C

Latin alfabesi Cc harfi
C	c
C	c

C, c, ISO temel Latin ve Türk alfabesinin üçüncü harfidir. İngilizce telaffuzu /ˈsiː/ şeklindedir. ⓘ

C ⓘ
C c
(Aşağıya bakınız)
Kullanım
Yazı sistemi	Latin alfabesi
Tip	Alfabetik
Köken dil	Latin dili
Fonetik kullanım	[c] [k] [t͡ʃ] [t͡s(ʰ)] [d͡ʒ] [ʃ] [s̝] [ʕ] [ʔ] [θ] Diğerleri
Unicode kod noktası	U+0043, U+0063
Alfabetik konum	3 Sayısal değer: 100
Tarih
Geliştirme	<hiero>T14</hiero> Γ γ 𐌂 C c
Varyasyonlar	(Aşağıya bakınız)
Diğer
İlişkili numaralar	100

Telif hakkı sembolündeki C ⓘ

C veya c, İngilizce ve ISO temel Latin alfabelerindeki üçüncü harftir. İngilizcedeki adı cee (okunuşu /ˈsiː/), çoğulu cees'dir. ⓘ

Tarih

Mısırlı	Fenike gaml	Yunan Gamma	Etrüsk C	Eski Latince C (G)	Latince C ⓘ
<hiero>T14</hiero>

"C", "G" ile aynı harften gelir. Semitler buna gimel adını vermişlerdir. İşaret muhtemelen Mısır hiyeroglifinde sapan olarak kullanılan bir asadan uyarlanmıştır ve gimel isminin anlamı da bu olabilir. Bir başka olasılık da Semitik adı gamal olan bir deveyi tasvir ediyor olmasıdır. Yazı tarihi uzmanı Barry B. Powell, "gimel = "deve "nin bir deve resminden nasıl türetilebileceğini hayal etmek zor (hörgücünü ya da başını ve boynunu gösteriyor olabilir!)" demektedir. ⓘ

Etrüsk dilinde, plosif ünsüzlerin kontrast seslendirmesi yoktu, bu nedenle Yunanca 'Γ' (Gamma) /k/'yı temsil etmek üzere Etrüsk alfabesine uyarlandı. Zaten Batı Yunan alfabesinde Gamma ilk olarak '' formu Erken Etrüskçe'de, daha sonra 'Klasik Etrüskçe'de 'c' şeklindeydi. Latince'de sonunda Klasik Latince'deki 'c' şeklini almıştır. En eski Latince yazıtlarda 'c k q' harfleri /k/ ve /ɡ/ seslerini (yazıda ayırt edilmeyen) temsil etmek için kullanılmıştır. Bunlardan 'q' yuvarlak bir ünlüden önce /k/ veya /ɡ/ sesini, 'a'dan önce 'k' sesini ve başka yerlerde 'c' sesini temsil etmek için kullanılmıştır. MÖ 3. yüzyılda /ɡ/ için değiştirilmiş bir karakter kullanılmaya başlandı ve /k/ için 'c'nin kendisi korundu. 'c' (ve varyantı 'g') kullanımı 'k' ve 'q' kullanımlarının çoğunun yerini almıştır. Dolayısıyla, klasik dönemde ve sonrasında 'g' Yunanca gamma'nın, 'c' ise kappa'nın karşılığı olarak kabul edilmiştir; Bu durum, 'ΚΑΔΜΟΣ', 'ΚΥΡΟΣ' ve 'ΦΩΚΙΣ' sözcüklerinin Latinceye sırasıyla 'cadmvs', 'cyrvs' ve 'phocis' olarak geçmesinde olduğu gibi Yunanca sözcüklerin romanizasyonunda da kendini gösterir. ⓘ

Diğer alfabelerde 'c' ile homoglif olan ancak kullanım ve türetme açısından benzer olmayan harfler vardır, örneğin Kiril harfi Es (С, с), hilale benzerliği nedeniyle adlandırılan lunate sigma'dan türemiştir. ⓘ

Daha sonraki kullanım

Roma alfabesi Britanya'ya girdiğinde, ⟨c⟩ sadece /k/'yi temsil ediyordu ve harfin bu değeri tüm insular Kelt dillerine yapılan alıntılarda korunmuştur: Galce, İrlandaca ve Gaelic'te ⟨c⟩ sadece /k/'yi temsil eder. Eski İngilizcenin Latin temelli yazı sistemi, görünüşe göre İrlanda'daki Keltlerden öğrenilmiştir; dolayısıyla Eski İngilizcedeki ⟨c⟩ de başlangıçta /k/'yi temsil eder; Modern İngilizce kin, break, broken, thick ve seek kelimelerinin hepsi ⟨c⟩ ile yazılan Eski İngilizce kelimelerden gelir: cyn, brecan, brocen, þicc ve séoc. Bununla birlikte, Eski İngilizce dönemi boyunca, ön ünlülerden (/e/ ve /i/) önceki /k/ damaksıllaştı ve onuncu yüzyılda [tʃ] olarak değişti, ancak cir(i)ce, wrecc(e)a'da olduğu gibi ⟨c⟩ hala kullanılıyordu. Bu arada kıtada da benzer bir fonetik değişim devam ediyordu (örneğin İtalyanca'da). ⓘ

Halk Latincesinde /k/ İtalya ve Dalmaçya'da damaksıllaşarak [tʃ] haline geldi; Fransa ve İber yarımadasında ise [ts] oldu. Yine de bu yeni sesler için ⟨c⟩ hala ⟨e⟩ ve ⟨i⟩ harflerinden önce kullanılıyordu. Böylece harf iki farklı değeri temsil ediyordu. Daha sonra, Latince fonem /kw/ (⟨qv⟩ olarak yazılır) /k/'ye dönüştü, yani çeşitli Roman dillerinde ön ünlülerden önce /k/ vardı. Buna ek olarak, Norman ⟨k⟩ harfini kullandı, böylece /k/ sesi ya ⟨k⟩ ya da ⟨c⟩ ile temsil edilebiliyordu; ikincisi, bir ön sesli harften önce gelip gelmediğine bağlı olarak /k/ veya /ts/'yi temsil edebiliyordu. Hem ⟨c⟩ hem de ⟨k⟩ kullanma geleneği, Norman Fethi'nden sonra İngilizce yazımına uygulandı ve Eski İngilizce kelimelerin önemli ölçüde yeniden yazılmasına neden oldu. Böylece Eski İngilizce candel, clif, corn, crop, cú, değişmeden kalırken, Cent, cǣᵹ (cēᵹ), cyng, brece, sēoce, artık (herhangi bir ses değişikliği olmadan) Kent, keȝ, kyng, breke ve seoke olarak yazılıyordu; cniht ('şövalye') bile daha sonra kniht olarak ve þic ('kalın') thik veya thikk olarak değiştirildi. Eski İngilizce ⟨cw⟩ de uzun süre Fransızca ⟨qu⟩ ile yer değiştirdi, böylece Eski İngilizce cwēn ('kraliçe') ve cwic ('hızlı') sırasıyla Orta İngilizce quen ve quik oldu. Eski İngilizcede palatalize /k/'nin ilerlediği [tʃ] sesi, Fransızcada da, esas olarak ⟨a⟩'dan önce Latince /k/'den oluşmuştur. Fransızcada champ'da (Latince camp-um'dan) olduğu gibi ⟨ch⟩ digrafı ile temsil edilmiş ve bu yazım İngilizceye geçmiştir: 1160 civarında yazılan Hatton İncilleri, Matt. i-iii'de, kopyalandıkları Eski İngilizce versiyonundaki cild, rice, mycel yerine child, chyld, riche, mychel'e sahiptir. Bu durumlarda, Eski İngilizce ⟨c⟩ yerini ⟨k⟩, ⟨qu⟩ ve ⟨ch⟩'ye bırakmıştır; Öte yandan, yeni /ts/ değerindeki ⟨c⟩ büyük ölçüde processiun, emperice ve grace gibi Fransızca kelimelerde ortaya çıktı ve ayrıca miltse, bletsien, erken Orta İngilizce milce, blecien gibi birkaç Eski İngilizce kelimede ⟨ts⟩ yerine kullanıldı. On üçüncü yüzyılın sonunda hem Fransa'da hem de İngiltere'de bu /ts/ sesi /s/'ye dönüşmüştür; ve o zamandan beri ⟨c⟩, ya lance, cent'te olduğu gibi etimolojik nedenlerle ya da ace, mice, once, pence, defence'de olduğu gibi /z/ için ⟨s⟩'nin "etimolojik" kullanımından kaynaklanan belirsizliği önlemek için ön ünlülerden önce /s/'yi temsil etmiştir. ⓘ

Böylece, etimolojiyi göstermek için, İngilizce yazımda advise, devise (*advize, *devize yerine) bulunurken, advice, device, dice, ice, mice, twice, vb. etimolojiyi yansıtmaz; örnek bunu, ⟨c⟩ kullanmak için etimolojik bir nedenin olmadığı hence, pence, defence, vb. için genişletmiştir. Eski nesiller de sense için sence yazmıştır. Bu nedenle, bugün Roman dilleri ve İngilizce, ⟨c⟩'nin takip eden harfe bağlı olarak "sert" veya "yumuşak" bir değer aldığı Vulgar Latince yazım kurallarından miras kalan ortak bir özelliğe sahiptir. ⓘ

Telaffuz ve kullanım

Cc'nin telaffuzları

En yaygın telaffuz: /k/ İtalik yazılan diller Latin alfabesini kullanmaz ⓘ
Dil	Lehçe(ler)	Telaffuz (IPA)	Çevre	Notlar
Arnavutça		/ts/
Arapça	Kıbrıs Arapçası	/ʕ/		Latinizasyon
Azeri		/dʒ/
Berber		/ʃ/		Latinizasyon
Bukawa		/ʔ/
Katalanca		/k/
		/s/	e'den önce, i
Kırım Tatarı		/dʒ/
Cornish		/s/		Standart Yazılı Form
Çek Cumhuriyeti		/ts/
Danimarka		/k/
		/s/	e, i, y, æ, ø'dan önce
Hollandaca		/k/
		/s/	e, i, y'den önce
		/tʃ/	e, i, y'den önce	İtalyanca'dan alıntı kelimelerde
İngilizce		/k/
		/s/	e, i, y'den önce
Fijian		/ð/
Filipinli		/k/
		/s/	e'den önce, i
Fransızca		/k/
		/s/	e, i, y'den önce
Fula		/tʃ/
Gagavuzlar		/dʒ/
Galiçyaca		/k/
		/θ/	e'den önce, i
		/s/	e'den önce, i	seseo bölgelerinde
Hausa dili		/tʃ/
Macarca		/ts/
Endonezce		/tʃ/
İrlandalı		/k/
		/c/	e, i'den önce; veya i'den sonra
İtalyan		/k/
		/tʃ/	e'den önce, i
Kürtçe	Kurmanci	/dʒ/
Letonca		/ts/
Malay		/tʃ/
Mandarin	Standart	/tsʰ/		Pinyin latinizasyonu
Manding		/tʃ/
Lehçe		/ts/
Portekizce		/k/
		/s/	e, i, y'den önce
Romence		/tʃ/	e'den önce, i
		/k/
Romanşça		/ts/	e'den önce, i
		/k/
İskoç Galcesi		/kʰ/
		/kʰʲ/	e, i'den önce; veya i'den sonra
Sırp-Hırvatça		/ts/
Slovakça		/ts/
Slovence		/ts/
Somali		/ʕ/
İspanyolca	Tümü	/k/
	Avrupa'nın çoğu	/θ/	e, i, y'den önce
	Amerikan, Endülüs, Kanarya	/s/	e, i, y'den önce
İsveç		/k/
		/s/	e, i, y, ä, ö'den önce
Tatar		/ʑ/
Türkçe		/dʒ/
Valensiya		/k/
		/s/	e'den önce, i
Vietnamca		/k/
		/k̚/	Kelime-final
		/kp/	u, ô, o'dan sonra kelime finali
Welsh		/k/
Xhosa		/ǀ/
Yabem		/ʔ/
Yup'ik		/tʃ/
Zulu		/ǀ/

İngilizce

İngilizce imlada ⟨c⟩ genellikle ⟨e⟩ harflerinden önce /s/'nin "yumuşak" değerini temsil eder (Latince'den türetilmiş ⟨ae⟩ ve ⟨oe⟩ digrafları dahil), veya karşılık gelen bitişik harfler ⟨æ⟩ ve ⟨œ⟩), ⟨i⟩ ve ⟨y⟩ ve diğer harflerden önce veya bir kelimenin sonunda /k/'nin "sert" bir değeri. Bununla birlikte, İngilizcede bazı istisnalar vardır: "soccer" ve "Celt", /s/ olması beklenen yerde /k/ olan kelimelerdir. ⓘ

"Yumuşak" ⟨c⟩, "delicious" ve "appreciate" kelimelerinde ve ayrıca "ocean" kelimesinde ve türevlerinde olduğu gibi, bir sesli harften önce geldiğinde ⟨ci⟩ digrafındaki /ʃ/ sesini temsil edebilir. ⓘ

⟨ch⟩ digrafı en yaygın olarak /tʃ/'yi temsil eder, ancak /k/ (çoğunlukla Yunanca kökenli kelimelerde) veya /ʃ/'yi (çoğunlukla Fransızca kökenli kelimelerde) de temsil edebilir. İngilizcenin bazı lehçelerinde, loch gibi sözcüklerde /x/ sesini de temsil edebilirken, diğer konuşmacılar son sesi /k/ olarak telaffuz eder. tch⟩ trigrafı her zaman /tʃ/ sesini temsil eder. ⓘ

⟨ck⟩ digrafı genellikle "wicket" gibi kısa ünlülerden sonra /k/ sesini temsil etmek için kullanılır. ⓘ

C, İngilizce dilinde en sık kullanılan on ikinci harftir (E, T, A, O, I, N, S, H, R, D ve L'den sonra) ve kelimelerdeki sıklığı yaklaşık %2,8'dir. ⓘ

Diğer diller

Roman dilleri olan Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Romence ve Portekizce'de ⟨c⟩ genellikle /k/ "sert" değerine ve telaffuzu dile göre değişen bir "yumuşak" değere sahiptir. Fransızca, Portekizce, Katalanca ve Latin Amerika İspanyolcasında ve İspanya'nın bazı yerlerinde yumuşak ⟨c⟩ değeri İngilizcede olduğu gibi /s/'dir. İspanya'nın çoğunda konuşulan İspanyolcada, yumuşak ⟨c⟩ sessiz bir diş sürtünmesidir /θ/. İtalyanca ve Romence'de yumuşak ⟨c⟩ [t͡ʃ] şeklindedir. ⓘ

Cermen dilleri genellikle ⟨ch⟩ ve ⟨ck⟩ gibi Romantik ödünçler veya digraflar için c kullanır, ancak kurallar dillere göre değişir. Felemenkçe en çok ⟨c⟩'yi kullanır, tüm Romantik ödünçler ve ⟨ch⟩ digrafı için, ancak İngilizceden farklı olarak, komen, "gel" gibi yerel Cermen kelimeleri için ⟨c⟩ kullanmaz. Almanca ⟨c⟩'yi ⟨ch⟩ ve ⟨ck⟩ digraflarında ve ⟨sch⟩ trigrafında kullanır, ancak yalnızca asimile edilmemiş alıntı sözcüklerde ve yer adlarında tek başına kullanır. Danca, Romantik sözcüklerde yumuşak ⟨c⟩'yi korur ancak sert ⟨c⟩'yi ⟨k⟩ olarak değiştirir. İsveççe, yumuşak ve sert ⟨c⟩ için Danca ile aynı kurallara sahiptir ve ayrıca ⟨ck⟩ digrafında ve çok yaygın olan och, "ve" kelimesinde ⟨c⟩ kullanır. Norveççe, Afrikanca ve İzlandaca en kısıtlayıcı dillerdir, ⟨c⟩'nin tüm durumlarını ⟨k⟩ veya ⟨s⟩ ile değiştirir ve ⟨c⟩'yi asimile edilmemiş alıntı kelimeler ve isimler için ayırır. ⓘ

Latin alfabesini kullanan tüm Balto-Slav dillerinin yanı sıra Arnavutça, Macarca, Peştuca, birkaç Sami dili, Esperanto, İdo, Interlingua ve Amerikancı fonetik gösterim (ve pratik yazımı bundan türeyen Kuzey Amerika'nın yerli dilleri) sessiz alveolar veya sessiz dental ıslıklı affrikatı /t͡s/ temsil etmek için ⟨c⟩ kullanır. Mandarin Çincesinin standart romanizasyonu olan Hanyu Pinyin'de harf, bu sesin aspire edilmiş bir versiyonu olan /t͡sh/'ı temsil eder. ⓘ

Latin alfabesini benimsemiş Avrupa dışı diller arasında ⟨c⟩ çeşitli sesleri temsil eder. Yup'ik, Endonezce, Malayca ve Hausa, Fula ve Manding gibi bir dizi Afrika dili /t͡ʃ/'nin yumuşak İtalyanca değerini paylaşır. Azerice, Kırım Tatarcası, Kurmanci Kürtçesi ve Türkçede ⟨c⟩ bu sesin ötümlü karşılığı olan ötümlü postalveolar affrikatı /d͡ʒ/ ifade eder. Yabem dilinde ve Bukawa gibi benzer dillerde ⟨c⟩ gırtlaksı durak /ʔ/ için kullanılır. Xhosa ve Zulu dilleri bu harfi /ǀ/ klik sesini temsil etmek için kullanır. Berberi dilleri gibi diğer bazı Afrika dillerinde ⟨c⟩ /ʃ/ için kullanılır. Fijyancada ⟨c⟩ sesli bir diş sürtünmeli /ð/ için kullanılırken, Somalicede /ʕ/ değerine sahiptir. ⓘ

c⟩ harfi, ⟨ts⟩ digrafıyla birlikte Sırpça, Makedonca ve bazen Ukraynaca'nın Latince formlarında Kiril ⟨ц⟩ harfinin transliterasyonu olarak da kullanılır. ⓘ

Diğer sistemler

Fonetik bir sembol olarak, küçük ⟨c⟩, Uluslararası Fonetik Alfabe (IPA) ve sessiz damak patlayıcı için X-SAMPA sembolüdür ve büyük ⟨C⟩, sessiz damak sürtünmeli için X-SAMPA sembolüdür. ⓘ

Digraflar

c⟩ ile birkaç yaygın digraf vardır, en yaygın olanı ⟨ch⟩'dir ve bazı dillerde (Almanca gibi) tek başına ⟨c⟩'den çok daha yaygındır. Diğer dillerde ⟨ch⟩ çeşitli değerler alır. ⓘ

İngilizcede olduğu gibi, ⟨ck⟩, /k/ değeriyle, Almanca ve İsveççe gibi diğer Germen dillerinde kısa ünlülerden sonra sıklıkla kullanılır (Hollandaca ve Norveççe gibi diğer Germen dilleri bunun yerine ⟨kk⟩ kullanır). cz⟩ digrafı Lehçe'de ve ⟨cs⟩ digrafı Macarca'da bulunur ve sırasıyla /t͡ʂ/ ve /t͡ʃ/ harflerini temsil eder. sc⟩ digrafı Eski İngilizcede, İtalyancada ve İtalyanca ile ilişkili birkaç dilde /ʃ/'yi temsil eder (bu sadece ön ünlülerden önce olur, diğer durumlarda /sk/'yi temsil eder). sch⟩ trigrafı Almancada /ʃ/'yi temsil eder. ⓘ

İlgili karakterler

Atalar, torunlar ve kardeşler

Porvoo armasında kıvrılmış bir C harfi ⓘ

• 𐤂 : Sami harf Gimel, aşağıdaki sembollerin orijinal olarak türetildiği harf
  • Γ γ : C'nin türediği Yunan harfi Gamma
    • G g : Latince C'den türetilen Latince G harfi
      • Ȝ ȝ : Latince G'den türetilen Latin harfi Ȝ
• C ile ilgili fonetik alfabe sembolleri:
  • ɕ : Kıvrımlı küçük c
  • ʗ : gerilmiş C
• ᶜ : Değiştirici harf küçük c
• ᶝ : Kıvrımlı küçük c değiştirici harfi
• ᴄ : Ural Fonetik Alfabesinde küçük büyük c kullanılır.
• Ꞔ ꞔ : 1950'lerin ortalarında pinyin romanizasyonunun ilk taslak versiyonunu kullanarak Mandarin Çincesi yazmak için kullanılan damak kancalı C

Diyakritiklerle C'ye ekle

• Diyakritikli C: Ć ć Ĉ ĉ Č č Ċ ċ Ḉ ḉ Ƈ ƈ C̈ c̈ Ȼ ȼ Ç ç Ꞔ ꞔ Ꞓ ꞓ
• Ↄ ↄ : Claudian mektupları ⓘ

Türetilmiş bitişik harfler, kısaltmalar, işaretler ve semboller

• © : telif hakkı sembolü
• ℃ : santigrat derece
• ¢ : cent
• ₡ : colón (para birimi)
• ₢ : Brezilya cruzeiro'su (para birimi)
• ₵ : Gana cedi (para birimi)
• ₠ : Avrupa Para Birimi CE
• $\mathbb {C}$ : Karmaşık sayıları ifade eden kalın C karatahtası
• ℭ : siyah harf C
• Ꜿ ꜿ : Latince con- ve com-, Portekizce -us ve -os hecelerinin Ortaçağ kısaltması ⓘ

Kod puanları

Bunlar, harfin çeşitli sistemlerdeki formları için kod noktalarıdır ⓘ

Karakter bilgileri ⓘ

Önizleme	C		c
Unicode adı	LATİNCE BÜYÜK HARF C		LATİN KÜÇÜK HARFİ C
Kodlamalar	ondalık	altıgen	dec	altıgen
Unicode	67	U+0043	99	U+0063
UTF-8	67	43	99	63
Sayısal karakter referansı	C	C	c	c
EBCDIC ailesi	195	C3	131	83
ASCII 1	67	43	99	63

¹ Ayrıca DOS, Windows, ISO-8859 ve Macintosh kodlama aileleri dahil olmak üzere ASCII tabanlı kodlamalar için. ⓘ

Unicode'da, C ayrıca matematiksel amaçlar için çeşitli yazı tipi stillerinde kodlanır; bkz Matematiksel Alfanümerik Semboller. ⓘ

Diğer gösterimler

NATO fonetik	Mors kodu
Charlie	▄▄▄ ▄ ▄▄▄ ▄

Sinyal bayrağı	Bayrak semaforu	Amerikan el alfabesi (ASL fingerpelling)	İngiliz el alfabesi (BSL parmak yazımı)	Braille noktaları-14 Birleşik İngilizce Braille

Numara olarak kullanın

Onaltılık (16 tabanı) numaralandırma sisteminde C, ondalık (10 tabanı) sayımda 12 sayısına karşılık gelen bir sayıdır. ⓘ