgede hakimiyetini kurmuştur. Öldürüldü ve bölgesel Timurlu hanedanı hükümdarı Mirza Han bölgede egemenliğini kurdu. ⓘ

Musta'ali

Zamanla, bir Dai zincirinin merkezi Hindistan ve Yemen arasında bölündü, çünkü topluluk birkaç kez bölündü ve her biri farklı bir Dai'yi tanıdı. Bugün Mustaali İsmâilîlerinin çoğunluğunu oluşturan Davudî Bohralar, Mufaddal Seyfuddin'i 53. Dâî el-Mutlak olarak kabul etmektedir. Dawoodi Bohralar, Alavi Bohra ile birlikte Hindistan'da yerleşiktir. Süleymani azınlık grupları ise Yemen ve Suudi Arabistan'da bulunmaktadır. Son yıllarda Süleymani, Davudi ve Alevi Mustaali alt mezhepleri arasında bir yakınlaşma olmuştur. ⓘ

Mustaali mezhepleri, İsmâilîliğin üç ana grubu arasında en geleneksel olanlarıdır ve namaz ve oruç gibi ritüelleri diğer Şii mezheplerinin uygulamalarıyla daha tutarlı bir şekilde sürdürürler. Genellikle Sünni İslam'a Twelver'lardan daha fazla benzedikleri söylenir, ancak bu sadece dış ritüeller (zahir) için geçerlidir, doktrinel veya teolojik farklılıklarla çok az ilgisi vardır. ⓘ

Süleymani

1592 yılında kurulan Süleymani mezhebi çoğunlukla Yemen'de yoğunlaşmakla birlikte Pakistan ve Hindistan'da da bulunmaktadır. Mezhep adını 27. Daʻî'si Süleyman bin Hasan'dan almıştır. Bohras ekiyle değil, Ahle-Haq İsmaʻilis ve Süleymanis olarak anılırlar ve anılmayı tercih ederler. ⓘ

Süleymanilerin toplam sayısı şu anda 300.000 civarındadır ve çoğunlukla Yemen'in kuzeybatısındaki Cebel Haraz'ın doğu bölgesinde ve Suudi Arabistan'ın Necran kentinde yaşamaktadırlar. Necran'daki Banu Yam'ın yanı sıra Süleymaniler Haraz'da, Cebel Mağaribe sakinleri arasında ve Havzan, Lahab ve Attara'da, ayrıca Hemedan bölgesinde ve Yarim civarındadır. ⓘ

Hindistan'da özellikle Vadodara, Haydarabad, Mumbai ve Surat'ta yaşayan 3000 ila 5000 arasında Süleymani bulunmaktadır. Pakistan'ın Pencap eyaletinde, Sind'de köklü bir Süleymani topluluğu bulunmaktadır. Yaklaşık on bin Süleymani, Süleymaniler tarafından Cezire-i Sind olarak bilinen Pencap'ın kırsal bölgelerinde yaşamaktadır; bu Süleymani topluluklar, Fatımi İmam-Halifesi el-Mu'izz li-Din Allah'ın davetçilerini Cezire-i Sind'e gönderdiği zamandan beri Cezire-i Sind'dedir. ⓘ

Ayrıca Basra Körfezi Ülkeleri, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Tayland, Avustralya, Japonya ve Birleşik Krallık'ta olmak üzere dünyanın dört bir yanına dağılmış 900-1000 civarında Güney Asya kökenli Süleymani bulunmaktadır. ⓘ

Alavi Bohra

Halk arasında ve yanlış olarak Alya Bohralar olarak bilinen ʻAlavi Bohralar, MS 1621'de Ahmedabad'da Daʼudi Bohralar'dan ayrıldıktan sonra 29. daʼi'den itibaren farklı bir Duʼaat (misyoner) silsilesi izlerler. Gerçek daʼinin 28. daʼinin torunu olan ʻAli Şemseddin b. İbrahim (ö. 1046 AH/1637 MS) olduğuna inanırlar. Adlarını bu ʻAliʼden alırlar, kendilerini ʻAlaviler olarak adlandırırlar ve misyonları ad-Daʼwat ul-Haadiyat ul-ʻAlaviyahʼtır. Üç daʼi sonra, Hicri 1110/Miladi 1699 yılında, ʻAlevi Daʼveti'nin merkezi 31. daʼi'nin vasiyeti üzerine 32. daʼi tarafından Ahmedabad'dan Vadodara'ya taşındı (Hicri 1158-1178/Miladi 1745-1764 yılları arasında Surat'ta kısa bir ara hariç). O zamandan beri Vadodara bugüne kadar ʻAlavilerin merkezi olmaya devam etmektedir. Alavi Bohralar, Vadodara'daki merkezlerinde bazıları 500 yıllık 450 İsmaili el yazmasından oluşan bir kütüphaneye sahiptir. ⓘ

Şu anda ʻAlavi Bohralar, sayıları yaklaşık 8000 olan birbirine sıkı sıkıya bağlı organize bir topluluktur ve çoğunluğu kendi bölgelerinin bulunduğu Vadodara'ya yerleşmiştir. Hindistan'da Mumbai, Surat, Ahmedabad, Nadiad gibi yerlerde kendi mescitleri ve musafirhaneleri vardır. Bazıları Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Avustralya, Kanada, BAE ve Avrupa'ya göç etmiştir. Bohra topluluklarının çoğunluğu gibi ʻAlavi Bohralar da çoğunlukla tüccardır ve Vadodara'daki optik ve mobilya piyasasına hakimdir. Artık hukuk, tıp, mühendislik, işletme yönetimi, bilgisayar bilimleri gibi mesleklere de girmeye başlamışlardır. İsmaʻili-Tayyibiler olarak Fatımi ruhani hiyerarşik düzenini, hukukunu, kıyafet kurallarını, geleneklerini, inançlarını, yeme alışkanlıklarını, yaşam tarzını, ahlakını ve örfi geleneklerini vb. sıkı sıkıya takip ederler. ⓘ

Daha az bilinen ve sayıca daha az olan Alevi Bohralar'ın ruhani ve zamansal lideri 45. dâî el-mutlak olan Hâtim Zekiyuddin'dir. Alevi Bohraların doktrinleri İmam'ın tanınması üzerine odaklanmıştır. Bohralar arasında en önemli temel olmaya devam etmektedir. Aslında dai al-mutlaq, gerekli rehberliği ondan aldığı için gizli İmam'ın doğrudan bir temsilcisi olarak hareket eder. Alevi Bohraların dini hiyerarşisi, 21. Fatımi İmamı et-Tayyib ve neslinin gizlendiği bu dönemde, görevdeki selefi tarafından atanan ve Davudi Bohra'dakine benzeyen Dâî el-Mutlak tarafından yönetilir. ⓘ

İbtiahs Bohra

Hebtiahs Bohra, 1754 yılında 39. Da'i al-Mutlaq'ın ölümünden sonra ana akım Dawoodi Bohra'dan ayrılan Mustaali İsmaili Şii İslam'ın bir koludur. ⓘ

Atba-i-Malak

Atba-i Malak Cemaati (topluluğu), 46. Da'i al-Mutlaq'ın ölümünden sonra Abdul Hussain Jivaji liderliğinde ana akım Dawoodi Bohra'dan ayrılan Mustaali İsmaili Şii İslam'ın bir koludur. Atba-i-Malak Badar ve Atba-i-Malak Vakil olmak üzere iki kola daha ayrılmışlardır. ⓘ

İlerici Davudi Bohra

İlerici Davudi Bohra, 1977 dolaylarında Musta'li İsmaili Şii İslam'dan kopan reformist bir mezheptir. Da'i al-Mutlaq tarafından yönetilen ana akım Davudi Bohra ile doktrinsel, ekonomik ve sosyal konularda anlaşmazlığa düşmektedirler. ⓘ

Dürziler

Bir görüşe göre Dürzîler ve İsmailîler arasında tarihsel bir bağ olsa da, Dürzîliğin temel ilkelerinden birinin ruh göçü (reenkarnasyon) olduğu ve İsmailîlik ve İslam ile diğer zıt inançlar olduğu göz önüne alındığında, bu tür bağlantılar tamamen tarihseldir ve herhangi bir modern benzerlik içermez. Dürzilik İsmaililiğin bir koludur. Birçok tarihsel bağlantı Suriye'ye ve özellikle de Masyaf'a kadar uzanmaktadır. İnanç aslen İsmaililikten doğmuş olsa da, Dürzilerin çoğu artık kendilerini Müslüman olarak görmemektedir, Dürziler de ortodoks İslami düşünce ekollerine mensup olanlar tarafından Müslüman olarak kabul edilmemektedir (bkz. İslam ve Dürziler). İbn Teymiyye de Dürzilerin Müslüman olmadıklarını, ne Ehl-i Kitâb ne de müşrik olduklarını, aksine kâfir olduklarını belirtmiştir. ⓘ

Satpanth

Satpanth, 700 yıl önce Pir Sadardin (1290-1367) ve 600 yıl önce 15. yüzyılda torunu Pir İmam Şah (1430-1520) tarafından Hinduizm'den dönüştürülerek oluşturulan Nizari İsmaililiği ve İsmaili Sufizminin bir alt grubudur, liderleri olarak Ağa Han'ı reddetmeleri ve daha yaygın olarak İmam-Şahi olarak bilinmeleri bakımından Nizari Hocalarından biraz farklıdırlar. Gucerat'ta İmam Şah'ın gömülü olduğu Ahmedabad yakınlarındaki Pirana gibi tamamen 'Satpanthi' olan köyler vardır. Bu aynı zamanda Gucerat'ın Kutch topluluğundan kaynaklanan Nizari İsmaili uygulamasının daha eski bir şeklidir. Pir Sadardin İsmaililiğe ilk geçenlere 'Doğru Yol'un takipçileri oldukları için 'Satpanth' adını vermiştir. Daha sonra kendilerine Thakkar unvanının yerine Hoca unvanı verilmiştir. ⓘ

Soyu tükenmiş kollar

Böszörmény

Tarihçi Yakut el-Hamavi'ye göre, 10-13. yüzyıllarda Macaristan Krallığı'nda yaşayan Müslümanların Böszörmény (İzmaelita veya İsmaili/Nizari) mezhebi, Macaristan kralları tarafından paralı asker olarak istihdam edilmiştir. Ancak Hıristiyan Macaristan Krallığı'nın kurulmasının ardından toplulukları ya Hıristiyanlaştırıldı ya da 13. yüzyılın sonunda kripto-Müslüman oldu ve daha sonra Macaristan'ın Osmanlılar tarafından fethinin ardından Bektaşi Tarikatı içinde asimile edildi. ⓘ

Hafizi

Bu kol, Fatımi Halifeliğinin siyasi hükümdarı (halife) kim olursa olsun, aynı zamanda Zamanın İmamı olduğunu, El-Amir'in saltanatından sonra El-Hafız'ın ve onun soyundan gelenlerin Zamanın İmamı olarak kabul edildiğini savunmuştur. Hafızi İsmaili mezhebinin 26 İmamı vardı. Hafızi mezhebi Kuzey Mısır ve Suriye'deki taraftarlarıyla MS 14. yüzyıla kadar yaşamış ancak MS 15. yüzyılda ortadan kalkmıştır. ⓘ

Yediciler

İsmâilîliğin Seb'îyye "Yediciler" olarak bilinen bir kolu, İsmâil'in oğlu Muhammed b. İsmâil'in gaybette olduğu söylenen yedinci ve son İsmâilî İmam olduğunu savunmaktadır. Ancak çoğu akademisyen bu grubun ya son derece küçük olduğuna ya da bugün var olmadığına inanmaktadır. Karamita, Yediler'in en aktif koluydu. ⓘ

Amman Mesajı ve İslam Ümmetine Dahil Olma

Ürdün Kralı Abdullah II bin Al-Hussein tarafından 9 Kasım 2004 (27 Ramazan 1425) tarihinde yayınlanan Amman Mesajı, Müslüman dünyasına hoşgörü ve birlik çağrısında bulunmuştur. Bunu takiben, 4-6 Temmuz 2005 tarihlerinde Ürdün'ün başkenti Amman'da "Amman Mesajı" Konferansı düzenlenmiş ve 50'den fazla ülkeden 200 Müslüman akademisyen tarafından üç konuya odaklanan üç maddelik bir bildiri yayınlanmıştır:

1. Kimin Müslüman olduğunun tanımlanması;
2. İslam'dan aforoz (tekfir); ve
3. Dini fermanların (fetva) tebliği ile ilgili ilkeler. ⓘ

Üç maddelik bildiri (daha sonra Amman Mesajı'nın Üç Noktası olarak bilinecektir), Müslümanların safında yer alan ve bu nedenle taraftarları tanım gereği Müslüman sayılacak ve dolayısıyla dünya Müslümanları topluluğundan dışlanamayacak sekiz fıkıh ekolü arasında hem Caferi hem de Zeydi Şii mezhebini (fıkıh ekolleri) içeriyordu. ⓘ

İsmaililerin 49. İmamı olan Ağa Han, İsmaililer için ve İsmaililer adına dini bir ferman yayınlamaya davet edildi ve İsmaililerin Caferi okulunun yanı sıra, Tanrı'yı kişisel olarak aramakla ilgili Sufi ilkeleri de dahil olmak üzere, diğer yakın okullara bağlı olduklarını açıkça belirten bir mektupla bunu yaptı. ⓘ

Prens Gazi bin Muhammed'in özetinde 11. sayfada İsmaililerin Ağa Han'ın belirttiği gibi Caferi ekolü içindeki yeri açıkça belirtilmektedir. ⓘ

Şii İslam arasında İsmaililik

Şii inancı tarihi boyunca İmamet meselesi üzerinden bölünmüştür. En büyük kol İkiciler, ardından İsmaililer, daha sonra Zeydiler ve Kaysaniler gelmektedir. Tüm gruplar aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi birbirine bağlı farklı bir İmamet çizgisini takip etmektedir. ⓘ

Önemli kolların gelişimine dair bir şema

ⓘ

ⓘ