İslamcılık

İslamcılık (sıklıkla siyasal İslam veya İslami köktencilik olarak da adlandırılır), modern devletlerin ve bölgelerin anayasal, ekonomik ve hukuki açıdan, bir canlanma veya bütünüyle otantik İslami pratiğe dönüş olarak algılanan şeye uygun olarak yeniden yapılandırılması gerektiğini öne süren siyasi bir ideolojidir. ⓘ

İslamcı olarak adlandırılan ideolojiler, devlet gücünü kullanarak toplumu İslamileştirmeye yönelik "devrimci" bir stratejiyi ya da alternatif olarak tabandan gelen sosyal ve siyasi aktivizm yoluyla toplumu yeniden İslamileştirmeye yönelik "reformist" bir stratejiyi savunabilir. İslamcılar şeriatın uygulanmasını, pan-İslamist siyasi birliği, İslami devletlerin kurulmasını ya da İslam ile bağdaşmadığına ve Batı'nın yeni sömürgeciliğinin bir biçimi olduğuna inandıkları Müslüman dünyasındaki özellikle Batılı ya da evrensel ekonomik, askeri, siyasi, sosyal ya da kültürel nitelikteki gayrimüslim etkilerin tamamen ortadan kaldırılmasını vurgulayabilirler. Graham E. Fuller gibi bazı analistler bunu "[Müslüman] kimliği, özgünlük, daha geniş bölgecilik, canlanmacılık [ve] topluluğun yeniden canlandırılması için destek" içeren bir kimlik siyaseti biçimi olarak tanımlamaktadır. ⓘ

Bu terim, Batılı kitle iletişim araçları tarafından kullanıldığında doğası gereği şiddet içeren taktikleri, insan hakları ihlallerini ve siyasi aşırıcılığı ima ettiğine inanan pek çok İslamcı arasında popüler değildir. Bazı yazarlar "İslami aktivizm" terimini tercih ederken, Raşid Gannuşi gibi İslamcı siyasi figürler İslamcılık yerine "İslami hareket" terimini kullanmaktadır. ⓘ

Yirminci yüzyıl İslamcılığının merkezi ve önde gelen isimleri arasında Seyyid Raşid Rida, Hasan el Benna, Seyyid Kutub, Ebul A'la Mevdudi, Hasan el Turabi ve Ruhullah Humeyni sayılabilir. Müslüman Kardeşler gibi pek çok İslamcı hareket, amaçlarını devrimci yollardan ziyade barışçıl siyasi süreçlerle gerçekleştirmeye istekli olmuştur. Diğerleri, özellikle de Kutub, şiddet çağrısında bulunmuştur ve takipçileri genellikle İslami aşırılık yanlıları olarak kabul edilmektedir. Ancak Kutub masumların öldürülmesini açıkça kınamıştır. Robin Wright'a göre İslamcı hareketler "siyaseti ve hatta sınırları" yeniden tanımlayarak "modern devletlerin bağımsızlıklarını kazanmalarından bu yana Ortadoğu'yu tartışmasız en fazla değiştiren akım" olmuştur. Arap Baharı'nın ardından bazı İslamcı akımlar demokratik siyasete yoğun bir şekilde dahil olurken, diğerleri Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) gibi bugüne kadarki "en agresif ve hırslı İslamcı milisleri" ortaya çıkardı. ⓘ

İslamcılık, anlamı hem kamusal hem de akademik bağlamda tartışılan bir kavramdır. Terim, kamusal ve siyasi yaşamın İslami ilkeler tarafından yönlendirilmesi gerektiğini savunan çeşitli sosyal ve siyasi aktivizm biçimlerine atıfta bulunabilir. Akademik kullanımda İslamcılık terimi, hangi "İslami düzen" veya şeriat vizyonunun savunulduğunu veya savunucuların bu vizyonu nasıl hayata geçirmeyi amaçladığını belirtmez. ⓘ

ⓘ

İslamcılık (genellikle siyasal İslam veya İslami köktendincilik olarak da adlandırılır), İslam'ın kişisel hayat dışında sosyal ve politik alanlarda da yol gösterici kılınmasını hedefleyen "politik-ideolojik hareketler" olarak tanımlanmaktadır. Modern dönemlerde İslam dini üzerinden hareket edilerek ortaya konulan ideoloji. Siyasal İslam kavramı ile eş anlamlı kullanılsa da bunu aşan ve kültürel yanları da olan bir kavramdır. Panislamizm, İttihad-ı İslam, İslamlaşma kavramlarıyla da eş anlamlı kullanıldığı olmuştur. ⓘ

Terminoloji

Başlangıçta İslam dinini ifade eden İslamcılık terimi, İngilizce'de ilk olarak 1696'da Islamismus, 1712'de ise Islamism olarak ortaya çıkmıştır. Terim, ABD Yüksek Mahkemesi'nin In Re Ross (1891) kararında yer almaktadır. Yirminci yüzyılın başlarında daha kısa ve tamamen Arapça olan "İslam" terimi bu terimin yerini almaya başlamış ve 1938 yılında Oryantalist akademisyenler The Encyclopaedia of Islam'ı tamamladıklarında İslamcılık terimi İngilizce kullanımdan neredeyse kaybolmuş gibi görünmektedir. ⓘ

"İslamcılık" terimi çağdaş anlamını 1970'lerin sonu ve 1980'lerin başında Fransız akademisinde kazanmıştır. Fransızcadan İngilizceye 1980'lerin ortalarında geçmeye başlamış ve son yıllarda akademik çevrelerde büyük ölçüde İslami köktencilik teriminin yerini almıştır. ⓘ

"İslamcılık" teriminin yeni kullanımı ilk başta yeni İslami hareketlere "sempati duyma olasılığı daha yüksek olan akademisyenler için bir işaret" olarak işlev gördü; ancak terim popülerlik kazandıkça Taliban veya Cezayir Silahlı İslami Grubu gibi siyasi gruplarla ve kamuoyuna mal olmuş şiddet eylemleriyle daha spesifik olarak ilişkilendirilmeye başlandı. ⓘ

Sadece "Müslüman" olduklarında ısrar ederek bu terimin kullanılmasına karşı çıkan "İslamcılar" arasında Hizbullah'ın ruhani lideri Ayetullah Muhammed Hüseyin Fadlallah (1935-2010) ve Cezayir İslami Kurtuluş Cephesi lideri Abbassi Madani (1931- ) bulunmaktadır. ⓘ

Amerikan-İslam İlişkileri Konseyi, 2013 yılında Associated Press'in "İslamcı" tanımının - "İslam yasalarına uygun bir hükümet destekçisi [ve] Kuran'ı siyasi bir model olarak gören" - "sevmediğimiz Müslümanlar" için aşağılayıcı bir steno haline geldiğinden şikayet etti. Eastern Michigan Üniversitesi'nde sosyolog olan Mansoor Moaddel, "İslamcı teriminin kullanımı oldukça heterojen olan olguyu yakalayamadığı" için bu terimi "iyi bir terim değil" diye eleştirdi. ⓘ

AP Stylebook'ta 2013 yılı itibariyle İslamcı için şu ifadeler yer almaktadır:

"Hükümetin ve toplumun İslam'ın öngördüğü yasalara uygun olarak yeniden düzenlenmesini destekleyen bir siyasi hareketin savunucusu veya destekçisi. İslamcı olan veya olmayan İslamcı savaşçılar, militanlar, aşırılık yanlıları veya radikallerle eşanlamlı olarak kullanmayın. Mümkünse, spesifik olun ve militan örgütlerin adını kullanın: El Kaide bağlantılı, Hizbullah, Taliban, vb. Kuran'ı siyasi bir model olarak görenler, ana akım siyasetçilerden cihatçı olarak bilinen militanlara kadar geniş bir Müslüman yelpazesini kapsamaktadır." ⓘ

Genel Bakış

Tanımlar

İslamcılık şu şekilde tanımlanmıştır:

• "İslam'ın sosyal ve siyasi olduğu kadar kişisel hayata da rehberlik etmesi gerektiği inancı" olarak tanımlanmıştır,
• "dinselleştirilmiş siyasetin" bir biçimi ve köktendinciliğin bir örneği
• "Hükümetin ve toplumun İslam'ın öngördüğü yasalara uygun olarak yeniden düzenlenmesini destekleyen siyasi hareket" (Associated Press'in "İslamcı" tanımından)
• "'İslamcı' terimi 'sevmediğimiz Müslümanlar' için kullanılan bir steno haline geldi." (Council on American-Islamic Relations'ın AP'nin daha önceki İslamcı tanımına ilişkin şikayetinden)
• "topluma bir bütün olarak rehberlik eden ve hukukun İslam şeriatına uygun olması gerektiğini [öğreten] [İslami] ideoloji",
• "Dışarıdan gelenler tarafından, İslam'ı katı ve hareketsiz bir şey, sadece kabilesel bir bağlılık olarak görme yanlışlarını haklı çıkardığını düşündükleri bir faaliyet kolunu ifade etmek için kullanılan bir terim."
• İslam'da "herkese her şeye" ulaşacak kadar geniş ve esnek bir hareket, bu da onu "sürdürülemez" kılıyor.
  • Yoksul kitleler için alternatif bir sosyal sağlayıcı;
  • hayal kırıklığına uğramış gençler için öfkeli bir platform;
  • kimlik arayışında olanlara "saf dine dönüşü" duyuran yüksek sesli bir çağrı;
  • varlıklı ve liberaller için "ilerici, ılımlı bir dini platform";
  • ... ve aşırı uçlarda, reddiyeciler ve radikaller için şiddet içeren bir araç.
• "Batı'dan kültürel olarak farklılaşmayı ve sömürgecilik öncesi sembolik evrenle yeniden bağlantı kurmayı amaçlayan İslami bir hareket",
• "modern siyasi sorunları Müslüman metinlere atıfta bulunarak çözmeye çalışan [...] örgütlü siyasi eğilim [...] toplumu İslam'la bütünleştirmeye çalışan, bütünleştirici olabileceği gibi gelenekçi, reformcu ve hatta devrimci de olabilen düşünce bütünü"
• "İslami nitelikte olduğu düşünülen inançların, reçetelerin, yasaların veya politikaların aktif olarak savunulması ve desteklenmesi,"
• "Siyasi faaliyetlere ilham vermek, onları şekillendirmek ve canlandırmak için İslam inancından, sembollerinden ve dilinden yararlanan Müslümanların" oluşturduğu bir harekettir; bu hareket ılımlı, hoşgörülü, barışçıl aktivistleri ya da "hoşgörüsüzlüğü vaaz eden ve şiddeti benimseyenleri" içerebilir.
• "İster toplumdaki yaşamları, ister aile koşulları ya da işyerleri ile ilgili olsun, çevrelerini İslamileştirmeye çalışan herkes İslamcı olarak tanımlanabilir." ⓘ

Çeşitler

İslamcılık farklı biçimler almakta ve mevcut güçlere karşı "koşullar değiştikçe" çeşitlenen "yıkım, muhalefet, işbirliği, kayıtsızlık" gibi çok çeşitli strateji ve taktikleri kapsamaktadır ve bu nedenle birleşik bir hareket değildir. ⓘ

Demokratik süreci kabul eden ve bu süreç içerisinde çalışan ılımlı ve reformist İslamcılar arasında Tunus Ennahda Hareketi gibi partiler bulunmaktadır. Pakistan'daki Cemaat-i İslami temelde sosyo-politik ve demokratik bir öncü partidir ancak geçmişte askeri darbeler yoluyla da siyasi nüfuz kazanmıştır. Lübnan'daki Hizbullah ve Filistin'deki Hamas gibi diğer İslamcı gruplar da hem demokratik ve siyasi sürece hem de silahlı saldırılara katılmaktadır. El-Kaide ve Mısır İslami Cihadı gibi cihatçı örgütler ve Taliban gibi gruplar ise demokrasiyi tamamen reddetmekte, onu bir tür küfür olarak görmekte, şiddet içeren/saldırgan cihat çağrısı yapmakta ya da dini temelde saldırılar düzenlemektedir. ⓘ

İslamcılık içindeki bir diğer önemli bölünme de Graham E. Fuller'in köktendinci "geleneğin koruyucuları" (Vahhabi hareketinde olduğu gibi Selefiler) olarak tanımladığı kesim ile Müslüman Kardeşler etrafında toplanan "değişimin ve İslami reformun öncüleri" arasındadır. Olivier Roy, "Sünni pan-İslamizm'in 20. yüzyılın ikinci yarısında kayda değer bir değişim geçirdiğini", Müslüman Kardeşler hareketinin pan-Arabizm'in İslamileştirilmesine odaklanmasının, "İslami kurumların inşasından ziyade şeriata" vurgu yapan ve Şii İslam'ı reddeden Selefi hareket tarafından gölgede bırakıldığını ileri sürmektedir. Arap Baharı'nın ardından Roy, İslamcılığın Müslüman Arap dünyasının büyük bölümünde demokrasiyle "giderek daha fazla birbirine bağımlı" hale geldiğini, öyle ki "artık hiçbirinin diğeri olmadan ayakta kalamayacağını" ifade etmiştir. İslamcı siyasi kültürün kendisi demokratik olmasa da, İslamcılar meşruiyetlerini korumak için demokratik seçimlere ihtiyaç duymaktadır. Aynı zamanda İslamcıların popülaritesi, ana akım İslamcı grupları dışlayan hiçbir hükümetin kendisine demokratik diyemeyeceği kadar yüksektir. ⓘ

İslam ile İlişki

İslam ve İslamcılık kavramları arasındaki ilişki anlaşmazlıklara konu olmuştur. ⓘ

Hayri Abaza, İslam ve İslamcılık arasındaki ayrımın yapılmamasının Batı'daki pek çok kişinin liberal olmayan İslami rejimleri desteklemesine yol açtığını ve bunun da dini siyasetten ayırmak isteyenlerin aleyhine olduğunu savunmaktadır. Uluslararası Kriz Grubu'ndan bir yazar ise "'siyasal İslam' kavramının" Amerikalıların İran İslam Devrimi'ni açıklamak için yarattıkları bir kavram olduğunu, apolitik İslam'ın ise "1945-1970 yılları arasında seküler Arap milliyetçiliğinin en parlak döneminin kısa ömürlü tarihi bir şansı" olduğunu ve açıklanması gerekenin İslamcılık değil, sessiz/siyasal olmayan İslam olduğunu savunmaktadır. ⓘ

Bir başka kaynak İslamcı ile İslami'yi "ikincisinin bin yılı aşkın bir süredir var olan bir din ve kültüre atıfta bulunması, birincisinin ise 20. yüzyılın büyük olaylarıyla bağlantılı siyasi/dinsel bir olgu olmasıyla" birbirinden ayırmaktadır. İslamcılar, en azından zaman zaman, kendilerini "Müslimun/Müslümanlar "dan ayırmak için "İslamiyyun/İslamcılar" olarak tanımlamışlardır. Daniel Pipes İslamcılığı, geleneksel İslam dininden çok Avrupa'nın ütopik siyasi ideolojilerine ve "izm "lerine borçlu olan modern bir ideoloji olarak tanımlamaktadır. ⓘ

Etki

Çok az gözlemci İslamcılığın Müslüman dünyasındaki etkisine itiraz etmektedir. Sovyetler Birliği'nin çöküşünün ardından, ifade özgürlüğü ve demokratik yönetim gibi liberal ideolojiye dayanan siyasi hareketler Latin Amerika, Doğu Avrupa ve Asya'nın birçok bölgesi gibi dünyanın diğer bölgelerinde muhalefete öncülük etmiştir; ancak "basit gerçek şu ki, siyasi İslam bugün Müslüman dünyasında en güçlü ideolojik güç olarak hüküm sürmektedir". ⓘ

İnsanlar Müslüman dünyasındaki değişmeyen sosyoekonomik durumu önemli bir faktör olarak görmektedir. Olivier Roy'a göre "İslamcı dalgayı besleyen sosyoekonomik gerçekler hala burada ve değişmeyecek: yoksulluk, köksüzlük, değerler ve kimliklerde yaşanan krizler, eğitim sistemlerinin çürümesi, Kuzey-Güney karşıtlığı ve göçmenlerin ev sahibi toplumlara entegrasyonu sorunu". ⓘ

İslamcılığın gücü, genel olarak Müslüman dünyasındaki dindarlığın gücünden de kaynaklanmaktadır. Batı toplumlarıyla kıyaslandığında, "İslam dünyası hakkında çarpıcı olan şey, ... dinsizliğin en az nüfuz ettiği yer gibi görünmesidir". Diğer halklar, atalarının kutsal kitaplara bırakılması gerektiğini düşündükleri alanlardaki cevaplar için fizik ya da sosyal bilimlere başvururken, Müslüman dünyasında din daha az değil daha fazla kuşatıcı hale gelmiştir; zira "son birkaç on yılda Müslüman kültürünün en ileri noktasını temsil edenler giderek artan bir şekilde köktendinciler olmuştur". ⓘ

Sonja Zekri 2009'da yazdığı bir yazıda Mısır ve diğer Müslüman ülkelerdeki İslamcıları "son derece etkili" olarak tanımlıyordu. ... İnsanların nasıl giyineceğini, ne yiyeceğini onlar belirliyor. Bu alanlarda inanılmaz derecede başarılılar. ... İslamcılar hiçbir zaman iktidara gelmeseler bile ülkelerini dönüştürdüler." Siyasal İslamcılar "Türkiye, Tunus, Malezya ve Endonezya gibi yerlerde demokratik kamusal alanda rekabet ediyorlar" şeklinde tanımlandı. ⓘ

Türler

Ilımlı İslamcılık

"Ilımlı İslamcılık", 20. yüzyılın ortalarındaki geleneksel İslamcı söylemlerden saptığı düşünülen yeni İslamcı söylemler ve hareketlerdir. Ilımlı İslamcılık, mevcut anayasal ve siyasi çerçeveye, çoğu durumda demokratik kurumlara pragmatik katılım ile karakterize edilir. Ilımlı İslamcılar çağdaş İslamcı hareketlerin çoğunluğunu oluşturmaktadır. Felsefi açıdan bakıldığında söylemleri, demokrasi de dahil olmak üzere Batı'dan ithal edilen modern sosyo-politik kurum ve değerlerin reformu veya yeniden yorumlanması ile temsil edilmektedir. Bu durum, bu tür kurumların İslami formunun kavranmasına yol açmış ve İslami yorumlar genellikle bu kavrayış çerçevesinde yapılmaya çalışılmıştır. Demokrasi örneğinde, sistemin İslamileştirilmiş bir biçimi olarak İslami demokrasi entelektüel olarak geliştirilmiştir. İslami demokraside, Muhammed peygamberin sünneti olarak kabul edilen istişare geleneği olan şura kavramı, demokrasi kurumunu İslami olarak yeniden yorumlamak ve meşrulaştırmak için kullanılmaktadır. ⓘ

"Ilımlı İslamcı hareketlerin" performansı, hedefi, stratejisi ve sonuçları ülkeye ve ülkenin sosyo-politik ve tarihsel bağlamına bağlı olarak önemli ölçüde değişmektedir. Performans açısından bakıldığında, İslamcı siyasi partilerin çoğu muhalefet konumundadır. Ancak, iktidar oldukları ya da önemli sayıda halk oyu aldıkları çok az örnek vardır. Sudan'daki Ulusal Kongre, Irak'taki Ulusal Irak İttifakı ve Fas'taki Adalet ve Kalkınma Partisi (PJD) bunlardan bazılarıdır. Hedefleri de geniş bir yelpazeye yayılmaktadır. Tunus'taki Ennahda Hareketi ve Endonezya'daki Müreffeh Adalet Partisi (PKS) şeriatı uygulama vizyonlarından resmen istifa etmişlerdir. Fas'ta PJD, Kral 6. Muhammed'in kadınlara boşanma hakkı tanıyan, asgari evlilik yaşını 18'e çıkaran ve ayrılık durumunda malların eşit dağılımını öngören "şaşırtıcı derecede ilerici bir aile yasası" olan Mudawana'yı destekledi. Buna karşılık Sudan Ulusal Kongresi, muhafazakar devletlerin dış desteğiyle şeriatı uygulamaya koymuştur. Birinci kategorideki hareketler Post-İslamcılık olarak da adlandırılmaktadır (aşağıya bakınız). Bu hareketlerin siyasi sonuçları, analistlerin "kapsayıcılık-ılımlılık teorisi" olarak adlandırdıkları teorinin geçerli olduğu hedef ve stratejilerine bağlıdır. Kapsayıcılık-ılımlılık teorisi, İslamcılar ne kadar hoşgörülü olurlarsa, hayatta kalma ihtimallerinin o kadar az tehdit altında olacağını varsayar. Benzer şekilde, hükümet ne kadar uzlaşmacı olursa, İslamcılar da o kadar az "aşırı" olurlar. ⓘ

Demokratik kurumlar içerisinde ılımlı İslamcılık nispeten yeni bir olgudur. Müslüman Kardeşler ve Ennahda gibi büyük ılımlı İslamcı hareketler 80'li ve 90'lı yıllar boyunca demokratik siyasi katılımdan dışlanmışlardır. Devlet çerçevesinde faaliyet gösteren İslamcı hareketler Cezayir İç Savaşı (1991-2002) sırasında ve 90'larda Mısır'da terörizmin artmasının ardından belirgin bir şekilde mercek altına alınmıştır. Bu başarısızlıkları yansıtan İslamcılar, 21. yüzyılda giderek daha revizyonist ve demokratik prosedürlere açık hale geldiler. Bu yeni modernist İslamcılık dalgasına uyum sağlama olasılığı Batılı entelektüeller arasında araştırılmış ve Türkiye modeli gibi bir kavram ortaya atılmıştır. Bu kavram, Recep Tayyip Erdoğan liderliğindeki Adalet ve Kalkınma Partisi'nin (AKP) İslamcı ilkeleri modern devlet çerçevesi içinde uyumlaştırmadaki algılanan başarısından esinlenmiştir. Ancak Türk modelinin, Erdoğan rejiminin son dönemdeki tasfiyeleri ve demokratik ilkeleri ihlal etmesinin ardından "tıkandığı" düşünülmektedir. Aralarında demokrasiyi reddeden diğer İslamcıların da bulunduğu bu kavramı eleştirenler, İslamcı özlemlerin demokratik ilkelerle temelden uyumsuz olduğunu savunuyor. ⓘ

Post-İslamcılık

İranlı siyaset sosyoloğu Asef Bayat, 20. yüzyılın ortalarındaki geleneksel İslamcı söylemlerden ayrılan İslamcı hareketlere atıfta bulunmak için Post-İslamcılık terimini önermiş ve "bir deney aşamasının ardından", "İslamcılığın cazibesinin, enerjisinin, sembollerinin ve meşruiyet kaynaklarının" "bir zamanlar en ateşli destekçileri arasında bile tükendiğini" tespit etmiştir. Bu nedenle, post-İslamcılık İslam karşıtı değildir, daha ziyade dini yeniden sekülerleştirme eğilimini yansıtır." Bu durum başlangıçta sadece İran'a aitti ve burada "post-İslamcılık, İslam (kişiselleştirilmiş bir inanç olarak) ile bireysel özgürlük ve seçim arasındaki kaynaşma fikriyle ifade edilir; ve post-İslamcılık demokrasi değerleri ve modernitenin yönleriyle ilişkilendirilir". 2008 tarihli bir Lowy Uluslararası Politika Enstitüsü makalesi Endonezya'daki PKS ve Türkiye'deki AKP'nin post-İslamcı olduğunu öne sürmektedir. Bu niteleme Malezya İslam Partisi'ne (PAS) uygulanabilir ve Tunus Ennahda'sındaki "ideolojik evrimi" tanımlamak için kullanılabilir. ⓘ

Selefi hareket

Çağdaş Selefi hareket, İbn Teymiyye'nin reformist misyonunu paylaşan geniş bir yelpazedeki aşırı muhafazakar İslamcı doktrinleri kapsamaktadır. Siyasal İslam perspektifinden bakıldığında Selefi hareket genel olarak üç gruba ayrılabilir; sessizci (ya da saf), aktivist (ya da haraki) ve cihatçı (Selefi cihatçılık, aşağıya bakınız). Sessizci ekol, siyasi aktivizmden ziyade dini eğitim ve tebliğ yoluyla toplumsal reformu savunmaktadır. Aktivist ekol ise tam tersine anayasal ve siyasi çerçevede siyasi katılımı teşvik eder. Cihatçı ekol Seyyid Kutub'un ideolojisinden (Kutubizm, aşağıya bakınız) ilham alır ve seküler kurumların meşruiyetini reddeder ve yeni bir Halifeliğin kurulmasının önünü açmak için devrimi teşvik eder. ⓘ

Sessiz Selefi hareket, körü körüne bir bağlılık olarak taklit (taklit, yasal emsallere uygunluk) kavramına meydan okuyan Nasiruddin Albani'nin öğretisinden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, siyasi katılımın potansiyel olarak Müslüman toplumun bölünmesine yol açacağı endişesini taşımaktadırlar. Bu ekol, Rabee al-Madkhali'nin yazılarına dayanan Madkhalism tarafından örneklendirilmektedir. Medhalizm, 90'lı yıllarda Suudi Arabistan'da Selefi aktivizmin yükselişine ve Selefi Cihadizm tehdidine karşı bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Seküler yönetime karşı her türlü muhalefeti reddeder ve bu nedenle 90'lı yıllarda Mısır ve Suudi Arabistan'ın otoriter yönetimleri tarafından desteklenmiştir. Sessizlikçi ekolün etkisi, hükümetlerin halktan gelen talepler doğrultusunda İslamcı grupları bünyelerine katmaya başlamasıyla birlikte son dönemde Orta Doğu'da önemli ölçüde azalmıştır. ⓘ

Siyasi olarak aktif Selefi hareket, Selefi aktivizm veya harakiler, Allah'ın İlahi yönetimini korumak için şiddet içermeyen siyasi aktivizmi onaylayan dini inanca dayanmaktadır. Bu da siyasetin, toplumun ve hayatın diğer yönlerinde olduğu gibi Selefi ilkelerin de uygulanmasını gerektiren bir alan olduğu anlamına gelmektedir. Selefi aktivizm, birçok Müslüman Kardeşin Nasır rejiminin kovuşturmasından kaçarak sığındığı 50'li ve 60'lı yılların Suudi Arabistan'ında ortaya çıkmıştır. Orada Müslüman Kardeşlerin İslamcılığı Selefilikle sentezlenmiş ve 80'lerde Safar El Havali ve Selman El Udey tarafından yayılan Sahva hareketi ile örneklenen Selefi aktivist akımın oluşmasına yol açmıştır. Bugün bu ekol Selefiliğin çoğunluğunu oluşturmaktadır. Yemen'deki Al Islah Partisi ve Bahreyn'deki Al Asalah da dahil olmak üzere İslam dünyasında çok sayıda aktif Selefi siyasi parti bulunmaktadır. ⓘ

Vehhabilik

Çağdaş Selefi hareketin öncülü, Muhammed ibn Abd al-Wahhab'ın Necd'de 18. yüzyılda başlattığı reform hareketine kadar uzanan Vehhabiliktir. Farklı köklere sahip olmalarına rağmen Vehhabilik ve Selefilik 60'ların Suudi Arabistan'ında az çok birleşmiş sayılır. Bu süreçte Selefilik, Vehhabilikten büyük ölçüde etkilenmiştir ve bugün benzer dini bakış açısını paylaşmaktadırlar. Vehhabilik, Selefiliğin Suudi markası olarak da tanımlanmaktadır. Siyasi açıdan bakıldığında Vahhabilik, Müslümanların toplumun yöneticisine biat etmesini gerektiren bey'at öğretisiyle öne çıkmaktadır. Vahabiler geleneksel olarak Suud Hanedanı'na biat etmişlerdir ve bu da onları Suudi Arabistan'da apolitik yapmıştır. Bununla birlikte, Suud Hanedanı'na biat etmeyi reddeden Selefi Cihatçı kollar da dahil olmak üzere az sayıda başka kollar da bulunmaktadır. Vehhabilik aynı zamanda çoğu İslamcı tarafından dile getirilen sosyal adalet, sömürgecilik karşıtlığı ya da ekonomik eşitliğe olan ilgisizliği ile de karakterize edilir. Tarihsel olarak Vehhabilik, Suudi Arabistan tarafından devlet destekli olarak ve uluslararası alanda, çoğunlukla Suudi petrol ihracatından gelen fonların yardımıyla yayılmış ve 70'lerden itibaren etkisinin (ve ardından Selefiliğin etkisinin) "patlayıcı bir şekilde büyümesine" yol açmıştır (bu fenomen genellikle Petro-İslam olarak adlandırılmaktadır). Bugün hem Vahhabilik hem de Selefilik dünya çapında etkilerini göstermekte ve Selefi Cihatçılığın yükselişine de dolaylı olarak katkıda bulunmaktadırlar. ⓘ

Militan İslamcılık/Cihatçılık

Kutubizm

Kutubizm, 50'li ve 60'lı yıllarda Mısır'daki Müslüman Kardeşler'in etkili bir figürü olan Seyyid Kutub tarafından formüle edilen ve İslamcı hedeflere ulaşmak için şiddet kullanımını meşrulaştıran bir ideolojidir. Kutubizm, kafirlere karşı şiddeti teşvik eden bir kavram olan "saldırgan Cihad" gibi kendine özgü metodolojik bir kavramla damgalanmıştır. Bu iki kavrama dayanan Kutubizm, rejimi yıkmak için devlet aygıtına karşı angajmanı teşvik eder. Kutubizm ve Selefi Hareketin birleşmesi Selefi cihatçılığın gelişmesiyle sonuçlanmıştır (aşağıya bakınız). ⓘ

Kutubizm, Kutub ve Müslüman Kardeşler'in Nasır rejimi altında yaşadıkları aşırı baskının bir ürünü olarak kabul edilmektedir. 1954 yılında Müslüman Kardeşler'in Nasır'a suikast planladıkları iddiası bu baskının bir sonucudur. Baskılar sırasında binlerce Müslüman Kardeş hapsedilmiş, Kutub da dahil olmak üzere birçoğu işkence görmüş ve toplama kamplarında tutulmuştur. Bu koşullar altında Kutub, Nasır rejimi içindeki Müslümanları laiklik ve Batı ile eşitlediği ve çağdaş durumu bir cahiliye durumu (İslam'ın gelişinden önceki zaman dilimi) olarak tanımladığı Ma'alim fi'l-Tariq (Dönüm Noktaları) adlı ufuk açıcı eserinde İslamcı ideolojisini geliştirdi. Kutub ideolojisini tamamlayamadan idam edilmiş olsa da fikirleri, aralarında Kutub'un kardeşi Muhammed Kutub'un öğrencisi olan ve daha sonra Usame bin Ladin'in akıl hocası haline gelen Abdullah Yusuf Azzam ve Ayman El Zevahiri'nin de bulunduğu sonraki nesiller tarafından yayıldı ve sürekli olarak genişletildi. El-Zevahiri, "Kutub'un karakterinin ve hapishanede çektiği işkencelerin saflığı" olarak görülüyordu ve Kutubist söylem içerisinde saldırgan Cihad'ın normalleştirilmesinde büyük rol oynamıştı. Hem El Zevahiri hem de Bin Ladin, 20. yüzyılın sonlarında İslam dünyasında yaşanan jeopolitik krizin arka planında katlanarak gelişen Cihatçı hareketlerin çekirdeği haline gelmişti. ⓘ

Selefi Cihatçılık

Selefi cihatçılık, 2002 yılında Gilles Kepel tarafından ortaya atılan ve bir İslam devleti ya da yeni bir Halifelik kurmak amacıyla şiddet ve terörizmi aktif olarak teşvik eden ve yürüten ideolojiyi ifade eden bir terimdir. Günümüzde bu terim genellikle Cihadizm veya Cihadist hareket olarak basitleştirilmektedir. Kutubizm, Selefilik, Vahhabilik ve diğer küçük İslamcı türler arasında melez bir ideolojidir. Abdullah Azzam gibi alimler tarafından öğretilen Kutubizm, Selefilik ve Vahhabilik gibi kavramlar dini entelektüel girdiyi sağlarken siyasi entelektüel temelleri sağlamıştır. Selefi Cihadizm, çağdaş İslamcı hareketlerin azınlığını oluşturmaktadır. ⓘ

Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD) Rakka, Suriye, 2014 ⓘ

Robin Wright'ın belirttiği Selefi Cihatçılığın belirgin özellikleri arasında hadislerden ve erken dönem Müslüman uygulamalarından esinlenen ve Vahhabi öğretisinde yer alan lidere resmi olarak bey'at etme (bağlılık yemini) süreci yer almaktadır. Bir başka özelliği de, El Kaide ve El Nusra Cephesi arasındaki ilişkilerde örneklendiği gibi, stratejik ya da mali açıdan uygun olduğunda daha az popüler hareketlerle bağlarını koparma esnekliğidir. Selefi Cihatçılığın diğer belirgin gelişmeleri arasında "yakın düşman" ve "uzak düşman" kavramları yer almaktadır. "Yakın düşman" Müslüman toplumu işgal eden despotik rejim(ler)i ifade etmektedir ve bu terim 1981 yılında Selefi Cihat örgütü Mısır İslami Cihadı (EIJ) tarafından Enver Sedat'a düzenlenen suikastı meşrulaştırmak amacıyla Muhammed Abdul-Selam Farag tarafından ortaya atılmıştır. Daha sonra Batı'yı çağrıştıran "uzak düşman" kavramı ortaya atılmış ve 1996 yılında El-Kaide tarafından resmen ilan edilmiştir. ⓘ

Selefi Cihatçılık, Sovyetlerin Afganistan'ı işgal ettiği 80'li yıllarda ortaya çıkmıştır. Yerel mücahitler Suudi Arabistan, Pakistan ve ABD'den mali, lojistik ve askeri destek almışlardır. Daha sonra Usame bin Ladin, bu mali, lojistik ve askeri ağdan faydalanmak ve operasyonlarını genişletmek için 1988 yılında ulus ötesi bir Selefi Cihat örgütü olarak El Kaide'yi kurmuştur. İdeoloji, Müslüman dünyasının başta Cezayir İç Savaşı (1991-2002), Bosna Savaşı (1992-1995) ve Birinci Çeçen Savaşı (1994-1996) olmak üzere çok sayıda jeopolitik kriz yaşadığı 90'lı yıllarda yükselişe geçmiştir. Bu çatışmalarda siyasal İslam, ideolojinin aktif bir şekilde yayılması karşılığında El Kaide'den mali, lojistik ve askeri destek talep eden yerel savaşçılar için genellikle harekete geçirici bir faktör olarak işlev gördü. 1998 yılında ABD elçiliklerinin bombalanması, 11 Eylül saldırıları (2001), Afganistan'ın ABD öncülüğünde işgali (2001) ve Irak'ın işgalinden (2003) sonra Selefi Cihadizm ivme kazanmıştır. Ancak, 2011 yılında Bin Ladin'in ölümüyle sonuçlanan ABD'nin terörle mücadele operasyonları ile yıkıma uğramıştır. Arap Baharı (2011) ve ardından gelen Suriye İç Savaşı'ndan (2011'den günümüze) sonra, Irak'taki El Kaide franchise'ının kalıntıları kapasitelerini geri kazanmış ve hızla Irak ve Şam İslam Devleti'ne dönüşerek etkisini MENA bölgesindeki ve dünyadaki çatışma bölgelerine yaymıştır. ⓘ

Tarih

Öncül hareketler

İslamcılıktan önceki bazı İslami uyanışçı hareketler ve liderler şunlardır:

• Ahmed Sirhindi (~1564-1624) İslam Tasavvufu (Taṣawwuf) içinde ortodoksluğun yeniden vurgulanmasının bir parçasıydı ve takipçileri tarafından 'ikinci bin yılın yenileyicisi' olarak biliniyordu. Sirhindi için "Hint İslam'ına bugün taşıdığı katı ve muhafazakâr damgayı vurdu" denmiştir.
• İbn Teymiyye, 13. ve 14. yüzyıllarda yaşamış Suriyeli bir İslam hukukçusu olup çağdaş İslamcılar tarafından sıklıkla alıntılanmaktadır. İbn Teymiyye şeriattan kaçmaya karşı çıkmış, Muhammed'in doğum gününün kutlanması gibi uygulamalara karşı çıkmış ve "Peygamberin mezarından ya da evliyadan yardım isteyenlerin müşrik, yani şirk koşan kişiler olduğuna inanmıştır."
• Hindistanlı Şah Veliyullah ve Arabistanlı Muhammed ibn Abdülvehhab, Mekke'de eğitim görürken tanışan çağdaşlardı. Muhammed ibn Abdülvehhab, kabir ibadeti gibi sonradan ortaya çıkan eklentilerin ortadan kaldırılmasını ve Muhammed'in vaaz ettiği ve uyguladığı şekliyle İslam'ın lafzına ve ruhuna geri dönülmesini savunuyordu. Daha sonra Vehhabiliği kurmuştur. Şah Veliyullah, Muhammed Abduh, Muhammed İkbal ve Muhammed Esed gibi reformist İslamcıların öncülerindendi ve "Müslüman toplumu ilerleyip genişledikçe ve yeni nesiller yeni sorunlarla baş etmek zorunda kaldıkça sürekli yeni içtihatlara ihtiyaç duyulduğu" inancına ve yoksulların sosyal ve ekonomik sorunlarına olan ilgisine sahipti.
• Seyyid Ahmed Barelvi, Şah Veliyullah'ın İslam'ın İslam dışı inanç ve uygulamalardan 'arındırılmasını' vurgulayan bir öğrencisi ve halefiydi. Radikal, cihatçı bir harekete liderlik ederek modern militan İslamcıları öngörmüş ve İslam hukukunun uygulanmasına dayalı bir İslam devleti kurmaya çalışmıştır. Müslümanların çoğunlukta olduğu Kuzeybatı Hindistan'da Sih İmparatorluğu'na karşı çeşitli savaşlara katılırken, takipçileri ölümünden sonra 1857 Hint İsyanı'na katıldı.
• Hindistan İsyanı'nın yenilgiye uğramasının ardından Şah Veliyullah'ın takipçilerinden bazıları askeri işlere karışmayı bırakarak 1867 yılında Deoband şehrinde Dar al-Ulum seminerini kurdu. Bu okul, alt kıtadaki geleneksel İslami düşüncenin en büyük felsefi hareketi haline gelen ve günümüz Hindistan, Pakistan ve Bangladeş'inde binlerce medresenin kurulmasına yol açan Deobandi hareketini geliştirdi. ⓘ

Erken dönem tarihi

Jamal-al-Din al-Afghani ⓘ

19. yüzyılın sonu, Müslüman Osmanlı İmparatorluğu'nun büyük bölümünün gayrimüslim Avrupalı sömürgeci güçler tarafından parçalanmasına tanık oldu. İmparatorluk modernleşmek ve Avrupalı güçlerle rekabet edebilmek için Batı'nın sivil ve askeri teknolojisine büyük meblağlar harcadı ve bu süreçte bu güçlere borçlandı. ⓘ

Bu bağlamda, Cemaleddin el-Afgani (1837-97), Muhammed Abduh (1849-1905) ve Raşid Rida'nın (1865-1935) yayınları imparatorluğun siyasi, ekonomik ve kültürel çöküşüne karşı İslami alternatifler vaaz etti. Muhammed Abduh ve Al-Afghani erken dönem İslamcı hareketin başlangıcını oluşturdular. Abduh'un öğrencisi Raşid Rida, çağdaş İslamcı hareketlerin "ideolojik atalarından" biri olarak kabul edilmektedir. ⓘ

İslam dünyasında İslamcılığın gelişimine 1930'larda üç önemli isim öncülük etmiştir: Selefiyye hareketinin ilk lideri ve çok okunan Al-Manar dergisinin yayıncısı Raşid Rida; Mısır Müslüman Kardeşleri'nin kurucusu Hasan el-Benna ve Suriye Müslüman Kardeşleri'nin kurucusu Mustafa el-Siba'i. Fikirleri arasında şeriat hukuku altında gerçek anlamda İslami bir toplum yaratmak ve İslam'ın gerçek mesajlarından saptığına inandıkları taklidi, yani önceki otoriteleri körü körüne taklit etmeyi reddetmek vardı. Daha sonraki bazı İslamcıların aksine, Erken Dönem Selefiyye Halifeliğin yeniden kurulmasını güçlü bir şekilde vurgulamıştır. ⓘ

Seyyid Raşid Rida

Osmanlı Halifeliğinin çöküşünden sonra İslam dünyasında yaşanan krizler, alternatif bir İslam devleti teorisine ilişkin tartışmaları 20. yüzyılın başlarında Müslüman dini-siyasi düşüncenin merkezine yeniden yerleştirecektir. Türkiye'nin sekülerleşmesi, Batılı sömürge imparatorluklarının saldırganlığı, Mısır'daki modernist ve liberal hareketlerin gerilemesi ve Filistin krizi gibi olayların bir araya gelmesi bu değişimi hızlandıracaktı. Modern İslam devleti kavramı ilk olarak Suriyeli-Mısırlı İslam alimi Muhammed Raşid Rida tarafından dile getirilmiştir. Koşullar Batı'nın kültürel ve emperyal saldırılarıyla değiştikçe, militan İslamcılar ve köktendinciler 1950'lerden itibaren Rida'nın fikirlerini başlıca araç olarak kullanarak İslami değerleri savunmaya başladılar. Raşid Rida, Mısırlı Müslüman Kardeşler'in ilk yıllarındaki devrimci ideolojinin şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Fundamentalizm başlangıçta Selefiyye hareketi ile Suudi Arabistan'ın Vahhabi hareketi arasında bir buluşma noktası olmuştur. Bu hareketler daha sonra birbirinden uzaklaşmış, Selefiyye giderek aktivist ve devrimci eğilimlerle, Vehhabilik ise siyasi sessizlikle karakterize olan saf muhafazakârlıkla temsil edilmeye başlanmıştır. Rida'nın İslam devleti, Müslümanların doğal temsilcileri olarak hareket eden ulemanın hakim olacağı şura ilkesini vurguluyordu. Modern İslam devletinin Selefi savunucuları, bu devleti İslam ümmetinin ahlaki ve kültürel bütünlüğünü korumak için bir test alanı olarak görmektedir. Raşid Rida, Müslüman Kardeşler'in ve dünyadaki diğer Sünni İslamcı hareketlerin ideolojisinin şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır. ⓘ

Raşid Rida, etkili kitabı al-Khilafa aw al-Imama al-'Uzma'da ("Halifelik veya Büyük İmamet"); şeriatın uygulanmasının yanı sıra ulemanın (İslam alimleri) siyasi yaşamdaki öncü rolünü vurgulayan bir İslami danışma sisteminin (şura) benimsenmesini vurgulayan önerdiği "İslam devleti "nin kuruluşunu detaylandırdı. Bu doktrin, gelecekteki İslamcı hareketlerin mavi baskısı olacaktı. Rida, şeriata uygun şekilde itaat eden toplumların hem kapitalizme hem de sınıf temelli sosyalizmin düzensizliğine alternatif olarak başarılı bir şekilde ortaya çıkabileceğine inanıyordu; çünkü böyle bir toplum kapitalizmin cazibesine kapılmayacaktı. ⓘ

Rida'nın Halifeliğinde Halife, rolü İslami yasaların uygulanmasını denetleyerek yönetmek olan en üst yönetici olacaktı. Bu, Kutsal Kitapları değerlendirerek İctihad yapan ve şura (danışma) yoluyla yöneten Müctehid ulema ile "gerçek halife" arasındaki bir ortaklık yoluyla gerçekleşecekti. Bu Hilafet aynı zamanda İslam medeniyetini yeniden canlandırabilecek, Müslüman ümmete (Müslüman müminler topluluğu) siyasi ve hukuki bağımsızlığını yeniden kazandırabilecek ve İslam'ı Sufizmin sapkın etkilerinden arındırabilecektir. Raşid Rida'nın İslami siyaset teorisi, Arap dünyasında daha sonra ortaya çıkan birçok İslami uyanış hareketini büyük ölçüde etkileyecektir. Rida, şeriatı doğru bir şekilde uygulayan bir İslam toplumunun hem kapitalizme hem de sınıf temelli sosyalizmin düzensizliğine başarılı bir şekilde direnebileceğinden emindi; çünkü böyle bir toplum kapitalizmin cazibesine kapılmazdı. ⓘ

Rida, tamamen geleneksel İslami sistem içinde eğitim görmüş ve görüşlerini modern Batı'ya hiçbir şey borçlu olmayan öz-bilinçli bir dille ifade eden son nesil İslam alimlerine mensuptu. Rida'dan sonra gelen Hasan el-Benna gibi İslamcı entelektüeller, Rida'nın ilmi referanslarıyla boy ölçüşemeyecekti. Sonraki nesiller, Rida'nın aksine Müslümanlara şeriat konusunda otoriter bir şekilde hitap edebilecek detaylı dini ilim bilgisine sahip olmayan radikal düşünür Seyyid Kutub'un ortaya çıkışını başlattı. Bir popülistten ziyade bir entelektüel olan Kutub, Batı'yı en güçlü şekilde tamamen reddederken, aynı zamanda inançlarını kanıtlamak için Batılı terminolojiyi kullanmış ve klasik kaynakları Kutsal Kitaplara yönelik öznel metodolojisini desteklemek için kullanmıştır. ⓘ

Muhammad Iqbal

Muhammed İkbal, Britanya Hindistanı'nda İslami Milliyetçilik ve Pakistan Hareketi'ne ilham verdiği kabul edilen bir filozof, şair ve siyasetçidir. İkbal, Pakistanlı, İranlı, Hintli ve diğer uluslararası edebiyat akademisyenleri tarafından önde gelen bir klasik şair olarak takdir edilmektedir. İkbal en çok seçkin bir şair olarak bilinse de, aynı zamanda "modern zamanların İslami felsefi düşünürü" olarak da büyük beğeni toplamaktadır. ⓘ

İngiltere ve Almanya'da hukuk ve felsefe eğitimi alan İkbal, Tüm Hindistan Müslüman Birliği'nin Londra şubesine üye oldu. 1908'de Lahor'a geri döndü. İkbal, zamanını avukatlık ve felsefi şiirler arasında paylaştırırken Müslüman Birliği'nde aktif olmaya devam etti. Hindistan'ın I. Dünya Savaşı'na katılmasını desteklemedi ve Muhammed Ali Johar ve Muhammed Ali Cinnah gibi Müslüman siyasi liderlerle yakın temas halinde kaldı. Ana akım Hint milliyetçisi ve sekülerist Hint Ulusal Kongresi'nin eleştirmeniydi. İkbal'in yedi İngilizce dersi 1934 yılında Oxford Üniversitesi Yayınları tarafından The Reconstruction of Religious Thought in Islam başlıklı bir kitapta yayımlanmıştır. Bu dersler, modern çağda İslam'ın hem bir din hem de siyasi ve hukuki bir felsefe olarak rolü üzerinde durmaktadır. ⓘ

İkbal, laiklik ve seküler milliyetçiliğin sadece İslam'ın ve Müslüman toplumun manevi temellerini zayıflatmakla kalmayacağı, aynı zamanda Hindistan'ın Hindu çoğunluklu nüfusunun Müslüman mirasını, kültürünü ve siyasi etkisini de ortadan kaldıracağı yönündeki korkularını dile getirmiştir. Mısır, Afganistan, Filistin ve Suriye'ye yaptığı seyahatlerde, milliyetçi farklılıkların bir kenara bırakılması çağrısında bulunarak daha büyük İslami siyasi işbirliği ve birlik fikirlerini destekledi. Sir Muhmmad İkbal 1930'da Allahabad'daki oturumda ve 1932'de Lahor'daki oturumda Müslüman Birliği'nin başkanlığına seçildi. İkbal, 29 Aralık 1930'da Allahabad'da yaptığı konuşmada, Hindistan'ın kuzeybatısında Müslümanların çoğunlukta olduğu eyaletler için bağımsız bir devlet vizyonunun ana hatlarını çizdi. Bu konuşma daha sonra Pakistan hareketine ilham kaynağı olmuştur. ⓘ

İkbal'in düşünceleri ve vizyonu daha sonra Muhammed Esad, Seyyid Ebul Ala Mevdudi ve Ali Şeriati gibi birçok reformist İslamcıyı etkilemiştir. ⓘ

Seyyid Ebul Ala Mevdudi

Seyyid Ebul Ala Mevdudi, yirminci yüzyılın başlarında Hindistan'da ve daha sonra İngiltere'den bağımsızlığını kazanan Pakistan'da İslami uyanışın önemli figürlerinden biriydi. Avukatlık eğitimi aldıktan sonra gazetecilik mesleğini seçmiş ve çağdaş meseleler ve en önemlisi İslam ve İslam hukuku hakkında yazmıştır. Mevdudi 1941 yılında Cemaat-i İslami partisini kurdu ve 1972 yılına kadar liderliğini sürdürdü. Ancak Mevdudi, siyasi örgütlenmesinden ziyade yazılarıyla çok daha fazla etki yaratmıştır. Son derece etkili olan kitapları (birçok dile çevrilmiştir) İslam'ı modern bir bağlama yerleştirmiş ve sadece muhafazakar ulemayı değil, "Bilginin İslamileştirilmesi" ile Mevdudi'nin bazı temel ilkelerini ileriye taşıyan El Faruk gibi liberal modernleşmeci İslamcıları da etkilemiştir. ⓘ

Reşid Rıza'nın İslami devlet teorisinden etkilenen Mevdudi, Müslümanların günlük yaşamlarında Batı'yı giderek daha fazla taklit ettikleri çağdaş durumu modern bir cahiliyeye benzetmiştir. Bu cahiliye "ümmetin" gerilemesinden ve İslami değerlerin erozyona uğramasından sorumluydu. Ancak gerçek anlamda şeriatla hükmeden "İslam Devleti" kurularak, Allah'ın dünya üzerindeki mutlak egemenliği korunarak modern cahiliyeden kaçınılabilirdi. ⓘ

Mevdudi ayrıca Müslüman toplumun şeriat olmadan İslami olamayacağına ve İslam'ın bir İslam devletinin kurulmasını gerektirdiğine inanıyordu. Bu devlet tevhid (Allah'ın birliği), risalet (peygamberlik) ve hilafet ilkelerine dayanan bir "teo-demokrasi" olmalıdır. Mevdudi her ne kadar İslam devriminden bahsetse de, "devrim" ile İran Devrimi'nin şiddet veya popülist politikalarını değil, bir eğitim süreci veya da'wah yoluyla toplumun en tepesinden aşağıya doğru bireylerin kalplerinin ve zihinlerinin kademeli olarak değiştirilmesini kastediyordu. ⓘ

Müslüman Kardeşler

Mevdudi'yle hemen hemen eşzamanlı olarak 1928 yılında Mısır'ın İsmailiye kentinde Hasan el Banna tarafından Müslüman Kardeşler kuruldu. Bu örgüt tartışmasız ilk, en büyük ve en etkili modern İslami siyasi/dini örgüttür. "Kur'an bizim anayasamızdır" sloganı altında İslami uyanışı vaaz yoluyla ve ayrıca okullar, camiler ve atölyeler gibi temel toplumsal hizmetler sağlayarak gerçekleştirmeye çalışmıştır. Mevdudi gibi El Banna da Şeriat hukukuna dayalı bir devlet yönetiminin tedricen ve ikna yoluyla uygulanması ve Müslüman dünyasındaki tüm emperyalist etkilerin ortadan kaldırılması gerektiğine inanıyordu. ⓘ

İhvan'ın bazı unsurları, belki de emirlere aykırı olarak, hükümete karşı şiddet eylemlerine girişmiş ve kurucusu El-Benna, üç ay önce Mısır başbakanı Mahmud Fami Nakraşi'nin öldürülmesine misilleme olarak 1949 yılında suikasta uğramıştır. İhvan Mısır'da periyodik baskılara maruz kaldı ve 1948'de ve birkaç yıl sonra binlerce üyesini birkaç yıl boyunca hapse atan Mısır Cumhurbaşkanı Cemal Abdül Nasır ile yaşanan çatışmaların ardından birkaç kez yasaklandı. ⓘ

Periyodik baskılara rağmen, İhvan İslam dünyasında, özellikle de Arap dünyasında en etkili hareketlerden biri haline gelmiştir. Uzun yıllar boyunca "yarı-yasal" olarak tanımlanan İhvan, Mısır'da seçimlerde aday çıkarabilen tek muhalif gruptu. 2011-12 Mısır parlamento seçimlerinde "İslamcı" olarak tanımlanan siyasi partiler (Müslüman Kardeşler'in Özgürlük ve Adalet Partisi, Selefi Al-Nour Partisi ve liberal İslamcı Al-Wasat Partisi) toplam sandalyelerin %75'ini kazanmıştır. Müslüman Kardeşler mensubu bir İslamcı olan Muhammed Mursi, Mısır'ın demokratik yollarla seçilmiş ilk cumhurbaşkanıydı. Mursi 2013 Mısır darbesi sırasında görevden alınmıştır. Müslüman Kardeşler bugün Bahreyn, Rusya, Suriye, Mısır, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri tarafından terör örgütü olarak tanımlanmaktadır. ⓘ

Seyyid Kutub

Seyyid Kutub ⓘ

Mevdudi'nin siyasi fikirleri, Müslüman Kardeşler hareketinin önde gelen üyelerinden, İslamcılığın kilit filozoflarından ve İslami evrenselciliğin son derece etkili düşünürlerinden biri olan Seyyid Kutub'u etkilemiştir. Kutub, olayların öyle bir hal aldığına inanıyordu ki, Müslüman toplumu kelimenin tam anlamıyla yok olmuştu. "Birkaç yüzyıldır nesli tükenmiştir" ve Allahsız cehalete (Cahiliye) geri dönmüştür. ⓘ

Kutub, cahiliyeyi ortadan kaldırmak için Şeriat'ın ya da İslam hukukunun tesis edilmesi gerektiğini savunuyordu. Şeriat sadece insanlar için erişilebilir ve İslam'ın varlığı için gerekli değil, aynı zamanda komünizm, milliyetçilik veya laik demokrasi gibi "kötü ve yozlaşmış" İslam dışı ideolojileri engelleyen her şeyi kapsayan bir hukuktu. ⓘ

Kutub, Müslümanların İslam'ı barışçıl bir şekilde tebliğ ederek bireyleri dönüştürmek ve cahiliyenin "güç yapılarını" -sadece İslam yurdundan değil, yeryüzünden de- zorla ortadan kaldırmak için militan cihat olarak adlandırdığı iki yönlü bir saldırı yürütmeleri gerektiğini vaaz etmiştir. ⓘ

Kutub hem Cemaat'in bir üyesiydi hem de Müslüman dünyasının genelinde son derece etkiliydi. Kutub bazılarınca (Fawaz A. Gerges) Usame bin Ladin gibi modern cihatçıların "kurucu babası ve önde gelen teorisyeni" olarak kabul edilmektedir. Ancak Mısır'daki ve Avrupa'daki Müslüman Kardeşler onun demokratik olmayan İslam devleti ve silahlı cihat vizyonunu benimsememiş ve bu nedenle radikal İslamcılar tarafından kınanmıştır. ⓘ

Uluslararası siyasette yükseliş

İslami coşku, komünizmin ateizmi benimsemesi nedeniyle ABD'nin Sovyetler Birliği ve komünist müttefiklerine karşı yürüttüğü Soğuk Savaş'ta kullanabileceği bir silah olarak görülüyordu. Eylül 1957'de Beyaz Saray'da ABD Başkanı Eisenhower ve üst düzey ABD dış politika yetkilileri arasında yapılan bir toplantıda, Suudi Arabistan yöneticileri de dahil olmak üzere Orta Doğu despotlarına silah ulaştıracak gizli bir görev gücü oluşturularak komünistlerin dinsizliğinin onlara karşı kullanılması kararlaştırıldı. Başkan Eisenhower, "Orta Doğu'da geçerli olan 'kutsal savaş' yönünü vurgulamak için mümkün olan her şeyi yapmalıyız" dedi. ⓘ

Altı Gün Savaşı (1967)

Altı Gün Savaşı sırasında Arap birliklerinin İsrail birlikleri tarafından hızlı ve kesin bir yenilgiye uğratılması, Müslüman Arap dünyasında çok önemli bir olay teşkil etmiştir. Yenilgi, yenilen ülkelerdeki ekonomik durgunlukla birlikte, iktidardaki rejimlerin seküler Arap milliyetçiliğinin sorumlusu olarak gösterildi. Laik, sosyalist ve milliyetçi politikaların popülaritesinde ve güvenilirliğinde keskin ve istikrarlı bir düşüş yaşandı. Baasçılık, Arap sosyalizmi ve Arap milliyetçiliği zarar gördü ve Mevdudi ve Seyyid Kutub'dan ilham alan farklı demokratik ve anti-demokratik İslamcı hareketler zemin kazandı. ⓘ

İran Devrimi (1978-1979)

Ayetullah Ruhullah Humeyni ⓘ

İlk modern "İslamcı devlet" (Ziya'nın Pakistan'ı hariç) İran'daki Şiiler arasında kurulmuştur. Ayetullah Ruhullah Humeyni, dünyanın geri kalanı için büyük bir şok yaratarak, Şah Muhammed Rıza Pehlevi tarafından yönetilen petrol zengini, iyi silahlanmış, Batılılaşmış ve Amerikan yanlısı laik monarşiyi devirmek için 1979 İran Devrimi'ne öncülük etti. ⓘ

İran Devrimi'nin ideologu Ali Şeriati'nin görüşleri Pakistan Devleti'nin fikir babası Muhammed İkbal'inkilere benzese de Humeyni'nin inançları Şii İslam ile Mevdudi ve Kutub gibi Sünni İslam düşünürlerinin inançları arasında bir yerde konumlanmış olarak algılanmaktadır. Muhammed'i ve Ali gibi haleflerini tam olarak taklit ederek şeriatı yeniden tesis etmenin İslam için gerekli olduğuna, birçok laik, Batılılaşan Müslümanın aslında Batı'nın ajanları olduğuna ve bu nedenle Batı'nın çıkarlarına hizmet ettiğine ve Müslüman topraklarının "yağmalanması" gibi eylemlerin Batılı hükümetler tarafından İslam'a karşı uzun vadeli bir komplonun parçası olduğuna inanıyordu. ⓘ

Humeyni'nin görüşleri Sünni alimlerin görüşlerinden farklıydı:

• Bir Şii olarak Humeyni, Ali bin Ebî Tâlib ve Hüseyin bin Ali'yi İmam olarak görmekte, ancak halifeler Ebubekir, Ömer veya Osman'ı görmemektedir.
• Humeyni Halifeliği ya da Sünni İslam demokrasisini yeniden tesis etmekten değil, Mehdi gaybetten dönene kadar Şii İmamların halefleri olarak Şii fakihlerin (ulema) demokratik ya da diktatoryal siyasi sistemin koruyuculuğunu üstleneceği bir devlet kurmaktan bahsediyordu. Humeyni'nin velayet-i fakih ("[İslami] hukukçunun velayeti") kavramı, toplumdaki önde gelen Şii Müslüman din adamının -ki Humeyni'nin takipçi kitlesi bu kişinin kendisi olduğuna inandı ve seçti- İslam'ı ve Şeriat hukukunu diktatörler ya da demokratik parlamentolar tarafından çıkarılan "yeniliklerden" ve "İslam karşıtı kanunlardan" korumak ya da "korumak" için devletin denetleyicisi olarak hizmet etmesi gerektiğini savunuyordu. ⓘ

Devrim, İslamcı düşünce aracılığıyla Marksizmden ve ayrıca Marksizme karşı koymayı (Muhammed Bakır El Sadr'ın çalışmaları) ya da sosyalizm ile İslamcılığı bütünleştirmeyi (Ali Şeriati'nin çalışmaları) amaçlayan yazılardan etkilendi. Devrimci liderliğin güçlü bir kanadı solculardan ya da Ali Ekber Mohtashami-Pur gibi "radikal popülistlerden" oluşuyordu. ⓘ

Müslüman dünyasında İran devrimine yönelik ilk coşku yoğun olsa da, eleştirmenlerin "tasfiyeler, idamlar ve zulümlerin imajını zedelediği" yönündeki görüş ve kampanyaları nedeniyle bu coşku azaldı. ⓘ

İslam Cumhuriyeti ayrıca ABD'nin ekonomik yaptırımlarına rağmen İran'daki iktidarını korumuş ve Irak (SCIRI) ve Lübnan'da (Hizbullah) (büyük Şii nüfusa sahip iki Müslüman ülke) benzer düşünen Şii terörist gruplar yaratmış ya da bu gruplara yardım etmiştir. 2006 İsrail-Lübnan çatışması sırasında İran hükümeti, Hizbullah'a verdiği destek ve Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad'ın ABD'ye karşı sert muhalefeti ve İsrail'in yok olması çağrısı nedeniyle, ağırlıklı olarak Sünni olan "Arap sokağı" arasında popülaritesinde bir canlanma yaşamıştır. ⓘ

Ulu Cami'nin ele geçirilmesi (1979)

İslamcı hareketin gücü, Müslüman kamuoyunu köktendinciliğe karşı çevireceği kesin gibi görünen ancak tam tersini yapan bir olayda kendini gösterdi. 1979 yılında Suudi Arabistan'ın Mekke kentindeki Ulu Cami silahlı bir köktendinci grup tarafından ele geçirildi ve bir haftadan fazla bir süre alıkonuldu. İslam'ın en kutsal mekanlarından birinin (ve silah ve şiddetin kesinlikle yasak olduğu bir mekanın) ağır bir şekilde ihlal edilmesi sonucunda aralarında çok sayıda hacı adayının da bulunduğu çok sayıda kişi öldürüldü. ⓘ

Ancak zaten son derece muhafazakar olan Suudi Arabistan, saldırganların içinden çıktığı harekete karşı bir tepki oluşturmak yerine, köktendinci kimliğini daha da İslami kısıtlamalarla güçlendirerek karşılık verdi. Namaz için kepenk kapatmayan esnaftan, kadın resimleri yayınlayan gazetelere, oyuncak bebek, oyuncak ayı (canlı nesnelerin resimleri haram kabul edilir) ve köpek maması (köpekler kirli kabul edilir) satışına kadar her şey yasaklandı. ⓘ

Diğer Müslüman ülkelerde, el koymaya karşı suçlama ve öfke köktendincilere değil, İslami köktendinciliğin en önemli jeopolitik düşmanı olan ABD'ye yöneltildi. Ayetullah Humeyni, Amerikan elçiliklerine yönelik saldırıların fitilini ateşledi:

Bunun cani Amerikan emperyalizminin ve uluslararası Siyonizm'in işi olduğunu tahmin etmek zor değil

Köktendincilerin isyanının hedefinin Amerika'nın bölgedeki en büyük müttefiki olan Suudi Arabistan Krallığı olmasına rağmen. Bunu Filipinler, Türkiye, Bangladeş, Hindistan, BAE, Pakistan ve Kuveyt'teki Amerikan karşıtı gösteriler izledi. Libya'daki ABD Büyükelçiliği Humeyni yanlısı sloganlar atan protestocular tarafından yakıldı ve Pakistan'ın İslamabad kentindeki büyükelçilik yerle bir edildi. ⓘ

Sovyetlerin Afganistan'ı işgali (1979-1989)

1979 yılında Sovyetler Birliği, Afgan İç Savaşı'nda müttefiki olan Marksist rejime karşı İslami bir isyanı bastırmak üzere 40. Ordusunu Afganistan'a konuşlandırdı. Yerli yoksul Müslümanları (mücahitler) din karşıtı bir süper güçle karşı karşıya getiren bu çatışma, dünyanın dört bir yanındaki binlerce Müslümanı yardım göndermek ve bazen de inançları için savaşmak üzere harekete geçirdi. Bu pan-İslamist çabanın başını Filistinli şeyh Abdullah Yusuf Azzam çekiyordu. Bu "Afgan Araplarının" askeri etkinliği marjinal olsa da, dünyanın dört bir yanından Afganistan'da savaşmak için tahmini 16.000 ila 35.000 Müslüman gönüllü geldi. ⓘ

Sovyetler Birliği 1989'da Marksist Necibullah rejimini terk edip Afganistan'dan çekildiğinde (rejim nihayet 1992'de düştü), bu zafer pek çok Müslüman tarafından İslam inancının başka yerlerde de tekrarlanabilecek üstün askeri güç ve teknolojiye karşı zaferi olarak görüldü. ⓘ

Cihatçılar zaferleriyle hem militan topluluğu içinde hem de sıradan Müslümanlar arasında meşruiyet ve prestij kazanırken, cihatlarını Müslümanların yardıma ihtiyaç duyduklarına inandıkları diğer ülkelere de taşıma konusunda kendilerine güven duydular. ⓘ

Cezayir, Mısır ve diğer ülkelere "deneyimleri, ideolojileri ve silahlarıyla" dönen "gerilla harekatının gazileri" genellikle silahlı cihadı sürdürmeye hevesliydi. ⓘ

Sovyetler Birliği'nin 1991'de çöküşü, Bin Ladin de dahil olmak üzere birçok İslamcı tarafından bir süper gücün İslam eliyle yenilgiye uğratılması olarak görüldü. ABD'nin 6 milyar dolarlık yardımı ve Pakistan'ın mücahitlere verdiği askeri eğitim ve istihbarat desteğiyle ilgili olarak Bin Ladin şunları yazmıştır: "Sovyetler Birliği'nin çöküşünde ABD'nin kayda değer bir rolü yoktur... daha ziyade övgü Allah'a ve Afganistan mücahitlerine aittir". ⓘ

Basra Körfezi Savaşı (1990-1991)

1990'ların başında İslamcı hareketi radikalleştiren bir diğer faktör de Saddam Hüseyin'in Kuveyt'i işgaline son vermek için birkaç yüz bin ABD ve müttefik gayrimüslim askeri personeli Suudi Arabistan topraklarına getiren Körfez Savaşı'ydı. 1990 öncesinde Suudi Arabistan, yardımını alan birçok İslamcı grubun dizginlenmesinde önemli bir rol oynadı. Ancak komşu Irak'ın laik ve Baasçı diktatörü Saddam, Kuveyt'e (savaştaki düşmanı) saldırdığında, batılı birlikler Suudi monarşisini korumaya geldi. İslamcılar Suudi rejimini Batı'nın kuklası olmakla suçladı. ⓘ

Bu saldırılar muhafazakar Müslümanlar arasında yankı buldu ve sorun Saddam'ın yenilgisiyle de ortadan kalkmadı, çünkü Amerikan birlikleri krallıkta konuşlanmaya devam etti ve Filistin-İsrail barış süreciyle fiili bir işbirliği gelişti. Suudi Arabistan bu gruplar arasındaki prestij kaybını kendisine saldıran yerli İslamcıları bastırarak (Bin Ladin bunun başlıca örneğidir) ve saldırmayan İslamcı gruplara (dünyanın dört bir yanındaki İslamcı medreseler ve hatta bazı şiddet yanlısı İslamcı gruplara yardım) yardımlarını arttırarak telafi etmeye çalıştı, ancak ılımlılık adına savaş öncesi etkisi büyük ölçüde azaldı. Bunun sonuçlarından biri Mısır'da hükümet yetkililerine ve turistlere yönelik saldırı kampanyası, Cezayir'de kanlı bir iç savaş ve Usame bin Ladin'in 11 Eylül saldırısıyla doruğa ulaşan terör saldırıları oldu. ⓘ

2000s

Yirmi birinci yüzyılın başlarında, 1960'lı ve 70'li yıllarda "gururla taşınan bir etiket olan laik kelimesi" Mısır'da ve Müslüman dünyanın geri kalanında "dışlandı" ve siyasi rakipleri "lekelemek için kullanıldı". İslamcılar "inatçılık, cesaret", "risk alma" veya "organizasyon becerileri" açısından küçük laik muhalefet partilerini geride bıraktı. ⓘ

Orta Doğu ve Pakistan'da dini söylem toplumlara, yayınlara ve dünya hakkındaki düşüncelere hakimdir. Mısır genelinde radikal camiler çoğalmıştır. Kitap mağazaları dini temalı eserlerin hakimiyeti altındadır... Şeriat talebi, hükümetlerinin İslam'a sadakatsiz olduğu ve İslam'ın tüm sorunların çözümü olduğu inancı ve Batı'nın İslam'a savaş açtığı kesinliği; bunlar kamusal tartışmaya hakim olan temalar. İslamcılar parlamentoları ya da hükümet saraylarını kontrol etmiyor olabilirler ama halkın hayal gücünü işgal etmiş durumdalar. ⓘ

Çeşitli İslam ülkelerinde yapılan kamuoyu yoklamaları, önemli bir çoğunluğun IŞİD gibi gruplara karşı olduğunu ama aynı zamanda dinin kamu hayatında daha büyük bir rol oynamasını istediğini gösterdi. ⓘ

"Post-İslamcılık"

2020 yılına gelindiğinde, İran Şahı'nın devrilmesinden ve Ulu Cami'nin aşırılık yanlıları tarafından ele geçirilmesinden yaklaşık 40 yıl sonra, bazı gözlemciler (Olivier Roy, Mustafa Akyol, Nader Hashemi) İslamcılığın canlılığında ve popülaritesinde bir düşüş tespit etmiştir. İslamcılık, statükonun acımasız gerçekliğiyle karşılaştırıldığında idealize edilmiş/ütopik bir kavramdı, ancak kırk yılı aşkın bir süredir tekrarlanan çabalara rağmen "toplum için somut ve uygulanabilir bir plan" oluşturmayı başaramamış (Olivier Roy); bunun yerine dünya üzerindeki etkisine dair ilham verici olmaktan uzak bir sicil bırakmıştı (Nader Hashemi). Sonuç olarak, Yukarıda bahsedilen İslamcı veya eskiden İslamcı olan partilerin (Endonezya'daki PKS, Türkiye'deki AKP ve Malezya'daki PAS gibi) ılımlılaşma eğilimine ek olarak, Türkiye, İran ve Sudan gibi ülkelerde İslamcı yönetime karşı toplumsal/dini ve bazen de siyasi bir tepki oluşmuştur (Mustafa Akyol). ⓘ

2020'de yazan Mustafa Akyol, İslamcılığın güçlendirmeyi amaçladığı dini inancın zayıflaması da dahil olmak üzere, birçok Müslüman tarafından siyasal İslam'a karşı güçlü bir tepki olduğunu savunuyor. Müslüman gençler arasında İslamcılığa karşı oluşan bu tepkinin, "Suriye, Irak ve Yemen'deki mezhepsel iç savaşlar" gibi yirmi birinci yüzyılda Arap dünyasında "İslam adına" yaşanan tüm "korkunç şeylerden" kaynaklandığını öne sürüyor. ⓘ

Arab Barometer tarafından altı Arap ülkesinde - Cezayir, Mısır, Tunus, Ürdün, Irak ve Libya - yapılan anketler "Arapların dini partilere ve liderlere olan inancını kaybettiğini" ortaya koymuştur. 2018-19'da altı ülkede de İslamcı partilere güvenip güvenmedikleri sorulanların %20'sinden azı olumlu yanıt verdi. Bu oran (altı ülkede de) aynı sorunun sorulduğu 2012-14 yıllarına kıyasla düşmüştür. Camiye gitme oranı da ortalama 10 puandan fazla azaldı ve kendilerini "dindar değil" olarak tanımlayan Arapların oranı 2013'te %8 iken 2018-19'da %13'e yükseldi. Suriye'de Sham al-Ali "Suriyeli gençler arasında irtidat artıyor" başlıklı bir haber yayınladı. ⓘ

2021'de yazan Nader Hashemi, Irak, Sudan, Tunus, Mısır, Gazze, Ürdün ve İslamcı partilerin iktidara geldiği ya da seçim kampanyası yürüttüğü diğer yerlerde "genel bir tema var. Siyasal İslam'ın halk nezdindeki saygınlığı, devlet iktidarıyla yaşadığı deneyim nedeniyle zedelenmiştir." İslamcı terörizm bile düşüşteydi ve pan-İslamist olmaktan ziyade "yerel" olma eğilimindeydi. El-Kaide 2021 itibariyle, etkili bir merkezi komutası olmayan "bir grup milisten" oluşuyordu (Fareed Zakaria). ⓘ

Ülkelere göre İslamcılığın yükselişi

Afganistan (Taliban)

Taliban Bayrağı ⓘ

Afganistan'da 1980'lerde mücahitlerin Sovyetler Birliği'ne karşı kazandığı zafer, siyasi ve aşiret savaş ağaları arasındaki kısır ve yıkıcı iç savaş nedeniyle adalet ve refah getirmemiş, Afganistan'ı dünyanın en yoksul ülkelerinden biri haline getirmiştir. 1992 yılında komünist güçler tarafından yönetilen Afganistan Demokratik Cumhuriyeti çökmüş ve mücahitlerin demokratik İslamcı unsurları Afganistan İslam Devleti'ni kurmuştur. 1996'da Taliban olarak bilinen daha muhafazakar ve anti-demokratik İslamcı hareket iktidara geldi, savaş ağalarının çoğunu yendi ve Afganistan'ın yaklaşık %80'ini ele geçirdi. ⓘ

Taliban, Deobandi hareketinin yoksul Afgan mülteciler için kurduğu ve komşu Pakistan'daki hükümet ve dini gruplar tarafından desteklenen binlerce medreseden doğmuştur. Taliban diğer İslamcı hareketlerden, daha doğru bir ifadeyle İslami köktendinci ya da neofundamentalist olarak tanımlanabilecek kadar farklıydı ve Şeriat etiketi altında "muhafazakar kabile köy geleneklerinin idealize edilmiş ve sistematize edilmiş bir versiyonunu" tüm ülkeye yaymakla ilgileniyordu. İdeolojileri aynı zamanda Vahabilik ve konukları Usame bin Ladin'in aşırılık yanlısı cihatçılığından etkilenmiş olarak tanımlanmıştır. ⓘ

Taliban "siyasetin" şeriata aykırı olduğunu düşünüyor ve bu nedenle seçim yapmıyordu. Abdul Ghani Baradar ve Nisan 1996'da Taliban tarafından seçilen yüzlerce Peştun din adamı tarafından sadakat yemini edilerek "Emir el-Mü'minin" ya da Sadıkların Komutanı unvanı verilen Muhammed Ömer tarafından yönetiliyorlardı. Taliban ezici bir çoğunlukla Peştunlardan oluşuyordu ve Afganların diğer etnik gruplara mensup yaklaşık %60'ıyla iktidarı paylaşmamakla suçlanıyordu. (bkz: Taliban#İdeoloji ve amaçlar) ⓘ

Taliban'ın Usame bin Ladin'e ev sahipliği yapması, 11 Eylül saldırılarının ardından Taliban'ı iktidardan düşüren Amerikan saldırısına yol açtı. Taliban hala hayatta ve NATO ve Afgan hükümeti hedeflerine karşı düzenlenen intihar saldırıları ve silahlı saldırılarla güçlü bir isyanla mücadele ediyor. ⓘ

Cezayir

FIS amblemi ⓘ

Selefilik ve Afganistan'daki cihadın yanı sıra Müslüman Kardeşler'den etkilenen bir İslamcı hareket de Cezayir'deki FIS ya da Front Islamique de Salut (İslami Kurtuluş Cephesi) idi. Geniş bir İslamcı koalisyon olarak 1989'da kurulan FIS, Abbassi Madani ve karizmatik bir İslamcı genç vaiz olan Ali Belhadj tarafından yönetiliyordu. İktidardaki solcu-milliyetçi FLN hükümetinin ekonomik başarısızlığından ve popüler olmayan sosyal liberalleşme ve sekülerleşmeden faydalanan FIS, vaazlarını şeriat hukukuna uygun bir hukuk sisteminin kurulmasını, ekonomik liberalleşme ve kalkınma programını, Fransızca yerine Arapça eğitimi ve Cezayirli genç erkekler arasındaki yüksek işsizlik oranını hafifletmek için kadınların evde kalmasıyla cinsiyet ayrımını savunmak için kullandı. FIS yerel seçimlerde büyük zaferler kazandı ve 1991'de ulusal seçimleri de kazanacaktı ki askeri darbe ile oylama iptal edildi. ⓘ

İslamcılar hükümeti devirmek için silaha sarılınca FIS'in liderleri tutuklandı ve başta İslami Selamet Ordusu, MIA ve Silahlı İslami Grup (veya GIA) olmak üzere İslamcı gerilla gruplarının gölgesinde kaldı. Sonraki on yıl boyunca 150.000 ila 200.000 arasında insanın öldürüldüğü kanlı ve yıkıcı bir iç savaş başladı. ⓘ

İç savaş İslamcılar için bir zafer değildi. 2002 yılına gelindiğinde ana gerilla grupları ya yok edilmiş ya da teslim olmuştu. İslamcı partilerin popülaritesi 2004 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde "İslamcı aday Abdullah Caballah'ın %5 oyla uzak bir farkla üçüncü olduğu" noktaya kadar azaldı. ⓘ

Bangladeş

Cemaat-i İslami Bangladeş ülkedeki en büyük İslamcı partidir ve şeriat yasalarının uygulanmasını desteklemekte ve ülkenin ana sağ siyasetini teşvik etmektedir. Ana siyasi muhalefet Bangladeş Milliyetçi Partisi (BNP) 2000 yılından bu yana bu parti ve bir başka İslami parti olan İslami Oikya Jote ile ittifak halindedir. Aralarında eski bakan ve milletvekillerinin de bulunduğu bazı liderleri ve destekçileri, Bangladeş'in bağımsızlık mücadelesi sırasında savaş suçu işledikleri ve iktidardaki Bangladeş Awami Ligi'ne karşı konuştukları iddiasıyla idam edildi. ⓘ

Belçika

2012'de İslam adlı partinin dört adayı vardı ve Molenbeek ve Anderlecht'te seçildiler. 2018'de ise 28 belediyede aday gösterdiler. Partinin politikaları arasında okullarda helal gıda sunulması ve kadınların her yerde başörtüsü takabilmesi yer alıyor. İslam Partisi'nin hedeflerinden bir diğeri de toplu taşıma araçlarında kadın ve erkekleri ayırmak. Partinin başkanı bu politikanın kadınları cinsel tacizden korumaya yardımcı olacağını savunuyor. ⓘ

Danimarka

İslamcı hareketler 1990'lardan itibaren kademeli olarak büyümüştür. İlk İslamcı gruplar ve ağlar ağırlıklı olarak göç ettikleri ülkelerden etkilenmişlerdir. Bu kişiler Orta Doğu, Güney Asya ve Kuzey Afrika'daki militan İslamcılarla yakın temas halindeydi. Operasyonlarında militan grupları finansal olarak desteklemek birinci öncelikleri olmuştur. 1990'lardan bu yana İslamcı hareketlerden insanlar İslamcı militanlarla birlikte eğitim almak ya da çatışmalara katılmak için çeşitli çatışmalara katıldılar. ⓘ

2000'li yıllarda İslamcı hareketler büyümüş ve 2014 yılı itibariyle Kopenhag, Aarhus ve Odense'de İslamcı hareketler arasında militanlar yer almıştır. Suç çetelerinden birçok kişi militan İslamcılığa sempati duyan İslamcı hareketlere katılmaktadır. Militan İslamcı hareketin 2014 yılında yüzlerce kişiyi kapsadığı tahmin edilmektedir. ⓘ

Danimarka Ulusal Sosyal Araştırma Merkezi, Çocuk, Entegrasyon ve Sosyal İşler Bakanlığı tarafından hazırlatılan ve Danimarka'da faaliyet gösteren 15 aşırıcı grubu belgeleyen bir rapor yayınladı. Bu örgütlerin çoğunluğu gayrimüslim aşırı sağ ya da aşırı sol gruplar olmakla birlikte beşi Sünni İslamcı gruplardır. Bu Sünni İslamcı gruplar arasında Hizb ut-Tahrir Denmark, Dawah-bærere (Davet Taşıyıcıları), Kaldet til Islam (İslam'a Çağrı), Dawah-centret (Davet Merkezi) ve Muslimsk Ungdomscenter (Müslüman Gençlik Merkezi) bulunmaktadır. Aarhus'ta faaliyet gösteren Muslimsk Ungdomscenter haricinde tüm bu Sünni İslamcı gruplar Büyük Kopenhag'da faaliyet göstermektedir. Toplamda yaklaşık 195 ila 415 Müslüman bu örgütlerden birine üyedir ve çoğu genç erkeklerden oluşmaktadır. ⓘ

Mısır (Cihatçılık)

Kutub'un fikirleri 1966'daki idamından önceki hapisliği sırasında giderek radikalleşirken, Hasan el-Hudeybi liderliğindeki İhvan liderliği ılımlı ve siyasi müzakere ve aktivizmle ilgilenmeye devam etti. Ancak 1960'ların ortalarında Kutub'un son yazılarından (özellikle Kilometre Taşları manifestosu, diğer adıyla Ma'alim fi'l-Tariq) esinlenen uç ya da ayrılıkçı hareketler gelişti ve bunlar daha radikal bir yön izledi. 1970'lere gelindiğinde, Kardeşler hedeflerine ulaşmak için şiddeti bir araç olarak kullanmaktan vazgeçmişti. ⓘ

Şiddet ve askeri mücadele yolu daha sonra 1981'de Enver Sedat suikastından sorumlu Mısır İslami Cihad örgütü tarafından benimsendi. Daha önceki sömürge karşıtı hareketlerden farklı olarak bu radikal grup saldırılarını Müslüman devletlerin "mürted" olduğuna inandığı liderlerine, seküler eğilimleri olan ya da İslam toplumlarına Batılı/yabancı fikir ve uygulamaları sokan ya da teşvik eden liderlere yöneltti. Örgütün görüşleri Muhammed Abd al-Salaam Farag tarafından kaleme alınan bir broşürde ana hatlarıyla belirtilmiştir:

...cihadın ilk savaş alanının bu kafir liderleri yok etmek ve onların yerine tam bir İslami düzen getirmek olduğuna şüphe yoktur... ⓘ

İslami düzen mücadelesinde şiddete başvuran Mısırlı gruplardan bir diğeri de el-Gama'a al-Islamiyya (İslami Grup) idi. Bu grubun 1990'larda Mısır devletine karşı yürüttüğü kampanyanın kurbanları arasında terörle mücadele polisi başkanı (Tümgeneral Raouf Khayrat), bir parlamento başkanı (Rifaat al-Mahgoub), düzinelerce Avrupalı turist ve Mısırlı seyirci ve 100'den fazla Mısır polisi vardı. Nihayetinde hükümeti devirme kampanyası başarısız oldu ve en büyük cihatçı grup olan Cemaat-i İslamiye (ya da el-Gama'a el-İslamiyye) 2003 yılında şiddetten vazgeçti. Daha az bilinen diğer gruplar arasında İslami Kurtuluş Partisi, Cehennemden Kurtuluş ve Takfir wal-Hijra yer almaktadır ve bu gruplar çeşitli şekillerde siyasi figürlere suikast girişimleri, video dükkanlarının kundaklanması ve hükümet binalarını ele geçirme girişimleri gibi faaliyetlerde bulunmuşlardır. ⓘ

Fransa

Demokratik Müslümanlar Birliği (Fransızca: Union des démocrates musulmans français [fr], UDMF), 2012 yılında kurulan bir parti olarak 2019 yerel seçimlerine katılmayı planladı. Parti 50 farklı şehir için aday listeleri sundu. UDMF ayrıca Avrupa Parlamentosu seçimleri için de aday gösterdi. Partinin yükselişi, Fransız Müslümanların ana akım siyasi partilerden duyduğu memnuniyetsizliğe bağlanabilir. ⓘ

Fransa İçişleri Bakanı Gérald Darmanin, Le séparatisme Islamiste adlı kitabında "Dünyadaki en güçlü ideoloji olan İslamcılık, İslam'ı sesinden mahrum bırakmıştır" demiştir. ⓘ

İslamcı aşırıcılığa karşı yasa

Samuel Paty Cinayeti ⓘ

Fransa'da Müslüman Kardeşler

Müslüman Kardeşler ⓘ

Gazze (Hamas)

Hamas bayrağı ⓘ

Hamas, Gazze Şeridi'ni yöneten Filistinli Sünni İslamcı bir örgüttür ve burada cinsiyetlerin ayrılması, cezalandırma için kırbaç kullanılması ve İslami kıyafet kuralları gibi konularda şeriat hukukunu tesis etmek için harekete geçmiştir. Hamas'ın İzzeddin el-Kassam Tugayları adında bir askeri direniş kanadı da bulunmaktadır. ⓘ

1987'deki Birinci Filistin İntifadası'ndan önceki birkaç on yıl boyunca Filistin'deki Müslüman Kardeşler İsrail'e karşı "sessiz" bir duruş sergilemiş, vaaz, eğitim ve sosyal hizmetlere odaklanmış ve İsrail'in "hoşgörüsünden" yararlanarak bir cami ve hayır kurumları ağı kurmuştur. Birinci İntifada ivme kazandıkça ve Filistinli esnaf ayaklanmaya destek için dükkanlarını kapattıkça, Kardeşler İsrail'e karşı Cihat'a adanmış HAMAS'ın ("gayret") kurulduğunu duyurdu. FKÖ'den daha ılımlı olmak yerine, 1988 HAMAS tüzüğü İsrail'in yok edilmesi ve Filistin'de bir İslam devleti kurulması çağrısında bulunarak daha uzlaşmaz bir tavır aldı. Kısa süre içinde intifadanın kontrolü için FKÖ ile rekabet etmeye ve sonra da onu geçmeye başladı. İhvan'ın dindar orta sınıf tabanı, intifadanın yoksul gençleriyle kültürel muhafazakarlıkları ve alkol almak ve başörtüsüz dolaşmak gibi seküler orta sınıf faaliyetlerine duydukları antipatiyle ortak bir neden buldu. ⓘ

Hamas İsrail-Filistin çatışmasında önemli bir rol oynamaya devam etmiştir. 2000'den 2007'ye kadar 140 intihar saldırısı ya da "şehitlik operasyonu "nda 542 kişiyi öldürdü. Ocak 2006'da yapılan parlamento seçimlerinde -siyasi sürece ilk adımını attı- sandalyelerin çoğunluğunu kazandı ve 2007'de FKÖ'yü Gazze'den çıkardı. Hamas, İsrail'i Gazze Şeridi'nden çıkardığı için Müslümanlar tarafından övülürken, 2008-09 ve 2014 Gazze Savaşları'nda ağır yıkım ve önemli can kayıplarına rağmen taleplerini gerçekleştiremediği için eleştirildi. ⓘ

Pakistan

Pakistan devletinin tarihinin erken dönemlerinde (12 Mart 1949), Pakistan'ın kurucu babalarının (Muhammed İkbal, Muhammed Ali Cinnah, Liaquat Ali Khan) vizyonu doğrultusunda bir parlamento kararı (Amaçlar Kararı) kabul edilmiştir:

Egemenlik yalnızca Allah'a aittir ancak O, bunu kutsal bir emanet olarak belirlediği sınırlar dahilinde kullanılmak üzere halkı aracılığıyla Pakistan Devleti'ne devretmiştir.

• Devlet, yetkilerini ve otoritesini halkın seçilmiş temsilcileri aracılığıyla kullanacaktır.
• İslam'ın öngördüğü demokrasi, özgürlük, eşitlik, hoşgörü ve sosyal adalet ilkelerine tam olarak uyulacaktır.
• Müslümanların, bireysel ve toplu yaşamlarını, Kuran ve Sünnet'te belirtilen İslam öğretilerine uygun olarak düzenlemeleri sağlanacaktır.
• Dini azınlıkların dinlerini özgürce yaşamaları ve uygulamaları ve kültürlerini geliştirmeleri için gerekli düzenlemeler yapılacaktır. ⓘ

Bu karar daha sonra Pakistan Anayasası'nın yazarları için önemli bir ilham kaynağı olmuş ve anayasaya giriş bölümü olarak dahil edilmiştir. ⓘ

Temmuz 1977'de General Ziya-ül Hak Pakistan'da Başbakan Zülfikar Ali Butto rejimini devirdi. İslamcılarla demokratik rekabet içinde olan solcu Ali Butto, devrilmeden kısa bir süre önce altı ay içinde alkol ve gece kulüplerinin yasaklanacağını duyurmuştu. Ziya-ül Hak İslamcılığa çok daha bağlıydı ve "İslamlaştırma" ya da İslam hukukunun uygulanması, on bir yıllık askeri diktatörlüğünün temel taşı oldu ve İslamcılık onun "resmi devlet ideolojisi" haline geldi. Ziya ül Hak Mevdudi'nin hayranıydı ve Mevdudi'nin partisi Cemaat-i İslami "rejimin ideolojik ve siyasi kolu" haline geldi. Pakistan'da bu yukarıdan İslamlaştırma "muhtemelen" İran ve Sudan'dakiler hariç diğer tüm rejimlerden daha eksiksizdi, ancak Ziya-ül Hak birçok İslamcı tarafından özden ziyade "sembolleri" dayattığı ve İslamlaştırmayı iktidarı ele geçirme yöntemlerini meşrulaştırmak için kullandığı için eleştirildi. Komşu İran'ın aksine, Ziya-ül Hak'ın politikaları "devrimci aşırılıktan kaçınmayı" ve Amerikalı ve Basra Körfezi ülkesi müttefikleriyle ilişkileri germemeyi amaçlıyordu. Ziya-ül Hak 1988 yılında öldürüldü ancak İslamlaşma Pakistan toplumunda önemli bir unsur olmaya devam etti. ⓘ

Sudan

Sudan uzun yıllar boyunca Hasan el Turabi liderliğinde İslamcı bir rejime sahip oldu. Ulusal İslami Cephesi ilk olarak 1979 yılında güçlü General Gaafar al-Nimeiry'nin üyelerini hükümetinde görev almaya davet etmesiyle nüfuz kazandı. Turabi, yabancı İslamcı bankacılık sistemlerinden, özellikle de Suudi Arabistan ile bağlantılı olanlardan gelen parayla güçlü bir ekonomik taban oluşturdu. Ayrıca eğitim bakanı olarak görev yaparken sempatik öğrencileri üniversite ve askeri akademiye yerleştirerek etkili bir sadık kadro oluşturdu. ⓘ

El-Nimeiry'nin 1985'te devrilmesinden sonra parti ulusal seçimlerde kötü bir performans sergiledi, ancak 1989'da ordunun yardımıyla El-Nimeiry sonrası seçilmiş hükümeti devirmeyi başardı. Turabi, iktidara gelmeden önce demokratik süreci ve liberal bir hükümeti desteklediğini ilan etmesine rağmen, iktidara geldikten sonra şeriat kanunlarını katı bir şekilde uygulaması, muhalefete işkence ve toplu hapis cezaları vermesi ve Güney Sudan'da uzun süredir devam eden savaşı yoğunlaştırmasıyla dikkat çekti. NIF rejimi ayrıca Usame bin Ladin'i bir süre (11 Eylül'den önce) barındırmış ve 1991 Körfez Savaşı'nda Irak'a yönelik Amerikan saldırısına karşı İslamcı muhalefeti birleştirmek için çalışmıştır. ⓘ

Sudan istihbarat servislerinin Mısır Cumhurbaşkanı'na yönelik bir suikast girişimine karışmasının ardından, yoksul bir ülke olan Sudan'a BM ekonomik yaptırımları uygulandı ve Turabi gözden düştü. Kendisi 2004-05 yıllarında bir süre hapiste kaldı. Müslüman olmayan güney ile savaş gibi bazı NIF politikaları tersine çevrilmiş olsa da Ulusal İslami Cephe, Ömer El Beşir hükümetinde ve ülkedeki bir diğer İslamcı parti olan Ulusal Kongre Partisi'nde hala önemli bir güce sahip. ⓘ

İsviçre

İsviçre normalde, özellikle Belçika ya da Fransa gibi ülkelerle kıyaslandığında, İslamcılığın merkezi olarak görülmez. Ancak 2012'den 2018'e kadar ülkedeki cihatçı ve cihatçı olmaya aday nüfusun çoğunluğu İsviçre'de radikalleşmiştir. ⓘ

Türkiye

1996'da seçilen Necmettin Erbakan, Şemsettin Günaltay'dan sonra Türkiye'nin ikinci İslamcı Başbakanıydı, ancak 1997'de bir "postmodern darbe" ile iktidardan uzaklaştırıldı. ⓘ

Türkiye, laiklik karşıtı faaliyetleri nedeniyle Anayasa Mahkemesi tarafından yasaklandıkları için sık sık isim değiştiren bir dizi İslamcı partiye sahipti. Necmettin Erbakan (1926-2011), Milli Nizam Partisi (1970-1971), Milli Selamet Partisi (1972-1981) ve Refah Partisi (1983-1998) gibi partilerin lideriydi; ayrıca Saadet Partisi (2003-2011) üyesi oldu. Mevcut Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan uzun zamandır siyasal İslam'ın savunucusu olarak görülmektedir. ⓘ

2002'den bu yana Türk siyasetine hakim olan Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) bazen İslamcı olarak tanımlanmakta, ancak bu sınıflandırmayı reddetmektedir. ⓘ

Çağdaş dönem

Ülke bazında

• Çeşitli İslamcı siyasi gruplar Afganistan, İran ve Irak'ın siyasi sistemlerinde baskın güçlerdir.
• Yeşil Cezayir İttifakı, Cezayir'de 2012 yılında yapılan parlamento seçimleri için oluşturulan İslamcı bir siyasi parti koalisyonudur. Barış İçin Toplum Hareketi (Hamas), İslami Rönesans Hareketi (Ennahda) ve Ulusal Reform Hareketi'ni (Islah) içermektedir. İttifakın liderliğini Hamas'tan Bouguerra Soltani yapıyor. Ancak Cumhurbaşkanı Abdülaziz Buteflika'nın FLN'si ve Başbakan Ahmed Ouyahia'nın RND'sinden oluşan mevcut koalisyon, sandalyelerin çoğunluğunu kazanarak iktidarda kaldı ve Yeşil Cezayir İttifakı'nın İslamcı partileri 2012 yasama seçimlerinde sandalye kaybetti.
• Şii İslamcı Al Wefaq, Selefi İslamcı Al Asalah ve İhvani (kardeşlik) İslamcı Al-Menbar İslam Toplumu Bahreyn'deki baskın demokratik güçlerdir.
• Endonezya'da Müreffeh Adalet Partisi ülkenin demokratik sürecindeki en önemli İslamcı siyasi partidir.
• İslami Hareket Cephesi Ürdün'ün İslamcı siyasi partisi ve ülkedeki en büyük demokratik siyasi güçtür. IAF'nin Ürdün'de hayatta kalmasının başlıca nedeni esnekliği ve siyasete daha az radikal yaklaşımıdır.
• Hadas ya da "İslami Anayasa Hareketi" Kuveyt'in Sünni İslamcı partisidir.
• Cemaat-i İslami (Lübnan) Lübnan'da Sünni İslamcı bir siyasi partidir. Hizbullah, Lübnan'da Şii İslamcı bir siyasi partidir.
• Adalet ve İnşa Partisi, Müslüman Kardeşler'in Libya'daki siyasi kolu ve ülkedeki ikinci büyük siyasi güçtür. Ülkedeki en büyük siyasi grup olan Ulusal Güçler İttifakı, ülkenin tamamen şeriat ya da laik hukukla yönetilmesi gerektiğine inanmamakla birlikte, şeriatın "yasama için ana ilham kaynağı" olması gerektiğini savunuyor. Parti lideri Cibril, NFA'nın İslam'ın siyasi yaşamdaki önemini kabul eden ve yasaların temeli olarak Şeriat'ı destekleyen ılımlı bir İslami hareket olduğunu söyledi.
• Pan-Malezya İslam Partisi Malezya'da İslamcılığı benimseyen önemli bir muhalefet partisidir.
• Adalet ve Kalkınma Partisi (Fas) 29 Kasım 2011'den bu yana Fas'ta iktidarda olup İslamcılığı ve İslami demokrasiyi savunmaktadır.
• Suriye Müslüman Kardeşleri, Suriye'de Sünni İslamcı bir güçtür ve Mısır Müslüman Kardeşleri'ne çok gevşek bir şekilde bağlıdır. Suriye'deki Arap Baharı ayaklanmasında "baskın grup" ya da "baskın güç" olarak da adlandırılmıştır. Grubun belirtilen siyasi pozisyonları ılımlıdır ve en son Nisan 2012 manifestosunda "bireysel haklara saygı göstermeyi", çoğulculuğu ve demokrasiyi teşvik etmeyi taahhüt etmektedir.
• Tacikistan İslami Rönesans Partisi, Tacikistan'ın İslamcı partisi ve ülkedeki ana muhalefet ve demokratik güçtür.
• Rönesans Partisi ya da kısaca Ennahda olarak da bilinen Ennahda Hareketi, Tunus'ta ılımlı İslamcı bir siyasi partidir. Zeynel Abidin Bin Ali hükümetinin 2011 Tunus devriminin ardından çökmesinin ardından 1 Mart 2011'de Tunus'un geçici hükümeti gruba siyasi parti kurma izni verdi. O zamandan bu yana Tunus'taki en büyük ve en iyi örgütlenmiş parti haline geldi ve daha seküler rakiplerini geride bıraktı. Ülke tarihindeki ilk dürüst seçim olan ve tüm seçmenlerin %51'inin katıldığı 2011 Tunus Kurucu Meclis seçimlerinde parti, halk oylarının %37'sini ve 217 meclis sandalyesinin 89'unu (%41) kazanarak diğer tüm partilerden çok daha fazla oy aldı.
• Doğu Afrika 1990'ların sonlarından bu yana şiddet yanlısı İslami aşırıcılığın yuvası haline gelmiştir. 2006-09 yılları arasında Etiyopya'nın Somali'ye müdahalesine tepki olarak ortaya çıkan ve Somali ile Kenya'da aktif olan El-Şebab bu hareketlerden biridir.
• Batı Afrika, özellikle Kuzey Nijerya'da Boko Haram ve Mali'de İslami Mağrip El Kaidesi gibi etkili İslami aşırılıkçı örgütlerin yükselişine tanık olmuştur. ⓘ

Hizb ut-Tahrir

Hizb-ut Tahrir, 1953 yılında İslami bir kadı olan Takiyuddin el-Nebhani tarafından kurulan etkili bir uluslararası İslamcı harekettir. HT, diğer İslamcı hareketlerden farklı olarak şeriatın yerel düzeyde uygulanmasına ya da sosyal hizmetlerin sağlanmasına değil, Kuzey Afrika ve Orta Doğu'dan Orta ve Güney Asya'ya kadar uzanan yeni bir İslami halifelik vizyonu altında Müslüman dünyasını birleştirmeye odaklanmaktadır. ⓘ

Bu amaçla, önerdiği hilafet devleti için şeriat hukuku, Müslümanlar tarafından seçilen bir halife tarafından yönetilen "üniter bir yönetim sistemi", altın standardına dayalı bir ekonomi, kamu hizmetleri, toplu taşıma ve enerji kaynaklarının kamu mülkiyeti, mürtedler için ölüm ve Arapça'nın "Devletin tek dili" olması gibi belirli politikaları belirleyen 186 maddelik bir anayasa hazırladı ve yayınladı. ⓘ

Halifeliğe odaklanan parti, Müslüman tarihine Muhammed Kutub gibi diğer bazı İslamcılardan farklı bir bakış açısıyla yaklaşıyor. HT, İslam'ın dönüm noktasının 7. yüzyılda Ali'nin ya da diğer dört "doğru yönlendirilmiş" halifeden birinin ölümüyle değil, 1924'te Osmanlı Halifeliğinin kaldırılmasıyla gerçekleştiğini düşünüyor. Bunun gerçek İslami sistemi sona erdirdiğine inanılıyor ve bunun için Türk modernist Mustafa Kemal Atatürk aracılığıyla çalışan "kâfir (Kafir) sömürgeci güçler" suçlanıyor. ⓘ

HT silahlı cihada katılmamakta veya demokratik bir sistem için çalışmamakta, ancak Müslüman kamuoyunu değiştirmek için "ideolojik mücadele" yoluyla ve özellikle de "hükümetin değişmesini" "kolaylaştıracak", yani "kansız" bir darbe başlatacak elitler aracılığıyla iktidarı ele geçirmek için çalışmaktadır. Ürdün'de 1968 ve 1969'da, Mısır'da ise 1974'te bu tür darbe girişimlerinde bulunduğu ve başarısız olduğu iddia edilen parti şu anda her iki ülkede de yasaklanmış durumda. ⓘ

Parti bazen "Leninist" ve "merkezi liderlik tarafından sıkı bir şekilde kontrol edilen" bir parti olarak tanımlanmakta ve tahminen bir milyon üyesinin "parti yemini" etmeden önce "mürşitlerin rehberliğinde en az iki yıl parti literatürünü incelemeleri" gerekmektedir. HT özellikle Orta Asya'daki eski Sovyet cumhuriyetlerinde ve Avrupa'da aktiftir. ⓘ

İngiltere'deki mitinglerine binlerce Müslüman katılmış ve parti iki gözlemci (Robert S. Leiken ve Steven Brooke) tarafından hem üyelik hem de radikalizm açısından Müslüman Kardeşler'i geride bıraktığı şeklinde tanımlanmıştır. ⓘ

Arap Baharı Sonrası (2011-günümüz)

Bir gözlemci (Quinn Mecham) 2010-11 Arap Baharı'ndan yükselen İslamcılıkta dört eğilime dikkat çekiyor:

• Müslüman Kardeşler'in bastırılması. Öncelikle 2013 yılında Mursi'nin zorla görevden alınmasının ardından Mısır ordusu ve mahkemeleri tarafından; ama aynı zamanda Suudi Arabistan ve bazı Körfez ülkeleri (Katar hariç) tarafından.
• İslamcı "devlet inşasının" yükselişi "devlet başarısızlığının" yaşandığı yerlerde - en belirgin olarak Suriye, Irak, Libya ve Yemen'de - gerçekleşmiştir. İslamcılar, "birçoğu yurtdışından gelen ve pan-İslamcı bir kimlik etrafında toplanan" dış finansman, silah ve savaşçıları güvence altına alarak, devlet başarısızlığının boşluğunu doldurmaya çalışan rakip İslamcı olmayanlardan daha kolay buldular. Bu İslamcı bölgelerdeki yönetim normları milislere dayalıdır ve halk korku, sadakat, başka nedenler ya da bunların bir kombinasyonu nedeniyle milislerin otoritesine boyun eğmektedir. Bu yeni "modellerin" "en geniş kapsamlısı" İslam Devleti'dir.
• En azından kısmen vekalet savaşları nedeniyle artan mezhepçilik. Savaşçılar öncelikle Suudi Arabistan ve Körfez ülkeleri ile İran'ın vekilleridir. Lübnan'da (Hizbullah mevzilerini hedef alan Sünni militanlar), Yemen'de (Islah'ın ana akım Sünni İslamcıları ile Şii Zeydi Husi hareketi arasında), Irak'ta (İslam Devleti ve Iraklı Şii milisler) mezhepsel çizgiler üzerinden İslamcılar savaşıyor
• Cezayir ve Ürdün gibi İslamcıların hükümetlerine karşı büyük bir meydan okumaya öncülük etmemeyi tercih ettiği ülkelerde artan ihtiyat ve siyasi öğrenme. Yemen'de Islah "ideolojisini militanlık suçlamalarından kaçınacak şekilde çerçevelemeye çalışmıştır".

Bir başka gözlemci (Tarık Osman) endişeyle şunları belirtmektedir

• Arap Baharı sırasında iktidarın ele geçirilememesi, büyük İslamcı gruplarda neyin yanlış gittiğine dair bir "vicdan muhasebesine" değil, "husumet ve ateşli bir öfkeye" ve intikam arzusuna yol açmıştır. Siyasal İslam taraftarları (Raşid Gannuşi gibi bazı önde gelen liderleri kapsamasa da bu durum özellikle Mısır için geçerlidir) kendilerini, failleri sadece "bireysel komplocular değil, tüm toplumsal gruplar" olan bir adaletsizliğin kurbanları olarak görmektedir. ⓘ

Irak ve Şam İslam Devleti

IŞİD'in toprakları, gri renkte, Mayıs 2015'te en geniş alana yayıldığı zaman ⓘ

Daha önce "Irak Şam İslam Devleti" ve ondan önce de "Irak İslam Devleti" olarak bilinen "İslam Devleti" (Arapça kısaltmasıyla DAEŞ olarak da anılmaktadır), Suriye ve Irak'tan Sünni Araplar tarafından yönetilen ve çoğunlukla Sünni Araplardan oluşan Vahhabi/Selefi cihatçı aşırılıkçı bir militan gruptur. Grup 2014 yılında dünya genelindeki tüm Müslümanlar üzerinde dini, siyasi ve askeri otoriteye sahip bir halifelik ilan etmiştir. Mart 2015 itibariyle, Suriye ve Irak'ta on milyon insanın yaşadığı topraklar üzerinde kontrolü vardı ve Libya, Nijerya ve Afganistan'ın küçük bölgeleri üzerinde de nominal kontrolü bulunuyordu. (Kendini devlet olarak tanımlasa da uluslararası tanınırlığı yoktur.) IŞİD ayrıca Kuzey Afrika ve Güney Asya dahil olmak üzere dünyanın diğer bölgelerinde de faaliyet göstermekte ya da bağlı örgütlere sahiptir ⓘ

1999'da Tevhid ve Cihad Cemaati olarak ortaya çıkan IŞİD, 2004'te El-Kaide'ye biat etmiş, 2003'te Batılı koalisyon güçlerinin Irak'ı işgalini takip eden Irak isyanına katılmış, 2011'de başlayan Suriye İç Savaşı'nda mücadeleye katılmış ve 2014'ün başlarında (istişare etmedeki başarısızlığı ve "kötü şöhretli uzlaşmazlığı" nedeniyle şikayet edilen) El-Kaide'den ihraç edilmiştir. IŞİD, aynı yılın Haziran ayında Irak hükümet güçlerini Batı Irak'taki kilit şehirlerden çıkardıktan sonra önem kazandı. Grup sosyal medyada askerlerin, sivillerin, gazetecilerin ve yardım görevlilerinin kafalarını kestiği videoları internette yayınlamakta ustadır ve kültürel miras alanlarını tahrip etmesiyle tanınmaktadır. Birleşmiş Milletler (BM) IŞİD'i insan hakları ihlalleri ve savaş suçlarından sorumlu tutarken, Uluslararası Af Örgütü de grubun "tarihi ölçekte" etnik temizlik yaptığını bildirdi. Örgüt BM, Avrupa Birliği (AB) ve üye devletler, ABD, Hindistan, Endonezya, Türkiye, Suudi Arabistan, Suriye ve diğer ülkeler tarafından terör örgütü olarak tanımlanmıştır. ⓘ

Arka plan

Sosyopolitik

Hayır işleri

Müslüman Kardeşler gibi İslamcı hareketler, "sığınma evleri, eğitim yardımı, ücretsiz veya düşük maliyetli tıbbi klinikler, şehir dışından gelen öğrencilere barınma yardımı, öğrenci danışma grupları, yasaklayıcı maliyetli çeyiz taleplerinden kaçınmak için ucuz toplu evlilik törenlerini kolaylaştırma, yasal yardım, spor tesisleri ve kadın grupları sağlamasıyla tanınmaktadır." Tüm bunlar, sosyal adalete bağlılıkları sadece söylemde kalan beceriksiz, verimsiz ya da ihmalkar hükümetlere kıyasla çok daha olumludur. ⓘ

Statükodan duyulan memnuniyetsizlik

Müslüman dünyasının asıl kalbi olan Arap dünyası ekonomik durgunluktan muzdariptir. Örneğin, 1990'ların ortalarında beş milyonluk Finlandiya'nın ihracatının, petrol geliri hariç 260 milyonluk Arap dünyasının tamamının ihracatından daha fazla olduğu tahmin edilmektedir. Bu ekonomik durgunluğun 1924 yılında Osmanlı Halifeliğinin yıkılmasıyla başladığı, ticaret ağlarının kesintiye uğradığı ve yeni ulus devletlerin kurulmasıyla toplumların parçalandığı ileri sürülmektedir; bundan önce Orta Doğu'da çeşitlilik gösteren ve büyüyen bir ekonomi ve daha genel bir refah vardı. ⓘ

Ekonomik durgunlukla birleşen güçlü nüfus artışı, Kahire, İstanbul, Tahran, Karaçi, Dakka ve Cakarta'da her biri 12 milyondan fazla vatandaşa sahip, milyonlarcası genç ve işsiz ya da yetersiz istihdam edilen kentsel yığılmalar yarattı. Kentli seçkinlerin Batılılaşmış yöntemlerine yabancılaşmış, ancak geldikleri köylerin konforundan ve daha pasif geleneklerinden koparılmış böyle bir demografinin, daha iyi bir dünya vaat eden İslami bir sisteme - "grup kimliği, dayanışma ve dışlama için duygusal olarak tanıdık bir temel; meşruiyet ve otorite için kabul edilebilir bir temel; hem bugünün eleştirisi hem de gelecek için bir program için hemen anlaşılabilir bir ilke formülasyonu" sağlayan bir ideolojiye - sıcak bakması anlaşılabilir bir durumdur. ⓘ

Sol muhalefetin susturulması

Sömürgecilik sonrası dönemde, Endonezya, Mısır, Suriye ve Irak gibi çoğunluğu Müslüman olan birçok devlet, genellikle on yıllar boyunca aynı kişiler veya kadroları tarafından yönetilen otoriter rejimler tarafından yönetilmiştir. Aynı zamanda, ordu bu devletlerin çoğunda hükümet kararlarında önemli bir rol oynamıştır (ordunun oynadığı büyük rol demokratik Türkiye'de de görülebilir). ⓘ

Ordunun desteğini arkasına alan otoriter rejimler, çoğu zaman yabancı güçlerin de yardımıyla solcu muhalif güçleri susturmak için ekstra önlemler aldı. Sol muhalefetin susturulması, kitleleri ekonomik sıkıntılarını ve demokratik süreçlerin eksikliğine yönelik hayal kırıklıklarını ifade edebilecekleri bir kanaldan mahrum bıraktı. ⓘ

Sonuç olarak, Soğuk Savaş sonrası dönemde, Müslüman Kardeşler gibi sivil toplum temelli İslamcı hareketler, protesto yolları sağlayabilen tek örgütler oldu. ⓘ

Bu dinamik, devletler demokratik bir geçiş sürecinden geçtikten sonra da tekrarlanmıştır. Endonezya'da bazı seküler siyasi partiler, İslamcı muhalefetin popülaritesine karşı koymak amacıyla dini yasaların çıkarılmasına katkıda bulunmuştur. Mısır'da demokratik deneyimin kısa sürdüğü dönemde Müslüman Kardeşler muhalefet içinde en uyumlu siyasi hareket olarak ivmeyi ele geçirmiştir. ⓘ

İdeoloji

Kimlik politikaları

Cakarta'nın Hristiyan valisi Basuki Tjahaja Purnama'ya karşı protestolar, 2 Aralık 2016 ⓘ

İslamcılık aynı zamanda kimlik siyasetinin, özellikle de 1970'lerde Üçüncü Dünya'da ortaya çıkan dini yönelimli milliyetçiliğin bir parçası olarak da tanımlanabilir: "Hindistan'da yeniden canlanan Hinduizm, İsrail'de Dini Siyonizm, Sri Lanka'da militan Budizm, Pencap'ta yeniden canlanan Sih milliyetçiliği, Latin Amerika'da Katolikliğin 'Kurtuluş Teolojisi' ve Müslüman dünyasında İslamcılık." ⓘ

İslami canlanma

İslami bağlılığın modern canlanışı ve İslami şeylere olan ilgi birkaç olaya dayandırılabilir. ⓘ

Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda, Müslüman devletlerin çoğunun Hıristiyan eğilimli Batılı devletler tarafından domine edildiği görülmüştür. Ya İslam'ın iddialarının yanlış olduğu ve Hıristiyan ya da Hıristiyanlık sonrası Batı'nın nihayet daha üstün başka bir sistem bulduğu ya da İslam'ın kendisine sadık kalmayarak başarısız olduğu ileri sürüldü. Dolayısıyla, bu gidişatı tersine çevirmek için Müslümanların inanç ve bağlılıklarını iki katına çıkarması gerekiyordu. ⓘ

İslami ruh eksikliği ile zafer eksikliği arasındaki bağlantı, 1967'deki Altı Gün Savaşı'nda "Kara, Deniz ve Hava" sloganı altında savaşan Arap milliyetçilerinin önderliğindeki orduların feci yenilgisi ile altı yıl sonraki Yom Kippur Savaşı'nın (algılanan) yakın zaferi arasında vurgulanmıştır. O savaşta ordunun sloganı "Tanrı Büyüktür" idi. ⓘ

Yom Kippur Savaşı ile birlikte Arap petrol ambargosu geldi ve (Müslüman) Basra Körfezi petrol üreticisi devletlerin dramatik bir şekilde üretimi kısma ve petrol fiyatını dört katına çıkarma kararı, petrol, Araplar ve İslam terimlerini dünyada ve özellikle de Müslüman dünyasının kamuoyunda güç ile eş anlamlı hale getirdi. Pek çok Müslüman, Suudi Prens Suud el Faysal'ın yaptığı gibi, Basra Körfezi'nin devasa petrol yataklarından elde edilen yüz milyarlarca dolarlık zenginliğin, Allah'ın İslam'a inananlara bir hediyesinden başka bir şey olmadığına inanmaktadır. ⓘ

İslami uyanış ivme kazandıkça, daha önce İslamcıları bastırmış olan (ve hala bastırmaya devam eden) Mısır gibi hükümetler de bu kervana katıldı. Alkolü yasakladılar ve yayınları dini programlarla doldurarak hareketin daha da fazla görünür olmasını sağladılar. ⓘ

Batı'nın yabancılaşması

Selefi-İslamcıların İslam karşıtı film Innocence of Muslims'e karşı Sydney'de düzenlediği protesto, 15 Eylül 2012 ⓘ

Müslümanların siyasi yöntemler de dahil olmak üzere Batı yöntemlerine yabancılaşması.

• Müslüman toplumlarda, Batı medeniyeti gibi "alternatif bir 'medeniyet düzenine' karşı yoğun bir direnç" yaratan İslam medeniyetinin yüzyıllar süren "kültürel ve kurumsal başarısının" hafızası,
• Müslüman dünyasının çekirdeğinin, önce fethettiği sonra da fethedildiği Avrupa'ya ve Hıristiyanlığa yakınlığı. Sekizinci yüzyılda İberya, on birinci yüzyılda başlayan Haçlı Seferleri ve ardından yüzyıllar boyunca Osmanlı İmparatorluğu, Avrupa ile İslam arasındaki savaş alanlarıydı. ⓘ

Bernard Lewis'in sözleriyle:

Mağriplilerin İspanya'ya ilk ayak basışından Türklerin ikinci Viyana kuşatmasına kadar neredeyse bin yıl boyunca Avrupa sürekli bir İslam tehdidi altındaydı. İlk yüzyıllarda bu çifte bir tehditti - sadece istila ve fetih değil, aynı zamanda din değiştirme ve asimilasyon. İslam aleminin en doğudaki eyaletleri hariç hepsi Hıristiyan hükümdarlardan alınmıştı ve İran ve Arabistan'ın batısındaki ilk Müslümanların büyük çoğunluğu Hıristiyanlıktan dönenlerdi... Onların kaybı acı bir şekilde hissedildi ve Avrupa'yı da benzer bir kaderin beklediği korkusunu arttırdı. ⓘ

İslam dünyası, Batılıların çok daha yeni olan teknolojik üstünlüğüne karşı kendi öfke ve kızgınlığını hissetti, ⓘ

daimi öğretmenler; bizler ise daimi öğrencileriz. Nesilden nesile devam eden bu asimetri, onların yeniliklerinin bizim onları özümseyebileceğimizden daha hızlı ilerlediği gerçeğiyle sonsuza kadar şiddetlenen bir aşağılık kompleksi yarattı. ... Aşağılık kompleksini üstünlük kompleksine çevirmek için en iyi araç ... İslam tüm kültüre bir saygınlık hissi verecektir. ⓘ

İslamcılar için Batı'nın birincil tehdidi siyasi ya da ekonomik olmaktan ziyade kültüreldir. Kültürel bağımlılık kişiyi inanç ve kimlikten yoksun bırakır ve böylece İslam'ı ve İslam toplumunu (ümmet) siyasi yönetimden çok daha etkili bir şekilde yok eder.

• Soğuk Savaş'ın sona ermesi ve Sovyetlerin Afganistan'ı işgali, bazı dindar Müslümanları ve kapitalist Batı'yı birleştiren ortak ateist Komünist düşmanı ortadan kaldırmıştır. ⓘ

Jeopolitik

Devlet sponsorluğu

Suudi Arabistan

1970'lerin ortalarından itibaren İslami diriliş Suudi Arabistan'ın petrol ihracatından gelen bol miktarda parayla finanse edildi. Son zamanlarda artan petrol fiyatlarından elde edilen on milyarlarca dolarlık "petro-İslam" cömertliği, tahminen "tüm inancın giderlerinin %90'ını" finanse etti. ⓘ

Müslüman dünyası genelinde, çocuk medreselerinden üst düzey burslara kadar hem genç hem de yaşlı insanlar için dini kurumlar Suudi finansmanı aldı, "kitaplar, burslar, burslar ve camiler" (örneğin, "son 50 yılda Suudi kamu fonlarından elde edilen parayla 1500'den fazla cami inşa edildi ve masrafları karşılandı") ve bu üniversitelerde, okullarda, camilerde vb. eğitim verecek ve çalışacak vaizler ve öğretmenler için Krallık'ta eğitim verildi. ⓘ

Bu fon aynı zamanda Suudilerin katı İslam yorumunu takip eden gazeteci ve akademisyenleri ödüllendirmek için de kullanıldı ve dünyanın en eski ve en etkili İslami üniversitesi olan El-Ezher Üniversitesi için Mısır'da uydu kampüsler inşa edildi. ⓘ

Bu fon tarafından desteklenen İslam yorumu, Suudi merkezli katı, muhafazakar Vahhabilik ya da Selefilikti. En sert şekliyle bu yorum, Müslümanların kafirlere "her zaman ve her şekilde" karşı çıkmakla kalmayıp, "Allah rızası için... dinlerinden dolayı onlardan nefret etmeleri" gerektiğini, "20. yüzyılın tüm korkunç savaşlarından demokrasinin sorumlu olduğunu", Şii ve diğer Vahhabi olmayan Müslümanların kafir olduğunu vs. vaaz ediyordu. Bu çaba hiçbir şekilde tüm Müslümanları, hatta çoğu Müslümanı İslam'ın Vahhabi yorumuna dönüştürmemiş olsa da, daha ılımlı yerel yorumları bastırmak için çok şey yaptı ve İslam'ın Suudi yorumunu bazı veya birçok Müslümanın zihninde dinin "altın standardı" olarak belirledi. ⓘ

Katar

Katar, Suudi Arabistan ile birlikte İslamcılığın devlet sponsorları arasında öne çıkmaktadır. Katar, Mısır'daki Müslüman Kardeşleri desteklemeye devam etmektedir ve Şeyh Tamim bin Hamad Al Thani 2013'te Mısır'da gerçekleşen darbeyi kınamıştır. Haziran 2016'da Muhammed Mursi, devlet sırlarını Katar'a aktardığı gerekçesiyle ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı. Katar'ın Müslüman Kardeşler'e verdiği sürekli destek, Katar diplomatik krizini başlatan sıçrama taşlarından biri olarak kabul ediliyor. ⓘ

Katar'ın İslamcı hareketlere ve gruplara verdiği siyasi ve mali destek Mısır'la sınırlı kalmadı. Katar'ın Libya, Suriye ve Yemen'de de İslamcı gruplara destek verdiği biliniyor. ⓘ

Özellikle Libya'da Katar, Trablus'ta kurulan İslamcı hükümeti desteklemiştir. Devlet Başkanı Muammer Kaddafi'yi deviren 2011 devrimi sırasında Katar, Kaddafi karşıtı isyancılara ve özellikle İslamcı milislere "on milyonlarca dolar yardım, askeri eğitim ve 20.000 tondan fazla silah" sağladı. Silah akışı Kaddafi hükümetinin devrilmesinden sonra da durdurulmadı. Katar, din adamı Ali al-Sallabi, İslamcı milis "17 Şubat Katiba" lideri İsmail al-Sallabi ve Trablus Askeri Konseyi lideri Abdül Hakim Belhac gibi sahadaki kilit kolaylaştırıcılar aracılığıyla etkisini sürdürdü. ⓘ

Hamas da Katar'ın mali desteğinden yararlananların başında geliyor. Körfez emirliği 2012'den bu yana Hamas'ın politbürosuna sürekli ev sahipliği yapmakla kalmadı; Hamas lideri Halid Meşal de Katar topraklarında uluslararası heyetlerle sık sık bir araya geldi. Son zamanlarda Katar, Gazze'nin yeniden inşasını finanse etme konusundaki resmi taahhüdünü istismar ederek Hamas'ın terör operasyonlarına maddi destek sağladı. Çoğunlukla "Gazze'ye gönderilen kamyonlar dolusu inşaat malzemesi" aracılığıyla Katar, patlayıcı yapımında kullanılabilecek çift kullanımlı maddeleri Gazze'ye akıttı. ⓘ

2003 yılında Al-Hayat'a verdiği bir röportajda Hamas politbürosu, Katar'ın desteğinin çoğunun hayır kurumları ve halk komiteleri aracılığıyla toplandığını açıklamıştır. Özellikle Katar'ın en büyük STK'sı olan Qatar Charity, Katar'ın dünya çapında İslamcıları destekleme misyonunda büyük bir rol oynamıştır. Resmi olarak "Ghaith" girişimi aracılığıyla ama aynı zamanda "Ghaith" programından önceki göze çarpan bağışlar yoluyla Katar Hayır Kurumu dünya çapında camilerin ve kültürel enstitülerin inşasını ya da yeniden inşasını finanse etmiştir. ⓘ

Tıpkı Suudi Arabistan gibi Katar da Selefiliği yaymak ve desteğinden faydalanan ülkelerde "nüfuz alanları kazanmak" için önemli bir enerji harcadı. Katar özellikle Fransa'da, Katar Hayır Kurumu'nun Nantes'daki Assalam camisi (4.4 milyon Avro) ve Mulhouse'daki cami (2 milyon Avro) için fon aktardığı, gayrı resmi olarak Müslüman Kardeşler'in ülkedeki temsilcisi olarak hareket eden bir şemsiye örgüt olan Union des Organisations Islamiques des France'a (UOIF) büyük yatırım yaptı. ⓘ

Batı himayesi

Afgan mücahit temsilcileri 1983 yılında Beyaz Saray'da Başkan Ronald Reagan ile birlikte. ⓘ

1970'lerde ve bazen daha sonra, Batılı ve Batı yanlısı hükümetler sıklıkla, daha sonra tehlikeli düşmanlar olarak görülecek olan, bazen yeni ortaya çıkan İslamcıları ve İslamcı grupları destekledi. İslamcılar Batılı hükümetler tarafından -o zamanlar daha tehlikeli olduğu düşünülen- solcu/komünist/milliyetçi isyancılara/muhalefete karşı siper olarak görülüyordu. ABD, Sovyetler Birliği'nin düşmanı Müslüman Afgan mücahitlere yardım etmek için milyarlarca dolar harcadı ve savaşın Afgan olmayan gazileri prestijleri, "deneyimleri, ideolojileri ve silahlarıyla" evlerine döndüler ve önemli bir etkiye sahip oldular. ⓘ

İsrail'in varlığına şiddetle karşı çıkmasına rağmen, resmi olarak 1987'de kurulan Hamas'ın kökenleri 1970'ler ve 1980'lerde İsrail tarafından desteklenen kurumlara ve din adamlarına dayanmaktadır. İsrail, Ahmed Yasin gibi figürlerle Gazze'deki İslamcı hareketleri, seküler ve o zamanlar daha güçlü olan FKÖ ile El-Fetih'e tercih edilebilir bulduğu için hoş görmüş ve desteklemiştir. ⓘ

Politikaları arasında Mısır'ı Batı yatırımına açmak (infitah), Mısır'ın bağlılığını Sovyetler Birliği'nden ABD'ye aktarmak ve İsrail ile barış yapmak olan Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat, solculara karşı mücadelesinde siyasi destek karşılığında İslamcıları hapishaneden serbest bıraktı ve sürgünleri ülkesine kabul etti. Onun "İslamcı hareketin ortaya çıkışını teşvik etmesinin" "takip eden yıllarda pek çok başka Müslüman lider tarafından taklit edildiği" söylenmektedir. Sedat ve İslamcılar arasındaki bu "centilmenlik anlaşması" 1975'te bozuldu ama İslamcılar üniversite öğrenci birliklerine tamamen hakim olmadan önce değil. Sedat daha sonra bir suikast sonucu öldürüldü ve 1990'larda Mısır'da müthiş bir isyan başladı. Fransız hükümetinin de "Müslümanların enerjilerini dindarlık ve hayırseverlik alanlarına kanalize etme umuduyla" İslamcı vaizleri teşvik ettiği bildirilmiştir. ⓘ

Şii Dünyasında İslamcılık

Şîʿa İslamı, İslam'ın ikinci büyük koludur ve tüm Müslümanların %10-15'i tarafından takip edilmektedir. Twelver Şîʿîliği, Şîʿa İslam'ının en büyük koludur ve tüm Şîʿa Müslümanlarının yaklaşık %85'ini oluşturur. ⓘ

İslamcı Şiilik (Farsça: تشیع اخوانی), Sünni Müslüman Kardeşler ideolojilerinden ve İbn Arabi mistisizminin siyasallaştırılmış versiyonundan etkilenen bir azınlık mezhebidir. İslam'ı siyasi bir sistem olarak görür ve diğer ana akım Usuli ve Ahbari gruplardan on ikinci İmam'ın gaybetinde İslamcı bir devlet kurulması fikrini desteklemekle ayrılır. İslamcı Şiilik Soğuk Savaş döneminde şekillenmiş ve 1979 İran Devrimi'nden sonra uluslararası sahneye çıkmıştır. İran rejimi devrimini ihraç etmeye karar verdiğinden beri dünya çapında İslamcılık için çok önemli olmuştur. İslamcı ideoloji ilk olarak Müslüman Kardeşler'den ithal edilmiş olsa da, Suriye iç savaşına müdahil olması nedeniyle İran'ın Müslüman Kardeşler ile ilişkileri de bozulmuştur. Ancak çoğunluk Usuli Şiilik, Gizli İmam'ın Gaybeti döneminde İslamcı bir Devlet fikrini reddetmektedir. ⓘ

Doğasında Var Olan Laiklik

Muhammed Kazım Khurasani (Farsça: محمد کاظم خراسانی; 1839 - 12 Aralık 1911), yaygın olarak bilinen adıyla Akhund Khurasani (Farsça: آخوند خراسانی) Usuli Şiiliğin modern zamanlardaki en büyük teorisyenlerinden biridir. ⓘ

Şii İslam'da İmam'ın gaybeti, İslam Peygamberi Muhammed'in soyundan gelen Mehdi'nin çoktan doğduğu ve daha sonra gaybete girdiği ve bir gün İsa ile birlikte ortaya çıkarak küresel adaleti tesis edeceği inancını ifade etmektedir. Asya'nın ilk demokratik devrimi olan İran Anayasa Devrimi sırasında Şii Marja' Akhund Khurasani ve meslektaşları, İmam'ın yokluğunda Şii seminerlerinde hala geçerli olan bir dini laiklik modeli teorize ettiler. İdeal yöneticinin, yani İmam el-Mehdi'nin yokluğunda demokrasi mevcut en iyi seçenekti. Anayasal demokrasiye karşı çıkmayı on ikinci imama karşı düşmanlık olarak görmektedir çünkü yanılmaz imamın liderliği olmadan İslami bir yönetim sistemi kurulamaz. Bu nedenle demokratik bir yasa, devlet zulmünün azaltılmasına ve barış ve güvenliğin korunmasına yardımcı olabilir. O şöyle dedi:

"Şii doktrinine göre, sadece yanılmaz İmam yönetme, halkın işlerini yürütme, Müslüman toplumun sorunlarını çözme ve önemli kararlar alma hakkına sahiptir. Peygamberler zamanında ya da müminlerin emirinin hilafeti zamanında olduğu gibi ve Mehdi'nin yeniden ortaya çıkışı ve dönüşü zamanında olacağı gibi. Eğer mutlak velayet yanılmazın yanında değilse, o zaman İslami olmayan bir hükümet olacaktır. Bu bir gaybet dönemi olduğu için, iki tür gayri İslami rejim olabilir: Birincisi, halkın işlerinin sadık ve eğitimli insanların elinde olduğu adil bir demokrasi, ikincisi ise bir diktatörün mutlak yetkilere sahip olduğu bir tiranlık hükümetidir. Dolayısıyla hem şeriatın hem de aklın gözünde adil olan adaletsiz olana üstün gelir. İnsanlık tecrübesi ve dikkatli düşünme sonucunda demokrasinin devletin zulmünü azalttığı ve ehven-i şerre öncelik vermenin zorunlu olduğu anlaşılmıştır."

- Muhammed Kazım Khurasani ⓘ

Akhund, "kutsal hukuk ve din tarafından onaylandığı üzere" teokratik bir hükümetin ancak yanılmaz İmam tarafından kurulabileceğine inanmaktadır. Aqa Buzurg Tehrani de Akhund Khurasani'nin, herhangi bir çağda gerçekten meşru bir İslami yönetim kurma olasılığı varsa, Allah'ın Çağın İmamı'nın gizliliğine son vermesi gerektiğini söylediğini aktarmıştır. Dolayısıyla, fakihin mutlak velayeti fikrini reddetmiştir. Bu nedenle Akhund'a göre Şii hukukçular demokratik reformu desteklemelidir. Bireysel görüşler yerine kolektif bilgeliği (Farsça: عقل جمعی) tercih eder ve hukukçunun rolünü bir müminin kişisel işlerinde dini rehberlik sağlamakla sınırlar. Demokrasiyi, "her ulusun yasalarının ve dininin belirlediği sınırlar" içinde çalışmaları için devlet başkanına ve hükümet çalışanlarına bir dizi "sınırlama ve koşul" getiren bir yönetim sistemi olarak tanımlamaktadır. Akhund, modern seküler yasaların geleneksel dini tamamladığına inanmaktadır. Hem dini hükümlerin hem de din kapsamı dışındaki yasaların "devlet despotizmi" ile karşı karşıya olduğunu ileri sürmektedir. Anayasacılık, "ulusun doğuştan gelen ve doğal özgürlüklerini" savunma fikrine dayanır ve mutlak güç yozlaştırdığından, demokratik bir güç dağılımı ulusun tam potansiyeline ulaşmasını mümkün kılacaktır. ⓘ

Asya'nın İlk Demokratik Devrimi

Necef şehri yüzyıllar boyunca Şii dünyasının sinir merkezi rolünü oynamıştır. 1900'lerde, meşrutiyet devriminin şafağında, siyasi fikirlerin tartışıldığı ve Şii fıkhının dini sekülerliğinin şekillendiği yer burasıydı. Başta 'al-Ghura', 'Durat al-Najaf' ve 'Najaf' olmak üzere şehirden yayınlanan dönemin birçok süreli yayını, hareket sırasındaki entelektüel alışverişin doğasını yansıtmaktadır. Kalküta merkezli 'Habl al-Matin' gibi diğer yayınlar da Necef sakinlerine ulaştı. Necef, batıdan farklı olarak kendi modernite zevkini geliştirmişti. Bu yayınlar kişisel özgürlük, ulus-devlet, modern bilimler, anayasal monarşi ve demokrasi kavramlarını savunuyordu. Ama aynı zamanda Batı'nın sömürgeci ilerleyişini korkutucu olarak görüyor ve buna karşı koymanın tek yolunun güçlü ve ilerici bir ulus yaratmak olduğunu anlıyorlardı. ⓘ

Üçlü: (soldan sağa) Akhund Khurasani, Mirza Husayn Tehrani ve Abdullah Mazandarani ⓘ

Dördüncü Kaçar Kralı Nasıreddin Şah, 1 Mayıs 1896'da Şah Abdülazim Türbesi'ni ziyaret edip dua ettiği sırada Cemaleddin Afgânî'nin takipçisi Mirza Rıza Kermani tarafından öldürüldü. Muzafferüddin Şah tahta çıktığında İran mali bir krizle karşı karşıyaydı ve babasının politikalarının bir sonucu olarak yıllık devlet harcamaları gelirlerin çok üzerindeydi. Mozzafar ad-Din, hükümdarlığı sırasında merkezi hazinede bazı reformlar yapmaya çalıştı; ancak Kaçar sarayının hem İngiltere'ye hem de Rusya'ya olan eski borçları bu çabayı önemli ölçüde baltaladı. 1901'de bir İngiliz tebaası olan William Knox D'Arcy'ye ülkenin büyük bölümündeki petrol haklarını verdi. Aristokrasi, eğitimli elitler ve dini liderler arasında imtiyazlar ve yabancı kontrolü ile ilgili yaygın korkular 1906'da bazı protestolara neden oldu. Bir anayasa isteyen koalisyonun üç ana grubu tüccarlar, ulema ve küçük bir grup radikal reformcuydu. Kraliyet yolsuzluğuna son verme ve yabancı güçlerin hakimiyetine son verme hedeflerini paylaşıyorlardı. Bunlar Şah'ın Ekim 1906'da bir Majles (Ulusal Danışma Meclisi) kurulması önerisini kabul etmesiyle sonuçlandı; böylece hükümdarın gücü kısıtlandı ve halka bir anayasa ve parlamento verildi. Kral Mozaffar ad-Din Shah ölümünden kısa bir süre önce 1906 anayasasını imzaladı. Yeni kurulan parlamentonun üyeleri Akhund Khurasani ile sürekli temas halindeydi ve ne zaman bir yasa tasarısı görüşülse, hukuki görüş almak için ayrıntılar kendisine telgrafla bildiriliyordu. Parlamento, 3 Haziran 1907 tarihli bir mektupta Akhund'a dini hukuk adına demokrasinin meşruiyetini baltalamaya çalışan bir grup anayasa karşıtından bahsetti. Üçlü cevap verdi:

Farsça:

اساس این مجلس محترم مقدس بر امور مذکور مبتنی است. بر هر مسلمی سعی و اهتمام در استحکام و تشیید این اساس قویم لازم، و اقدام در موجبات اختلال آن محاده و معانده با صاحب شریعت مطهره علی الصادع بها و آله الطاهرین افضل الصلاه و السلام، و خیانت به دولت قوی شوکت است. الاحقر نجل المرحوم الحاج میرزا خلیل قدس سره محمد حسین،

حررّہ الاحقر الجانی محمد کاظم الخراسانی، من الاحقر عبدالله المازندرانی

"Bu kurumun amaçlanan nedenlerinin farkında olduğumuz için, kuruluşunu desteklemek her Müslüman'ın görevidir ve bunu bozmaya çalışanlar ve buna karşı eylemleri şeriata aykırı kabul edilir."

- Mirza Husayn Tehrani, Muhammed Kazım Khurasani, Abdullah Mazandaran. ⓘ

Soğuk Savaş ve Şii Dünyasında Usuli-İslamcı Çatışması

Seyyid Muhsin el-Hakim (Arapça: سيد محسن الطباطبائي الحكيم; 31 Mayıs 1889 - 2 Haziran 1970) Ahund Khurasani'nin öğrencisiydi. ⓘ

Seyyid Kutub (Arapça: سيد إبراهيم حسين قطب; 1906 - 1966) Mısırlı Sünni İslamcı bir yazar ve 1950'ler ve 1960'larda Mısır Müslüman Kardeşleri'nin önde gelen bir üyesiydi. ⓘ

Ayetullah Seyyid Muhammed Hadi el-Milani (Farsça: سيد محمد هادى حسينى ميلانی; 1 Temmuz 1895 - 7 Ağustos 1975) Ayetullah Na'ini'nin öğrencisiydi. ⓘ

Ali Şeriati (Farsça: علی شریعتی مزینانی; 1933 - 1977). ⓘ

Soğuk savaş sırasında İran'da Müslüman Kardeşler düşünürlerinin yoğun bir çevirisi başladı. Seyyid Kutub ve Ebul A'la El-Mevdudi'nin kitapları, İslam dünyasındaki komünist propagandaya karşı koymak için Suudi himayesindeki Müslüman Dünya Birliği aracılığıyla tanıtıldı. İran'daki Şah rejimi Müslüman Kardeşler literatürüne müsamaha göstermiştir çünkü bu sadece demokratik Usulileri zayıflatmakla kalmamış, aynı zamanda Batı kampında yer alan Şah, bunun Sovyet komünizminin İslam dünyasına nüfuz etmesine karşı Batı'nın temel ideolojik yanıtı olduğunu anlamıştır. Dönemin Sovyet raporları, bu literatürün Farsça çevirilerinin, Batı bloğunun komünistlere karşı İslamcıları kullanmayı amaçladığı Afganistan'a da kaçırıldığını göstermektedir. Khaled Abou el-Fadl, Seyyid Kutub'un Alman faşist Carl Schmidt'ten ilham aldığını düşünmektedir. Vahhabilik ve Faşizmin bir karışımını temsil ediyordu ve Mevdudi ile birlikte İslamcılığın ideolojisini teorize etti. Mevdudi'nin ve diğer Pakistanlı ve Hintli İslamcıların yazıları Farsçaya çevrilmiş ve Müslüman Kardeşler literatürü ile birlikte Şii İslamcıların ideolojisini şekillendirmiştir. Mevdudi modern devletin gücünü ve ahlaki polislik için kullanılabilecek zorlayıcı potansiyelini takdir etmiştir. İslam'ı, faşist ve komünist devletler gibi vatandaşlarını şekillendirmeye ve hayatlarının her özel ve kamusal ifadesini kontrol etmeye çalışan bir ulus-devlet olarak gördü. İranlı Şii İslamcıların Mevdudi'nin Cemaat-i İslami'si ile yakın bağları vardı ve 1963'te Kum'daki ayaklanmalardan sonra Cemaat'in süreli yayını Tarjuman ul-Quran Şah'ı eleştiren ve İran'daki İslamcı akımları destekleyen bir yazı yayınladı. Seyyid Kutub'un eserleri İranlı İslamcılar tarafından Farsçaya çevrildi ve hem devrimden önce hem de sonra kayda değer bir popülariteye sahip oldu. Şu anki İran Dini Lideri Ali Hamaney ve kardeşi Muhammed Hamaney, Ahmed Aram, Hadi Koşruhi gibi önde gelen isimler Kutub'un eserlerini Farsçaya çevirmişlerdir. Hadi Khosroshahi kendisini Ahvani Şii olarak tanımlayan ilk kişidir. İran Milli Kütüphanesi ve Arşivlerine göre Seyyid Kutub'un 19 eseri ve kardeşi Muhammed Kutub'un 17 eseri Farsçaya çevrilmiş ve 1960'lı yıllarda yaygın bir şekilde dağıtılmıştır. Ali Hamaney bu fikir ithalatını değerlendirirken şunları söylemiştir:

Yeni ortaya çıkan İslami hareket . . kodlanmış ideolojik temellere acil bir ihtiyaç duyuyordu . . . O dönemde İslam üzerine yazılan yazıların çoğunda Müslüman halkın devam eden mücadelelerine dair doğrudan bir tartışma yoktu. Bu savaş alanının en şiddetli çarpışmalarında çarpışan çok az kişi bu eksikliği telafi etmeye karar vermişti ... Bu metin, bu amaç göz önünde bulundurularak çevrilmiştir.

1984 yılında İranlı yetkililer Seyyid Kutub'u duruşma sırasında parmaklıklar arkasında gösteren bir posta pulu basarak onurlandırdı. ⓘ

Ancak 1970'lerde Meşhed'deki etkili Usuli Merce Ayetullah Hadi Milani, takipçilerinin Ali Şeriati'nin kitaplarını ve genç din adamları tarafından üretilen İslamcı literatürü okumalarını yasaklayan bir fetva yayınlamıştı. Bu fetvayı Ayetullah Mar'aşi Necefi, Ayetullah Muhammed Ruhani, Ayetullah Hasan Kumi ve diğerlerinin benzer fetvaları izlemiştir. İslamcı Ayetullah Humeyni yorum yapmayı reddetti. Geleneksel Usuli din adamlarının sert bir eleştirmeni olan Ali Şeriati, Mısır'daki Müslüman Kardeşler düşünürlerinin anti-demokratik İslamcı fikirlerinden de büyük ölçüde etkilenmiş ve 1969 yılında Suudi Arabistan'ı ziyaret ederken Muhammed Kutub ile görüşmeye çalışmıştır. Şeriati, Ayetullah Hadi el-Milani ve diğer Usuli Mercilerini devrimci olmadıkları için eleştirmiştir. Sigara tiryakisi olan Şeriati, 18 Haziran 1977'de Southampton'da kendi isteğiyle sürgündeyken kalp krizinden öldü. ⓘ

Ancak İslamcı hukukçu Ruhullah Humeyni, ilk kitaplarından biri olan Keşfü'l-Esrar'da şunu savunmuştu:

Hükümet ancak Allah'ın egemenliğini kabul ettiğinde meşru olabilir ve Allah'ın egemenliği de şeriatın uygulanması anlamına gelir. Şeriata aykırı olan tüm yasalar iptal edilmelidir çünkü değişen zaman karşısında sadece Tanrı'nın yasası geçerli ve değişmez kalacaktır.

Bu arada Irak'ta, 1921 yılında İngiliz sömürgeciliği tarafından kurulan Sünni Haşimi hanedanı, 1958 yılında Sovyet yanlısı General Abd al-Karim Qasim liderliğindeki başarılı bir askeri darbenin ardından yıkıldı. Dini eğitim merkezleri, komünist propaganda ve hükümetin dini modernite ve ilerlemenin önünde bir engel olarak görme girişimleri nedeniyle büyük baskı altına girdi. Usuli Marja' Ayetullah Muhsin el-Hakim komünizme karşı fetva yayınladı. Genç bir İslamcı din adamı olan Muhammed Bakır El Sadr, İslamcı edebiyat üretmeye başladı ve Felsefemiz ve Ekonomimiz gibi kitaplar yazdı ve bazı meslektaşlarıyla birlikte Müslüman Kardeşler'inkine benzer hedefleri olan İslami Dava Partisi'ni kurdu, ancak iki yıl sonra yazmaya odaklanmak için partiden ayrıldı. Ayetullah Muhsin el-Hakim onun faaliyetlerini ve fikirlerini onaylamadı. ⓘ

İslamcı Devrim

Seyyid Ebul Kasım el-Hoyi (Farsça: سید ابوالقاسم خویی), 1992-1899 yılları arasında Ayetullah Na'ini'nin öğrencisiydi. ⓘ

İran İslam Devrimi'nin laiklik karşıtı lideri Ruhullah Humeyni (Farsça: سید روح الله خمینی), mistik bir Şeyh olan Muhammed Ali Şah-Abadi'nin öğrencisiydi. ⓘ

İran'da 1963 ayaklanmalarının ardından tutuklanmasının ardından önde gelen Ayetullahlar, Ayetullah Humeyni'nin de meşru bir Müctehid olduğuna dair bir bildiri yayınlayarak hayatını kurtarmış ve sürgüne gönderilmiştir. Irak'ta kutsal Necef şehrinde sürgündeyken Humeyni, Irak-İran çatışmasından faydalanarak İran'daki Pehlevi rejimine karşı bir kampanya başlattı. Saddam Hüseyin ona İranlılara hitap etmesi için Bağdat Radyosu'nun Farsça yayınına erişim izni verdi ve ziyaretçi kabul etmesini kolaylaştırdı. Bir grup öğrencisine 21 Ocak-8 Şubat 1970 tarihleri arasında İslami Hükümet üzerine 19 ders verdi ve Naraki'nin fakihin taklitçinin kişisel hayatı üzerindeki mutlak otoritesi fikrini sosyal hayatın tüm yönlerine taşıdı. Konferans notları kısa süre içinde üç farklı başlık altında kitap haline getirildi: İslami Hükümet, Hukukçunun Otoritesi ve İmam Musavi'den Bir Mektup Kashef al-Gita (İranlı sansürcüleri kandırmak için). Humeyni Küçük kitap (150 sayfadan az) İran'a kaçırıldı ve devrimden önce Humeyni taraftarlarına "geniş çapta dağıtıldı". Humeyni'nin fakihlerin mutlak velayeti fikrine üst düzey Şii din adamlarının tepkisi olumsuz oldu. Kitabın yayınlandığı dönemde önde gelen Şii ayetullahı olan Büyük Ayetullah Ebul Kasım Hoyi, Humeyni'nin argümanını, fakihin yetkisinin yetimlerin velayeti ve sosyal refahla sınırlı olduğu ve siyasi alana genişletilemeyeceği gerekçesiyle reddetmiştir. Al-Khoei, Usuli Şii âlimleri tarafından geleneksel olarak onaylanan Yanılmaz İmam'ın gaybeti çağında iyi nitelikli bir Şii hukukçunun rolünü aşağıdaki şekilde detaylandırmaktadır:

Arapça: أما الولاية على الأمور الحسبية كحفظ أموال الغائب واليتيم إذا لم يكن من يتصدى لحفظها كالولي أو نحوه، فهي ثابتة للفقيه الجامع للشرائط وكذا الموقوفات التي ليس لها متولي من قبل الواقف والمرافعات، فإن فصل الخصومة فيها بيد الفقيه وأمثال ذلك، وأما الزائد على ذلك فالمشهور بين الفقهاء على عدم الثبوت، والله العالم

İngilizce: "Kayıpların ve yetimlerin mallarının muhafazası gibi dini olmayan işlerin muhafazasına gelince, eğer bunlar bir vasi tarafından korunmaya muhatap değilse ve aynı şekilde bağışlayan adına bir mütevelli bulunmayan vakıf malları gibi, hukukçu vasidir, ve benzer şekilde devam eden davalar, dava ile ilgili hüküm fakih ve benzeri otoritelere aittir, ancak bunun (sınırlı velayetin) aşılması konusunda Usuli fakihleri arasında en popüler görüş, delilinin yokluğudur, Allah en iyisini bilir. " ⓘ

Seyyid Abulhassan Şemsabadi 1976 yılında İslamcılar tarafından öldürülmüştür. ⓘ

Murtaza Mutahhari (Farsça: مرتضی مطهری; 31 Ocak 1919 - 1 Mayıs 1979) ılımlı bir İslamcıydı. Bir hukukçunun sadece denetleyici bir rolü olduğuna ve yönetmemesi gerektiğine inanıyordu. ⓘ

Ayetullah Khoei büyük bir esneklik ve hoşgörü göstermiş, örneğin gayrimüslimleri ulus-devletin eşit vatandaşları olarak kabul etmiş, recm gibi sert cezaları durdurmuş ve gayrimüslimlerden alınan yeminler için Kur'an dışındaki kutsal kitapların kullanılmasını desteklemiştir. İsfahan'da Ayetullah Khoei'nin temsilcisi Syed Abul Hasan Shamsabadi, Şii teolojisinin İslamcı yorumunu eleştiren vaazlar verdi, Mehdi Hashmi liderliğindeki Hedef Katilleri (Farsça: هدفی ها) adlı İslamcı yeraltı grubu tarafından kaçırıldı ve öldürüldü. Kum'da büyük Müctehid Muhammed Kazım Şeriatmedari, Humeyni'nin "Hukukçular Önderliği" (Velayet-i Fakih) kavramına getirdiği yorumla ters düşüyordu. Şeriatmedari, ahlaki açıdan ne kadar doğru olursa olsun, hiçbir hükümet sisteminin bir halka zorla kabul ettirilemeyeceğine kuvvetle inanıyordu. Bunun yerine, insanların özgürce bir hükümet seçebilmesi gerekir. 1979'daki İslamcı devrimden önce Şeriatmedari, 1906 İran Anayasası'nda yer alan anayasal monarşi sistemine geri dönülmesini istiyordu. Kan dökülmesini önlemek için barışçıl gösterileri teşvik etti. ⓘ

Seyyid Muhammed Kazım Şeriatmedari (Farsça: سید محمد کاظم شریعتمداری), 5 Ocak 1906 - 3 Nisan 1986, ev hapsinde öldü. ⓘ

Ruhullah Humeyni, Ahmed Humeyni ve Muhammed Ali Recai ile birlikte Tahran'da. ⓘ

6 Ocak 1978'de günlük Ettela'at gazetesinde Ayetullah Humeyni'ye hakaret eden bir makale yayınlandı. Kum'daki öfkeli gençler sokaklara döküldü, altı kişi öldürüldü. Kum'daki ölümlerin 40. gününde Tebriz ayaklanmaya ve ölümlere sahne oldu. Zincirleme reaksiyon başladı ve tüm şehirlerde ayaklanmalara yol açtı. Humeyni anı yakalayarak Fransız Le Monde gazetesine bir röportaj verdi ve rejimin devrilmesini talep etti. Batı medyasına değişmiş bir adam olarak göründüğü, 'ilerici bir İslam'dan bahsettiği ve 'fakihin velayeti' fikrinden bahsetmediği röportajlar vermeye başladı. 10 ve 11 Aralık 1978'de, Tasu'a ve Aşure günlerinde, milyonlar Tahran sokaklarında 'Şah'a ölüm' sloganları atarak yürüdü. 16 Ocak 1979'da Şah ülkeden kaçtı. 1979'da İslam Devrimi'nin başarıya ulaşmasının ardından İran'ın önde gelen Usuli Mercilerinden Muhammed Kazım Şeriatmedari, Humeyni'nin hükümet sistemini İslam'la bağdaşmadığı ve İran halkının iradesini temsil etmediği gerekçesiyle eleştirdi. Humeyni'nin hükümet sistemini kurmak için yapılan referandumun şeklini sert bir dille eleştirdi. Bunun üzerine Humeyni onu ev hapsine aldı ve aile üyelerini hapsetti. Bu durum Tebriz'de kitlesel protestolara yol açtı ve Ocak 1980'in sonlarına doğru Humeyni'nin emriyle tanklar ve ordu şehre girerek protestoları bastırdı. ⓘ

Tepki

Eleştiri

İslamcılık veya İslamcılığın unsurları; ifade özgürlüğü ve bireysel hakların bastırılması, katılık, ikiyüzlülük, İslam'ın doğru anlaşılmaması, Kuran ve Sünnetin yanlış yorumlanması, antisemitizm ve İslamcılar tarafından bu tür yeniliklere karşı çıkıldığı ilan edilmesine rağmen İslam'a getirilen yenilikler (bid'at) nedeniyle eleştirilmiştir. ⓘ

Karşı cevap

ABD hükümeti 2001 yılından bu yana militan İslamcılığa (Cihadizm) karşı koyma çabaları içerisindedir. Bu çabalar ABD'de Dışişleri Bakanlığı tarafından yürütülen kamu diplomasisi programları etrafında yoğunlaşmıştır. ABD'de Cihatçılığı baltalamak gibi özel bir misyona sahip bağımsız bir kurum oluşturulması yönünde çağrılar yapılmaktadır. George W. Bush yönetiminde bir yetkili olan Christian Whiton, ideolojinin altını oymayı amaçlayan şiddet içermeyen "siyasi savaş" uygulamalarına odaklanan yeni bir ajans kurulması çağrısında bulundu. ABD Savunma Bakanı Robert Gates, Soğuk Savaş döneminde komünist ideolojinin altını oymakla görevli olan ve feshedilen ABD Enformasyon Ajansı'na benzer bir kurumun kurulması çağrısında bulundu. ⓘ

Galeri

• 

  2014'te Maldivler'de şeriat çağrısı yapılan bir gösteri (Pankartlar: "İslam dünyaya hükmedecek", "Demokrasi ile cehenneme [gidin]")

• 

  Muhammed]]] hakaret eden herkesin kellesini uçurun")

• 

  6 Şubat 2006'da Londra'da düzenledikleri gösteride bir İslamcının pankartı: "Özgürlük cehenneme git" ⓘ

Ayrıca bakınız

ⓘ

• Şeriat
• İslam mezhepleri
• İslam'da siyasi mezhepler
• Müslüman Kardeşler
• Millî Görüş
• Ümmetçilik ⓘ

Konuyla ilgili yayınlar

• Kemal Karpat: İslam'ın Siyasallaşması
• Hamza Türkmen: Türkiye'de İslamcılık ve Özeleştiri
• Hamza Türkmen: Türkiye'de İslamcılığın Kökleri
• Mümtaz'er Türköne: İslamcılığın Doğuşu
• Tarık Zafer Tunaya: İslâmcılık Akımı
• Tanıl Bora (haz.): İslâmcılık: Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce (Ciltli) 6
• İsmail Kara: İslâmcılık Düşüncesi
• Ercan Yıldırım: Neoliberal İslamcılık ⓘ