X

Latin alfabesi Xx harfi
X	x
X	x

Xx Türk alfabesinde kullanılmayan bir Roma harfidir. IPA'daki değeri [x] damağın arkasından gelen bir H sesidir. Türkçedeki ıxlamur (ıhlamur) sözcüğünün bu harfle yazılması doğru ses değerlerine örnek teşkil eder. Bazı dillerde normal H sesinden biraz daha sert ve hırıltılıdır. Yunanca, Kürtçe, Lazca ve Azerbaycan Türkçesinde de tıpkı Arapçadaki Hı (خ) gibi bir art damak sesini çıkarmak için kullanılır. Kiril Alfabesindeki Х harfi ile aynı ses değerine sahiptir. ⓘ

X harfi Türk alfabeleri içerisinde Tatarcada, Salarcada ve Azericede kullanılır. Art damaktan gelen bir H sesidir. Normal H sesi hiçbir engele takılmadan çıkarken bu ses boğazın üst kısmında titreşir. Azerbaycan Türkçesinin resmî harflerinden birisidir. İç ve Doğu Anadolu ağızlarında sıklıkla rastlanır. Örneğin: Baxmax (Bakmak) fiilinin okunuşu Baḥmaḥ şeklindedir ancak kelimenin içindeki h harfleri gırtlaktan ve hırıltılı olarak çıkartılır. Çaxmax (Çaḥmaḥ; Çakmak), Yanmax (Yanmaḥ; Yanmak)… Anadolu Türkçesinin halk ağzındaki ve Azericedeki kullanımında çoğu zaman aynı kaynağa yakın olarak seslendirilen Arapçadaki Ha (ح) harfi ile olan farkı ortadan kalkmıştır (Ⱨ, Ḩ). ⓘ

X ⓘ
X x
(Aşağıya bakınız)
Kullanım
Yazı sistemi	Latin alfabesi
Tip	Alfabetik ve Logografik
Köken dil	Latin dili Yunan dili
Fonetik kullanım	[x] [χ] [ħ] [kʰ] [ks] [ʃ] [ɕ] [tʼ] [ʒ] [ɗ] [ʔ] [ǁ] [gʒ] [kʃ] [d͡z] [d͡ʒ](Arnavutça) [sʲ] [z] [gz] [Ø] /ɛks/
Unicode kod noktası	U+0058, U+0078
Alfabetik konum	24
Tarih
Geliştirme	<hiero>R11</hiero>(spekülatif köken) Χ χ 𐌗 X x
Zaman aralığı	~-700'den günümüze
Torunlar	• ×  • ⨘  • ⨉  • ⨯  • ✗  • ☒  • ꭓ  - X̧
Kız Kardeşler	Х 𐍇 Ⴕ ქ Ⴟ ჯ
Varyasyonlar	(Aşağıya bakınız)
Diğer
Yaygın olarak kullanılan diğer harfler	x(x)

X ya da x, modern İngiliz alfabesinde ve ISO temel Latin alfabesinde yirmi dördüncü ve sondan üçüncü harftir. İngilizcedeki adı "ex" (okunuşu /ˈɛks/), çoğulu exes'tir. X düzenli olarak "ks" olarak telaffuz edilir. ⓘ

Tarih

Yunanca Chi	Etrüsk X ⓘ

Antik Yunancada 'Χ' ve 'Ψ' aynı harfin çeşitli varyantlarıydı ve başlangıçta /kʰ/ için, daha sonra da Arkadya gibi batı bölgelerinde /ks/ için 'ΧΣ' digrafının sadeleştirilmesi olarak kullanıldı. Sonunda, daha muhafazakar doğu formları Klasik Yunanca'nın standardı haline geldi ve böylece 'Χ' (Chi) /kʰ/ (daha sonra /x/; Modern Yunanca'da ön ünlülerden önce [ç] olarak palatalize edildi) anlamına geldi. Ancak, Etrüskler 'Χ' harfini Batı Yunancadan devralmışlardı ve bu nedenle Etrüskçe ve Latince'de /ks/ anlamına gelmektedir. ⓘ

Χ' ~ 'Ψ' harfi /kʰ/ için Sami harflerinden sonra /pʰ/ için phi 'Φ' ile birlikte alfabeye Yunanca bir eklemedir. ⓘ

Telaffuz ve kullanım

Xx'in telaffuzları

Dil	Lehçe(ler)	Telaffuz (IPA)	Çevre	Notlar ⓘ
Afar		/ɖ/
Arnavutça		/dz/		xh=/dʒ/
Azeri		/x/
Bask		/ʃ/
Katalanca		/gz/
		/ks/
		/ʃ/	Genellikle (kelime başında, ünsüzlerden sonra, i, au, eu, Rexach gibi bazı soyadlarında)
Mandarin Çincesi	Standart Mandarin	/ɕ/		Pinyin latinizasyonunda
Cou		/ɨ/ ~ /ʉ/		Muhtemelen dünyada <x>'in sesli harf olarak kullanıldığı tek örnektir.
Hollandaca		/ks/	Genellikle	Çoğunlukla alıntı kelimelerde kullanılan harf
		/s/	Texel'de
İngilizce		/gz/	Vurgulu bir sesli harften önce
		/gʒ/	Sadece lüks ve türevlerinde
		/h/	Don Kişot, Oaxaca, Klasik Nahuatl/Nahuatl'dan türetilen kelimeler
		/ks/	Genellikle; vurgusuz bir sesli harften önce
		/kʃ/	Gruplar -xion(-), -xious(-), -xua-; flexure sözcüğünde
		/z/	Başlangıçta kelime
Esperanto		sadece digraflarda	cx, gx, hx, jx, sx, ux, bu karakterlerin bulunmadığı yerlerde ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ, ŭ yerine kullanılır.	Bkz. X-konvansiyonu
Fransızca		/gz/	Çoğunlukla ex- önekinde ve ardından bir sesli harf; bazen kelime başında
		/ks/	Genellikle; Aix'de- (önek veya birkaç yerin adı)
		/s/	Altı (6), on altı (10), Auxerre ve Bruxelles'de (Brüksel)
		Sessiz	Bağlantısız kelime-sonlu
		/z/	Kelime-son olarak liaison ile; sixième (6.) ve dixième'de (10.)
Galiçyaca		/(k)s/	Bazı kelimeler	Öğrenilmiş alıntı kelimelerde
		/ʃ/	Genellikle
Alman		/ks/		Çoğunlukla alıntı kelimelerde kullanılan harf
Endonezce		/s/	Bir kelimenin başında	Çoğunlukla bilim için kullanılan sözcüklerde kullanılır
		/ks/	Bir kelimenin ortasında veya sonunda x harfi ile ödünç alınan kelimeler her zaman 'ks' harfleri ile değiştirilir. Örneğin, Endonezce'de 'maksimum' ve 'doruk' kelimeleri 'maksimal' ve 'klimaks' olacaktır. Bir kelimenin ortasındaki veya sonundaki x harfi sadece isimlerde görülür.
İtalyanca		/ks/		Öğrenilen alıntı kelimelerde ağırlıklı olarak kullanılan harf
Kürtçe		/x/
Lao		/ɕ/		Latinizasyon
Leonese		/ʃ/
Ligurya		/ʒ/
Maltaca		/ʃ/
Nahuatl		/ʃ/
Nguni		/ǁ/
Norveççe		/ks/		Arkaik
Oromo		/tʼ/
Pirahã		/ʔ/
Lehçe		/ks~gz/
Portekizce		/gz/	Heksa- ("hexa-") önekinde
		/ks/	Bazı kelimeler	Çoğunlukla öğrenilmiş alıntı sözcüklerde
		/s/	Önünde <e> ve bir ünsüz olduğunda; bazı kelimeler
		/ʃ/	Kelime olarak; Tupi dilinden türetilen kelimelerde; genellikle
		/z/	Bir sesli harften önce gelen ex- ("ex-") önekinde
Sardunya		/ʒ/
Sicilya		/ʃ/	Eski Sicilya dilindeki kelimelerin telaffuzu	Bkz. örneğin Craxi, Joppolo Giancaxio
		/k(ə)s(ə)/	Alıntı kelimeler için telaffuzlar
Somali		/ħ/, /ʜ/
İspanyolca		/(k)s/	Genellikle
		/s/	Başlangıçta kelime
		/(t)ʃ/	Bazı isimlerde ve kelimelerde
		/x/
İsveç		/ks/
Özbekçe		/χ/
Venedik		/s/	Venexia'da "Venedik"
		/z/	Genellikle
Vietnamca		/s/

İngilizce

İngilizce imlada, ⟨x⟩ tipik olarak vurgulu sesli harften sonra geldiğinde (örn. ox) sessiz ünsüz kümesi /ks/ ve vurgulu sesli harften önce geldiğinde (örn. exam) sesli ünsüz /ɡz/ olarak telaffuz edilir. Ayrıca sessiz bir ⟨h⟩ ve vurgulu bir sesli harften (örn. exhaust) önce geldiğinde /ɡz/ olarak telaffuz edilir. a⟩, ⟨i⟩ veya ⟨u⟩'dan önce /kʃ/ veya /ɡʒ/ olarak telaffuz edilebilir (örn. cinsel ve lüks); bunlar daha önceki /ksj/ ve /ɡzj/'den kaynaklanır. Ayrıca -xion ile biten kelimelerde (axion hariç) /kʃ/ sesini çıkarır. x⟩ bir sözcüğü bitirdiğinde, faux (bkz. Fransızca, aşağıda) gibi alıntı sözcükler dışında her zaman /ks/'dir (örneğin fax). ⓘ

x⟩ ile başlayan çok az İngilizce kelime vardır (herhangi bir harfin en azı). x⟩ bir kelimeye başladığında, genellikle 'z' olarak telaffuz edilir (örneğin xylophone, xenophobia ve xanthan). Bazı isimlerde veya kendi başına başladığında 'eks' olarak telaffuz edilir, nadiren yeni alıntılarda veya yabancı özel isimlerde /s/ (örneğin eski Vietnam para birimi xu) veya /ʃ/ (örneğin Xiaomi veya Xinjiang gibi Xi ile başlayan Çince isimler) olarak da telaffuz edilebilir. x⟩ ile başlayan kelimelerin çoğu Yunanca kökenlidir veya standartlaştırılmış ticari markalar (Xerox) veya kısaltmalardır (XC). Kısaltmalarda, "trans-" (örneğin, iletim için XMIT, transfer için XFER), "cross-" (örneğin, çaprazlama için X-ing, çapraz referans için XREF), "Christ-" (örneğin, Noel için Xmas, Hristiyan için Xian), kristaldeki "crys-" (XTAL) veya "ex-" ile başlayan çeşitli kelimeleri (örneğin, ekstra büyük için XL, özel-veya için XOR) temsil edebilir. ⓘ

X, İngilizcede en az kullanılan üçüncü harftir (⟨q⟩ ve ⟨z⟩'den sonra), kelimelerde yaklaşık %0,15'lik bir sıklığa sahiptir. ⓘ

Diğer diller

Latince'de ⟨x⟩ [ks] anlamına geliyordu. Bazı dillerde, çeşitli fonetik değişikliklerin, el yazısı uyarlamalarının veya sadece yazım kurallarının bir sonucu olarak, ⟨x⟩'nin başka telaffuzları vardır:

• Baskçada ⟨x⟩ [ʃ]'yi temsil eder. Ek olarak ⟨tx⟩ [tʃ] digrafı vardır.
• Hollandaca'da ⟨x⟩, Tessel olarak telaffuz edilen Texel adasının adı dışında, genellikle [ks]'yi temsil eder. Bunun nedeni, tüm /ks/ seslerinin /s/ sesleriyle değiştirildiği Hollandaca'daki tarihsel ses değişimleridir. Hollandaca dilinde ⟨x⟩ içeren sözcükler günümüzde genellikle alıntı sözcüklerdir. Belçika'nın Felemenkçe konuşulan bölgesinde, ⟨x⟩'li aile isimleri nadir değildir (örneğin Dierckx, Hendrickx, Koninckx, Sterckx, Vranckx).
• Norveççe'de ⟨x⟩ genellikle [ks] olarak telaffuz edilir, ancak 19. yüzyıldan beri ⟨ks⟩ olarak yazılma eğilimi vardır; oldukça nadir olmasına ve çoğunlukla yabancı kelimelerde ve SMS dilinde ortaya çıkmasına rağmen, kişi adlarında hala korunabilir. Danca ve Fince'de kullanım benzerdir (İsveççe'de ise hem yerli kelimelerde hem de alıntı kelimelerde ⟨x⟩ sıkça kullanılır).
• Almanca'da genellikle [ks] olarak telaffuz edilir; ancak Ochs veya wachsen gibi yerel kelimelerde [ks] kümesi genellikle ⟨chs⟩ olarak yazılır.
• Fransızca: kelime sonlarında sessiz (veya bir sonraki kelime sesli harfle başlıyorsa [z]). Üç istisna [s] olarak telaffuz edilir: six ("altı"), dix ("on") ve Bruxelles (bazı insanlar 'ks' olarak telaffuz etse de) veya Auxerre gibi bazı şehir adlarında; birkaç kasabanın adı olan Aix'te tamamen [ks] olarak telaffuz edilir. Sixième ve Dixième'de [z] olarak telaffuz edilir. Aksi takdirde [ks] veya (öncelikle ex- ile başlayan ve ardından bir sesli harf gelen kelimelerde) [ɡz].
• İtalyancada ⟨x⟩ ya extra, uxorio, xilofono'da olduğu gibi [ks] ya da exogamia'da olduğu gibi ⟨e⟩'den önce geldiğinde ve ardından bir sesli harf geldiğinde [ɡz] olarak telaffuz edilir. Başta Venedikçe olmak üzere bazı akraba dillerde [z] ötümlü ıslıklı sesini temsil eder. Ayrıca, özellikle gençler arasında, "için" anlamına gelen "per" için kısa bir yazılı form olarak kullanılır: örneğin, "x sempre" ("sonsuza kadar"). Bunun nedeni İtalyanca'da çarpma işaretinin (⟨x⟩'ye benzer) "per" olarak adlandırılmasıdır. Bununla birlikte, ⟨x⟩ standart İtalyan alfabesinin bir parçası olmadığı için sadece alıntı kelimelerde bulunur; ⟨x⟩ içeren çoğu kelimede, bu harf 's' veya 'ss' (farklı telaffuzla: xilofono/silofono, taxi/tassì) veya nadiren 'cs' (aynı telaffuzla: claxon/clacson) ile değiştirilebilir.
• Eski İspanyolcada ⟨x⟩, halen diğer İber Roman dillerinde olduğu gibi [ʃ] olarak telaffuz edilirdi. Daha sonra bu ses sert bir [x] sesine dönüşmüştür. Modern İspanyolcada, bir yazım reformu nedeniyle, [x] sesi için ⟨x⟩ kullanıldığında, ejemplo veya ejercicio gibi orijinal olarak ⟨x⟩ olan kelimeler de dahil olmak üzere ⟨j⟩ ile değiştirilmiştir, bazı isimler için ⟨x⟩ hala korunmaktadır (özellikle 'México', İspanya'da bazen 'Méjico' kullanılsa da). Şu anda, ⟨x⟩ [s] sesini (kelime başında) veya [ks] ünsüz kümesini (örn. oxígeno, examen) temsil eder. Nadiren, 'Raxel' (Rachel'ın bir varyantı) ve Uxmal gibi bazı özel isimlerde Eski İspanyolcada olduğu gibi [ʃ] olarak telaffuz edilebilir.
• Galiçyaca ve Leonese'de ⟨x⟩ çoğu durumda [ʃ] olarak telaffuz edilir (genellikle etimolojik g veya j yerine kullanılır). Taxativo (vergilendirme) gibi öğrenilmiş sözcüklerde [ks] telaffuzu görülür. Bununla birlikte, Galiçyaca konuşanlar, özellikle externo (dış) gibi patlayıcılardan önce göründüğünde [s] telaffuz etme eğilimindedir.
• Katalanca'da ⟨x⟩'nin üç sesi vardır; en yaygın olanı [ʃ]'dir; 'xarop' (şurup)'da olduğu gibi. Diğer sesler şunlardır: [ks]; 'fixar' (düzeltmek), [ɡz]; 'examen'. Ek olarak, [ʃ] ünsüzler seslendirilmeden önce [ʒ] olarak seslendirilir; 'caixmir'. Katalanca ayrıca [tʃ] olarak telaffuz edilen ⟨tx⟩ digrafına sahiptir.
• Portekizce'de ⟨x⟩'nin dört ana sesi vardır; en yaygın olanı 'xícara'da (fincan) olduğu gibi [ʃ]'dir. Diğer sesler şunlardır: [ks], 'flexão' (fleksiyon) sözcüğünde olduğu gibi; [s], 'contexto' (Avrupa Portekizcesinde [ʃ]) sözcüğünde ve 'próximo' (yakın/sonraki) gibi az sayıda başka sözcükte olduğu gibi E'den önce geldiğinde ve bir ünsüz tarafından takip edildiğinde; ve (en nadir) [z], 'exagerado' (abartılı) sözcüğünde olduğu gibi bir sesli harften önce 'ex-' önekinde ortaya çıkar. Nadir bir beşinci ses [ɡz]'dir ve exantema'da ve Yunanca 'hexa-' önekli sözcüklerde kabul edilebilir telaffuzlar olarak [z] ve [ks] ile bir arada bulunur.
• Sardunya ve Ligurya dillerinde X [ʒ]'yi temsil eder.
• Venedikçede, Portekizce 'exagerado', İngilizce 'xylophone' veya Fransızca 'sixième'de olduğu gibi sesli alveolar ıslıklı [z]'yi temsil eder. Ortaçağ metinlerinden örnekler arasında raxon (sebep), prexon (hapishane), dexerto (çöl), chaxa veya caxa (ev) sayılabilir. Günümüzde en iyi bilinen sözcük xe'dir (is/are). Bu kuralın en önemli istisnası, ⟨x⟩'nin ilk sesli ıslıklı [z]'den günümüzdeki sessiz ıslıklıya evrildiği Venexia [veˈnɛsja] ismidir.
• Arnavutçada ⟨x⟩ [dz]'yi temsil ederken, ⟨xh⟩ digrafı [dʒ]'yi temsil eder.
• Maltacada ⟨x⟩ [ʃ] ya da bazı durumlarda [ʒ] olarak telaffuz edilir ("televixin" gibi alıntı sözcüklerde ve tüm konuşmacılar için değil).
• Lehçe'de ⟨x⟩ 19. yüzyıldan önce hem alıntı kelimelerde hem de yerli kelimelerde kullanılıyordu ve [ks] veya [ɡz] olarak telaffuz ediliyordu, örneğin xiążę, xięstwo (şimdi książę, księstwo). Daha sonra neredeyse tüm kelimelerde ⟨ks⟩ ve ⟨gz⟩ ile değiştirildi ve sadece 'xenia' (xenien) gibi birkaç alıntı kelimede, Axentowicz, Jaxa, Koxowski, Mixtacki, Rexemowski, Xiężopolski gibi soyadlarında, Xawery, Xymena gibi isimlerde ve kısaltmalarda kaldı. ⓘ

Ek olarak, Latin alfabesinin yakın zamanda uyarlandığı dillerde, ⟨x⟩ bazı durumlarda Avrupa'daki kullanımdan esinlenerek, bazı durumlarda ise Avrupa'da yaygın olmayan ünsüzler için çeşitli sesler için kullanılmıştır. Bunlar için hiçbir Latin harfi bariz bir seçim olarak öne çıkmaz ve ⟨x⟩'nin çeşitli Avrupa telaffuzlarının çoğu başka yollarla yazılabildiğinden, harf daha sıra dışı sesler için kullanılabilir hale gelir.

• x⟩ Azerice, Kürtçe (Hawar alfabesi), Gürcüce (Latinize edildiğinde), Lojban, Peştuca (Latinize edildiğinde), Tatarca (Jaꞑalif, Zamanälif, 2012 resmi romanizasyonu), Özbekçe ve Uygurcada (Latin alfabesi) [x]'i (sessiz velar sürtünmeli) temsil eder.
• Esperanto: x-konvansiyonu ⟨ĉ⟩, ⟨ĝ⟩, ⟨ĥ⟩, ⟨ĵ⟩, ⟨ŝ⟩ ve ⟨ŭ⟩ yerine x-eklerini getirir: cx⟩, ⟨gx⟩, ⟨hx⟩, ⟨jx⟩, ⟨sx⟩ ve ⟨ux⟩.
• Hint dillerinin, özellikle Hint-Aryan dillerinin transliterasyonunda ⟨x⟩, 'क्ष' (kṣ) içeren kelimelerin, özellikle Laxmi ve Dixit gibi isimlerin alternatif yazımlarında [kʃ] ünsüz kümesini temsil eder. Daha az sıklıkla, ⟨x⟩ 'ख़' [x]'i temsil etmek için kullanılır.
• Apache'de ⟨x⟩ [x]'i temsil eder
• Nahuatl dilinde ⟨x⟩ [ʃ]'yi temsil eder.
• Nguni dillerinde ⟨x⟩ alveolar yanal tıklamayı [ǁ] temsil eder.
• Pirahã'da ⟨x⟩ gırtlaksı durağı [ʔ] sembolize eder.
• "Artık" bir harf olarak "x "in üç farklı Kuşitik dilde farklı kullanımına bir örnek:
  • Afar: sesli alveolar implosive [ɗ]
  • Oromo: alveolar ejektif [tʼ]
  • Somalice: sessiz yutak sürtünmeli [ħ]
• Doğu ve Asya'da:
  • Lao'da, Lao ünsüzlerinin romanizasyonuna dayanarak, ⟨x⟩ [ɕ]'yi temsil edebilir, örneğin Lan Xang'da.
  • Vietnamca'da ⟨x⟩, İngilizce ⟨s⟩ gibi telaffuz edilir (bir kelimenin başında, örneğin "sing"). Bu ses Orta Vietnamcada [ɕ] idi ve Portekizce /ʃ/ sesine benziyordu, ⟨x⟩ olarak yazılıyordu.
  • Standart Çince'nin Çin, Malezya, Singapur ve Tayvan'daki resmi transkripsiyon sistemi olan Hanyu Pinyin'de ⟨x⟩ harfi sessiz alveolo-palatal sürtünmeli /ɕ/ sesini temsil eder, örneğin 'Xi', [ɕi]. ⓘ

Diğer sistemler

Uluslararası Fonetik Alfabede, ⟨x⟩ sessiz bir velar sürtünmeyi temsil eder. ⓘ

Diğer kullanımlar

Matematikte x genellikle bağımsız bir değişken veya bilinmeyen bir değerin adı olarak kullanılır. Bir bilinmeyeni (incognita) temsil etmek için x, y ve z'yi kullanma modern geleneği René Descartes tarafından La Géométrie'de (1637) tanıtılmıştır. Cebirdeki kullanımının bir sonucu olarak, X genellikle diğer durumlarda bilinmeyenleri temsil etmek için kullanılır (örneğin X-ışınları, Generation X, The X-Files ve The Man from Planet X; ayrıca bkz. Malcolm X). ⓘ

Bazı kimlik belgelerinde X harfi, F'nin kadın ve M'nin erkek anlamına geldiği ikili olmayan bir cinsiyeti temsil eder. ⓘ

Kartezyen koordinat sisteminde x yatay ekseni ifade etmek için kullanılır. ⓘ

Bazen çarpma işareti × için tipografik bir yaklaşım olarak da kullanılır. Matematiksel dizgide, cebirsel bir değişken anlamına gelen x normalde italik yazılır ($x\!$), kısmen çarpma sembolü ile karışıklığı önlemek için. Hem x (harf) hem de × (çarpma işareti) içeren yazı tiplerinde, iki glif birbirine benzemez. ⓘ

Tarihsel tarihleme bağlamında 'arasında' için bir kısaltma olarak kullanılabilir; örneğin, '1483 x 1485'. ⓘ

Haritalar ve diğer görsellerde bazen belirli bir yeri işaretlemek için X kullanılır ve bu da "X noktayı işaretler" ifadesine yol açar. ⓘ

Roma rakamı X, 10 sayısını temsil eder. ⓘ

Sanatta veya modada, X kullanımı iki veya daha fazla sanatçının işbirliğini gösterir, örneğin Aaron Koblin x Takashi Kawashima. Japonya'da ortaya çıkan bu uygulama artık sanat dünyası dışındaki diğer işbirliği türlerine de yayılmıştır. Bu kullanım, bilimsel olarak × çarpımının kullanıldığı, ancak gayri resmi olarak küçük "x" harfinin de kullanıldığı botanik melezleri belirtmek için benzer bir işaretin kullanımını taklit eder. ⓘ

Metin dilinde, bir mektubun sonunda veya bir e-postanın sonunda 'x' bir öpücük anlamına gelebilir. ⓘ

X derecelendirmesi, yalnızca yetişkinlere yönelik filmler gibi medyayı belirtir. ⓘ

İlgili karakterler

Latin alfabesindeki torunlar ve ilgili karakterler

• Aksan işaretli X: Ẍ ẍ Ẋ ẋ X̂ x̂ ᶍ
• X ile ilgili IPA'ya özgü semboller: χ
• X ile ilgili Teuthonista fonetik transkripsiyonuna özgü semboller:
  • U+AB56 ꭖ DÜŞÜK SAĞ HALKALI LATİN KÜÇÜK HARF X
  • U+AB57 ꭗ UZUN SOL BACAKLI LATİN KÜÇÜK HARF X
  • U+AB58 ꭘ LATİN KÜÇÜK HARF X UZUN SOL AYAK VE DÜŞÜK SAĞ HALKA
  • U+AB59 ꭙ LATİN KÜÇÜK HARF X UZUN SOL AYAKLI SERİFLİ
• ˣ : Değiştirici harf küçük x fonetik transkripsiyon için kullanılır
• ₓ : Hint-Avrupa çalışmalarında küçük x alt simgesi kullanılır ⓘ

Diğer alfabelerdeki atalar ve kardeşler

• Χ χ : Aşağıdaki harflerin türediği Yunan harfi Chi:
  • Х х : Kiril harfi Kha
  • Ⲭ ⲭ : Yunanca Chi'den türeyen Kıpti harfi Khe
  • 𐍇 : Yunanca Chi'den türeyen Gotik harf enguz
  • 𐌗 : Yunanca Chi'den türeyen ve modern Latince X'in atası olan Eski İtalik X
    • ᚷ : Eski İtalik X'ten türemiş olabilecek Runik harf Gyfu
• Ξ ξ : Doğu (ve modern) Yunan alfabelerinde Chi yerine kullanılan Yunan harfi Xi ⓘ

Bilgi İşlem

Hesaplama kodları

Karakter bilgileri ⓘ

Önizleme	X		x
Unicode adı	LATİNCE BÜYÜK HARF X		LATİN KÜÇÜK X HARFİ
Kodlamalar	ondalık	altıgen	dec	altıgen
Unicode	88	U+0058	120	U+0078
UTF-8	88	58	120	78
Sayısal karakter referansı	X	X	x	x
EBCDIC ailesi	231	E7	167	A7
ASCII 1	88	58	120	78

¹ Ayrıca DOS, Windows, ISO-8859 ve Macintosh kodlama aileleri dahil olmak üzere ASCII tabanlı kodlamalar için. ⓘ

C programlama dilinde, sıfırdan önce gelen "x" (0x veya 0X'te olduğu gibi) onaltılık gerçek değerleri belirtmek için kullanılır. ⓘ

X genellikle X Pencere Sistemi ve Unix ile ilgili isimlerde bir önek terimi olarak kullanılır. ⓘ

Diğer gösterimler

NATO fonetik	Mors kodu
X-ışını	▄▄▄ ▄ ▄ ▄▄▄

Sinyal bayrağı	Bayrak semaforu	Amerikan el alfabesi (ASL fingerpelling)	İngiliz el alfabesi (BSL parmak yazımı)	Braille noktaları-1346 Birleşik İngilizce Braille

KS Sesi

Avrupa dillerinde genel olarak K ve S harflerinin birleşimidir. Türkçede bu nedenle KS olarak yazılır. Örneğin: Karl Marx (Karl Marks)... ⓘ

ISO temel Latin alfabesi ⓘ
Aa	Bb	Cc	Dd	Ee	Ff	Gg	Hh	Ii	Jj	Kk	Ll	Mm	Nn	Oo	Pp	Qq	Rr	Ss	Tt	Uu	Vv	Ww	Xx	Yy	Zz
Özel işaret almış X harfi ẌẍẊẋᶍ tarih • paleografi • türetimler • diyakritik • noktalama • rakamlar • harf listesi