Azrail

Azrail ⓘ

עֲזַרְאֵל‎ عزرائيل‎
Ölüm Başmeleği'nin (genellikle Azrail ile ilişkilendirilir) hoş bir tasviri, Evelyn De Morgan, 1881
Ölüm Meleği
İlişkili dinler	İslam ve Yahudilik, Sihizm
Nitelikler	Başmelek; psikopomp; kanatlar; pelerin
Dernekler	Cibrail, Mîkhā'īl ve İsrāfīl (İslam'da)
Alternatif yazılışlar	ʿÁzarʾēl ʿAzrāʾīl ʿİzrāʾīl Ajrā-īl Ezrā'ël
Metin içinde görünüm	Kur'an-ı Kerim (Secde Suresi) İncil (Petrus'un Apokalipsi) Guru Granth Sahib

Azrail (/ˈæzriəl/; İbranice: עֲזַרְאֵל, romanize: ʿǍzarʾēl; Arapça: عزرائيل, romanize: ʿAzrāʾīl veya ʿEzrāʾīl) bazı İbrahimi dinlerde, özellikle İslam'da ve Yahudiliğin bazı geleneklerinde ölüm meleğidir. Sihizm'de de kendisine atıfta bulunulur. ⓘ

Bu tür varlıklarla ilgili benzer kavramlara göre Azrail, Tanrı'nın ölüm meleği olarak oldukça yardımsever bir role sahiptir; ölenlerin ruhlarını ölümlerinden sonra taşımaktan sorumlu bir psikopomp olarak hareket eder. Hem İslam'da hem de Yahudilikte, ölümlülerin kaderiyle ilgili bir tomar tuttuğu, sırasıyla doğumlarında ve ölümlerinde isimlerini kaydedip sildiği söylenir. ⓘ

İçinde yer aldığı çeşitli dinlerin bakış açısına ve ilkelerine bağlı olarak, Yahudilik, İslam ve Hıristiyanlıkta cennetin bir bölümü olan Üçüncü Cennet'in bir sakini olarak da tasvir edilebilir. İslam'da dört baş melekten biridir ve Rabbinik literatürde İbranice Mal'akh ha-Maweth (מלאך המוות) terimine karşılık gelen Kur'an Malak al-Mawt (ملك الموت, 'ölüm meleği') ile özdeşleştirilir. İbranice'de Azrail, "Tanrı'nın Meleği" veya "Tanrı'nın Yardımı" anlamına gelir. ⓘ

Evelyn De Morgan'ın resmettiği İnsan silüetine bürünmüş Azrail, 1881 ⓘ

Azrail, Yahudilikte hem ölüm meleği hem de İsrailoğulları ile RAB arasındaki iletişimi sağlayan melek olarak görülür. İslam'da ise dört büyük melekten biri ve eceli dolmuş kişilerin canını almaya gelen 'ölüm meleği' olarak görülür. ⓘ

Yahudilikte Etimoloji

Azrail ismi İbranice bir kökene işaret etmektedir ve Mezopotamya'daki Yahudi yerleşimlerinde bulunan arkeolojik kanıtlar bu ismin 7. yüzyıldan kalma Aramice büyü metinlerinde kullanıldığını doğrulamaktadır. Ancak metin sadece isimleri listelediğinden, Azrail'in İslam'ın ortaya çıkışından önce ölümle ilişkilendirilip ilişkilendirilmediği tespit edilememektedir. ⓘ

İslam'ın ortaya çıkışından sonra Azrail ismi hem Yahudi ve İslam edebiyatında hem de folklorda popüler hale gelir. Ezrā'ël olarak yazılan isim, Apocalypse of Peter'ın Etiyopya versiyonunda (16. yüzyıla tarihlenir) hayattayken haksızlığa uğrayanların intikamını alan bir cehennem meleği olarak görünür. ⓘ

İslam'daki Önemi

Cibril, Mîhâîl ve İsrâfîl ile birlikte Azrail, İslam'daki dört büyük baş melekten biridir. Ölenlerin ruhlarını bedenden uzaklaştırmaktan sorumludur. Azrail bağımsız olarak hareket etmez, ancak bir ruhu alma zamanı geldiğinde Tanrı tarafından bilgilendirilir. ⓘ

Kur'an'da ve tefsirinde

Sure 32:11, Azrail ile özdeşleştirilen bir ölüm meleğinden bahseder. Cehennemdeki kâfirler yardım için feryat ettiklerinde, yine Azrail ile özdeşleştirilen bir melek ufukta belirecek ve onlara kalmaları gerektiğini söyleyecektir. Başka Kuran ayetleri de çok sayıda ölüm meleğinden söz eder. Tefsirlere göre, bu ayetler Azrail'e tabi olan ve baş meleğe görevinde yardımcı olan daha küçük ölüm meleklerine atıfta bulunmaktadır. Tefsir-i Beydâvî, Azrail'e bağlı bir dizi ölüm meleğinden bahseder. ⓘ

Wahbah al-Zuhayli gibi birçok modern çağdaş ve Medine İslam Üniversitesi, Endonezya dini bakanlığı, Suudi İslam işleri bakanlığı ve Mescid-i Haram'dan alimler, Bedir savaşı sırasında ölüm meleğinin özel görevleri olduğuna dair klasik tefsiri Enfal suresi 50. ayetten derlemişlerdir. ⓘ

Hadisler ve tefsirlerinde

Bir Müslüman geleneğine göre, bir kişinin ölümü yaklaşmadan 40 gün önce, Tanrı göksel tahtın altındaki bir ağaçtan bir yaprak düşürür ve Azrail bu yaprağın üzerinde kendisiyle birlikte götürmesi gereken kişinin adını okur. Kurtubi'nin klasik âlim İbn Cafer el-Va'izh'ten naklettiğine göre Azrail, mavi renkli bir koçu andıran bir şekle sahiptir, birçok yerinde çok sayıda gözü vardır ve Tabi'un âlimi İkrime Mevlâ İbn Abbâs'a [id; ar] göre Azrail'in boyutu o kadar büyüktür ki "Dünya onun omzuna konsaydı, açık bir tarladaki fasulye gibi olurdu". Ayrıca "lütuf kanatları" ve "ceza kanatları" olmak üzere iki türden oluşan 4.000 kanadı vardı. "Ceza kanatları" demir çubuklardan, kancalardan ve makaslardan yapılmıştır. Mukatil ibn Süleyman, tefsir eseri es-Suluk'ta meleğin 70.000 ayak uzvuna sahip olduğu yorumunu kaydetmiştir. ⓘ

Emevi hanedanının halifelerinden Ömer ibn Abdülaziz, ölüm meleğinin (Malak el-Mevt) alevli kırbaçla silahlandığına dair bir rivayet aktarmıştır. Halife Ömer de ölüm meleğinin o kadar büyük olduğuna dair bir rivayet aktarmıştır ki, melekler arasında en büyük olarak bilinen melek grubu olan Arş'ın Taşıyıcıları'nı bile cüce bırakmıştır. ⓘ

"İslami Ölüler Kitabı" onu 4 yüzlü olarak tanımlar ve tüm vücudu, sayıları yeryüzünde yaşayan insan sayısına karşılık gelen gözlerden ve dillerden oluşur. ⓘ

Azrail ve Ölüm Arasındaki İlişki

İslam, Azrail ve Ölüm arasındaki ilişkiye dair başka anlatılar da geliştirmiştir. Christian Lange, bazı alimlere göre Azrail ve Ölüm'ün tek bir varlık olduğunu; diğer tefsir alimlerinin ise Azrail ve Ölüm'ün farklı varlıklar olduğunu, Ölüm'ün Azrail tarafından can almak için kullanılan bir tür araç olduğunu belirtmiştir. ⓘ

Bir rivayete göre ölüm ve Azrail arasındaki ilişki, Ölüm ve Azrail'in daha önce iki ayrı varlık olduğu, ancak Tanrı'nın Ölüm'ü yarattığında meleklere ona bakmalarını emrettiği ve meleklerin bin yıl boyunca baygın kaldıkları şeklinde açıklanır. Melekler bilinçlerini yeniden kazandıktan sonra Ölüm, Azrail'e boyun eğmesi gerektiğini anlamıştır. "Ölüm" ve melek Azrail'in tek bir varlık olarak tanımlanması, "Ölüm" varlığının kıyamet gününden sonraki akıbetiyle ilgili bir Hadis'te açıklanmıştır; klasik Hanefi alimi Bedirüddin el-Ayni, Sahih Buhari koleksiyonunda derlenen bu Hadis'te, Ölüm'ün bir koç şekline bürüneceğini, daha sonra cennet ve cehennem arasına yerleştirileceğini ve sonunda bizzat Tanrı tarafından kesilerek Ölüm'ün varlığının sona erdirileceğini ve ardından Tanrı'nın hem cennet hem de cehennem halkına sonsuzluğun başladığını ve durumlarının asla sona ermeyeceğini ilan edeceğini yorumlamıştır. Lange, bazı bilim adamlarına göre bu Hadis rivayetindeki koçun ölüm meleğinin kendisinden başka bir şey olmadığını, diğerlerinin ise bunun ölümün ahiretteki kendi formu olduğunu iddia ettiğini belirtmiştir. ⓘ

Mukâtil b. Süleyman'dan nakledilen bir başka rivayette ise Azrail ve ölümün tek bir varlık olduğu, meleğin vücudunda canlıların sayısı kadar yüz ve el bulunduğu, bu yüz ve ellerin her birinin canlılar âlemindeki her bir ruhun hayatıyla bağlantılı olduğu belirtilmiştir. Ne zaman Azrail'in bedenindeki bir yüz yok olursa, o zaman onunla bağlantılı olan ruh ölümü deneyimleyecektir. Ayrıca, Yemen ve Moritanya'daki İmam Muhammed İbn Suud İslam Üniversitesi'nden birkaç modern İslam alimi grubunun ilgili yorumu, İbn Kesir'in Kur'an-ı Kerim'in En'am suresi 61. ayeti ve Ebu Hureyre ve İbn Abbas tarafından aktarılan bir hadisle ilgili yorumunu alarak, ölüm meleğinin ruhları almasına yardımcı olan yardımcı meleklere sahip olduğuna dair fetva yayınladı. ⓘ

Sekizinci Emevi Halifesi Ömer ibn Abdülaziz bir keresinde Kur'an-ı Kerim'in Secde Suresi 32:11 ayetinde Azrail'le ilgili olarak, birçok can almanın melek için çok kolay olduğunu, halifenin ifadesiyle "sanki yeryüzündeki tüm insanlık Malak el-Mevt'in (ölüm meleği) bakış açısından sadece tabaktaki yemek gibiydi" yorumunu bildirmiştir. Bu arada, Kurtubi, Mücahid ibn Cebr'den dünyanın Ölüm Meleği'nin elleri arasında olmasının "bir insanın elleri arasındaki bir kaba benzediğini; istediği yerden aldığını" rivayet etmiştir; Mücahid, Azrail'in aynı anda birçok ruhu ele geçirebildiğini çünkü Allah'ın dünyayı onun için elleri arasında bir kapmış gibi görünene kadar küçülttüğünü anlatmıştır. Benzer bir Marfu' Hadis (yani yüksek bir aktarım zinciri ile) Zuhayr ibn Muhammed tarafından bildirilmiştir. ⓘ

Folklorda

Azrail günlük yaşamdaki önemini korumuştur. Sufi öğretmen El-Cili'ye göre, Azrail ruha en güçlü metaforlarının sağladığı bir biçimde görünür. Yaygın bir inanışa göre ölümün küçük melekleri sıradan insanlar içindir, azizler ve peygamberler ise ölümün başmeleğiyle bizzat karşılaşırlar. Musa ve Muhammed gibi büyük peygamberler onun tarafından kibarca davet edilirler, ancak azizlerin de Azrail ile güzel şekillerde buluştukları söylenir. Rumi'nin ölmek üzereyken yatağına uzandığı ve insan şeklinde Azrail ile karşılaştığı söylenir. Azrail'in azizlere ölmeden önce kendilerini ölüme hazırlamaları için göründüğü inancı Nasır Hüsrev'in vasiyetinde de yer alır; Hüsrev, Azrail'le uykusu sırasında karşılaştığını ve kendisine yaklaşan ölümü hakkında bilgi verdiğini iddia eder. ⓘ

İbn Kesir'in Kişaş el-Enbiya (peygamberlerin hikayesi) adlı eserinde kaydettiği bir başka ünlü anlatıya göre, Tanrı bir keresinde Cebrail, Mikail, İsrafil ve Azrail'e Adem'in yaratılacağı varsayılan topraktan toz toplamalarını emretmiştir. Yalnızca Azrail bunu başarır ve kaderinde insanlığın yaşamı ve ölümüyle ilgili melek olmak vardır. ⓘ

Batı'nın kabulü

Şehr İbn Havşeb'e kadar uzanan bir hadis olan Süleyman'ın hikayesi gibi bazı anlatıları da içeren İslami Azrail kavramı, Gregory Sharpe ve James Harris'in de belirttiği gibi 18. yüzyılda Amerika'da zaten biliniyordu. ⓘ

Bazı Batı uyarlamaları Azrail'in fiziksel tasvirini genişletmiştir, dolayısıyla şair Leigh Hunt Azrail'i siyah başlıklı bir pelerin giyerken tasvir eder. Seçkin tırpanından yoksun olmasına rağmen, tasviri yine de Azrail'i andırmaktadır. Henry Wadsworth Longfellow, The Reaper and the Flowers (Azrail ve Çiçekler) adlı eserinde Azrail'den bir ölüm meleği olarak bahseder, ancak Azrail, Yahudi inancında düşmüş ve kötü niyetli bir melek olarak görülen ölüm meleği Samael ile bir tutulmaz. Azrail ayrıca G. K. Chesterton'ın "Lepanto" adlı şiirinde "Mahound" (Muhammed) tarafından Avusturyalı Don John'un haçlı seferine karşı direnmesi emredilen İslami ruhlardan biri olarak görünür. Şirinler'de kötü büyücü Gargamel'in kedisinin adı Azrael'dir. ⓘ

Etimoloji

İsmin Süryanice veya İbranice olduğunu söyleyenlere göre azer ve el veya îl kelimelerinden oluşan bir terkiptir ve El'in yardımcısı manasına gelir. Aslının Arapça olduğunu söyleyenlere göre ise a-ze-ra ve el (îl)kelimelerinden oluşmuştur ve manası da güçlü kuvvetli, salabetli demektir. Kelimenin diğer kullanımları Azeryahu, Azer-el, Azra-el (Yahvenin veye El'in yardımcısı) şeklindeydi ve Yahudilikte Ezra için kullanılmıştı. ⓘ

Yahudilikte

Yahudi Angelojisinde birbirinden farklı canlıların ölümleriyle ilgili farklı ölüm melekleri bulunur: Cebrâil kralların, Kapziel gençlerin, Maşbir hayvanların, Maşhit çocukların, Af ve Hemah da insanların ve büyük hayvanların canlarını alır. Ölüm meleklerinden biri Şeytan ve Samael denir. Yahudilikte Mesih geldiği zaman, ölüm ortadan kalkacak ve Mesih ölüm meleğini yok edecektir. ⓘ

İslamiyette

Hadislerde

Ölüm meleği Musa‘ya ruhunu alması için gönderilir. Musa, melekul mevt’e tokat atıp bir gözünü çıkarır. Melekul mevt Rabbine dönerek: “Beni öyle bir kula gönderdin ki, ölümü istemiyor" der Allah O’na gözünü iade eder." ⓘ

Ayrıca bakınız

• İbrahimî dinler
• Cin ⓘ

Bibliyografi

Notlar ⓘ

Kaynaklar ⓘ