Gana

Gana Cumhuriyeti ⓘ
Bayrak Arma
Slogan: "Özgürlük ve Adalet"
Marş: "Tanrı Vatanımızı Korusun Gana"
Sermaye ve en büyük şehir	Akra 5°33′N 0°12′W
Resmi diller	İngilizce
Tanınan ulusal diller	Dagaare Dagbanli Dangme Ewe Frafra Ga Gonja Nzema Twi Fante Gana İşaret Dili
Etnik gruplar (2021 nüfus sayımı)	45,7 Akanlar 18,5 Mole-Dagbon 12,8 Koyun 7,1 Ga-Adangbe 6,4 Gurma 3,2 Guan 2,7 Gurunsi 2,0 Mande 1,6 Diğer / Belirtilmemiş
Din (2021 nüfus sayımı)	71,3 Hristiyanlık -49,0 Protestanlık -%22,3 Diğer Hristiyan 19,9 İslam 3,2 Geleneksel inançlar 1,1 Dini yok 4,5 Diğer / Belirtilmemiş
Demonim(ler)	Ganalı
Hükümet	Üniter başkanlık cumhuriyeti
- Başkan	Nana Akufo-Addo
- Başkan Yardımcısı	Mahamudu Bawumia
- Meclis Başkanı	Alban Bagbin
- Başyargıç	Kwasi Anin-Yeboah
Yasama Organı	Parlamento
Birleşik Krallık'tan bağımsızlık
- Dominion	6 Mart 1957
- Cumhuriyet	1 Temmuz 1960
Alan
- Toplam	238.535 km2 (92.099 sq mi) (80.)
- Su (%)	4,61 (11.000 km2; 4.247 mi2)
Nüfus
- 2022 tahmini	32.103.042 (47.)
- 2021 nüfus sayımı	30,792,608
- Yoğunluk	101,5/km2 (262,9/sq mi) (103.)
GSYİH (SAGP)	2020 tahmini
- Toplam	226 milyar dolar
- Kişi başına	$8,343
GSYİH (nominal)	2020 tahmini
- Toplam	73.594 milyar dolar
- Kişi başına	$2,374
Gini (2016)	43.5 orta
HDI (2019)	0.611 orta - 138.
Para Birimi	Cedi (GHS)
Saat dilimi	UTC (GMT)
Tarih formatı	gg/aa/yyyy
Sürüş tarafı	doğru
Çağrı kodu	+233
ISO 3166 kodu	GH
İnternet TLD	.gh

Gana (/ˈɡɑːnə/ (dinle)), resmi adıyla Gana Cumhuriyeti, Batı Afrika'da bir ülkedir. Güneyde Gine Körfezi ve Atlas Okyanusu ile komşudur, batıda Fildişi Sahili, kuzeyde Burkina Faso ve doğuda Togo ile sınırlarını paylaşmaktadır. Gana 238.535 km² (92.099 sq mi)'lik bir alanı kaplar ve kıyı savanlarından tropikal yağmur ormanlarına kadar uzanan çeşitli biyomları kapsar. Gana, 31 milyonu aşkın nüfusuyla Nijerya'dan sonra Batı Afrika'nın en kalabalık ikinci ülkesidir. Başkent ve en büyük şehir Akra'dır; diğer büyük şehirler Kumasi, Tamale ve Sekondi-Takoradi'dir. ⓘ

Günümüz Gana'sındaki ilk kalıcı devlet 11. yüzyıldaki Bono devletidir. Yüzyıllar boyunca en güçlüleri kuzeydeki Dagbon Krallığı ve güneydeki Ashanti İmparatorluğu olmak üzere çok sayıda krallık ve imparatorluk ortaya çıkmıştır. 15. yüzyıldan itibaren Portekiz İmparatorluğu ve ardından çok sayıda diğer Avrupalı güç, 19. yüzyılın sonlarında İngilizler sahilin kontrolünü ele geçirene kadar bölgede ticaret hakları için mücadele etmiştir. Bir asırdan fazla süren sömürgeleştirmenin ardından Gana'nın mevcut sınırları dört ayrı İngiliz sömürge bölgesini kapsayacak şekilde şekillendi: Altın Sahili, Ashanti, Kuzey Bölgeleri ve İngiliz Togoland'ı. Bunlar 6 Mart 1957'de İngiliz Milletler Topluluğu içinde bağımsız bir dominyon olarak birleşti ve Sahra altı Afrika'da egemenlik elde eden ilk koloni oldu. Gana daha sonra dekolonizasyon çabalarında ve Pan-Afrika hareketinde etkili oldu. ⓘ

Gana, farklı nüfus, dil ve din gruplarına sahip çok etnikli bir ülkedir; Akanlar en büyük etnik grup olmakla birlikte, sadece çoğunluğu oluşturmaktadırlar. Ganalıların çoğunluğu Hristiyan (%71,3), beşte biri Müslüman ve onda biri geleneksel inançları uyguluyor ya da hiçbir dine mensup olmadığını bildiriyor. Gana, hem devlet başkanı hem de hükümet başkanı olan bir başkan tarafından yönetilen üniter bir anayasal demokrasidir. Gana, 1993 yılından bu yana kıtadaki en özgür ve istikrarlı hükümetlerden birine sahiptir ve sağlık hizmetleri, ekonomik büyüme ve insani kalkınma ölçütlerinde nispeten iyi bir performans sergilemektedir. Sonuç olarak Gana, Batı Afrika'da önemli bir etkiye sahiptir ve Bağlantısızlar Hareketi, Afrika Birliği, Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS), 24'ler Grubu (G24) ve İngiliz Milletler Topluluğu üyesi olarak uluslararası ilişkilere son derece entegre olmuştur. ⓘ

Etimoloji

Gana isminin etimolojisi "Güçlü Savaşçı Kral" anlamına gelir ve Batı Afrika'daki Ortaçağ "Gana" İmparatorluğu'nun krallarına verilen unvandı, bugünkü Gana ile karıştırılmamalıdır, çünkü imparatorluk daha kuzeyde günümüz Mali Cumhuriyeti, Senegal, güney Moritanya ve Gine bölgesindeydi. Gana büyük altın kullanımı ile biliniyordu ve bu nedenle Trans-Sahra ticareti sırasında Araplar tarafından Altın Ülkesi olarak adlandırıldı. ⓘ

Tarihçe

16. yüzyıl Akan Pişmiş Toprakları, Metropolitan Sanat Müzesi ⓘ

Batı Afrika'da Gine bölgesi ve çevresindeki Akan Ashanti Krallığı'nı gösteren 1850 tarihli bir harita ⓘ

18. yüzyıl Ashanti pirinç kuduo. Altın tozu ve külçeleri, kişisel değeri ve önemi olan diğer eşyalar gibi kuduolarda saklanırdı. Sahiplerinin kra'sı ya da yaşam gücü için bir kap olan kuduo, o kişiyi onurlandırmak ve korumak için tasarlanan törenlerin öne çıkan özelliklerindendi. ⓘ

Ortaçağ krallıkları

Bugünkü Gana'nın büyük bir kısmı Orta Çağ ve Keşifler Çağı'nda farklı etnik gruplar tarafından iskan edilmiştir. ⓘ

Modern Gana'da ortaya çıktığı bilinen en eski krallıklar Mole-Dagbani devletleriydi. Mole-Dagomba'lar Naa Gbewaa adlı tek bir liderin yönetiminde bugünkü Burkina Faso'dan at sırtında gelmişlerdir. Gelişmiş silahlarıyla ve merkezi bir otoriteye dayanarak, Tendamba (toprak tanrısı rahipleri) tarafından yönetilen yerel halkın topraklarını kolayca istila ve işgal ettiler, kendilerini yerel halk üzerinde yönetici olarak kurdular ve Gambaga'yı başkentleri yaptılar. Naa Gbewaa'nın ölümü çocukları arasında iç savaşa neden olmuş, bazıları ayrılarak Dagbon, Mamprugu, Mossi, Nanumba ve Wala gibi ayrı devletler kurmuşlardır. ⓘ

Batı Afrika'daki bugünkü Gana bölgesi pek çok nüfus hareketine sahne olmuş olsa da, Akanca konuşan halklar 15. yüzyılın sonlarına doğru bu bölgeye taşınmaya başlamıştır. On altıncı yüzyılın başlarında Akanlar, Brong-Ahafo Bölgesi'nin adını aldığı Bonoman adlı Akan devletinde sağlam bir şekilde yerleşmişlerdir. ⓘ

13. yüzyıldan itibaren Akanlar, Bonoman bölgesi olduğuna inanılan yerden çıkarak, esas olarak altın ticaretine dayalı birkaç Akan devleti kurdular. Bu devletler arasında Bonoman (Brong-Ahafo Bölgesi), Ashanti (Ashanti Bölgesi), Denkyira (Batı Kuzey bölgesi), Mankessim Krallığı (Orta bölge) ve Akwamu (Doğu bölgesi) bulunuyordu. 19. yüzyıla gelindiğinde, Gana'nın güney kesiminin toprakları, sömürgeciliğin başlamasından önce Sahra altı Afrika'daki etkili devletlerden biri olan Ashanti Krallığı'na dahil edilmiştir. ⓘ

Ashanti İmparatorluğu hükümeti önce gevşek bir ağ olarak ve nihayetinde başkent Kumasi merkezli gelişmiş, son derece uzmanlaşmış bir bürokrasiye sahip merkezi bir krallık olarak faaliyet göstermiştir. Akanların Avrupalılarla temasından önce, Akan halkı esas olarak altın ve altın külçe emtialarına dayalı gelişmiş bir ekonomi yaratmış ve daha sonra Afrika devletleriyle ticaret yapmıştır. ⓘ

Ga-Dangme ve Ewe, bitmek bilmeyen kabile savaşlarının baskısı nedeniyle Güneybatı Nijerya'dan batıya doğru göç etti. Ga-Dangme, Büyük Akra Bölgesi ve Doğu bölgesinin bazı kısımlarını işgal ederken, Ewe Volta bölgesinin yanı sıra komşu Togo ve Benin'de bulunur. ⓘ

Ülke tarihindeki büyük krallık ve imparatorluklar günümüzde Gana'nın kuzeyinde bulunan bölgelerde kurulmuştur. 15. yüzyılın başlarında Dagombalar Dagomba Krallığı'nı, 16. yüzyılda Mamprusiler, 17. yüzyılda de Gonjalar'da kendi krallıklarını bu bölgelerde ilan etmişlerdir. Tüm bu krallıklar kültürel ve yaşam biçimi açısından günümüzde Burkina Faso'da bulunan Mossi etnik grubundan etkilenmiş, oluşturdukları atlı süvariler ile de güvenliklerini sağlamışlardır. Orta Gana'nın yağmur ormanlarına kadar dayandırdıkları sınırlarını, bölgede başta at yetiştiriciliği olmak üzere hayvancılığı ve tarımı etkileyen çeçe sineği varlığı nedeniyle daha da ileriye taşıyamamışlardır. ⓘ

1200'li yıllara kadar herhangi bir yerleşime sahip olmayan Gana'nın orta bölümleri, bu tarihte kuzeyden daha da aşağılara inerek gelen Akan toplulukları ile birlikte yerleşim almaya başlamıştır. Özellikle 15. yüzyıl sonları ile 16. yüzyıl başlarında hızlı bir göçe sahne olan bölgede birbirinen kopuk Akan toplulukları birleşerek Bono Krallığı gibi krallıklar oluşturmuşlardır. 1680 yılında kurulan Ashanti Krallığı ile birlikte dağınık krallıklara son verilmiş, Ashanti tüm Akan krallıklarını hakimiyeti altına alarak birleştirmiş, bu dönemden sonra da Avrupalılar ile sık sık karşı karşıya gelmiştir. ⓘ

Ülkenin güney bölgelerinde ise günümüzde de bu bölgelerde yaşayan Fantiler, Galar, Eveler ve diğer küçük etnik gruplar yaşamaktaydı. 15. yüzyıl ile 16. yüzyıl döneminde bu bölgeden yaşayan bu topluluklar, merkezi bir yönetim oluşturamamış ve devlet yapısı oluşturamamamışlardır. Avrupalıların bu bölgeye sahil kesiminden ilk defa giriş yaptıklarında bu küçük gruplar ile karşılaşmışlardır. ⓘ

Avrupa ile temas (15. yüzyıl)

Portekizliler, 1482 yılında Diogo de Azambuja tarafından inşa edilen Elmina Kalesi (Castelo da Mina) ile Portekiz Altın Sahili'ni kurarak Sahra Altı Afrika'daki en eski Avrupa binası haline getirmiştir. ⓘ

Akanların Avrupa devletleriyle ticareti 15. yüzyılda Portekizlilerle temasa geçmelerinin ardından başlamıştır. Ticaret yapmak için 15. yüzyılda Altın Sahili bölgesine gelen ve daha sonra Portekiz Altın Sahili'ni (Costa do Ouro) kuran Portekizlilerin erken dönem Avrupa temasları, altının yoğun olarak bulunmasına odaklanmıştır. Portekizliler, Anomansah (daimi içki) adı verilen ve São Jorge da Mina olarak yeniden adlandırdıkları bir kıyı yerleşiminde bir ticaret köşkü inşa ettiler. ⓘ

1481 yılında Portekiz Kralı John II, Diogo de Azambuja'yı üç yılda tamamlanan Elmina Kalesi'ni inşa etmekle görevlendirdi. 1598 yılına gelindiğinde Hollandalılar altın ticaretinde Portekizlilere katılarak Hollanda Altın Sahili'ni (Nederlandse Bezittingen ter Kuste van Guinea) kurdular ve Fort Komenda ve Kormantsi'de kaleler inşa ettiler. Hollandalılar 1617'de Portekizlilerden Olnini Kalesi'ni ve 1642'de Axim'i (Fort St Anthony) ele geçirdi. ⓘ

Diğer Avrupalı tüccarlar 17. yüzyılın ortalarında altın ticaretine katılmışlardı, özellikle İsveçliler İsveç Altın Sahili'ni (Svenska Guldkusten) ve Danimarka-Norveç Danimarka Altın Sahili'ni (Danske Guldkyst veya Dansk Guinea) kurdular. Bölgedeki altın kaynaklarından etkilenen Portekizli tüccarlar buraya Costa do Ouro ya da Altın Sahili adını verdiler. Ayrıca 17. yüzyıldan itibaren - altın ticaretine ek olarak - Portekizli, Hollandalı, İngiliz ve Fransız tüccarlar da bu bölgede Atlantik köle ticaretine katıldılar. ⓘ

Anglo-Ashanti Savaşları sırasında İngiliz birlikleri 1874 yılında Kumasi'ye giden yolda bir Fomena şefinin sarayını yağmalarken ⓘ

Portekizli, İsveçli, Dano-Norveçli, Hollandalı ve Alman tüccarlar tarafından otuzdan fazla kale ve hisar inşa edildi; son Almanlar Alman Altın Sahili'ni (Brandenburger Gold Coast veya Groß Friedrichsburg) kurdu. 1874 yılında Büyük Britanya ülkenin bazı bölgeleri üzerinde kontrol kurdu ve bu bölgelere İngiliz Altın Sahili statüsü verdi. İngiliz sömürge güçleri ile çeşitli Akan ulus devletleri arasında birçok askeri çatışma meydana geldi. Akan Ashanti Krallığı, 100 yıl süren Anglo-Ashanti savaşlarında İngilizleri birkaç kez yendi ancak sonunda 1900'lerin başında Altın Tabure Savaşı ile kaybetti. ⓘ

Bölgenin kıyı şeritlerinde yaşayan halk çok erken tarihlerde Avrupalılar ile tanışmışlardır. Özellikle 1471 yılından itibaren gelen ilk Avrupalılar olan Portekizli tüccar ve askerlerin bu bölgeye uğramaları Avrupalılar ile olan münasebetleri üst seviyelere çıkarmıştır. Bu bölgeye gelmelerinde sadece 11 yıl sonra 1482'de yerli kabile reisleri ile anlaşarak sahile üs olarak kullanabilecekleri Elmina Kalesi'ni yapmışlardır. Portekizlilerden sonra bölgeye Danimarka'dan, İsveç'ten, Hollanda'dan, Britanya'dan ve Fransa'dan başta olmak üzere birçok Avrupalı daha gelmiş, yerliler ile anlaşarak kaleler yapmışlar ve zaman içerisinde birbirleriyle mücadele etmişlerdir. Afrika kıtasının hiçbir sahil bölgesinde, Gana'nın bu bölgesinde olduğu kadar sık ve birbirine yakın Avrupalıların oluşturduğu kaleler ve üsler bulunmamaktadır. Bu yakınlık bazı kaleler arasında görüş mesafesi uzaklığında yapılmaktaydı. Bu kaleler Avrupalıların mülkü olarak yapılmamaktaydı, kalelerin yapıldığı alanlar ücreti karşılığı kabile reisi tarafından kiralanmaktaydı. Kaleler o dönem için sömürge düşüncesi ile oluşturulmamış, ticari üs olarak inşa edilmiştir. Avrupalılar ilk yıllarında baharat ve altın madeni ilgisi nedeniyle bu bölgede bulunmuş daha sonraki yıllarda buna özellikle Amerika'ya gönderilme üzerine kurgulanmış köle ticareti de eklenmiştir. Afrikalılar bu ticaret karşılığında silah, mühimmat ve malzeme elde etmekteydi. Avrupalılar ile gerçekleşen bu ilk temaslar daha sonraki yıllarda oluşacak koloni sömürge sisteminden farklı olarak ilerlemekte, Afrikalılar ile Avrupalılar eşit şartlarda ticaret yapmaktaydı. Avrupalılara o dönem verilen kölelerde zengin yerliler tarafından ücreti karşılığı verilmektey ve herhangi bir Avrupalıları zorlamasını ya da baskınını içermemekteydi. ⓘ

1800'lü yıllara gelindiğinde Britanyalılar ve Hollandalılar diğer Avrupalılara karşı üstünlük kurarak bölgeye daha çok hakim olmaya başlamışlardır. ⓘ

Bağımsızlığa geçiş

Kwame Nkrumah, Gana'nın ilk Devlet Başkanı ⓘ

1957'de Gana'nın bağımsızlığı için basılan Gold Coast posta pulu

Gana'nın 6 Mart 1957'de bağımsızlığını kazanması münasebetiyle düzenlenen kutlamalar

1947 yılında "Büyük Altılı" liderliğinde yeni kurulan Birleşik Altın Sahili Konvansiyonu (UGCC), 1946 Altın Sahili yasama seçimlerinin ardından "mümkün olan en kısa sürede kendi kendini yönetme" çağrısında bulundu. Gana'yı 1957'den 1966'ya kadar ülkenin ilk Başbakanı ve Devlet Başkanı olarak yöneten Ganalı milliyetçi Kwame Nkrumah, 1949'da "şimdi özyönetim" sloganıyla Kongre Halk Partisi'ni (CPP) kurdu. Parti, şiddet içermeyen protestolar, grevler ve İngiliz yetkililerle işbirliği yapmamayı içeren bir "olumlu eylem" kampanyası başlattı. Nkrumah bu dönemde tutuklandı ve bir yıl hapse mahkum edildi. Altın Sahili'nde Şubat 1951'de yapılan genel seçimlerde Parlamento'ya seçildi ve hükümet işlerinin başına geçmek üzere hapisten çıktı. 1952'de Gold Coast Başbakanı oldu. Ülkenin altyapısını geliştirdi ve Afrikalılaştırma politikaları Ganalılar için daha iyi kariyer fırsatları yarattı. ⓘ

6 Mart 1957 gece yarısı, Altın Sahili, Ashanti, Kuzey Bölgeleri ve İngiliz Togoland'ı, Gana adı altında İngiliz Milletler Topluluğu içinde tek bir bağımsız dominyon olarak birleştirildi. Bu işlem 1957 tarihli Gana Bağımsızlık Yasası kapsamında gerçekleştirilmiştir. Kırmızı, altın, yeşil renkler ve siyah bir yıldızdan oluşan mevcut Gana bayrağı bu birleşmeye dayanmaktadır. Theodosia Salome Okoh tarafından tasarlanan bayrakta kırmızı bağımsızlık yolunda dökülen kanı, altın Gana'nın endüstriyel mineral zenginliğini, yeşil Gana'nın zengin otlaklarını, siyah yıldız ise Gana halkının ve Afrika'nın özgürleşmesinin sembolüdür. ⓘ

1 Temmuz 1960'ta Gana anayasa referandumu ve Gana başkanlık seçimlerinin ardından Nkrumah Gana'yı cumhuriyet olarak ilan etti ve başkanlığı üstlendi. 6 Mart ülkenin Bağımsızlık Günü, 1 Temmuz ise Cumhuriyet Günü olarak kutlanmaktadır. ⓘ

Nkrumah bağımsızlığını ilan ederken şöyle demiştir: "İlk hedefim Gana'dan yoksulluğu, cehaleti ve hastalıkları kaldırmaktır. İlerlememizi halkımızın sağlığındaki iyileşmeyle; okula giden çocuk sayısıyla ve eğitimlerinin kalitesiyle; şehirlerimizde ve köylerimizde su ve elektriğin varlığıyla; ve halkımızın kendi işlerini yönetebilmenin verdiği mutlulukla ölçeceğiz. Halkımızın refahı bizim başlıca gurur kaynağımızdır ve hükümetim bununla yargılanmak isteyecektir.". ⓘ

Nkrumah, Marcus Garvey'in "Afrika'ya Dönüş Hareketi" ile ünlendiği dönemde, Amerika Birleşik Devletleri'nde Pennsylvania Lincoln Üniversitesi'ndeki eğitimi sırasında tanıştığı Pan-Afrikanizm kavramını destekleyen ilk Afrikalı devlet başkanıydı. Nkrumah, Garvey, Martin Luther King Jr. ve vatandaşlığa kabul edilen Ganalı bilim adamı W. E. B. Du Bois'in öğretilerini 1960'ların Gana'sının oluşumunda birleştirdi. ⓘ

Osagyefo Dr. Kwame Nkrumah, bilinen adıyla Bağlantısızlar Hareketi'nin kuruluşunda ve komünizm ve sosyalizm ideolojilerini öğretmek üzere Kwame Nkrumah İdeoloji Enstitüsü'nün kurulmasında önemli bir rol oynamıştır. Hayatındaki başarıları yüzüncü doğum günü kutlamaları sırasında Ganalılar tarafından tanındı ve o gün Gana'da resmi tatil olarak kabul edildi (Kurucular Günü). ⓘ

Cold Chop Operasyonu ve sonrası

Nkrumah hükümeti daha sonra Gana Silahlı Kuvvetleri'nin "Soğuk Kesme Operasyonu" kod adlı bir darbesiyle devrildi. Bu olay, Nkrumah'ın Çin Halk Cumhuriyeti'nde Zhou Enlai ile birlikte Vietnam Savaşı'nın sona erdirilmesine yardımcı olmak üzere Vietnam'ın Hanoi kentinde sonuçsuz bir görevde bulunduğu sırada meydana geldi. Darbe 24 Şubat 1966 tarihinde Albay Emmanuel Kwasi Kotoka ve Tuğgeneral Akwasi Afrifa liderliğinde gerçekleşti. Korgeneral Joseph A. Ankrah başkanlığında Ulusal Kurtuluş Konseyi (NLC) kuruldu. ⓘ

Genellikle ekonomik istikrarsızlıklardan etkilenen bir dizi dönüşümlü askeri ve sivil hükümet 1966'dan 1981'e kadar Gana'yı yönetti ve 1981'de Geçici Ulusal Savunma Konseyi'nden (PNDC) Uçuş Teğmeni Jerry John Rawlings'in iktidara gelmesiyle sona erdi. Bu değişiklikler 1981 yılında Gana Anayasasının askıya alınması ve Gana'da siyasi partilerin yasaklanmasıyla sonuçlandı. Ekonomi kısa sürede geriledi, bu nedenle Rawlings birçok eski ekonomi politikasını değiştiren bir yapısal uyum planı müzakere etti ve 1980'lerin ortalarında ekonomik büyüme kısa sürede toparlandı. Gana'da 1992 yılında yapılan başkanlık seçimlerinde çok partili siyasi sistemi yeniden tesis eden yeni bir Gana Anayasası kabul edildi; Rawlings o zaman ve 1996 yılındaki genel seçimlerde yeniden Gana Devlet Başkanı seçildi. ⓘ

Konkomba ile Nanumba, Dagomba ve Gonja gibi diğer etnik gruplar arasındaki çatışmalarda en az 1.000, en fazla 2.000 kişi öldürülürken, 1994 yılında Kuzey Gana'daki kabile savaşının bir parçası olarak 150.000 kişi yerinden edildi. ⓘ

Kofi Annan 1997 yılında Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri seçildi ve ilk Afrikalı genel sekreter ve dünyanın en ünlü diplomatları arasına girdi. ⓘ

Ülke bağımsızlığını kazanmasına rağmen kısa süre içerisinde iktidar mücadelelerine sahip olmuştur. Gana'da 1966, 1972, 1978 ve 1979 yıllarında gerçekleştirilen askerî darbeler ile başa gelen ordu mensupları yaşanan sorunlara çözüm de olamamış hatta daha da çözümsüzlük ve sorunlara neden olmuştur. Özellikle 1970'li yıllarda askerî cuntanın Ignatius Kutu Acheampong yönetiminde başta olduğu yıllarda borçlar çoğalmış, kamu düzeni daha da bozulmuş ve yozlaşmıştır. ⓘ

1985 yılında kısa bir süre için Burkina Faso ile Batı Afrika Birliği adı ile birleşime gidilmiş ancak bu uzun süreli bir birliktelik olmamış, 1987 yılında Burkina Faso'da yaşanan ve Thomas Sankara'nın öldürülmesi ile sonuçlanan darbe ile bu birliktelik ansızın sona ermiştir. ⓘ

21. yüzyıl

Gana'da 2015 yılında geleneksel şefler ⓘ

2000 Gana seçimlerini kazanan Yeni Vatanseverler Partisi'nden (NPP) John Agyekum Kufuor 7 Ocak 2001'de Gana Devlet Başkanı olarak yemin etti ve 2004 Gana seçimlerinde yeniden devlet başkanlığına seçilerek Gana Devlet Başkanı olarak iki dönem (dönem sınırı) görev yaptı ve böylece dördüncü cumhuriyet döneminde ilk kez iktidar meşru olarak seçilmiş bir devlet başkanından ve hükümet başkanından diğerine geçti. ⓘ

İktidar partisinin adayı Nana Akufo-Addo, 2008 Gana başkanlık seçimlerinin ardından Ulusal Demokratik Kongre'den (NDC) John Atta Mills tarafından çok yakın geçen bir seçimde mağlup edildi. Mills doğal nedenlerle ölmüş ve yerine 24 Temmuz 2012 tarihinde Başkan Yardımcısı John Dramani Mahama geçmiştir. ⓘ

Gana'da 2012 yılında yapılan başkanlık seçimlerinin ardından John Dramani Mahama seçilmiş Başkan oldu ve 7 Ocak 2013 tarihinde göreve başladı. Gana istikrarlı bir demokrasiye sahipti. ⓘ

Gana'da 2016 yılında yapılan başkanlık seçimleri sonucunda Nana Akufo-Addo seçilmiş Başkan oldu ve 7 Ocak 2017 tarihinde Dördüncü Gana Cumhuriyeti'nin beşinci ve Gana'nın sekizinci Başkanı olarak göreve başladı. Aralık 2020'de Başkan Nana Akufo-Addo, çekişmeli geçen bir seçimin ardından yeniden seçildi. ⓘ

11 Haziran 2021'de Gana, ormansızlaşmayla mücadele etmek amacıyla ülkenin yağmur ormanı örtüsünü korumak için yoğunlaştırılmış bir çabayla 5 milyon ağaç dikmek amacıyla Yeşil Gana Günü'nün açılışını yaptı. ⓘ

Coğrafya ve jeoloji

Gana-Togo topografya-topoğrafik haritası

Gana uydu görüntüsü ⓘ

Gana, Gine Körfezi'nde, Ekvator'un sadece birkaç derece kuzeyinde yer almaktadır, bu nedenle sıcak bir iklime sahiptir. Gana 238.535 km² (92.099 sq mi) yüzölçümüne sahiptir ve güneyinde Atlas Okyanusu'ndaki Gine Körfezi'nde 560 kilometre (350 mil) boyunca uzanan bir Atlantik kıyı şeridine sahiptir. 4°45'N ve 11°N enlemleri ile 1°15'E ve 3°15'W boylamları arasında yer almaktadır. Prime Meridian Gana'dan, özellikle de endüstriyel liman kenti Tema'dan geçmektedir. Gana, Dünya coğrafi koordinatlarının "merkezine" coğrafi olarak diğer tüm ülkelerden daha yakındır; her ne kadar kavramsal merkez (0°, 0°) Atlantik Okyanusu'nda, Gana'nın güneydoğu kıyısından yaklaşık 614 km (382 mil) açıkta, Gine Körfezi'nde yer alsa da. ⓘ

Gana'da güney kıyı çalılıkları ve ormanlarla karışık otlaklar hakimdir ve ormanlar Gana'nın güneybatı kıyısından kuzeye doğru Atlantik Okyanusu'ndaki Gine Körfezi'nde 320 kilometre (200 mil) ve doğuya doğru en fazla yaklaşık 270 kilometre (170 mil) boyunca uzanır ve endüstriyel mineral ve kereste madenciliği için çeşitli yerler bulunur. Gana beş karasal ekolojik bölgeye ev sahipliği yapmaktadır: Doğu Gine ormanları, Gine orman-savan mozaiği, Batı Sudan savanı, Orta Afrika mangrovları ve Gine mangrovları. 2018 Orman Peyzaj Bütünlüğü Endeksi ortalama puanı 4,53/10 olup 172 ülke arasında dünya genelinde 112. sırada yer almaktadır. ⓘ

Gana ovaları, şelaleleri, alçak tepeleri, nehirleri, güney Atlantik Okyanusu kıyısındaki Dodi Adası ve Bobowasi Adası'nı kapsamaktadır. Beyaz Volta Nehri ve onun bir kolu olan Siyah Volta, Gana'nın güneyinden geçerek 1965 yılında tamamlanan hidroelektrik Akosombo Barajı'nın oluşturduğu, hacim bakımından dünyanın üçüncü, yüzölçümü bakımından ise en büyük rezervuarı olan Volta Gölü'ne dökülür. Volta Gölü'nden çıkıp Gine Körfezi'nde Atlas Okyanusu'na dökülen Volta Nehri'dir. ⓘ

Gana'nın en kuzeyinde Pulmakong, en güneyinde ise Üç Nokta Burnu yer almaktadır. ⓘ

İklim

Gana tropikal iklime sahip bir ülke olup mevsimsel geçişler yaşamamaktadır. Ülkede mevsimlerden ziyade yağışlı ve kurak günler görülmektedir. Gece ve gündüz sürelerinin neredeyse eşit olduğu Gana'da iklim güneyde daha nemli, yağışlı ve buna bağlı olarak yağmur ormanların sık görüldüğü, kuzeyde ise daha kurak ve yağışsız bölümlerde tropik yağmur ormanları ile kuru çöller arasındaki geçiş bölgesinde yer alan geniş çayırlar yer almaktadır. Ülkenin kuzeydoğu bölgesinden esen Harmattan rüzgarları, Kasım ile Şubat ayları arasında yaşanan kurak dönemin yaşanmasına neden olmaktadır. Yağışların bol olduğu yağmur dönemlerine Batı Afrika Monsun sistemi neden olmaktadır. Ülke genelinde en çok yağışların gerçekleştiği en dış güneybatı bölgesindeki sahil kesiminde yıllık ortalama 2.000 mm üzerinde yağış gerçekleşmektedir. Bu oran kuzey bölgelerde 1.000 mm civarında seyrederken, batı kıyı bölgelerde ve özellikle Aksim şehrinde 2.200 mm'ye varan yıllık yağış ortalamaları görülmektedir. Başkent Accra'da bu oran 800 mm dolaylarındadır. Güneybatı bölgelerinin nemli ve ıslak olması her daim yeşil yağmur ormanların varlığına sebep olmakta ve bu alanda tropikal ormanlara geçiş görülmektedir. ⓘ

Gana'nın iklimi tropikaldir ve iki ana mevsim vardır: yağışlı mevsim ve kurak mevsim. ⓘ

Fiho kopé - Güney Gana ⓘ

Hükümet ve siyaset

Gana Parlamento Binası, Gana Yüksek Mahkemesi ve Gana Yargı binaları ile Jubilee House başkanlık sarayıdır. ⓘ

Gana Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı Nkrumah ve 4. Gana Cumhuriyeti'nin 1., 2., 3. ve 4. Cumhurbaşkanları Rawlings; Kufuor; Mills ve Mahama'dır. ⓘ

Gana, Ulusal Demokratik Kongre (NDC) ve Yeni Vatansever Parti (NPP) olmak üzere iki partinin hakim olduğu parlamenter çok partili sisteme sahip üniter bir başkanlık anayasal demokrasisidir. Gana, Ocak 1993'e kadar sivil ve askeri hükümetler arasında gidip gelmiş, 1992 sonlarında yapılan başkanlık ve parlamento seçimlerinin ardından askeri hükümet yerini Dördüncü Gana Cumhuriyeti'ne bırakmıştır. 1992 Gana Anayasası yetkileri Gana Silahlı Kuvvetleri Başkomutanı (Gana Cumhurbaşkanı), parlamento (Gana Parlamentosu), kabine (Gana Kabinesi), devlet konseyi (Gana Devlet Konseyi) ve bağımsız yargı (Gana Yargısı) arasında paylaştırmıştır. Gana Hükümeti her dört yılda bir genel oyla seçilmektedir. ⓘ

Nana Akufo-Addo, 7 Aralık 2016 tarihinde yapılan Gana genel seçimlerinde görevdeki John Mahama'yı yenerek Devlet Başkanlığını kazanmıştır. Kendisi 7 Ocak 2017 tarihinde yemin etmiştir. Ayrıca 2020 seçimlerini de kazandı ve ardından 7 Ocak 2021'de yemin etti. Cumhurbaşkanlarının görev süresi iki dört yıl ile sınırlıdır. Başkan ancak yeniden seçilmesi halinde ikinci bir dönem daha görev yapabilir. Gana'nın hiç kadın cumhurbaşkanı olmamıştır. ⓘ

2012 Kırılgan Devletler Endeksi'ne göre Gana, Mauritius, 2. Seyşeller, 3. Botsvana ve 4. Güney Afrika'dan sonra dünyanın en az kırılgan 67. devleti ve Afrika'nın en az kırılgan 5. devleti olarak sıralanmıştır. Gana endekste 177 ülke arasında 112. sırada yer almıştır. Gana, 2012 Uluslararası Şeffaflık Örgütü Yolsuzluk Algısı Endeksi'nde 174 ülke arasında dünyada yolsuzluğun ve siyasi yozlaşmanın en az olduğu 64. ülke, Afrika'da ise 53 ülke arasında yolsuzluğun ve siyasi yozlaşmanın en az olduğu 5. ülke olmuştur. Gana, 2012 İbrahim Afrika Yönetişim Endeksi'nde 53 ülke arasında Afrika'da 7. sırada yer almıştır. İbrahim Endeksi, hükümetlerin vatandaşlarına temel siyasi malları sunma başarısını yansıtan bir dizi farklı değişkene dayanan kapsamlı bir Afrika hükümeti ölçüsüdür. ⓘ

Dış ilişkiler

Kofi Annan, Ganalı diplomat ve 1997-2006 Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri ⓘ

Bağımsızlığından bu yana Gana, bağlantısızlık ideallerine bağlı kalmıştır ve Bağlantısızlar Hareketi'nin kurucu üyesidir. Uluslararası ve bölgesel siyasi ve ekonomik işbirliğini destekleyen Gana, Birleşmiş Milletler ve Afrika Birliği'nin aktif bir üyesidir. ⓘ

Gana'nın Amerika Birleşik Devletleri ile güçlü bir ilişkisi vardır. Son dönemdeki üç ABD başkanı -Bill Clinton, George W. Bush ve Barack Obama- Gana'ya diplomatik ziyaretler gerçekleştirmiştir. Ganalı diplomat ve Birleşmiş Milletler eski Genel Sekreteri Kofi Annan, Uluslararası Ceza Mahkemesi Yargıcı Akua Kuenyehia ve her ikisi de Birleşmiş Milletler'de diplomat olarak görev yapmış olan eski Başkan Jerry John Rawlings ve eski Başkan John Agyekum Kufuor da dahil olmak üzere birçok Ganalı diplomat ve siyasetçi uluslararası örgütlerde görev yapmaktadır. ⓘ

Eylül 2010'da Gana'nın eski Devlet Başkanı John Atta Mills resmi bir ziyaret için Çin'e gitti. Mills ve Çin'in eski Devlet Başkanı Hu Jintao, 20 Eylül 2010 tarihinde Büyük Halk Salonu'nda iki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin 50. yıldönümünü kutladı. Çin de buna Kasım 2011'de Çin Ulusal Halk Kongresi Daimi Komitesi Başkan Yardımcısı Zhou Tienong'un Gana'yı ziyaret ederek Gana Devlet Başkanı John Dramani Mahama ile görüştüğü resmi bir ziyaretle karşılık verdi. ⓘ

İran İslam Cumhuriyeti ve İran'ın 6. Cumhurbaşkanı Mahmoud Ahmadinejad, 16 Nisan 2013 tarihinde Gana'nın 12. Cumhurbaşkanı John Dramani Mahama ile Bağlantısızlar Hareketi'nin güçlendirilmesi konusunda görüşmelerde bulunmak ve Gana ile İran arasında Gana Cumhurbaşkanlığı Sarayı Flagstaff House'da düzenlenen ikili toplantıya eşbaşkanlık yapmak üzere bir araya geldi. ⓘ

Gana'da Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Gana'nın kalkınma gündemine ve bütçesine entegre edildi. Raporlara göre SKH'ler merkezi olmayan bir planlama yaklaşımıyla hayata geçirildi. Bu sayede BM Kuruluşları, geleneksel liderler, sivil toplum kuruluşları, akademi ve diğerleri gibi paydaşların katılımı sağlanmıştır. SKH'ler, diğerlerinin yanı sıra yoksulluğu sona erdirmek için küresel bir eylem çağrısıdır. Hedeflerin sayısı 17'dir ve BM ile ülkedeki ortakları bu hedeflere ulaşmak için çalışmaktadır. Gana Devlet Başkanı Nana Akufo-Addo'ya göre Gana, "Binyıl Kalkınma Hedeflerinin 1. Hedefinde yer alan yoksulluğu yarıya indirme hedefine ulaşan ilk Sahra altı Afrika ülkesidir" Ülkede FAO, IFAD, ILO, IMO, IOM, UN-HABITAT, UNAIDS, UNCDF, UNDP, UNESCO, UNFPA, UNHCR, UNIC, UNICEF, UNIDO, UNODC, UNOPS, WFP ve WHO gibi çok sayıda BM Kuruluşu bulunmaktadır. ⓘ

Askeri

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 1 Mart 2016 tarihinde Büyük Akra'daki Gana Başkanlık Sarayı Jubilee House'da Gana Hava Kuvvetleri'ne bağlı Onur Muhafızlarını denetledi. ⓘ

Gana Silahlı Kuvvetleri (GAF) 1957 yılında karargâh, destek hizmetleri, üç piyade taburu ve zırhlı araçlara sahip bir keşif filosundan oluşuyordu. Gana Başbakanı ve Devlet Başkanı Kwame Nkrumah, Afrika Birleşik Devletleri hedeflerini desteklemek için GAF'ı hızla genişletmeyi amaçlıyordu. Böylece 1961 yılında 4. ve 5. Taburlar, 1964 yılında ise 1963 yılında kurulan paraşütlü hava indirme birliğinden 6. Tabur kurulmuştur. ⓘ

Bugün Gana bölgesel bir güç ve bölgesel bir hegemondur. Kanada Kuvvetleri Komutanı Roméo Dallaire, Shake Hands with the Devil adlı kitabında GAF askerleri ve askeri personelinden övgüyle bahsetmiştir. ⓘ

GAF'ın askeri operasyonları ve askeri doktrini, Gana Anayasası, Gana Silahlı Kuvvetler Askeri Strateji Kanunu ve GAF'ın onayladığı Kofi Annan Uluslararası Barışı Koruma Eğitim Merkezi (KAIPTC) anlaşmaları temelinde kavramsallaştırılmıştır. GAF askeri operasyonları Savunma Bakanlığı (MoD) Savunma Bakanı'nın himayesi ve emri altında yürütülmektedir. ⓘ

Gana nispeten barışçıl bir ülke olmasına ve genellikle bölgedeki en az şiddet olaylarının yaşandığı ülkelerden biri olarak görülmesine rağmen, geçmişte siyasi şiddet olaylarına sahne olmuş ve 2017 yılında siyasi şikayetlerden kaynaklanan olaylarda artış eğilimi görülmüştür. ⓘ

Gana 2017 yılında Nükleer Silahların Yasaklanmasına ilişkin BM anlaşmasını imzalamıştır. ⓘ

Kolluk kuvvetleri ve polis

Gana Polis Teşkilatı'nın askerileştirilmiş polis birimi ⓘ

Gana Polis Teşkilatı (GPS) ve Ceza Soruşturma Dairesi (CID), Gana Cumhuriyeti'nin ana kolluk kuvvetleri olup suçun tespiti, kanun ve düzenin korunması ve iç barış ve güvenliğin sağlanmasından sorumludur. Gana Polis Teşkilatı'nda militarize polis Hızlı Konuşlandırma Gücü (RDF) ve Deniz Polisi Birimi (MPU) dahil olmak üzere on bir uzman polis birimi bulunmaktadır. Gana Polis Teşkilatı on tanesi Gana'nın on bölgesini kapsayan, bir tanesi özellikle liman ve sanayi merkezi Tema'ya tahsis edilmiş ve on ikincisi Demiryolları, Limanlar ve Limanlar Bölümü olmak üzere 12 bölümde faaliyet göstermektedir. Gana Polis Teşkilatı'nın Deniz Polisi Birimi ve Bölümü, ülkenin açık deniz petrol ve gaz endüstrisinden kaynaklanan sorunları ele almaktadır. ⓘ

Gana Cezaevleri Servisi ve alt birimi Borstal Institute for Juveniles Gana'da hapsetme işlemlerini yürütmektedir. Gana vatana ihanet, yolsuzluk, soygun, korsanlık, uyuşturucu kaçakçılığı, tecavüz ve cinayet suçları için ölüm cezasını muhafaza etmekte ve uygulamaktadır. 2012 yılında Gana'da 27 hükümlü (hepsi erkek) ölüm cezasına çarptırılmıştır ve Gana Cezaevleri Servisi'nin istatistiklerine göre Aralık 2012 itibariyle Gana'da ölüm cezasına çarptırılan toplam hükümlü sayısı 162 erkek ve 4 kadındır. 22 Temmuz 2013 itibariyle toplam cezaevi mahkum nüfusu 13.983'tür. "Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen yeni sürdürülebilir kalkınma hedefleri, uluslararası toplumu hukukun üstünlüğünü teşvik etmek; herkes için adalete eşit erişimi desteklemek; yolsuzluğu azaltmak ve her düzeyde etkili, hesap verebilir ve şeffaf kurumlar geliştirmek için bir araya gelmeye çağırmaktadır." ⓘ

Gana'daki uyuşturucu savaşı ve Narkotik Kontrol Kurulu

Gana, uyuşturucu kartelleri ve uyuşturucu kaçakçıları tarafından kullanılan Batı Afrika'nın egemen devletleri arasındadır (turuncu ile gösterilmiştir). ⓘ

Gana, genellikle Güney Amerika'dan ve bazıları da diğer Afrika ülkelerinden gelen kaçakçılar tarafından narkotik endüstrisinde önemli bir aktarma noktası olarak kullanılmaktadır. 2013 yılında BM Uyuşturucu ve Suç Ofisi (UNODC) başkanı "Batı Afrika'nın sınır kontrolü açısından tamamen zayıf olduğunu ve Kolombiya ve Latin Amerika'dan gelen büyük uyuşturucu kartellerinin Avrupa'ya ulaşmak için Afrika'yı seçtiğini" ifade etmiştir. ⓘ

Sektörün faaliyetleri ve yeraltı ekonomisine dahil olması nedeniyle Gana'da narkotik endüstrisi ve yakalanan narkotikler hakkında geniş ve popüler bir bilgi bulunmamaktadır. Gana'da narkotik kaçakçılığı, depolama, nakliye ve yeniden paketleme sistemlerinin bulunduğu sosyal bağlam ve ülkenin Atlantik Okyanusu'nda Gine Körfezi boyunca - Ekvator'un sadece birkaç derece kuzeyinde - konumu Gana'yı narkotik ticareti için cazip bir ülke haline getirmektedir. ⓘ

Narkotik Kontrol Kurulu (NACOB) Takoradi Limanı'ndaki Sekondi Deniz Üssü'nde konteyner gemilerine el koydu. Bu gemiler, piyasa değeri milyarlarca Gana cedisine ulaşan binlerce kilogram kokain taşıyordu. Ancak 2011 yılında uyuşturucu yakalamalarında düşüş görülmüştür. ⓘ

Uyuşturucu kartelleri, Gana güvenlik kurumlarından kaçınmak için uyuşturucu üretiminde ve ihracatında yeni yöntemler kullanmaktadır. Az gelişmiş kurumlar, gözenekli açık sınırlar ve yerleşik kaçakçılık örgütlerinin varlığı Gana'nın narkotik endüstrisindeki konumuna katkıda bulunmaktadır. 2009-2012 yılları arasında başkanlık yapan John Atta Mills, Gana'nın uyuşturucu ticaretinde havaalanlarının rolünü azaltmak için devam eden çabaları başlatmıştır. ⓘ

İdari bölümler

Gana, 275 ilçeye bölünmüş 16 idari bölgeye ayrılmıştır:

Gana'nın Bölgeleri	Alan (km2)	Bölgesel başkentler	ⓘ
Ahafo Bölgesi	5,193	Goaso
Ashanti Bölgesi	24,389	Kumasi
Bono Bölgesi	11,107	Sunyani
Bono Doğu Bölgesi	23,257	Techiman
Merkez Bölge	9,826	Cape Coast
Doğu Bölgesi	19,323	Koforidua
Büyük Akra Bölgesi	3,245	Akra
Kuzey Bölgesi	25,448	Tamale
Kuzey Doğu Bölgesi	9,074	Nalerigu
Oti Bölgesi	11,066	Dambai
Savannah Bölgesi	35,862	Damongo
Yukarı Doğu Bölgesi	8,842	Bolgatanga
Yukarı Batı Bölgesi	18,476	Wa
Volta Bölgesi	9,504	Ho
Batı Bölgesi	13,847	Sekondi-Takoradi
Kuzey Batı Bölgesi	10,074	Wiawso

İnsan hakları

Gana'da eşcinsel eylemler kanunen yasaklanmıştır. Pew Araştırma Merkezi tarafından 2013 yılında yapılan bir ankete göre Ganalıların %96'sı eşcinselliğin toplum tarafından kabul edilmemesi gerektiğine inanmaktadır. Gana'da bazen yaşlı kadınlar, özellikle de Gana'nın kırsal kesimlerinde büyücülükle suçlanmaktadır. Büyücülükle ilgili konular çoğunlukla aile içi batıl inançlara dayalı spekülasyonlar olarak kalmaktadır. Kuzey Gana'nın bazı bölgelerinde cadı kampları olarak adlandırılan yerler bulunmaktadır. Bu kamplarda cadılıkla suçlanan yaklaşık 1.000 kişinin kaldığı söylenmektedir. Gana hükümeti bu kampları kapatma niyetinde olduğunu açıklamıştır. ⓘ

Ekonomi

Gana'da 2008 verilerine göre Gayrısafî millî hâsıla verileri 14,679 milyar Euro düzeyinde olup, bu veriler ile Dünya Bankası sıralamasına göre 104. sırada yer almaktadır. ⓘ

Gana'da atılan sanayi adımlarına rağmen hala büyük oranda tarımsal faaliyetlerin ön planda olduğu bir ülke konumundadır. 2009 verilerine göre Gayrısafî millî hâsıla içerisinde tarımın oranı %37,3 düzeyindedir. Ülke nüfusunun %56'lık bir kısmı ile yarıdan fazlası tarım ve balıkçılık ile uğraşmakta, yapılan birçok tarım faaliyetleri de şahsi tüketim için gerçekleştirilmektedir. ⓘ

Ülkenin bağımsızlığını elde etmesinden kısa süre sonra başlayan ve 20. yüzyılın son dönemlerini kapsayan siyasi istikrarsızlık ve askerî darbeler ülke ekonomisinin gelişmesine engel teşkil etmiş, demokratikleşme adımlarının atılması ile 2001 yılında sonra stabil bir konuma gelmiştir. Ülkede başta altın olmak üzere birçok değerli maden yatakları bulunmasına rağmen, Gana dünya üzerindeki en fakir ülkelerden biri konumundadır. ⓘ

Gana'nın kişi başına düşen GSYİH'sindeki değişim, 1870-2018. Rakamlar enflasyona göre 2011 Uluslararası dolara göre düzeltilmiştir ⓘ

Kilit sektörler

Gana ihracatının oransal temsili, 2019 ⓘ

Gana petrol ve emtiaları; yüzde olarak ihracat. ⓘ

Gana, endüstriyel mineraller, hidrokarbonlar ve değerli metallere sahip, doğal kaynak zengini ortalama bir ülkedir. Karma ekonomi hibridizasyonu ve gelişmekte olan bir pazar ile gelişmekte olan belirlenmiş bir dijital ekonomidir. "Gana Vizyon 2020" olarak bilinen bir ekonomik plan hedefi vardır. Bu plan Gana'nın 2020-2029 yılları arasında gelişmiş bir ülke, 2030-2039 yılları arasında ise yeni sanayileşmiş bir ülke haline gelen ilk Afrika ülkesi olmasını öngörmektedir. Bu hedef, yeni sanayileşmiş bir ülke olan 24'ler Grubu üyesi ve Sahra Altı Afrika ülkesi Güney Afrika'yı kapsamıyor. Gana ekonomisi, Gana'nın geniş altın rezervlerinin yanı sıra Çin yuanı renminbi ile de bağlara sahip. Gana Bankası, 2013 yılında renminbiyi Gana devlet bankalarında ve Gana halkına, ikinci ulusal ticaret para birimi olarak ulusal Gana cedi ile birlikte sabit para birimi olarak dolaştırmaya başladı. Gana, Afrika'da dijital finansal hizmetlerin benimsenmesinde lider konumdadır ve 2024 yılına kadar finansal kapsayıcılığı %85'in üzerine çıkarmayı hedeflemektedir. 2012 ve 2013 yılları arasında kırsal kesimde yaşayanların yüzde 37,9'u yoksulluk çekerken, kentlerde yaşayanların sadece yüzde 10,6'sı yoksulluk çekmiştir. Kentsel alanlar, özellikle kayıt dışı ticarette daha fazla istihdam fırsatı sunarken, kırsal kesimdeki yoksul hanelerin neredeyse tamamı (yüzde 94) tarım sektörüne katılmaktadır. ⓘ

Devlete ait Volta River Authority ve Ghana National Petroleum Corporation iki büyük elektrik üreticisidir. Volta Nehri üzerinde 1965 yılında inşa edilen Akosombo Barajı, Bui Barajı, Kpong Barajı ve diğer birkaç hidroelektrik baraj hidroelektrik enerji sağlamaktadır. Ayrıca Gana Hükümeti Afrika'daki ikinci nükleer enerji santralini inşa etmeye çalışmaktadır. ⓘ

Gana Menkul Kıymetler Borsası, 2012 yılında 57,2 milyar GH¢ veya 180,4 milyar CN¥ piyasa değeri ile Güney Afrika JSE Limited'in ardından Afrika kıtasının en büyük 5., Sahra altı Afrika'nın ise en büyük 3. borsasıdır. Gana Menkul Kıymetler Borsası (GSE) 2013 yılında Sahraaltı Afrika'da en iyi performans gösteren 2. borsa olmuştur. ⓘ

Gana aynı zamanda yüksek kaliteli kakao üretmektedir. Dünya çapında en büyük 2. kakao üreticisidir ve 2015 yılında dünyanın en büyük kakao üreticisi olacağı tahmin edilmektedir. ⓘ

Gana orta gelirli bir ülke olarak sınıflandırılmaktadır. GSYH'nin %50'sini hizmetler oluştururken, bunu imalat (%24,1), maden çıkarma endüstrileri (%5) ve vergiler (%20,9) takip etmektedir. ⓘ

Gana, 2021 Sonbaharında sosyal ve yeşil tahviller yoluyla devlet borcu ihraç etmeyi planladığını açıkladı ve bunu yapan ilk Afrika ülkesi oldu. Bu yıl uluslararası piyasalardan 5 milyar dolara kadar borçlanmayı planlayan ülke, bu sürdürülebilir tahvillerden elde edilen geliri sosyal ve çevresel projeler için kullanılan borçları yeniden finanse etmek ve eğitim veya sağlık için ödeme yapmak için kullanacak. Şu ana kadar aralarında Şili ve Ekvator'un da bulunduğu sadece birkaç ülke bu tahvilleri sattı. Ülke, 2020'de 37 yılın en düşük ekonomik büyüme oranını kaydetmesine rağmen, elde edilen geliri diğer programların yanı sıra 2017'de başlatılan ücretsiz ortaokul girişimini ilerletmek için kullanacak. ⓘ

Üretim

Gana ekonomisi, otomobil ve gemi montajı ve ihracatının yanı sıra dijital teknoloji ürünlerinin artan birincil üretimi ve ihracatı, çeşitli kaynak zengini endüstriyel mineral ihracatı, başta kakao, petrol ve doğal gaz olmak üzere tarım ürünleri ve öncelikle Gana'nın akıllı telefonlar ve çeşitli tüketici elektronikleri ile tablet bilgisayarlar üreten devlet dijital teknoloji şirketi Rlg Communications aracılığıyla bilgi ve iletişim teknolojisi gibi endüstrilerle gelişmekte olan dijital tabanlı karma bir ekonomidir. Gana'da 2014 yılından bu yana elektrikli şehir arabaları üretilmektedir. ⓘ

Petrol ve doğal gaz üretimi

Gana Ulusal Petrol Şirketi (GNPC) ve Ulusal Petrol Kurumu'nun Jubilee petrol sahası, Güney Atlantik Okyanusu'nda Gana'nın Batı Bölgesi kıyılarında yer almaktadır. ⓘ

Gana, tatlı ham petrol ve doğal gaz gibi bol miktarda hidrokarbon üretmekte ve ihraç etmektedir. Gana'nın %100 devlete ait benzin istasyonu şirketi olan Ghana Oil Company (GOIL) Gana'nın 1 numaralı petrol ve gaz benzin istasyonudur ve %100 devlete ait devlet petrol şirketi Ghana National Petroleum Corporation (GNPC) Gana'nın tüm petrol ve doğal gaz rezervlerinin hidrokarbon arama ve üretimini denetlemektedir. Gana petrol üretimini günde 2,2 milyon varile (350.000 m³), gaz üretimini ise günde 34.000.000 metreküpe (1,2×10⁹ cu ft) çıkarmayı hedeflemektedir. ⓘ

Gana'nın 3 milyar varil (480.000.000 m³) tatlı ham petrol içeren Jubilee Petrol Sahası, Gana'daki diğer birçok açık deniz ve iç petrol sahaları arasında 2007 yılında keşfedilmiştir. Gana'nın 5 milyar varil (790.000.000 m³) ila 7 milyar varil (1,1×10⁹ m³) petrol rezervine sahip olduğuna inanılmaktadır ki bu da Afrika'nın beşinci, dünyanın ise 21 ila 25. en büyük kanıtlanmış rezervidir. Ayrıca 1,7×10¹¹ metreküp (6×10¹² cu ft) kadar doğal gaz rezervine sahiptir ki bu da Afrika'nın altıncı, dünyanın ise 49. en büyük kanıtlanmış doğal gaz rezervidir. Gana'nın doğu kıyısında Gine Körfezi'nde petrol ve doğal gaz arama çalışmaları devam etmekte olup hem ham petrol hem de doğal gaz miktarı artmaya devam etmektedir. Gana Hükümeti, devlet gelirlerini artırmak için Gana'nın tüm petrol ve doğal gaz rezervlerini kamulaştırma planları hazırlamıştır. ⓘ

Endüstriyel mineral madenciliği

2019 itibariyle Gana, o yıl yaklaşık 140 ton üretimle dünyanın en büyük 7. altın üreticisi oldu. Bu rekor, Gana'yı ilk kez üretimde Güney Afrika'yı geçerek Afrika'daki en büyük altın üreticisi haline getirdi. Altının yanı sıra gümüş, kereste, elmas, boksit ve manganez ihraç eden Gana, henüz tam olarak işletilmeyen çok sayıda maden yatağına da sahiptir. Gana hem elmas ihracatı hem de rezerv büyüklüğü açısından dünyada 9. sırada yer almaktadır. ⓘ

Gana Hükümeti, devlet gelirlerini artırmak için Gana'nın madencilik sektörünü kamulaştırma planları hazırlamıştır. ⓘ

Turizm

Batı bölgesindeki Busua Plajı'nda sörf ve büyük dalga sörfü yapan sörfçüler ⓘ

2011 yılında Gana'yı 1.087.000 turist ziyaret etmiştir. Gana'ya gelen turistler arasında Güney Amerikalılar, Asyalılar, Avrupalılar ve Kuzey Amerikalılar bulunmaktadır. Gana'nın cazibe merkezleri ve başlıca turistik yerleri arasında yıl boyunca sıcak, tropikal iklim, çeşitli vahşi yaşam, Kintampo şelaleleri ve Batı Afrika'daki en büyük şelale olan Wli şelaleleri gibi şelaleler, Gana'nın palmiyelerle kaplı kumsalları, mağaralar, dağlar, nehirler ve Bosumtwi Gölü ve yüzölçümü bakımından dünyanın en büyük insan yapımı gölü olan Volta Gölü gibi rezervuarlar ve göller, düzinelerce kale ve şato, Dünya Mirası Alanları, doğa rezervleri ve milli parklar yer almaktadır. Turistik alan olarak hizmet veren güzel doğal rezervlerin yanı sıra, Gana'da turistik alan olarak hizmet veren ve dünyanın her yerinden birçok turisti çeken bazı kaleler de bulunmaktadır. Önemli kalelerden bazıları Gana'nın Orta bölgesinde bulunan Cape Coast Kalesi ve Elmina Kalesi'dir. Kaleler sadece turizm açısından önemli olmakla kalmayıp, aynı zamanda köle ticaretinde kan dökülen yerleri işaretlemekte ve köle ticareti yoluyla çalınan ve yok edilen Afrika mirasını korumakta ve tanıtmaktadır. Bunun bir sonucu olarak UNESCO Dünya Mirası Sözleşmesi Gana'nın kale ve hisarlarını Dünya Mirası Anıtları olarak adlandırmıştır. ⓘ

Dünya Ekonomik Forumu'nun 2010 yılı istatistikleri, dünyanın en gözde turizm destinasyonları arasında Gana'nın 139 ülke arasında 108. sırada yer aldığını göstermiştir. Ülke 2009 sıralamasına göre iki basamak yükselmiştir. 2011 yılında Forbes dergisi, Gana'nın dünyanın en dost canlısı on birinci ülkesi olduğunu yayınladı. Bu iddia 2010 yılında gezginler arasında yapılan bir ankete dayanıyordu. Ankete dahil edilen tüm Afrika ülkeleri arasında Gana en üst sırada yer almıştır. Turizm, ülkenin en çok döviz kazandıran dördüncü sektörüdür. Gana 2017 yılında dünyanın en huzurlu 43. ülkesi olmuştur. ⓘ

Gana'da giderek artan bir turistik cazibe sörftür. Kıyı şeridinin yukarısında ve aşağısında, hem yerel halk hem de yabancılar tarafından çeşitli noktalar tespit edilmiş ve geliştirilmiştir. Ünlü sörfçüler dalgaları denemek için ülkeye seyahatler düzenlemiştir. Hem yeni başlayanlar hem de deneyimli sörfçüler için uygun olan dalgaların kalitesi ve tutarlılığı her beceri seviyesine uygundur. Geleneksel Gana balıkçı teknelerinin arasında sörf tahtalarını taşıyan sörfçüleri görmek artık alışılmadık bir durum değil. Busua, Kokrobite ve Muuston sıcak, tropik sularda ülkenin en iyi sörflerinden bazılarına sahiptir. ⓘ

Gana'ya girmek için Gana Hükümeti tarafından onaylanmış bir vizeye sahip olmak gerekmektedir. Yolcuların bu vize için bir Gana elçiliğine başvurmaları gerekmektedir; bu süreç yaklaşık iki hafta sürebilmektedir. Yasa gereği, Gana'ya giriş yapan ziyaretçilerin sarıhumma aşısı sertifikası ibraz edebilmeleri gerekmektedir. ⓘ

Dünyanın LGBTQ+ yasalarını, haklarını ve sosyal duyarlılığını görselleştirmek için kullanılan veri odaklı bir arama platformu olan Destination Pride'a göre Gana'nın Pride puanı 22'dir (100 üzerinden). ⓘ

Özellikle son yıllarda turizm Gana için büyük önem kazanmış bir durumdadır. Yaşanan olumlu gelişmeler neticesinde Gana hükûmeti 1996 yılında Integrated National Tourism Development Plan adı ile 15 yıllık turizm kalkınma planı yayınlamıştır. Bu plan doğrultusunda Gana'yı ziyaret eden turist sayısını kademeli olarak 2020 yılına kadar bir milyona çıkartılması hedeflenmektedir. Ülke genelinde sahil şeritleri, doğal yaşam alanları, vahşi hayvanların bulunduğu bölgeler, zamanında Avrupalıların sahil kesiminde oluşturduğu kaleler ve üsler turistik alanları oluşturmaktadır. ⓘ

Gana turizm sektörü ⓘ
Yıl	Yabancı ziyaretçi	Elde edilen turizm gelirleri
1990	145.000	181 Milyon USD
1992/93	yakl. 210.000	288 Milyon USD
1997	325.434	266 Milyon USD
2002	482.434
2003		216 Milyon USD
2005	428.533	836 Milyon USD
2008	698.069	1.403 Milyon USD

Gayrimenkul

East Ridge'de bir villa ⓘ

Gana'da emlak ve konut piyasası, özellikle Akra, Kumasi, Sekondi-Takoradi ve Tema gibi güney Gana'nın şehir merkezlerinde önemli ve stratejik bir ekonomik sektör haline gelmiştir. Ancak başta Akra'da yaşayanlar olmak üzere pek çok vatandaş, özellikle Batı'daki büyük şehirlerin bir özelliği olan konut fiyatlarını karşılayamamaktadır. Kumasi, Akra'dan daha hızlı büyümektedir ve emlak piyasasında daha az rekabet vardır. Gana'da brüt kira geliri vergisi %10 oranında kesilmekte, sermaye kazançları %15 oranında vergilendirilmekte ve mülklerin devrinde %5 oranında hediye vergisi uygulanmaktadır ve Gana'nın emlak piyasası 3 alana ayrılmıştır: kamu sektörü emlak geliştirme, gelişmekte olan özel sektör emlak geliştirme ve özel şahıslar. Bu 3 grubun faaliyetleri Ganalı bankalar ve muazzam bir büyüme potansiyeli gösteren birincil ipotek piyasası tarafından kolaylaştırılmaktadır. Gana ekonomisindeki son gelişmeler, konut ve toplu konut sektörü de dahil olmak üzere inşaat sektöründe bir patlamaya yol açmış ve Gana ekonomisine yılda milyarlarca dolar kazandırmıştır. Gayrimenkul piyasasının yatırım perspektifi ve cazibesi Gana'nın tropik konumu ve güçlü siyasi istikrarından kaynaklanmaktadır. Gana halkının giderek artan bir kısmı gayrimenkullere yatırım yapmakta ve Gana hükümeti de özel sektörü bu alanda güçlendirmektedir. gayrimenkul yönü. ⓘ

Ticaret ve ihracat

Harvard Atlas of Economic Complexity'den Ürüne Göre Gana İhracat Ağaç Haritası (2017) ⓘ

Temmuz 2013'te International Enterprise Singapore, lojistik, petrol ve gaz, havacılık, ulaşım ve tüketici sektörlerinde ticaret ve yatırımı geliştirmek üzere 38. küresel ofisini Akra'da açtı. Singapur ve Gana ayrıca Gana'nın ekonomik ticaret ortaklığını ağırlıklı olarak Doğu Asya ve Güneydoğu Asya'ya kaydırmayı hedeflemesi nedeniyle kamu sektörü ve özel sektör işbirliğini teşvik etmek üzere dört ikili anlaşma imzaladı. IE Singapur'un Afrika'daki ikinci ofisi olan ekonomi merkezi, Ocak 2013'te Güney Afrika'nın Johannesburg kentinde açıldıktan altı ay sonra faaliyete geçti. Gana'nın 2008 yılındaki işgücü 11.5 milyon Gana vatandaşını kapsıyordu. Tema Limanı Afrika'nın en büyük insan yapımı limanıdır ve Gana'daki Tema limanı ile birlikte Takoradi Limanı Gana için mal ve ihracat işlemlerini gerçekleştirmektedir. Bu limanlar aynı zamanda malların aktarıldığı trafik kavşaklarıdır; Tema limanı ülkenin ihracat yüklerinin çoğunu taşırken, ülkenin başlıca ihracatlarının çoğu Takoradi limanından sevk edilmektedir. Takoradi ve Tema limanları devlete ait Gana Limanlar ve Limanlar İdaresi tarafından işletilmektedir. ⓘ

Elektrik üretim sektörü

2015 ve 2016 yıllarında yaşanan ciddi elektrik kıtlığı dumsor'a (sürekli, düzensiz ve öngörülemeyen elektrik kesintileri) yol açarak yenilenebilir enerji kaynaklarına olan ilgiyi artırdı. 2019 itibariyle, artık yeni bir dizi mali zorluk ortaya çıkaran bir elektrik fazlası var. ⓘ

Ekonomik şeffaflık

Uluslararası Şeffaflık Örgütü'nün 2018 Yolsuzluk Algı Endeksi'ne göre Gana, 180 ülke arasında, 0-9 arası puanın çok yolsuz, 90-100 arası puanın ise çok temiz anlamına geldiği bir ölçekte 41 puanla 78. sırada yer almıştır. Bu sonuç, algılanan kamu sektörü yolsuzluk seviyelerine dayanmaktadır. ⓘ

Gana 2013 yılında 177 ülke arasında 46 puanla Küba ve Suudi Arabistan ile birlikte 63. sırada yer almıştır. Ülke daha önce 2012 yılında 64. sırada yer almış ve 45 puan almıştı. Dolayısıyla CPI'ın puanlarına göre Gana'nın kamu sektörü 2013 yılında 2012 yılına göre daha düşük puan almıştır. ⓘ

Yerel raporlar, Gana'nın John Dramani Mahama liderliğindeki görevdeki Ulusal Demokratik Kongre (NDC) hükümeti tarafından ekonomik yolsuzluk ve ekonomik suçlar nedeniyle nominal gayri safi yurtiçi hasıla (Nominal GSYİH) büyümesinden yıllık 4,5 milyar ABD doları kaybettiğini iddia etmiştir. Gana'nın Mahama yönetimindeki ekonomik yolsuzluk uygulamaları nedeniyle Ocak 2013 ile Ekim 2013 ayları arasında nominal gayrisafi yurtiçi hasıla (Nominal GSYH) büyümesinden 2,5 milyar ABD doları daha kaybettiği de belirtiliyor. ⓘ

Ancak bazı hükümet üyeleri ve muhalefet partisinden bir siyasetçi, skandallarla ilgili soruşturma emri vermesinin ardından görevdeki cumhurbaşkanının yolsuzlukla mücadele ettiğini düşünüyor. Bununla birlikte bazıları da bazı durumlarda attığı adımların yeterli olmadığını düşünüyor. ⓘ

Eski Başkan John Agyekum Kufuor'un oğlu John Addo Kufuor ve Birleşmiş Milletler eski Genel Sekreteri Kofi Annan'ın oğlu Kojo Annan'ın Panama Belgeleri ile bağlantılı olarak isimleri geçmektedir. ⓘ

Bilim ve teknoloji

Gana, hücresel mobil ağı başlatan ilk Güney-Sahra Afrika ülkesidir (1992). Afrika'da internete bağlanan ve ADSL geniş bant hizmetlerini sunan ilk ülkelerden biriydi. Gana, 2019'da 106. sırada yer aldığı Küresel İnovasyon Endeksi'nde 2021'de 112. sırada yer aldı. ⓘ

Uzay ve uydu programları

Gana Uzay Bilim ve Teknoloji Merkezi (GSSTC) ve Gana Uzay Ajansı (GhsA), Gana'nın uzay araştırmaları ve uzay programlarını denetlemektedir. GSSTC ve GhsA, 2015 yılında yörüngeye bir ulusal güvenlik gözlem uydusu fırlatılması için çalışmıştır. Bu çabanın ilk pratik adımı, Koforidua'daki All Nations University College (ANUC) öncülüğünde yürütülen bir uzay programı olan CanSat'ın 15 Mayıs 2013 tarihinde fırlatılması oldu. CanSat, helyum dolu bir balondan 200 metre (660 feet) yükseğe yerleştirildi ve bazı hava görüntülerinin yanı sıra sıcaklık ölçümleri de aldı. Alt bölgede uzay bilimi ve uydu teknolojisini ilerletmenin bir sonraki adımı olarak üniversite tarafından amatör bir yer istasyonu tasarlandı ve inşa edildi. Bu istasyon, 18 ve 20 Aralık 2014 tarihlerinde yavaş taramalı TV görüntüleri alarak Uluslararası Uzay İstasyonu da dahil olmak üzere yörüngedeki çeşitli (amatör) radyo uydularını başarıyla takip etmiş ve onlarla iletişim kurmuştur. Minyatürleştirilmiş yer gözlem uydusunun 2017 yılında yörüngeye fırlatılması planlanıyor. ⓘ

Gana'nın yıllık uzay araştırmaları harcaması, bilim ve teknoloji alanındaki araştırmaları desteklemek amacıyla gayri safi yurtiçi hasılasının (GSYİH) %1'i kadardır. Gana 2012 yılında Güney'de Sürdürülebilir Kalkınma için Bilim ve Teknoloji Komisyonu (Comsats) başkanlığına seçilmiştir; Gana uzay araştırmaları konusunda Güney Afrika'nın Güney Afrika Ulusal Uzay Ajansı (SANSA) ile ortak bir çaba içindedir. ⓘ

Sibernetik ve siber savaş

Gana eğitim sisteminin Gana Üniversitesi'nde bilgi ve iletişim teknolojisi uygulaması ⓘ

Öğretim ve öğrenim için bilgisayar teknolojisinin kullanımı 1990'ların sonlarından itibaren Gana hükümetinin dikkatini çekmeye başlamıştır. Gana'nın eğitim politikasındaki bilgi ve iletişim teknolojisi, Gana eğitim sisteminin tüm seviyelerinde öğretim ve öğrenim için bilgi ve iletişim teknolojisinin kullanılmasını gerektirmektedir. Eğitim Bakanlığı (MOE) bilgi ve iletişim teknolojisi okuryazarlığının öğretilmesi konusunda kurumları desteklemektedir. Gana'daki ortaöğretim okullarının çoğunda ve bazı temel okullarda bilgisayar laboratuarları bulunmaktadır. ⓘ

Gana'nın Batı Afrika'nın bilgi teknolojisi merkezi olma niyeti, Gana hükümetini siber suç mevzuatını yürürlüğe koymaya ve siber güvenlik uygulamalarını geliştirmeye yöneltmiştir. Bu hedef doğrultusunda hareket eden Gana, 2008 yılında bilgi teknolojilerini yönetmek için yasal çerçeveyi oluşturan Elektronik İletişim Yasası ve Elektronik İşlemler Yasası'nı kabul etmiştir. Kasım 2011'de İletişim ve Teknoloji Bakan Yardımcısı, siber suçla mücadele ve kritik altyapının güvenliğini sağlamayı amaçlayan ulusal bir siber güvenlik stratejisi geliştirildiğini duyurdu. ⓘ

Haziran 2012'de Ulusal Bilgi Teknolojileri Ajansı (NITA), hükümetin hem iç hem de dış siber saldırılara müdahalesini koordine etmek üzere tasarlanmış bir ulusal bilgisayar acil müdahale ekibi "stratejisi" duyurdu. Ajans ayrıca siber tehditler konusunda koordinasyonu ve bilgi paylaşımını geliştirmek amacıyla her belediye, büyükşehir ve ilçe meclisi için bilgisayar acil müdahale ekipleri kurmuştur. Gana siber savaş, siber terörizm, siber suç ve internet suçlarında Afrika'da 2., dünyada ise 7. sırada yer almaktadır. ⓘ

2018 yılında Ulusal Siber Güvenlik Merkezi (NCSC) kurulmuştur. Bu merkez, siber güvenlikten sorumlu ulusal kurumdur. Kasım 2020'de Parlamento 2020 Siber Güvenlik Yasasını kabul etmiştir. İletişim Bakanı Ursula Owusu-Ekuful, "başarılı bir ekonomi güvenli, emniyetli ve dirençli bir ulusal dijital ekosisteme bağlıdır. Bu nedenle siber güvenlik, ülkenin ekonomik kalkınması için çok kritiktir ve ulusal dijital ekosistemdeki bireylerin haklarının korunması için gereklidir." ⓘ

Sağlık ve biyoteknoloji

Bitki Tıbbı Bilimsel Araştırma Merkezi, 1970'lerde hem Ar-Ge hem de özellikle tıbbi bitkilerle ilgili biyoteknoloji alanlarında pratik bir kaynak (ürün üretimi ve dağıtımı/sağlanması) olarak kurulmuş bir Sağlık Bakanlığı kuruluşudur. Bu hem bitkisel ilaçları hem de daha gelişmiş uygulamalar üzerindeki çalışmaları kapsamaktadır. Ayrıca sağlık, biyoteknoloji ve ilgili alanlarda yabancı öğrenciler için bir eğitim kaynağı olarak ikincil bir role sahiptir. ⓘ

Temel veriler

Ekonomi verileri (2009) ⓘ
GSMH	14,93 Mrd. $
gerçek büyüme GSMH	4,7 %
Oran Tarım	37,3 %
Oran Sanayi	25,3 %
Oran Hizmet (2006)	37,5 %
Tarım alanında faaliyet gösteren	56 %
Ortalama İşsizlik oranı	11 %
Ortalama Enflasyon	19,6 %
Dış ticaret İthalat hacmi	9,807 Mrd. $
Dış ticaret İhracat hacmi	5,737 Mrd. $
Enerji tüketim/kişi başı (2004)	386
Emisyon salınımı/kiş başı CO2 (2003)	0,4
Orman alanı büyüme/küçülme	-1,7 %

Maden

1850'li yıllarda Kaliforniya sahillerinde altının bulunmasına kadar, Gana en önemli altın üretici ülkelerden biri konumundaydı. Bölgede bulunan altın nedeniyle koloni döneminde Altın Sahil olarak adlandırılan Gana'da ihracatın %32'sini altın madeni oluşturmaktadır. Altın haricinde petrol, elmas, kireç taşı, mangan ve boksit diğer önemli ve ihracatı yapılan madenleri ve yer altı zenginliklerini oluşturmaktadır. ⓘ

Gana altın üretimi 1985-1994 ⓘ
Yıl	Gana	Afrika (Toplam)	Dünya (Toplam)
	[metr.t]	[Gana'nın oranı %]
1985	12,0	1,74	0,77
1986	11,5	1,66	0,70
1987	11,7	1,74	0,68
1988	12,1	1,76	0,63
1989	15,3	2,27	0,74
1990	17,3	2,56	0,81
1991	27,3	3,96	1,26
1992	33,3	4,66	1,48
1993	41,4	5,67	1,79
1994	44,5	6,37	1,94

Devlet bütçesi

Gana'nın 2009 verilerine göre bütçe gideri 6,124 milyar Dolar olarak saptanmış, buna karşılık ülke gelirleri 4,547 milyar Dolar düzeyinde kalmış, bununla birlikte %10,7 ile GSMYİH'de bir büçte açığı oluşmuştur. ⓘ

Bereich	Gana Cedi ¢ Milyon	Amerikan doları $ Milyon	% olarak Bütçeden fark	% olarak GSMYİH fark ⓘ
Sağlık	921,9	636,2	9,41	4,26
Eğitim	1693,7	1168,8	17,30	7,83
Askeri	159,0	109,7	1,62	0,73
Enerji	317,2	218,9	3,24	1,47
Su	285,9	197,3	2,92	1,32
Ulaşım	386,3	266,6	3,95	1,79
Toplam	9793,1	6758,1	100,00	45,80

Eğitim

Genel Bakış

Gana eğitim sistemi üç bölüme ayrılmıştır: Temel Eğitim, ortaöğretim ve yükseköğretim. "Temel Eğitim" 11 yıl sürmektedir (4-15 yaş). Anaokulu (2 yıl), İlkokul (3 yıllık 2 modül) ve Ortaokul (3 yıl) olarak ayrılmıştır. Ortaokul (JHS) Temel Eğitim Sertifika Sınavı (BECE) ile sona erer. BECE başarıldığında, öğrenci ortaöğretim döngüsüne geçebilir. Dolayısıyla, öğrenci genel eğitim (Lise tarafından sunulan) ve mesleki eğitim (teknik Lise veya Teknik ve Meslek Enstitüleri tarafından sunulan) arasında seçim yapabilir. Lise son sınıf üç yıl sürmekte ve bir üniversite lisans programına kayıt için ön koşul olan Batı Afrika Ortaokul Sertifika Sınavına (WASSCE) götürmektedir. Politeknikler, SHS veya TVI'den gelen mesleki öğrencilere açıktır. ⓘ

Lisans derecesi genellikle dört yıllık bir eğitim gerektirir. Bunu bir veya iki yıllık bir yüksek lisans programı izleyebilir ve bunu da en az üç yıllık bir doktora programı takip edebilir. Politeknik programı iki ya da üç yıl sürmektedir. Gana'da ayrıca çok sayıda eğitim yüksekokulu bulunmaktadır. Gana'daki önemli üniversitelerden bazıları Gana Üniversitesi, Legon, Kwame Nkrumah Bilim ve Teknoloji Üniversitesi ve Cape Coast Üniversitesi'dir. Gana eğitim sistemi anaokulundan lisans seviyesine kadar genellikle 20 yıl sürmektedir. ⓘ

Akademik yıl genellikle Ağustos'tan Mayıs'a kadar devam eder. İlköğretimde okul yılı İlkokul ve Ortaokulda 40 hafta, Lisede ise 45 hafta sürmektedir. ⓘ

Kayıt

Eğitim sisteminde kadın-erkek oranı.

Eğitim sistemi dışındaki kadın ve erkekler.

Çocuklarının %95'inden fazlası okulda olan Gana, şu anda tüm Afrika'daki en yüksek okula kayıt oranlarından birine sahiptir. Toplam eğitim sisteminde kadınların erkeklere oranı 2014 yılında 0,98'dir. ⓘ

Yabancı öğrenciler

Gana'nın eğitim sistemi her yıl özellikle üniversite sektöründe çok sayıda yabancı öğrenci çekmektedir. ⓘ

Eğitimin finansmanı

Hükümet, devlet ilkokulları ve devlet ortaokullarından oluşan temel eğitimi büyük ölçüde finanse etmektedir. Lise düzeyindeki okullar, lise eğitiminin ücretsiz hale geldiği Eylül 2017/2018 akademik yılına kadar hükümet tarafından sübvanse edilmiştir. Yükseköğretim düzeyinde, devlet üniversiteleri, politeknikler ve öğretmen yetiştirme kolejlerine sağlanan kaynakların %80'inden fazlası hükümet tarafından finanse edilmektedir. ⓘ

Ücretsiz Zorunlu Evrensel Temel Eğitim (Fcube) kapsamında hükümet tüm temel eğitim okullarına tüm ders kitaplarını ve alıştırma kitapları gibi diğer eğitim malzemelerini sağlamaktadır. Liselerin tüm ders kitabı ihtiyaçları da devlet tarafından karşılanmaktadır. Özel okullar eğitim materyallerini özel tedarikçilerden temin etmektedir. ⓘ

Anaokulu ve eğitim yapısı

Gana'nın eğitim yapısı ⓘ

Gana'da 15-24 yaş arası kadın ve erkek okur-yazarlık oranı 2010 yılında %81 olup, erkeklerde bu oran %82, kadınlarda ise %80'dir. ⓘ

Ganalı çocuklar eğitimlerine üç ya da dört yaşında anaokulundan (kreş ve anaokulu) başlayarak ilkokul (ilköğretim okulu), lise (ortaokul ve lise) ve son olarak da üniversitede devam etmektedir. Ganalı bir çocuğun ilkokula başlama yaşı ortalama 6'dır. ⓘ

Gana'da 6 yaşından itibaren 6 yıllık ücretsiz ilkokul eğitim sistemi uygulanmaktadır. 1988 yılında uygulamaya konulan ve 2007 yılında yeniden düzenlenen eğitim reformları kapsamında 3 yıllık ortaokul sistemine geçilmektedir. Ortaokulun üçüncü yılının sonunda zorunlu "Temel Eğitim Sertifika Sınavı" yapılmaktadır. Devam edenler, 4 yıllık lise programını (üç yıl olarak değiştirilmiştir) tamamlamalı ve herhangi bir üniversite veya yükseköğretim programına girmek için kabul sınavına girmelidir. Gana eğitim sistemi anaokulundan lisans seviyesine kadar 20 yıl sürmektedir. ⓘ

2005 yılında Gana'da 12.130 ilkokul, 5.450 ortaokul, 503 lise, 21 halk eğitim koleji, 18 teknik kurum, iki diploma veren kurum ve 6 üniversite bulunmaktaydı. ⓘ

2010 yılında, en yüksek eğitim seviyesi olarak ilkokul ve JSS (junior secondary school) / JHS (junior high school) olan kadın sayısı (%53.0) erkeklerden (%40.5) nispeten daha fazlaydı. ⓘ

İlköğretim

Gana Eğitim Bakanlığı ve Gana Ulusal Akreditasyon Kurulu ilkokul (ilkokul) düzeyinde ücretsiz eğitim sağlamaktadır ve Ganalıların çoğu lise eğitimine (ortaokul ve lise) nispeten kolay erişebilmektedir. Bu rakamlar, 1957'deki bağımsızlık sırasında var olan tek üniversite ve bir avuç ortaokul ve ilkokul ile karşılaştırılabilir. Gana'nın eğitim harcamaları son on yılda yıllık bütçesinin %28 ila %40'ı arasında değişmiştir. Tüm öğretim, çoğunlukla nitelikli Ganalı eğitimciler tarafından İngilizce olarak yapılmaktadır. ⓘ

İlkokul ya da temel okul düzeyinde verilen dersler arasında İngilizce, Gana dili ve kültürü, matematik, çevre çalışmaları, sosyal bilgiler, Mandarin ve OIF üyesi olarak Fransızca, entegre ya da genel fen bilimleri, meslek öncesi beceriler ve teknik beceriler, dini ve ahlaki eğitim ve Gana müziği ve dansı ve beden eğitimi gibi fiziksel aktiviteler yer almaktadır. ⓘ

Lise eğitimi

Lise son sınıf müfredatı, öğrencilerin İngilizce, matematik, entegre fen bilimleri (fen, tarım ve çevre çalışmaları dahil) ve sosyal bilgiler (ekonomi, coğrafya, tarih ve hükümet) olmak üzere dört temel dersi almaları gereken temel dersler ve seçmeli derslerden oluşmaktadır. ⓘ

Lise öğrencileri ayrıca mevcut beş programdan dört seçmeli ders seçerler: tarım programı, genel program (sanat veya bilim seçeneği), işletme programı, mesleki program ve teknik program. Gana eğitim sistemini seçen çoğu ilk ve ortaokulun yanı sıra Takoradi Uluslararası Okulu, Tema Uluslararası Okulu, Galaxy Uluslararası Okulu, The Roman Ridge Okulu, Lincoln Community Okulu, Faith Montessori Okulu, Amerikan Uluslararası Okulu, Alpha Beta Hristiyan Koleji, Gana Hristiyan Uluslararası Lisesi gibi uluslararası okullar da bulunmaktadır, Association International School, New Nation School, SOS Hermann Gmeiner International College, Vilac International School, Akosombo International School (Cambridge O seviye sertifikası sunar), North Legon Little Campus ve International Community School, International Baccalaureat, Advanced Level General Certificate of Education ve International General Certificate of Secondary Education (IGCSE) sunar. ⓘ

Üniversite

Winneba'daki Winneba Eğitim Üniversitesi (UEW) Kuzey Kampüsü'nün önden görünümü

Gana Üniversitesi'nin Akra'daki Balme Kütüphanesi'nin ana girişi ⓘ

Gana'da dokuz ulusal devlet üniversitesi bulunmaktadır: Gana Üniversitesi, Kwame Nkrumah Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, Cape Coast Üniversitesi, Eğitim Üniversitesi, Kalkınma Çalışmaları Üniversitesi, Maden ve Teknoloji Üniversitesi, Mesleki Çalışmalar Üniversitesi, Akra, Enerji ve Doğal Kaynaklar Üniversitesi ve Sağlık ve Müttefik Bilimler Üniversitesi. ⓘ

Gana'da Lancaster University, Ghana, Ghana Technology University College, Ashesi University College, Methodist University College Ghana, Central University College, Accra Institute of Technology, Regent University College of Science and Technology, Valley View University, Catholic University College, Presbyterian University College ve Zenith University College gibi giderek artan sayıda akredite özel üniversite bulunmaktadır. ⓘ

Gana'daki en eski üniversite olan Gana Üniversitesi 1948 yılında kurulmuştur. 2008 yılında 29,754 öğrencisi vardı. Sanat, beşeri bilimler, işletme ve sosyal bilimlerin yanı sıra tıp alanında da programlar sunmaktadır. Harvard Üniversitesi, Cornell Üniversitesi ve Oxford Üniversitesi de dahil olmak üzere birçok üniversitenin Gana okullarıyla özel yurtdışı eğitim programları vardır ve öğrencilerine Gana üniversitelerinde yurtdışında eğitim alma fırsatı sağlar. New York Üniversitesi'nin Akra'da bir kampüsü bulunmaktadır. ⓘ

Gana Üniversitesi geleneksel olarak en iyi öğrencilerini Kwame Nkrumah Bilim ve Teknoloji Üniversitesi'ne kaydırmıştır. Gana bağımsızlığından bu yana Sahraaltı Afrika'nın en eğitimli ülkelerinden biri olmuştur. Eski BM Genel Sekreteri Kofi Annan 2008-2018 yılları arasında Gana Üniversitesi'nin rektörlüğünü yapmıştır. ⓘ

Ülkede kurulan ikinci üniversite olan Kwame Nkrumah Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, Gana ve Batı Afrika'nın önde gelen bilim ve teknoloji üniversitesidir. ⓘ

Demografi

Tarihsel nüfus ⓘ

Yıl	Pop.	±%
1950	5,036,000	—
1960	6,635,000	+31.8%
1970	8,735,000	+31.7%
1980	11,056,000	+26.6%
1990	14,773,000	+33.6%
2000	19,279,000	+30.5%
2010	24,780,000	+28.5%
2019	30,418,000	+22.8%
kaynak:

Nüfus piramidi 2016 ⓘ

Gana çok etnikli bir ülkedir. Gana'nın Batı Afrika'daki toprakları MÖ 10. yüzyıla kadar insanlar tarafından işgal edilmemiş ve iskân edilmemişti. MS 10. yüzyıla gelindiğinde, diğer kabileler gelmeden çok önce Gana'ya ilk yerleşenler Guanlar olmuştur. Akanlar Bonoman'ı (Brong Ahafo bölgesi) kurmuşlar ve 16. yüzyılda şimdiki yerleşimciler ve sakinler de onlara katılmıştır. ⓘ

2010 yılında Gana nüfusunun %72,2'si Hıristiyan'dı (%24,3 Pentekostal, %18,4 Protestan, %13,1 Katolik ve %11,4 diğer). Gana nüfusunun yaklaşık %18,6'sı Müslüman'dır (%51 Sünni, %16 Ahmediye ve %8 Şii). 2022 tahminlerine göre Ganalıların %2'si Hinduizm'i uygulamaktadır ve bunların çoğu yerli din değiştirenlerdir. Gana'da Hinduizm, ülkede birkaç tapınak açan Swami Ghana Nanda ji tarafından yaygınlaştırılmıştır. Akra'daki Lord Shiva tapınağı, Ganesh Chaturthi, Rath Yatra ve diğer Hindu gözlemleri için kutlamaların yapıldığı en büyük tapınaklardan biridir. ⓘ

Gana'da 1951 yılında kurulan Bahai dini topluluğu, bugün 100'den fazla topluluğu ve Yerel Ruhani Meclisler olarak adlandırılan 50'den fazla yerel Bahai idari konseyini içermektedir. ⓘ

2014 yılı itibariyle Gana'da 375.000 kayıtlı yasal vasıflı işçi (daimi ikamet edenler) veya yabancı işçi/öğrenci (yani Gana Kartı sahipleri) yaşamakta ve yılda 1,5 milyon kişi havaalanlarında aktarma yapmaktadır. Sömürge sonrası ilk nüfus sayımının yapıldığı 1960 yılında Gana'nın nüfusu 6,7 milyondu. Gana vatandaşlarının medyan yaşı 30 ve ortalama hane halkı büyüklüğü 3,6 kişidir. Gana Hükümeti, Gana'nın resmi dilinin İngilizce olduğunu ve Gana'da yaşayan nüfusun %67,1'i tarafından konuşulduğunu belirtmektedir. ⓘ

Nüfus

Gana Kartı (Gana elektronik kimlik kartı) - çipli ön yüz ⓘ

22 Haziran 2019 itibarıyla Gana'nın nüfusu 30.083.000'dir. Nüfusun yaklaşık yüzde 29'u 15 yaşın altındayken, 15-64 yaş arası kişiler nüfusun yüzde 57,8'ini oluşturmaktadır. Nüfus dağılımına göre Ashanti'de 4,7 milyon, Brong-Ahafo'da 2,3 milyon, Central'da 2,2 milyon, Eastern'de 2,6 milyon, Western'de 2,3 milyon ve coğrafi ve yasal olarak Eastern'in bir parçası olan ve 23 Temmuz 1982'de ayrı olarak yönetilen Greater Accra'daki hükümet merkezinde 4 milyon kişi yaşamaktadır. 2010 yılı itibariyle Kuzey bölgelerinde 4.1 milyon kişi ikamet etmektedir (2.4 milyon Kuzey, 1 milyon Yukarı Doğu ve 0.7 milyon Yukarı Batı). ⓘ

Volta Ewe bölgesinde 2010 yılı itibariyle 2,1 milyon kişi yaşamaktadır.

ⓘ

Gana'daki Etnik Gruplar
Etnik Gruplar			yüzde
Akan			47.5%
Mole-Dagbani			16.6%
Ewe			13.9%
Ga-Dangme			7.4%
Gurma			5.7%
Guan			3.7%
Grusi			2.5%
Mande			1.1%
Diğer			1.4%

Göçmenlik

Gana Kartına sahip vasıflı işçilerin son zamanlarda yasal olarak göç etmesi nedeniyle, Çin, Malezya, Hindistan, Orta Doğu ve Avrupa vatandaşlarından oluşan küçük bir nüfus bulunmaktadır. ⓘ

Gana Göçmenlik Servisi 2010 yılında Gana'da çok sayıda ekonomik göçmen ve yasadışı göçmenin yaşadığını bildirmiştir: Gana'nın 2010 nüfusunun %14,6'sı (veya 3,1 milyon) (ağırlıklı olarak Nijeryalılar, Burkinabe vatandaşları, Togolese vatandaşları ve Malian vatandaşları). 1969 yılında Gana Başbakanı Kofi Abrefa Busia tarafından çıkarılan "Gana Yabancılar Uyum Emri" (GACO) kapsamında; Gana Hükümeti, BGU (Sınır Muhafaza Birimi) ile birlikte o dönemde nüfusun %20'sini oluşturan 3.000.000'dan fazla yabancı ve yasadışı göçmeni üç ay içinde sınır dışı etmiştir. 2013 yılında, 4.000'den fazlası Çin vatandaşı olan yasadışı madenciler toplu olarak sınır dışı edilmiştir. ⓘ

Diller

İngilizce resmi dildir. ⓘ

Ayrıca, hükümet tarafından desteklenen dil statüsüne sahip on bir dil bulunmaktadır:

• Akan dilleri (yüksek derecede karşılıklı anlaşılabilirliğe sahip olan Asante Twi, Akuapem Twi, Fante ve yukarıdakilerle daha az anlaşılabilir olan Nzema)
• Dangme
• Ewe
• Ga
• Guan
• Kasem
• Köstebek-Dağbani dilleri (Dagaare ve Dagbanli) ⓘ

Bunlardan Asante Twi en yaygın konuşulanıdır. ⓘ

Gana Fransızca konuşulan ülkelerle çevrili olduğu için Fransızca okullarda yaygın olarak öğretilmekte ve ticari ve uluslararası ekonomik alışverişlerde kullanılmaktadır. Gana 2006 yılından bu yana Fransızca konuşan ülkeleri (altı kıtada 84 ülke) bir araya getiren küresel bir örgüt olan Organisation internationale de la Francophonie'nin ortak üyesidir. 2005 yılında 350,000'den fazla Ganalı çocuk okullarda Fransızca eğitimi almıştır. O zamandan bu yana, statüsü aşamalı olarak her ortaokulda zorunlu dil olarak güncellenmiştir ve resmi dil olma sürecindedir. ⓘ

Kru İngilizcesi (veya Akan dilinde kroo brofo) olarak da bilinen Ganalı Pidgin İngilizcesi (GhPE), çoğunlukla Akra'da ve güney kasabalarında konuşulan bir Batı Afrika Pidgin İngilizcesi çeşididir. GhPE, "eğitimsiz" veya "kurumsallaşmamış" pidgin ve "eğitimli" veya "kurumsallaşmış" pidgin olarak adlandırılan iki çeşide ayrılabilir; ilki eğitimsiz veya okuma yazma bilmeyen kişilerle ilişkilendirilirken, ikincisi üniversiteler gibi kurumlarda edinilir ve kullanılır. ⓘ

Dil	Konuşan kişi ⓘ
Akan	8.300.000
Eve	2.250.000
Abron	1.050.000
Farefare	820.000
Dagbani	800.000
Dangme	800.000
Ga	600.000
Konkomba	500.000
Hausa	202.000

Din

Gana'da dini aidiyet ⓘ

Üyelik	2000 Nüfus Sayımı	2010 Nüfus Sayımı	2014 DHS Anketi	2021 Nüfus Sayımı
Hristiyan	68.8%	71.2%	76.9%	71.3%
Pentekostal/Karizmatik	24.1%	28.3%	36.3%	31.6%
Diğer Protestanlar	18.6%	18.4%	13.5%	17.4%
Katolik	15.1%	13.1%	10.4%	10.0%
Diğer Hristiyanlar	11.0%	11.4%	16.7%	12.3%
Müslüman	15.9%	17.6%	16.4%	19.9%
Geleneksel	8.5%	5.2%	2.6%	3.2%
Diğer	0.7%	0.8%	0.0%
Notlar

Gana büyük ölçüde Hristiyan bir ülkedir, ancak önemli bir Müslüman azınlık da mevcuttur. Geleneksel (yerli) inançlar da uygulanmaktadır. ⓘ

Gana'nın doğurganlık oranı 3.99'dan (2000) 3.28'e (2010) düşmüş olup kentsel bölgede 2.78, kırsal bölgede ise 3.94'tür. Birleşmiş Milletler, doğurganlığın 6,95'ten (1970) 4,82'ye (2000) ve 2017'de kadın başına 3,93 canlı doğuma düştüğünü bildirmektedir. ⓘ

Ölüm oranı

2020'de doğumda beklenen yaşam süresi bir kadın için 71, bir erkek için 65'tir. ⓘ

Gana'da 2018 yılında ilk on ölüm nedeni şunlardı:

1. Sıtma
2. Alt solunum yolu enfeksiyonları
3. Yenidoğan hastalıkları
4. İskemik kalp hastalığı
5. İnme
6. HIV/AIDS
7. Tüberküloz
8. İshalli hastalıklar
9. Yol yaralanmaları
10. Diyabet ⓘ

Suç

Gana'da suçlar Gana Polis Teşkilatı tarafından soruşturulmaktadır. Gana'da 2011 yılında cinayet oranı 100.000 nüfus başına 1,68'dir. ⓘ

Evrensel sağlık hizmetleri ve ortalama yaşam süresi

Beklenen yaşam süresinin gelişimi, 1921'den 2019'a ⓘ

Gana'da sadece Gana vatandaşlarına yönelik evrensel bir sağlık sistemi olan Ulusal Sağlık Sigortası Programı (NHIS) bulunmaktadır. Sağlık hizmetleri Gana genelinde çok çeşitlidir ve 2012 yılında 12 milyondan fazla Gana vatandaşı Ulusal Sağlık Sigortası Programı (Gana) (NHIS) kapsamındaydı. Kentsel merkezler iyi hizmet vermektedir ve Gana'daki hastanelerin, kliniklerin ve eczanelerin çoğunu içermektedir. Gana'da 200'den fazla hastane bulunmaktadır ve Gana tıp turizmi için bir destinasyondur. 2010 yılında 1.000 kişiye 0,1 doktor düşerken 2011 yılı itibariyle 1.000 kişiye 0,9 hastane yatağı düşmektedir. ⓘ

2014 yılı tahmini doğumda beklenen yaşam süresi ortalama 65,75 yıla yükselmiş, erkeklerde 63,4 yıl, kadınlarda ise 68,2 yıl olmuştur. 2013 yılında bebek ölümleri 1.000 canlı doğumda 39'a düşmüştür. Doğuşta beklenen yaşam süresi konusunda kaynaklar farklılık göstermektedir; Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 2016 yılında doğan erkekler için 62 yıl, kadınlar için 64 yıl tahmininde bulunmuştur. ⓘ

2010'da 100.000 kişi başına 15 doktor ve 93 hemşire düştüğü tahmin edilmektedir. 2010 yılında Gana'nın GSYİH'sinin %5,2'si sağlığa harcanmıştır ve tüm Gana vatandaşları temel sağlık hizmetlerine erişim hakkına sahiptir. Mayıs 2020'de DSÖ, Gana'nın DSÖ Afrika Bölgesi'nde Ulusal ilaç düzenleme sistemlerinin dört aşamalı DSÖ sınıflandırmasında en yüksek ikinci seviye olan "olgunluk seviyesi 3" düzenleme sistemine ulaşan ikinci ülke olduğunu duyurmuştur. ⓘ

2012 yılı itibariyle, 15-49 yaş arası yetişkinlerde HIV/AIDS prevalansının %1,40 olduğu tahmin edilmektedir. ⓘ

Kültür

Volta bölgesinde Hogbetsotso festivali ⓘ

Gana kültürü, birçok farklı Ganalı etnik grubun uygulama ve inançlarının çeşitli bir karışımıdır. 2010 nüfus sayımına göre en büyük etnik gruplar Akan (yüzde 47.3), Mole-Dagbani (yüzde 16.6), Ewe (yüzde 13.9), Ga-Dangme (yüzde 7.4), Gurma (yüzde 5.7) ve Guan (yüzde 3.7)'dır. Akanlar Merkez (yüzde 81.7), Batı (yüzde 78.2), Ashanti (yüzde 74.2), Brong Ahafo (yüzde 58.9) ve Doğu (yüzde 51.1) bölgelerinde nüfusun çoğunluğunu oluşturmaktadır. ⓘ

Yiyecek ve içecek

Gana mutfağı ve gastronomisi çok çeşitlidir ve çeşitli deniz ürünleri ile çorba ve güveç çeşitlerini içerir ve çoğu Gana çorbası sebze, et, kümes hayvanları veya balık ile hazırlanır. Balık, Gana diyetinde önemli bir yer tutmakta olup tilapia, kavrulmuş ve kızartılmış beyaz yem, tütsülenmiş balık ve kerevit Gana yemeklerinin ortak bileşenleridir. ⓘ

Banku (akple), öğütülmüş mısırdan (mısır) yapılan yaygın bir Ganalı nişastalı yiyeceğidir ve mısır unu bazlı temel gıdalar olan kɔmi (kenkey) ve banku (akple) genellikle bir çeşit kızarmış balık (chinam) veya ızgara tilapia ve çiğ kırmızı ve yeşil biber, soğan ve domatesten yapılan çok baharatlı bir çeşni (biber sosu) ile birlikte tüketilir. Banku ve tilapia çoğu Gana restoranında servis edilen bir kombinasyondur. Fufu, Afrika diasporası genelinde bir lezzet olması bakımından en yaygın ihraç edilen Gana yemeğidir. ⓘ

Pirinç aynı zamanda ülke genelinde Ganalıların temel öğünlerinden biri olup, kahvaltı, öğle ve akşam yemeği olarak sunulan çeşitli pirinç bazlı yemeklerin başlıca çeşitleri Waakye, Sade Pirinç ve Güveç (sekiz Kontomire veya Domates Sosu), Kızarmış Pirinç ve Gana-Nijerya Jollof Savaşları ile ünlü Gana Jollof'tur. ⓘ

Edebiyat

Gana ulusal edebiyat radyo programı ve ona eşlik eden Voices of Ghana (Gana'nın Sesleri) adlı yayın Afrika kıtasındaki en eski yayınlardan biridir. En önde gelen Ganalı yazarlar; sırasıyla Ethiopia Unbound (1911), The Beautyful Ones Are Not Yet Born (1968) ve Tail of the Blue Bird (2009) adlı kitaplarıyla uluslararası beğeni kazanan J. E. Casely Hayford, Ayi Kwei Armah ve Nii Ayikwei Parkes'tir. Romanların yanı sıra, Gana tiyatrosu ve şiiri gibi diğer edebiyat sanatları da, önde gelen Ganalı oyun yazarları ve şairler Joe de Graft ve Efua Sutherland ile ulusal düzeyde çok iyi bir gelişme ve destek görmüştür. Gana doğumlu Amerikalı yazar Yaa Gyasi'nin 2016 tarihli romanı Homegoing'in büyük bir kısmı Gana'da geçmektedir. ⓘ

Adinkra

Robert Sutherland Rattray tarafından Adinkra sembolleri ⓘ

13. yüzyılda Ganalılar kendilerine özgü adinkra baskı sanatını geliştirdiler. El baskısı ve el işlemesi adinkra giysiler, sadece o zamanki Gana kraliyet ailesi tarafından adanmışlık törenleri için üretilir ve kullanılırdı. Adinkra sembolizminin külliyatını oluşturan motiflerin her birinin bir atasözünden, tarihi bir olaydan, insan tutumundan, etolojiden, bitki yaşam formundan veya cansız ve insan yapımı nesnelerin şekillerinden türetilmiş bir adı ve anlamı vardır. Bunlar grafiksel olarak stilize geometrik şekillerde işlenir. Motiflerin anlamları estetik, etik, insan ilişkileri ve kavramlar olarak kategorize edilebilir. ⓘ

Adinkra sembolleri dövme olarak dekoratif bir işleve sahiptir ancak aynı zamanda geleneksel bilgeliği, yaşamın yönlerini veya çevreyi aktaran çağrışımsal mesajlar içeren nesneleri temsil eder. Genellikle atasözleriyle bağlantılı, farklı anlamlara sahip birçok farklı sembol vardır. Anthony Appiah'ın sözleriyle, okuma yazma öncesi bir toplumda "karmaşık ve incelikli bir uygulama ve inanç bütününün aktarımını destekleyen" araçlardan biriydi. ⓘ

Geleneksel kıyafetler

Gana'nın geleneksel ya da ulusal kıyafeti olan Kente bezi, Akan, Ga ve Ewe dahil olmak üzere çoğu güney Ganalı etnik grup tarafından giyilmektedir. ⓘ

Adinkra kumaşının yanı sıra Ganalılar geleneksel kıyafetleri için birçok farklı kumaş kullanmaktadır. Farklı etnik grupların kendilerine özgü giysileri vardır. En iyi bilineni Kente kumaşıdır. Kente çok önemli bir Gana ulusal kostümü ve kıyafetidir ve bu kumaşlar geleneksel ve modern Gana Kente kıyafetlerinin yapımında kullanılır. ⓘ

Farklı semboller ve farklı renkler farklı anlamlara gelmektedir. Kente, tüm Gana giysileri arasında en ünlüsüdür. Kente, yatay bir dokuma tezgahında elle dokunan bir tören bezidir ve yaklaşık 4 inç genişliğindeki şeritler birbirine dikilerek daha büyük bez parçaları haline getirilir. Bezler çeşitli renk, boyut ve desenlerde olup, çok önemli sosyal ve dini durumlarda giyilmektedir. ⓘ

Kültürel bağlamda kente bir kumaştan çok daha önemli olup, tarihin görsel bir temsili ve dokuma yoluyla yazılı bir dil biçimidir. Kente teriminin kökleri Akan dilinde sepet anlamına gelen kɛntɛn kelimesine dayanmaktadır ve ilk kente dokumacıları kenten (sepet) görünümlü kumaşlar dokumak için rafya lifleri kullanmışlardır; bu nedenle de kenten ntoma, yani sepet bezi olarak adlandırılmışlardır. Kumaşın orijinal Akan adı nsaduaso ya da nwontoma idi ve "dokuma tezgahında elde dokunan kumaş" anlamına geliyordu; ancak günümüzde en sık kullanılan terim "kente "dir. ⓘ

Modern giyim

Kente ve diğer geleneksel stillerle çağdaş Gana erkek modası

Afrika baskılı/Ankara ve diğer kumaşlarla çağdaş Gana kadın modası ⓘ

Çağdaş Gana modası geleneksel ve modern stilleri ve kumaşları içerir ve Afrika ve küresel moda sahnesine girmiştir. Afrika baskı kumaşı olarak bilinen kumaş, Hollanda balmumu tekstillerinden üretilmiştir. 1800'lerin sonlarında, Endonezya Batik'ini taklit eden makine yapımı tekstillerle dolu Asya'ya giden Hollanda gemilerinin yol üzerindeki birçok Batı Afrika limanında durduğuna inanılıyor. Bu kumaşlar Asya'da pek başarılı olamadı. Ancak, Batı Afrika'da - özellikle de kumaş ve tekstil için zaten yerleşik bir pazarın bulunduğu Gana'da - müşteri tabanı büyüdü ve yeni tüketicilerin zevkine hitap etmek için yerel ve geleneksel tasarımları, renkleri ve desenleri içerecek şekilde değiştirildi. Bugün Afrika dışında "Ankara" olarak adlandırılıyor ve Gana'nın ve tüm Afrika'nın çok ötesinde bir müşteri tabanına sahip. Karayip halkları ve Afrikalı Amerikalılar arasında çok popülerdir; Solange Knowles ve kız kardeşi Beyoncé gibi ünlüler Afrika desenli kıyafetler giyerken görülmüştür. Kuzey Amerika ve Avrupa'daki ülkelerden birçok tasarımcı artık Afrika baskılarını kullanıyor ve bu da küresel bir ilgi kazanmış durumda. İngiliz lüks moda evi Burberry, Gana stilleri etrafında bir koleksiyon oluşturdu. Amerikalı müzisyen Gwen Stefani, Afrika baskılarını defalarca giyim serisine dahil etti ve sık sık bunları giyerken görülebiliyor. Uluslararası üne sahip Ganalı-İngiliz tasarımcı Ozwald Boateng 2012 koleksiyonunda Afrika desenli takım elbiseleri tanıtmıştır. ⓘ

Müzik ve dans

Geleneksel Adowa dans formu ve müzik performansı. ⓘ

Gana müziği çok çeşitlidir ve farklı etnik gruplar ve bölgeler arasında değişiklik gösterir. Gana müziği, konuşan davul toplulukları, Akan Davulu, goje kemanı ve koloko lavtası, Akan Seperewa, Akan atumpan, Ga kpanlogo stilleri ve asonko müziğinde kullanılan kütük ksilofonlar dahil olmak üzere saray müziği gibi birkaç farklı müzik aleti türünü içerir. Gana'dan gelen en iyi bilinen türler Ganalı sanatçı Kofi Ghanaba tarafından yaratılan Afrika cazı ve Highlife adı verilen seküler müziğin en eski formudur. Highlife 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkmış ve Batı Afrika'ya yayılmıştır. 1990'larda gençler tarafından highlife, Afro-reggae, dancehall ve hip hop etkilerini bir araya getiren yeni bir müzik türü yaratıldı. Bu meleze hiplife adı verildi. "Afro Roots" şarkıcısı, aktivist ve söz yazarı Rocky Dawuni, R&B ve soul şarkıcısı Rhian Benson ve Sarkodie gibi Ganalı sanatçılar uluslararası başarı elde etti. Aralık 2015'te Rocky Dawuni, 31 Mart 2015'te yayımlanan Branches of The Same Tree başlıklı 6. stüdyo albümüyle En İyi Reggae Albümü dalında Grammy ödülüne aday gösterilen ilk Ganalı müzisyen oldu. ⓘ

Gana dansı da müziği kadar çeşitlidir; geleneksel danslar ve farklı durumlar için farklı danslar vardır. En bilinen Gana dansları kutlamalar için yapılan danslardır. Bu danslar arasında Adowa, Kpanlogo, Azonto, Klama, Agbadza, Borborbor ve Bamaya yer almaktadır. ⓘ

Dans Eden Tabut Taşıyıcıları olarak da bilinen Nana Otafrija Tabut Taşıyıcıları, Güney Gana'nın Büyük Akra Bölgesi'ndeki sahil kasabası Prampram'dan gelmektedir. Tabut taşıyıcıları grubu 2017 yılında BBC'nin bir haberinde yer aldı ve haberdeki görüntüler COVID-19 dünya salgınının ardından bir internet meme'inin parçası haline geldi. ⓘ

Film

Gana kökenli popüler aktör Van Vicker ve uluslararası aktörler Boris Kodjoe ve Idris Elba ⓘ

Gana, gelişmekte ve büyümekte olan bir film endüstrisine sahiptir. Gana'nın film endüstrisi, Bilgi Hizmetleri Departmanı bünyesinde Gold Coast Film Birimi'nin kurulduğu 1948 yılına kadar uzanmaktadır. Gana'dan uluslararası alanda tanınan bazı filmler çıkmıştır. 1970 yılında, I Told You So uluslararası alanda kabul gören ilk Gana filmlerinden biri oldu ve The New York Times'tan harika eleştiriler aldı. Bu filmi, Bahama asıllı Amerikalı aktör Calvin Lockhart'ın rol aldığı, "Contratto carnale" olarak da bilinen 1973 yapımı Gana ve İtalyan yapımı The African Deal izledi. 1983 yılında King Ampaw tarafından yönetilen Gana ve Alman yapımı Kukurantumi: the Road to Accra, ünlü Amerikalı film eleştirmeni Vincent Canby tarafından kaleme alındı. 1987'de Werner Herzog'un yönettiği bir başka Gana ve Alman yapımı Cobra Verde uluslararası övgüler aldı ve 1988'de Heritage Africa 12'den fazla film ödülü kazandı. ⓘ

Son zamanlarda Ganalı ve Nijeryalı ekip ve oyuncular arasında işbirlikleri yapıldı ve bir dizi yapım ortaya çıktı. Birçok Gana filmi Nijerya film endüstrisi Nollywood ile ortak yapım olarak gerçekleştirilmekte ve bazıları Nijeryalı pazarlamacılar tarafından dağıtılmaktadır. Ayrıca Nijeryalı film yapımcıları filmlerinde sıklıkla Ganalı aktör ve aktrislere, Ganalı film yapımcıları da Nijeryalı aktör ve aktrislere yer vermektedir. Nadia Buari, Yvonne Nelson, Lydia Forson ve Jackie Appiah gibi Ganalı popüler aktrisler ile Van Vicker ve Majid Michel gibi Ganalı popüler aktörler birçok Nijerya filminde rol almıştır. Bu işbirliklerinin bir sonucu olarak, Batılı izleyiciler sıklıkla Gana filmlerini Nollywood ile karıştırmakta ve satışlarını bir saymaktadır; ancak bunlar bazen Nollywood'u paylaşan iki bağımsız endüstridir. Unesco 2009 yılında Nollywood'u Bollywood'dan sonra dünyanın en büyük ikinci film endüstrisi olarak tanımlamıştır. ⓘ

Gana Film Endüstrisi, üretimdeki düşük girdi nedeniyle neredeyse on yıl boyunca bir düşüş trendi yaşamış olsa da bu senaryo büyük ölçüde değişmiştir. Yeni ve gelişmekte olan genç film yapımcıları zaten zengin olan Gana film sahnesine renk katıyor. Bliz Bazawule, Peter Sedufia, Joseph Clef ve diğerleri dünyaya Gana'da film çekmenin yeni çağını gösterdiler. ⓘ

Medya

Gana kitle iletişim araçları, televizyon tarafından sağlanan haber ve bilgiler. ⓘ

Gana medyası Afrika'daki en özgür medya kuruluşları arasında yer almaktadır. Gana 1992 Anayasası'nın 12. Bölümü basın özgürlüğünü ve medyanın bağımsızlığını garanti altına alırken, 2. Bölüm sansürü yasaklamaktadır. Bağımsızlık sonrasında, askeri hükümetler döneminde kapatılan özel kuruluşlar ve hükümetin eleştirilmesini engelleyen katı medya yasaları nedeniyle hükümet ve medya arasında genellikle gergin bir ilişki vardı. ⓘ

Basın özgürlüğü 1992 yılında yeniden sağlanmış ve 2000 yılında John Agyekum Kufuor'un seçilmesinden sonra özel medya ile hükümet arasındaki gerilim azalmıştır. Kufuor basın özgürlüğünü destekledi ve hakaret yasasını yürürlükten kaldırdı ancak medyanın sorumlu davranması gerektiğini savundu. Gana medyası, çok az kısıtlamayla faaliyet gösteren Afrika'daki "en özgür" medya olarak tanımlanmaktadır. Özel basın genellikle hükümet politikalarına yönelik eleştiriler taşımaktadır. ⓘ

Spor

Siyah Yıldızlar, Gana milli futbol takımı. ⓘ

Dernek futbolu Gana'da en çok izlenen spordur ve ulusal erkek futbol takımı Siyah Yıldızlar, 20 yaş altı takımı ise Siyah Uydular olarak bilinir. Gana dört kez Afrika Uluslar Kupası'nı, bir kez FIFA U-20 Dünya Kupası'nı kazanmış ve 2006, 2010 ve 2014 yıllarında üst üste üç FIFA Dünya Kupası'na katılmıştır. 2010 FIFA Dünya Kupası'nda Gana, 1990'da Kamerun ve 2002'de Senegal'in ardından Dünya Kupası'nda çeyrek final aşamasına ulaşan üçüncü Afrika ülkesi oldu. Black Satellites olarak bilinen Gana U-20 futbol takımı, Gana milli futbol takımının besleyici takımı olarak kabul edilmektedir. Gana, Afrika kıtasında FIFA U-20 Dünya Kupası Şampiyonu olan ilk ve tek ülkedir ve 1993 ve 2001 yıllarında iki kez ikinci olmuştur. Black Starlets olarak bilinen Gana U-17 milli futbol takımı 1991 ve 1995 yıllarında iki kez FIFA U-17 Dünya Kupası şampiyonu, 1993 ve 1997 yıllarında ise iki kez dünya ikincisi olmuştur. ⓘ

Siyah Yıldızlar gol sevinci. ⓘ

Ganalı futbol takımları Asante Kotoko SC ve Accra Hearts of Oak SC, Afrika kıtasının en iyi 5. ve 9. futbol takımlarıdır ve toplam beş Afrika kıtası futbol ve Afrika Futbol Konfederasyonu kupası kazanmışlardır; Ganalı futbol kulübü Asante Kotoko SC 1970 ve 1983 yıllarında iki kez CAF Şampiyonlar Ligi şampiyonu ve beş kez CAF Şampiyonlar Ligi ikincisi olurken, Ganalı futbol kulübü Accra Hearts of Oak SC 2000 CAF Şampiyonlar Ligi şampiyonu ve iki kez CAF Şampiyonlar Ligi ikincisi, 2001 CAF Süper Kupa şampiyonu ve 2004 CAF Konfederasyon Kupası şampiyonu olmuştur. Uluslararası Futbol Tarihi ve İstatistikleri Federasyonu, Asante Kotoko SC'yi 20. yüzyılın Afrika kulübü olarak taçlandırmıştır. Gana'da, her ikisi de Gana Futbol Federasyonu tarafından yönetilen Gana Premier Ligi ve Division One Ligi'nde oynayan birkaç kulüp futbol takımı bulunmaktadır. ⓘ

Gana kış sporları olimpiyat takımı 2010 Kış Olimpiyatları açılış töreninde ⓘ

Gana ilk kez 2010 yılında Kış Olimpiyatlarında yarışmıştır. Gana, 120-140 puanlık eleme aralığında 137,5 Uluslararası Kayak Federasyonu puanı alarak 2010 Kış Olimpiyatlarına katılmaya hak kazandı. "Kar leoparı" lakaplı Ganalı kayakçı Kwame Nkrumah-Acheampong, Vancouver, British Columbia, Kanada'da düzenlenen 2010 Kış Olimpiyatları'nda slalom kayağında yer alarak Kış Olimpiyatları'na katılan ilk Ganalı oldu. Gana, 54'ü Alp disiplini slalomda olmak üzere 102 katılımcı ülke arasında 47. sırada yer aldı. Kwame Nkrumah-Acheampong, bunu başaran ikinci siyah Afrikalı kayakçı olarak uluslararası kayak pistine adım attı. ⓘ

Gana'nın Yaz Olimpiyatları'ndaki son madalyası 1992 yılına dayanıyor. Ganalı sporcular Yaz Olimpiyatlarına katıldıkları on üç yılda boks dalında üç, futbol dalında bir bronz madalya olmak üzere toplam dört olimpiyat madalyası kazanmış ve böylece Afrika kıtasında futbol dalında madalya kazanan ilk ülke olmuştur. ⓘ

Gana, 1954'ten bu yana (1986 oyunları hariç) her turnuvaya sporcu göndererek İngiliz Milletler Topluluğu Oyunlarında yarışmaktadır. Gana, İngiliz Milletler Topluluğu Oyunlarında on beşi altın olmak üzere elli yedi madalya kazanmıştır ve madalyalarının biri hariç hepsi atletizm ve boksta gelmiştir. ⓘ

Ülke ayrıca üç kez dünya şampiyonu olan ve Afrika'nın en büyük boksörü olarak kabul edilen Azumah Nelson, yine üç kez dünya şampiyonu olan Nana Yaw Konadu, Ike Quartey ve Joshua Clottey gibi dünya çapında boksörler yetiştirmiştir. ⓘ

Gana kadın futbol takımı Kamerun'un Yaoundé kentinde düzenlenen 2016 Afrika Kadınlar Uluslar Kupası'nda bronz madalya kazandı. Takım Güney Afrika'yı 1-0 yendi. ⓘ

Gana, 2018-2020 CAVB Plaj Voleybolu Kıta Kupası'nda mücadele eden plaj voleybolu erkek milli takımına sahiptir. ⓘ

Gana, 2023 Afrika Oyunları'na Akra'da ev sahipliği yapacak. ⓘ

Kültürel miras ve mimari

Başkent Akra'da modern yüksek binalar. ⓘ

Gana'da iki tür geleneksel yapı bulunmaktadır: ortak bir alan etrafında bitişik binalar dizisi ve çim çatılı geleneksel yuvarlak kulübeler yaygındır. Çim çatılı yuvarlak kulübeler Gana'nın kuzey bölgelerinde (Kuzey, Yukarı Doğu ve Yukarı Batı bölgeleri) yer alırken, bitişik binalar dizisi Gana'nın güney bölgelerinde (Ashanti, Brong-Ahafo, Merkez, Doğu, Büyük Akra ve Batı bölgeleri) bulunmaktadır. ⓘ

Gana'nın güney bölgelerinde Gana postmodern mimarisi ve yüksek teknoloji mimarisi binaları baskınken, Gana miras alanları en çok Gana'da inşa edilen otuzdan fazla kale ve şato ile kendini göstermektedir. Bu kalelerden bazıları Fort William ve Fort Amsterdam'dır. Gana'da kalelerin içinde yer alan müzeler vardır ve iki tanesi bir kalenin içinde yer almaktadır. Askeri Müze ve Ulusal Müze geçici sergiler düzenlemektedir. ⓘ

Gana'da belirli Gana bölgelerine derinlemesine bir bakış sunan müzeler bulunmaktadır; Gana'da kendi coğrafi bölgelerinin gelenekleri ve tarihi hakkında fikir veren bir dizi müze vardır. Cape Coast Kalesi Müzesi ve Aziz Georges Kalesi (Elmina Kalesi) Müzesi rehberli turlar sunmaktadır. Bilim ve Teknoloji Müzesi, ziyaretçilerine bilimsel ve teknolojik açıdan ilgi çekici nesnelerin sergilenmesi yoluyla Gana'nın bilimsel gelişim alanına bir bakış sunmaktadır. ⓘ

Ulusal semboller

Alaca kartal Gana'nın armasında yer almaktadır. ⓘ

Armada iki hayvan tasvir edilmiştir: alaca kartal (Aquila rapax, savanlarda ve çöllerde yaşayan çok büyük bir kuş; Gana'nın kara parçasının %35'i çöl, %35'i orman, %30'u savandır) ve aslan (Panthera leo, büyük bir kedi); törensel bir kılıç, hanedan denizinde hanedan kalesi, Gana'nın endüstriyel mineral zenginliğini temsil eden bir kakao ağacı ve bir maden kuyusu ve Gana'nın mineral altın zenginliğini ve Gana halkının dayanağını temsil eden altınla çevrili beş köşeli siyah bir yıldız. Ayrıca üzerinde Özgürlük ve Adalet yazmaktadır. ⓘ

Gana bayrağı kırmızı (üstte), altın (ortada) ve yeşil (altta) üç yatay şeritten oluşur; üç şerit aynı yükseklik ve genişliktedir; ortadaki şerit altın şeridin ortasında beş köşeli siyah bir yıldız taşır, kırmızı şerit ülkenin bağımsızlığını elde etmek için dökülen kanı temsil eder: altın Gana'nın endüstriyel mineral zenginliğini temsil eder ve yeşil renk Gana'nın zengin tropikal yağmur ormanlarını ve doğal kaynaklarını simgeler. ⓘ

Gine Körfezi ve Atlantik Okyanusu üzerindeki Orta bölgenin kıyı çevresinde yer alan Kakum Ulusal Parkı'nın panoramik görünümü 375 kilometrekarelik (145 sq mi) bir alanı kapsamaktadır. 1931 yılında av rezervi ve doğa koruma alanı olarak kurulan park, avifauna ile ilgili ilk araştırmaların yapılmasının ardından ancak 1992 yılında milli park olarak ilan edilmiştir. Milli park tropikal yağmur ormanları ile kaplıdır. Kakum Milli Parkı, Afrika'da 350 metre (1,150 ft) uzunluğunda olan ve yağmur ormanlarına erişim sağlayan yedi gölgelik ağaç tepesini birbirine bağlayan bir gölgelik yürüyüş yoluna sahip tek milli parktır. ⓘ

Ulusal simge yapılar

Gana 4. Cumhuriyeti'nin Turizm Simgesel Yapıları, Ulusal Sınırı, Bölgesi ve Karasal Ovası ⓘ
Kıyı Ovası Akra, Apam, Cape Coast, Elmina, Kakum Ulusal Parkı, Kokrobite, Nzulezo, Sekondi-Takoradi, Ada Foah Hükümet merkezi ve başkentin bulunduğu Gine Körfezi kıyı ovası, birkaç kale ve hisar ile Gana'daki en iyi korunmuş yağmur ormanları Ashanti-Kwahu Koforidua, Kumasi, Obuasi, Sunyani Ormanlık tepeler ve antik Ashanti Krallığı Volta Havzası Tamale devasa ve dünyanın en büyük Volta Gölü, onu besleyen nehir sistemi ve Gana'nın doğu sınır kapısı Kuzey Ovaları Wa, Bolgatanga, Mole Ulusal Parkı Savan ovaları ve Kuzey Gana ticaret yolu ve sınır geçişi		Ulusal sınır, coğrafi bölgeler ve karasal düzlüklerin renklerle kodlandığı Gana haritası
Yerleşimler
Akra	Hükümet Merkezi ve Başkent.
Bolgatanga	Paga Timsah Göleti konumu.
Cape Coast	Cape Coast Kalesi UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer almaktadır.
Elmina	Elmina Kalesi ile sahil kasabası.
Koforidua	Aburi Botanik Bahçeleri konumu.
Kumasi	Ashanti Krallığı'nın geleneksel merkezi.
Obuasi	Dünyanın en büyük 9. altın madeninin bulunduğu yer; ve Madencilik kasabası.
Sekondi-Takoradi	Busua Plajı gibi ünlü sörf plajları ve UNESCO Dünya Mirası Alanları.
Tamale	Dagbon Krallığı'ndaki en büyük yerleşim yeri ve Mole Ulusal Parkı'na açılan kapı.
Yendi	Dagbon Krallığı'nın Geleneksel Başkenti ve Yaa Naa'nın merkezi.

Coğrafya

Gana genel olarak alçak bir coğrafyaya sahip olmakta olup, sadece belli yerlerde 900 m'ye çıkan yükseltiler görülebilmektedir. Ülke topraklarının neredeyse yarısı 150 m altında bir yükseltide yer almaktadır. Ülkenin toplamda var olan 2.094 km'lik sınırın 549 km'si Burkina Faso, 668 km'si Fildişi Sahili ve 877 km'si Togo ile oluşurken, ülkenin ayrıca 539 km sahil şeridi bulunmaktadır. ⓘ

Coğrafi açıdan sahil şeridi bölgesi, yağmur ormanları bölgesi ve savan bölgesi olarak üç bölüme ayrılan ülkede yüzey yapısı bakımından da beş doğal alana ayrılmaktadır. Bu alanlar alçak ovalar, Aschanti yüksek arazileri, Akwapim-Togo Sıradağı, Volta Havzası ve yüksek ovalardır. Ülkenin sahil kesiminde var olan ve geniş kumsallara ve Mangrov alanlarına sahip alçak ovalar, batıya doğru ilerledikçe yerini deniz seviyesinden 450 m yükseltiye kadar çıkan Aschanti yüksek arazilerine bırakmaktadır. Yüksek arazilerin doğu bölgesinde başlayan Volta Havzası sahip olduğu 87.000 km² alan ile ülke içerisindeki en büyük doğal alanı oluşturmaktadır. Ülkenin kuzey bölgelerinde yer alan yüksek ovalar ile de Gana içerisindeki doğal alanlar sona ermektedir. Ülkenin güney bölgesinde başkent Accra'dan başlayarak Togo'ya kadar uzanan Akwapim-Togo Sıradağları üzerinde ülkenin en yüksek noktaları yer almakta olup dağ tepelerinde ve yamaçlarında sık yağmur ormanları bulunmaktadır. ⓘ

Gana topraklarının üçte ikisi yani %66'sına tekabül eden 158.000 km² bir alan Volta Nehri kaynağından beslenmektedir. Nehrin alt kısımlarında yapay olarak dünya üzerindeki yüzeysel olarak en büyük su birikintisi ile Akosombo Barajı oluşturulmuştur. Ülke genelinde ayrıca Aschanti bölgesinde kaynağı çıkan ve Atlas Okyanusu'na dökülen birçok nehir bulunmaktadır. ⓘ

Dağlar

Togo ve Benin'de yer alan Atakora Sıradağı'nın dağlık ve tepelik eteklerinden oluşan Akwapim-Togo Sıradağı Accra'dan başlayarak Togo sınırı boyunca ilerleyerek sınırı geçerek Togo'da devam etmektedir. Bu bölgelerde çok sık olarak şelalere rastlanmaktadır. Volkanik bir geçmişe sahip dağların tepelerinde ve yamaçlarında sık yağmur ormanları bulunmaktadır. ⓘ

Ülkenin en yüksek noktasını 885 m ile Togo sınırında bulunan Liati Wote köyü yakınındaki Afadjato Dağı oluştururken, en yüksek ikinci dağı ise yine Togo sınırına yakın bir konumda bulunan ve 876 m'lik bir yükseltiye sahip olan Dzebobo Dağı oluşturmaktadır. Her iki dağda Akwapim-Togo Sıradağlarının bir parçası olurken, sıradağlara ismini veren Akwapim Dağı ise ülke içerisindeki en yüksek dördüncü dağ konumundadır. ⓘ

Akarsu ve göller

Bosumtvi Gölü ⓘ

Volta baraj gölü kapladığı 8.502 km² bir alan ile ülkenin merkezinde yer almaktadır. Siyah Volta, Beyaz Volta, Afram, Daka ve Oti nehirlerinden beslenen baraj, oluşturulan Akosombo barajı ile meydana getirilmiştir. ⓘ

Ülkede bir milyonluk bir geçmişe sahip olduğu tahmin edilen ve bir meteorun düşmesi sonucu oluştuğu düşünülen ve herhangi bir su kaynağının giriş ya da çıkış yapmadığı Bosumtvi Gölü Ashanti bölgesinin merkez şehri Kumasi'nin 32 km uzağında bulunmakta ve ülkenin önemli turistik merkezlerinden biri olmasının yanı sıra dini açıdan da halk arasında önemli bir konuma sahiptir. ⓘ

Ülkede ayrıca Pra, Bia, Ankobra ve Tano nehri gibi Atlas Okyanusu'na dökülen daha küçük nehirlerde bulunmaktadır. ⓘ

Bitki örtüsü ve yaban hayat

Baobab ağacı ⓘ

Ülke genelinde çok sayıda bitki ve hayvan çeşidi bulunmaktadır. Özellikle tropikal yağmur ormanları biyo çeşitliliğe neden olmaktadır. Ancak son yıllarda tahrip edilen yağmur ormanları 20. yüzyılda 85.000 km² bir alanı kaplayan bir konumda bulunurken, bu oran bu yüzyıl içerisinde yarıdan da fazla azalarak 40.000 km² 'ye kadar düşmüştür. Ülke genelinde yıllık olarak %1,7 düzeyinde orman kaybı yaşanmaktadır. ⓘ

Her daim yeşil bir renge sahip olan yağmur ormanları 50 m yüksekliğe, 3 m kalınlığa varabilen ve 300 yılı bulabilen ağaçlar ile kaplı bir konumdadır. Meliaceae, Azobé, Sapeli (Entandrophragma cylindricum), Khaya ağaçları bu bölümlerde büyük çoğunluğu oluştururken ayrıca incir, epifit, salepgiller, cola ve Hevea brasiliensis ağacı ve bitkileri de yoğun olarak bulunmaktadır. Bunların haricinde ülkede 1.200'den fazla palmiye ağacı çeşidi gözlenmektedir. ⓘ

Özellikle orman alanlarının yok edildiği arazilerde de ananas, muz, plantein, avokado, papaya, Psidium guajava, portakal, narenciye, Vanilla planifolia, hibiscus, ateş ağacı ve küpe çiçeği gibi meyve ve çiçek bitkileri ekilmektedir. ⓘ

Savan bölgelerinde ise genellikle tek başına bulunan Baobab ağaçları gözlemlenmekte olup, sahil kesimlerinde Mangrov ormanları ile birlikte çok sayıda palmiye ağaçları görülmektedir. ⓘ

Ülkedeki yaban hayat ise çok fazla çeşitlilik arz etmektedir. Ülke sınırları içerisinde papağan, boynuzgaga, kartal, ağaçkakan, beçtavuğu ve güvercin gibi tropikal kuş çeşitlerinin yanı sıra çok sayıda göçmen kuş sürüleri de bu topraklarda gözlemlenebilmektedir. Nehir kıyılarında ve sulak alanlarda da birçok su kuşu çeşitleri bulunmaktadır. ⓘ

Gana'da birçok memeli hayvan yaşamını sürdürmektedir. Aslan, leopar, fil, misk kedisi, bizon, su aygırı, düğmeli domuz ve birçok antilop çeşidi özellikle savan bölgesinde görülmektedir. Ayrıca şempanze, birçok makak çeşidi ve babun gibi maymun türleri de sıklıkla gözlemlenebilmektedir. ⓘ

Sürüngenlerden gekogiller, kertenkele, iguana, varan ve timsah yabah hayatta yer alırken, böcek ailesinden sığır sineği, çeçe sineği, anofel görülmektedir. Ülkede ayrıca çok sık olarak termitlerin oluşturduğu termit tepelerine rastlanmaktadır. ⓘ

Gana'nın Atlas Okyanusu kıyıları dünyanın en zengin deniz canlısı türlerinin bulunduğu noktalardan birini oluşturmaktadır. ⓘ

Nüfus

Gana çok uluslu bir devlet yapısına sahiptir. Ülkede birçok etnik grup yer almaktadır. Bu etnik grupların toplulukları birkaç yüz bin ile birkaç milyon arasında değişmektedir. Önceki yıllara oranla farklı etnik gruplar arasında yaşanan evliliklerde artış gözlenmektede, bu evlilikler ile etnik gruplar arasındaki farklılıkları belirsizleştirmektedir. Bu durum nedeniyle etnik gruplarının ülke içerisindeki toplam nüfusunu belirlemeyi zorlaştırmakta, bu nedenle de birçok farklı kaynakta farklı veriler elde edilebilmektedir. ⓘ

Oran	Etnik grup ⓘ
44,0 %	Akan
16,0 %	Dagomba
13,0 %	Eve
8,0 %	Ga
3,0 %	Gurma
14,5 %	diğer Gana etnik grupları
1,5 %	diğer

Ülke içerisindeki çoğunluğu oluşturan en önemli etnik grup %47 ile Akanlar'dır. Bunun haricinde Dagombalar, Eveler, Galar ve Gurmalar diğer etnik grupları oluşturmaktadır. Gana'da var olan topluluğun %14,5 gibi bir oranını 100'ün üzerinde farklı etnik grup paylaşmaktadır. nüfusun Ülkede var olan %1.5 diğer toplulukları ise Avrupalılar ile birlikte Çinliler ve Lübnanlılar oluşturmaktadır. ⓘ

Gana orta genç bir nüfusa sahip olup, 2020 tahmini verilerine göre %56,08'i 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin diğer Afrika ülkelerindeki ortalamaya göre yüksek bir oran ile %4,44'ü 65 yaş ve üzerindedir. ⓘ

0-14 yaş: %37.44 (erkek 5,524,932/kadın 5,460,943)
15-24 yaş: %18.64 (erkek 2,717,481/kadın 2,752,601)
25-54 yaş: %34.27 (erkek 4,875,985/kadın 5,177,959)
55-64 yaş: %5.21 (erkek 743,757/kadın 784,517)
65 yaş ve üzeri: %4.44 (erkek 598,387/kadın 703,686) ⓘ

Şehirde yaşayanların oranı 2022 verilerine göre %58,6 olan ülkede, nüfusun yıllık artış oranı 2022 tahmini verilerine göre %2,23 düzeyindedir. ⓘ

Din

Ülke genelinde hakim olan din Hristiyan dini olup, nüfusun %71,2'si Hristiyan inancına göre yaşamaktadır. Hristiyan dini içerisindeki mezhep dağılımda ise nüfusun %28,3'ü Pentacosizm, %18,4'ü Protestan, %13,1 katolik, %11,4'ü ise diğer Hristiyan mezheplerine göre inançlarını yaşamaktadırlar. Ülkede İslamiyeti din olarak benimseyen ve bu doğrultuda inançlarını uygulayan nüfusun oranı %17,6 düzeyindedir. Gana'da ayrıca %5,2 yerel Afrika dinlerine, %0,8 ise de diğer dinlere inanan topluluk yaşamaktadır. 2010 verilerine göre nüfusun %5,2'si de herhangi bir dine mensup olmadığını ifade etmektedir. ⓘ

Sosyal durum

Sağlık

Ülke genelinde sağlık sistemi iki şekilde ilerletilmektedir. Gana devletinin uluslararası yardım kuruluşlarından elde ettiği sağlık hizmetlerinin yanı sıra ülke içerisinde geleneksel yerel yöntemler ile sağlık hizmeti verilmektedir. Son yıllarda yapılan yatırımlar ve iyileştirilen sağlık hizmetleri ile doğumda yaşanan bebek ölümlerinde azalma yaşanmış, anne adaylarının daha sağlık beslenmesine yönelik adımlar atılmış ve nüfusun %80'ini karşılayacak şekilde aşılama işlemleri gerçekleştirilmiştir. 1980'li yılların sonlarına kadar kayda değer adımların atılmadığı sağlık sisteminde 1992 ve 2002 yılları arasında bütçeden ayrılan %7'lik bir pay ve uluslararası kuruluşların yardımları ile olumlu mesafeler kaydedilmiştir. ⓘ

Gana genelinde tropikal hastalıklar olan sıtma, kolera, tifo, verem, sarıhumma hastalıkların yanı sıra Hepatit A ve B sık olarak gözlemlenmektedir. Bunların haricinde Şistozomiyaz ve çocuk felci hastalıkları da ülke genelinde yoğun olarak yaşanmaktadır. 1974'te ülke genelinde var olan hastalıkların %75'inin temiz su bulunamamasından dolayı ortaya çıktığı ifade edilmiştir. Ülkede ölümlerin %40'ı sıtma rahatsızlığı nedeniyle yaşanmaktadır. ⓘ

2007 verilerine göre ülke genelinde HIV virüsü taşıyıcı yetişkin oranı %1,7 seviyesindedir. ⓘ

Tarih

Günümüzde Gana'nın varlığını sürdürdüğü topraklara insanlar ilk olarak 150.000 ila 200.000 yıl önce gelmişlerdir. O dönemki iklimi günümüz iklimi ile aynı olduğundan tarım ve hayvancılık için şartlar elverişli bir konumdaydı. Sangoan kültürüne mensup toplulukların oluşturduğu bu gruplar 25.000 yıl önce başlayan ve 13.000 yıl öncesine kadar süren şiddetli kuraklık ve buna bağlı olarak tarımsal faaliyetlerin sürdürülememesi nedeniyle bölgeyi terk etmişlerdir. Bu tarihten itibaren bölgenin bir daha ne zaman yerleşime sahne olduğundan tam emin olunmamakla birlikte bulunan en eski kalıtınlar 5.800 yıl öncesine ait çanak çömlek kalıntıları olmuştur. ⓘ

Bağımsızlık

Kwame Nkrumah ⓘ

6 Mart 1957 tarihinde Britanya Kraliyet kolonisi Altın Sahili ve Britanya Togoland, Gana ismi ile bağımsızlıklarını kazanmışlardır. Bağımsızlık bildirisinden bir yıl önce 1956 yılında II.Dünya Savaşı neticesinde Birleşik Krallık'ın Almanya'dan aldığı Togoland'dın batı kesiminde gerçekleştirilen referandumda, halkın büyük bir kısmı yeni oluşturulacak bu ülke ile birleşmeyi kabul etmiştir. ⓘ

Bağımsızlığın 6 Mart olarak belirlenmesi bilinçli olarak gerçekleştirilmiştir. Söz konusu tarihte Fanti Federasyonu Britanya Krallığı ile anlaşma yaparak Britanya hakimiyeti altına girmiş, bu hakimiyet 1901 yılında Ashanti Krallığı'nın ve kuzey bölgelerinin ilhakı ile tamamen kolonileşme ile son bulmuştur. ⓘ

Afrika kıtasının batı bölgelerinde yer alan ülkeler içerisinde siyahilerin bağımsızlıklarını ilan ettiği ilk ülke olan Gana, bağımsızlık sonrası dönemlerde de Britanya ile bağlarını tamamen koparmamış, aynı şekilde siyahi Afrika'nın İngiliz Milletler Topluluğu'ndaki ilk ülkesi olarak ortak üye olarak ikili ilişkileri korumuştur. ⓘ

Ulaşım

Gana, Batı Afrika ülkeleri içerisinde en yaygın trafik ağına sahip ülke konumundadır. ⓘ

Karayolu

Ülke genelinde 35.000 km karayolları bulunmakta olup, bunların belli bölümlerinin yenilenme ihtiyacı bulunmakla birlikte 11.000 km'si asfaltlanmış durumdadır. Ülkenin en önemli karayolları sahil şeritinde yer almaktadır. Sahil kesiminde yer alan yollar ülkeyi hem Togo hem de Fildişi Sahili ile de birleştirmektedir. Gana'da ayrıca başkent Accra ile liman kendi Tema'yı birbirine bağlayan ücretli bir otoyol mevcuttur. ⓘ

Gana ulusal karayolları ⓘ
Kısaltma	Güzergâh	Uzunluk
	Şehir (Bölge)	[km]
N1	Fildişi Sahili sınırı - Elubo (WR) - Sekondi-Takoradi (WR) - Cape Coast (CR) - Winneba (CR) - Accra (GR) - Tetteh - Adidome (VR) - Aflao (VR) - Togo sınırı N1 Gana bölümünde yer alan Dakar-Lagos-Highway otoyolunu oluşturmaktadır	535
N2	Tema (GR) - Asikuma (ER) - Ho (VR) - Hohoe (VR) - Jasikan (VR) - Yendi (NR) - Nalerigu (UE) - Kulungugu (UE) - Burkina Faso sınırı	720
N3	Kpong (ER) - Suhum (ER); N3, N4 otoyolunu N2 ile Oterkpalu üzerinden birleştirmektedir (ER).	80
N4	Accra (GR) - Tetteh - Koforidua (ER) - Kumasi (AS)	280
N5	Adome (VR) - Asikuma (VR) - Kpeve (VR)	62
N6	Accra (GR) - Nsawam (ER) - Suhum (ER) - Nkawkaw (ER) - Kumasi (AS)	250
N7	Sawla (NR) - Larabanga (NR) - Fufulsu (NR) N7,N12 otoyolunu N2 ile birleştirmektedir.	150
N8	Yemorasa (CR) - Dunkwa (CR) - Fomena (AS) - Bekwai (AS) - Kumasi (AS)	214
N9	Tamale (NR) - Jimle (NR) - Yendi (NR) N9, N10 otoyolunu N2 ile birleştirmektedir.	100
N10	Yemorasa (CR) - Kumasi (AS) - Techiman (BA) - Tamale (NR) - Bolgatanga (UE) - Paga (UE) - Burkina Faso sınırı	795
N11	Bolgatanga (UE) - Zebilla (UE) - Bawku (UE) - Bimpiela (UE) - Togo sınırı	110
N12	Fildişi Sahili sınırı - Elubo (WR) - Enchi (WR) - Sunyani (BA) - Bamboi (NR) - Wa (UW) - Lawra (UW) - Hamile (UW) - Burkina Faso sınırı	790
N13	Lawra (UW) - Tumu (UW) - Navrongo (UE) N13, N12 otoyolunu N10 ile birleştirmektedir.	220
N14	Sakpeigu (NR) - Cheperoni (NR) - Yawgu (NR) - Togo sınırı	100
N16	Tumu (UW) - Kapulima (UW) - Burkina Faso sınırı	20

Havayolu

Boeing 757 - Ghana International Airlines ⓘ

Ülkenin başkenti Accra'da yer alan Kotoka International Airport Gana'nın uluslararası standarta sahip en büyük havaalanı konumundadır. Gana, Turkish Airlines, Lufthansa, KLM, British Airways, Emirates, TAP Portugal, Iberia, Alitalia, Royal Air Maroc ve Afriqiyah Airways gibi büyük havayolu şirketleri tarafından da sıklıkla uçulmaktadır. ⓘ

Özellikle 2003 yılından sonra Ghana Airways ve Ghana International Airlines havayolu şirketlerinin faaliyetlerine başlaması neticesinde iç hatlarda yoğun uçuşlar gerçekleştirmektedir. Ülkenin havaalanı sahip şehirleri şu şekildedir:

• Accra
• Kumasi
• Sekondi-Takoradi
• Obuasi
• Sunyani
• Wa
• Bolgatanga
• Tamale
• Kade ⓘ

Demiryolu

Koloni döneminden miras olarak kalan demiryolları Ghana Railway Corporation tarafından işletilmektedir. O dönem bölge genelinde çıkarılan madenlerin taşınmasında kullanılmak üzere döşenen raylar sayesinde madenler ve ham maddeler Accra'ya getiriliyor buradan da Avrupa ülkelerine gönderiliyordu. ⓘ

Ülkede ilk raylar 1907 yılında Sekondi ve Tarkwa arasında döşenmiş, daha sonra Dunkwa, Obuasi ve Bekwai üzerinden Kumasi'ye kadar uzatılmıştır. 1922'den itibaren de Kumasi'den başlayarak Konongo, Nkawkaw, Koforidua güzergâhı üzerinden Accra'ya kadar yeni raylar döşenmiştir. ⓘ

O dönem yoğun bir şekilde kullanılan demiryolu taşımacılığı günümüzde önemini yitirmiş bir durumdadır. 2006 yılına gelindiğinde sadece Kumasi ve Sekondi-Takoradi arasındaki güzergâh işletilmekteydi. ⓘ

Günümüzde yeni demiryolları hatları oluşturarak hareketlendirme girişimleri planlanmaktadır. 2010 yılında Dubai menşeli bir firma ülke genelinde 800 km'lik yeni hat oluşturma ve var olan hatların 400 km'sinin bakımı ve yenilenmesi ile ilgili ihaleyi aldıklarını bildirmiştir. Buradaki amaç özellikle Ashanti bölgesinde elde edilen ham madde ve madenlerin ülkenin iki liman kenti olan Sekondi-Takoradi ve Tema'ya ulaştırmaktır. ⓘ

Denizyolu

Ülkede Sekondi-Takoradi ve Tama kentleri deniz taşımacılığında önemli bir yere sahiptir. Kıyıda bulunan bu iki şehirden ekonomik açıdan daha büyük öneme sahip olan Tema'da ülke ürünlerinin dış dünyaya taşınma işlemi gerçekleştirilmektedir. Son dönemde bu limanlarda yapılan iyileştirme çabaları ile Tama'da yapılan konteyner terminali bu liman şehirlerine verilen önemi göstermektedir. Atlas Okyanusu kıyısındaki bu limanlar haricinde Volta Gölü'nde yapılan yolcu taşımacılığı da önemli bir yere sahiptir. Volta gölüne kıyısı bulunan ve iskeleye sahip olan Kpandu, Kete Krachi, Yeji ve Yapei'den gün içinde çok sayıda yolcu yararlanarak ulaşımını sağlamaktadır. ⓘ