Faşizm

Faşizm, ilk olarak İtalya'da Benito Mussolini tarafından oluşturulan, otoriter devlet üzerine kurulu radikal bir aşırı milliyetçi politik ideolojidir. İlkeleri ve öğretileri, La dottrina del fascismo adı altında Giovanni Gentile tarafından yazılmıştır. Benito Mussolini'nin kurucusu olduğu Ulusal Faşist Parti'nin İtalya'da iktidara gelmesinin ardından, faşizm birçok milliyetçi ideolojiye örnek olmuştur. Hitler'in nasyonal sosyalizmi ve Franko'nun falanjizmi, faşizmden çok etkilenmişlerdir. ⓘ

Milliyetçi işçi hareketlerinden ilham alan ilk faşist hareketler, İtalya'da I. Dünya Savaşı sıralarında; sol düşünceleri, sağcı ve milliyetçi unsurlarla birleştirerek; komünizme, marksist sosyalizme, liberalizme, demokrasiye ve geleneksel sağcı muhafazakârlığa karşı olarak ortaya çıkmıştır. Faşizm, geleneksel siyasal yelpazede genelde aşırı sağa konulsa da, siyaset bilimciler tarafından bu tanımın yeterli olmadığı tartışılmaktadır. ⓘ

Faşistler kendi uluslarını, ulusal camianın kitlesel seferberliğini teşvik eden totaliter bir devlet yoluyla bütünleştirmeyi amaçlarlar ve faşist ideolojiye uygun ilkelerle birlikte ulusu örgütlemeyi hedefleyen devrimci siyasal harekete önayak olan bir öncü partiye sahip olmayla nitelenirler. Liberalizme, demokrasiye, marksist sosyalizme ve komünizme muhalif faşist hareketler; devlete ihtiram, güçlü bir lidere bağlılık ve aşırı milliyetçilik ile militarizme verilen önem gibi ortak özelliklere sahiptir. Faşizm, siyasal şiddeti, savaşı ve emperyalizmi; ulusal ihyaya ulaşmak için bir araç olarak görür ve güçlü ulusların, daha güçsüz ulusların yerine geçerek topraklarını genişletmeye hakkı olduğunu ileri sürer. ⓘ

Faşizmi bir dünya görüşü olarak benimseyen İtalyan lider Benito Mussolini'nin 1922'de İtalya'da iktidara gelmesinin ardından, onun iktidarı döneminde, İtalya'da resmi ideoloji olarak yürütülmüştür. Kısa süre içerisinde genel anlamıyla baskıcı, otoriter rejim anlayışını betimler bir nitelemeye dönüşmüş ve nasyonal sosyalizm başta olmak üzere, anti-demokratik ve otoriter ideoloji ve yönetim sistemlerinin tamamına halk tarafından verilen genel bir isim halini almıştır. ⓘ

Kavramın kökeni Antik Roma yöneticilerinin geniş hükûmet yetkisini sembolize eden, ucunda balta bulunan bir çubuk demetinin adı olan Latince fasces sözcüğünden ileri gelir. Aynı simge daha sonraları Fransız Devrimi sırasında Aydınlanma anlamında, halkın elindeki devlet gücünü temsil etmek üzere kullanılmıştır. Söz konusu sembol birtakım değişikliklerle 1926 yılından itibaren İtalya'nın resmi devlet sembolü olmuştur. Sembolün üçlü anlamı, yani devlet gücü, halk mülkiyeti ve birliktelik Mussolini'nin propagandasında kullanılmıştır. ⓘ

Faşizm, baskıcı rejimleri tanımlamak için kullanılan genel bir terim olmadan önce, asıl olarak İtalyan milliyetçiliğini temsil eden bir ideoloji olarak ortaya atılmıştır. Ancak kendisiyle eş zamanlı olarak ortaya çıkan nasyonal sosyalizm ve falanjizm gibi akımlar da amaç ve uygulamalar bakımından bir İtalyan ideolojisi olan faşizme yakın oldukları için faşizme bağlı siyasi hareketler olarak tanınmışlardır. Aşırı milliyetçi ve anti-komünist bir hareketin İtalya dışında "faşist" olarak nitelenmesinin ilk örneği Avusturya'da görülmüştür. Avusturyalı anti-komünist aşırı milliyetçilerin ideolojisi Avusturya faşizmi (Austrofaschismus) olarak isimlendirilmiştir. Aynı zamanda, Almanya'da komünistler, nasyonal sosyalistleri kendi propagandaları gereğince "faşistler" (die Faschisten) olarak isimlendirmişlerdi. ⓘ

Bir rejimin faşist olarak nitelendirilebilmesi için, o rejimin ideolojisinin milliyetçi olması ve milletin varlık ve çıkarlarını her şeyin üstünde tutması gereklidir. Bu yönüyle halkçılığı da içermeli ve sadece zenginlerin veya işçilerin değil, milletin bütün fertlerinin refahını sağlamayı hedeflemelidir. Bu hedefe ulaşmak için ise ekonomi üzerinde sıkı bir devlet kontrolü uygulamak, işçi ücretlerinin yeterli olmasını sağlamak, keyfi işten çıkarmaları önlemek, hayat pahalılığının önüne geçmek için fiyat kontrolü uygulamak gibi önlemler uygulamak faşizmin politikalarındandır. Faşizm, sınıflar arasındaki çelişkileri ortadan kaldırmayı öngörür. Bu yönde devlet eliyle korporatif sendikalar kurulur ve işçi ile işveren arasında anlaşma sağlanır. Toplumdaki yoksul ve orta sınıfın ihtiyaçları devlet tarafından karşılanır; örneğin Almanya'da çıkan toprak yasasıyla köylülerin topraklarının ipotek yoluyla ellerinden alınmasının önüne geçilmiş ve fırsatçı sermayenin köylüyü sömürmesi engellenmiştir. ⓘ

Faşizmin amacı bir toplumu birlik-beraberlik, ulusal değerler, tarih bilinci, vatan-bayrak-devlet üçlemesi, halkçılık ve devletçilik gibi anlayışların altında bütünleştirmektir. Saldırgan milliyetçi olmakla birlikte -özellikle de nasyonal sosyalizmde- ırkçı boyutlara varabilmektedir. Milliyetçi veya ırkçı fikirlerin benimsenmesi ülkelere göre değişmektedir; örneğin İtalyan faşizminde "İtalyan vatandaşlığı" kavramı ön plandayken, Alman nasyonal sosyalizminde ise "Alman kanı taşıma" düşüncesi ön plandadır. Mussolini'nin doktrininde vatandaşlık kavramı vurgulanırken, Hitler'in doktrininde ise kan bağı vurgulanmaktadır. İtalyan faşizmi milliyetçidir, Alman nasyonal sosyalizmi ise ırkçıdır. ⓘ

Faşist yönetimlerin başa geçmesi Almanya'da demokrasiyle, İtalya'da hükümdarı tehdit etmekle (Roma'ya Yürüyüş), İspanya'da ise iç savaşın kazanılmasıyla gerçekleşmiştir. Tarihe baskıcı rejimler olarak geçen bu yönetimler, o yıllarda mevcut oldukları ülke halkının çoğu tarafından, özellikle de Almanya'da desteklenmişlerdir. 1922'de Benito Mussolini İtalya Kralı tarafından başbakan olarak atanmış, 1924 seçimleri sonucunda ise % 61.3 oy alarak Faşist Parti'nin iktidarda kalması kesinleşmiştir. Adolf Hitler Ocak 1933'te Almanya Cumhurbaşkanı tarafından şansölye (başbakan) olarak görevlendirilmiş, Mart 1933'te yapılan seçimlerin sonucunda Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi % 43.9 oy alarak iktidarda kalmıştır. II. Dünya Savaşı'nın sonunda -İspanya'daki hariç- faşist yönetimler devrilmiştir. ⓘ

Sırasıyla Faşist İtalya ve Nazi Almanyası'nın liderleri Benito Mussolini (solda) ve Adolf Hitler (sağda) faşistti. ⓘ

Faşistler I. Dünya Savaşı'nı savaşın, toplumun, devletin ve teknolojinin doğasına büyük değişiklikler getiren bir devrim olarak gördüler. Topyekûn savaşın ortaya çıkışı ve toplumun topyekûn seferber edilmesi, siviller ve savaşçılar arasındaki ayrımı ortadan kaldırmıştı. Tüm vatandaşların savaş sırasında bir şekilde orduya dahil olduğu bir askeri vatandaşlık ortaya çıktı. Savaş, milyonlarca insanı cephede hizmet etmek üzere seferber edebilen, onları desteklemek için ekonomik üretim ve lojistik sağlayabilen ve vatandaşların yaşamlarına müdahale etmek için eşi görülmemiş bir yetkiye sahip olan güçlü bir devletin yükselişiyle sonuçlandı. ⓘ

İkinci Dünya Savaşı'nın 1945'te sona ermesinden bu yana, çok az parti kendisini açıkça faşist olarak tanımlamıştır; bu terim daha çok siyasi muhalifler tarafından aşağılayıcı bir şekilde kullanılmaktadır. Neo-faşist veya post-faşist tanımlamaları bazen 20. yüzyıl faşist hareketlerine benzer ideolojilere sahip veya kökleri bu hareketlere dayanan aşırı sağın çağdaş partilerini tanımlamak için daha resmi bir şekilde kullanılmaktadır. ⓘ

Etimoloji

İtalyanca fascismo terimi, 'sopa demeti' anlamına gelen fascio'dan, yani Latince fasces kelimesinden türetilmiştir. Bu, İtalya'da fasci olarak bilinen siyasi örgütlere, loncalara veya sendikalara benzer gruplara verilen isimdi. İtalyan faşist diktatör Benito Mussolini'nin kendi ifadesine göre, Devrimci Eylem Fasci'leri 1915 yılında İtalya'da kurulmuştur. Mussolini 1919'da Milano'da, iki yıl sonra Ulusal Faşist Parti'ye dönüşecek olan İtalyan Savaş Faşistleri'ni kurdu. Faşistler bu terimi antik Roma fasces ya da fascio littorio'su ile ilişkilendirmeye başladılar; bir baltanın etrafına bağlanmış çubuk demeti, antik Roma'da sivil yargıcın otoritesinin sembolü olan ve onun emriyle bedensel ve ölüm cezaları için kullanılabilen lictorları tarafından taşınırdı. ⓘ

Fasces'in sembolizmi birlikten güç doğduğunu gösteriyordu: tek bir çubuk kolayca kırılabilirken, demetin kırılması zordu. Benzer semboller farklı faşist hareketler tarafından da geliştirilmiştir: örneğin Falange sembolü bir boyundurukla birleştirilen beş oktan oluşmaktadır. ⓘ

Tanımlar

Tarihçiler, siyaset bilimciler ve diğer akademisyenler faşizmin tam doğasını uzun süre tartışmışlardır. Tarihçi Ian Kershaw bir keresinde "'faşizmi' tanımlamaya çalışmak jöleyi duvara çivilemeye benzer" diye yazmıştı. Faşist olarak tanımlanan her farklı grubun en azından kendine özgü bazı unsurları vardır ve birçok faşizm tanımı ya çok geniş ya da çok dar olmakla eleştirilmiştir. Birçok akademisyene göre faşizm -özellikle de iktidara geldiğinde- tarihsel olarak komünizme, muhafazakarlığa ve parlamenter liberalizme saldırmış ve öncelikle aşırı sağdan destek almıştır. Güvenilir kaynaklar tarafından standart bir tanım olarak sıklıkla atıfta bulunulan terimin yaygın tanımlarından biri tarihçi Stanley G. Payne'e aittir. ⓘ

Payne'in faşizm tanımı üç kavrama odaklanmaktadır:

1. "Faşist olumsuzlamalar" - anti-liberalizm, anti-komünizm ve anti-muhafazakarlık.
2. "Faşist hedefler" - ekonomik yapıyı düzenlemek ve sosyal ilişkileri modern, kendi kaderini tayin eden bir kültür içinde dönüştürmek için milliyetçi bir diktatörlüğün kurulması ve ulusun bir imparatorluğa doğru genişlemesi.
3. "Faşist tarz" - romantik sembolizm, kitlesel seferberlik, şiddete olumlu bakış ve erkekliğin, gençliğin ve karizmatik otoriter liderliğin teşvik edildiği bir siyasi estetik. ⓘ

Faşizm Nasıl İşler kitabında: The Politics of Us and Them adlı kitabında Profesör Jason Stanley şu gözlemde bulunmuştur: "Lider, sorunu yalnızca kendisinin çözebileceğini ve tüm siyasi rakiplerinin düşman ya da hain olduğunu öne sürer." Stanley, 2020 itibariyle pandemi ve protestolar da dahil olmak üzere son küresel olayların, faşist söylemin dünya çapında siyaset ve politikalarda nasıl ortaya çıktığı konusundaki endişelerini doğruladığını söylüyor. Tarihçi John Lukacs, genel faşizm diye bir şey olmadığını savunuyor. Nazizm ve komünizmin esasen popülizmin tezahürleri olduğunu ve Nazi Almanyası ve Faşist İtalya gibi devletlerin benzer olmaktan çok farklı olduklarını iddia etmektedir. Roger Griffin faşizmi "çeşitli permütasyonlarında mitik çekirdeği popülist aşırı milliyetçiliğin palingenetik bir biçimi olan bir siyasi ideoloji cinsi" olarak tanımlamaktadır. Griffin bu ideolojiyi üç temel bileşene sahip olarak tanımlamaktadır: "(i) yeniden doğuş miti, (ii) popülist aşırı milliyetçilik ve (iii) çöküş miti." Griffin'e göre faşizm, karmaşık bir dizi teorik ve kültürel etki üzerine inşa edilmiş, "liberalizm karşıtı ve son tahlilde muhafazakarlık karşıtı milliyetçiliğin gerçekten devrimci, sınıflar ötesi bir biçimidir". Sosyalizm ve liberalizme karşı çıkan ve ulusu çöküşten kurtarmak için radikal politikalar vaat eden elitlerin önderliğindeki ancak popülist "silahlı parti" politikalarında kendini gösterdiği savaş arası dönemi ayırt eder. Kershaw, faşizm ile iki savaş arası dönemdeki diğer sağcı otoriterlik biçimleri arasındaki farkın, ikincisinin genellikle "mevcut toplumsal düzeni korumayı" amaçlarken, faşizmin "devrimci" olduğunu, toplumu değiştirmeyi ve halktan "tam bağlılık" elde etmeyi amaçladığını savunmaktadır. ⓘ

Against the Fascist Creep adlı kitabında Alexander Reid Ross, Griffin'in görüşüyle ilgili olarak şunları yazmaktadır "Soğuk Savaş'ın ve faşist örgütlenme tekniklerindeki değişimlerin ardından, bir dizi akademisyen Roger Griffin'in geliştirdiği minimalist 'yeni konsensüse' yönelmiştir: faşizmin 'mitik çekirdeği' 'palingenetik aşırı milliyetçiliğin popülist bir biçimidir'. Bu, faşizmin 'yeni insan' için bir plan geliştirmek üzere ırksal, kültürel, etnik ve ulusal kökenlere ilişkin eski, kadim ve hatta esrarengiz mitlerden yararlanan bir ideoloji olduğu anlamına gelir." Griffin'in kendisi de Nazizmin modern çağdaki devamını araştırmak için post-faşizm kavramıyla faşizmin bu 'mitik' ya da 'ortadan kaldırılabilir' özünü incelemiştir. Buna ek olarak, başka tarihçiler de bu minimalist çekirdeği proto-faşist hareketleri incelemek için kullanmışlardır. ⓘ

Cas Mudde ve Cristóbal Rovira Kaltwasser, faşizmin "kitle desteği yaratma çabasıyla popülizmle flört etmesine" rağmen, elitist bir ideoloji olarak görülmesinin daha doğru olduğunu savunmaktadır. Özellikle de halktan ziyade Lider'i, ırkı ve devleti yücelttiğinden bahsediyorlar. Popülizmi, faşizm, liberalizm veya sosyalizm gibi "kalın merkezli" ideolojilere zorunlu olarak eklemlenen "kısıtlı bir morfolojiye" sahip "ince merkezli bir ideoloji" olarak görüyorlar. Dolayısıyla popülizm, bu ideolojilerin tanımlayıcı bir özelliği olmaksızın, birçok belirli ideolojinin bir yönü olarak bulunabilir. Popülizm, otoriterlik ve aşırı milliyetçiliğin bir araya gelmesini "mantık evliliği" olarak adlandırmaktadırlar. ⓘ

Robert Paxton şöyle diyor: "[Faşizm] toplumun gerilemesi, aşağılanması veya mağduriyetiyle saplantılı bir şekilde meşgul olma ve telafi edici birlik, enerji ve saflık kültlerinin damgasını vurduğu, geleneksel elitlerle huzursuz ama etkili bir işbirliği içinde çalışan, kendini adamış milliyetçi militanlardan oluşan kitle tabanlı bir partinin demokratik özgürlükleri terk ettiği ve kurtarıcı bir şiddetle ve etik veya yasal kısıtlamalar olmaksızın iç temizlik ve dış genişleme hedeflerinin peşinden gittiği bir siyasi davranış biçimidir." Roger Eatwell faşizmi "bütüncül-ulusal radikal bir Üçüncü Yol temelinde toplumsal yeniden doğuşu gerçekleştirmeye çalışan bir ideoloji" olarak tanımlarken, Walter Laqueur faşizmin temel ilkelerini "apaçık ortada: milliyetçilik; sosyal Darwinizm; ırkçılık, liderlik ihtiyacı, yeni bir aristokrasi ve itaat; ve Aydınlanma ve Fransız Devrimi ideallerinin yadsınması" olarak görmektedir. ⓘ

Irkçılık, Holokost'un yüksek öncelikli olduğu Alman faşizminin kilit bir özelliğiydi. Soykırım tarih yazımına göre, "Holokost'u ele alırken, Nazi Almanyası'nın Yahudileri dini bir grup olarak değil, bir ırk olarak hedef aldığı tarihçilerin ortak görüşüdür." Umberto Eco, Kevin Passmore, John Weiss, Ian Adams ve Moyra Grant ırkçılığı Alman faşizminin karakteristik bir bileşeni olarak vurgulamaktadır. Tarihçi Robert Soucy, "Hitler'in ideal Alman toplumunu bir Volksgemeinschaft, ırksal olarak birleşik ve hiyerarşik olarak örgütlenmiş, bireylerin çıkarlarının ulusun ya da Volk'un çıkarlarına kesinlikle tabi olacağı bir yapı olarak tasavvur ettiğini" belirtmiştir. Kershaw, faşizmin ortak unsurları arasında "ait olmadığı düşünülen herkesin - yabancılar, etnik azınlıklar, 'istenmeyenler' - 'temizlenmesi'" ve Nazizm'deki gibi biyolojik ırkçılık olmasa bile kendi ulusunun üstünlüğüne olan inancın yer aldığını belirtmiştir. Faşist felsefeler uygulamaya göre farklılık gösterse de teorik bir ortak noktayla birbirlerinden ayrılırlar: hepsi geleneksel olarak siyasi yelpazenin aşırı sağ kesiminde yer alır ve geleneksel sosyal eşitsizlikler karşısında etkilenmiş sınıf kimlikleriyle katalize olurlar. ⓘ

Faşizan olarak faşizmle ilişkili ya da faşizme benzeyen ama yumuşatılmış bir biçimi ifade eden tutumlar kastedilir. Bazen bir politik sistemin ya da ideolojinin tekil bileşenleri faşizan olarak değerlendirilir. Böylece söz konusu sistemin ya da ideolojinin faşistçe eğilimlerinden bahsedilir. Kavram daha çok polemik amaçlı, karşıtın otoriter davranışını suçlamaya yönelik kullanılır. ⓘ

Siyasi yelpazedeki konumu

Çoğu akademisyen faşizmi siyasi yelpazenin en sağına yerleştirir. Bu tür çalışmalar, faşizmin sosyal muhafazakarlığına ve eşitlikçiliğe karşı otoriter yöntemlerine odaklanmaktadır. Roderick Stackelberg faşizmi - "faşizmin radikal bir varyantı" olduğunu söylediği Nazizm de dahil olmak üzere- siyasi sağa yerleştirerek şöyle açıklamaktadır: "Bir kişi tüm insanlar arasında mutlak eşitliği ne kadar arzu edilir bir durum olarak görürse, ideolojik yelpazede o kadar solda yer alacaktır. Bir kişi eşitsizliği ne kadar kaçınılmaz ve hatta arzu edilir görürse, o kadar sağda yer alacaktır." ⓘ

Faşizmin kökenleri karmaşıktır ve görünüşte birbiriyle çelişen pek çok bakış açısını içerir, nihayetinde çöküşten ulusal bir yeniden doğuş mitosuna odaklanır. Faşizm, I. Dünya Savaşı sırasında hem sol kanat örgütsel taktiklerden hem de sağ kanat siyasi görüşlerden yararlanan İtalyan ulusal sendikalistler tarafından kurulmuştur. İtalyan Faşizmi 1920'lerin başında sağa yönelmiştir. Faşist ideolojinin aşırı sağ olarak kabul edilen önemli bir unsuru, toplumu sözde aşağı unsurlardan arındırırken sözde üstün bir halkın egemen olma hakkını destekleme hedefidir. ⓘ

1920'lerde İtalyan Faşistleri, Faşizm Doktrini adlı siyasi programlarında ideolojilerini sağcı olarak tanımlamış ve şöyle demişlerdir: "Bu yüzyılın otorite yüzyılı, 'sağa' eğilimli bir yüzyıl, faşist bir yüzyıl olduğuna inanmakta özgürüz." Mussolini, faşizmin siyasi yelpazedeki konumunun faşistler için ciddi bir mesele olmadığını belirtmiştir: "Sağda oturan faşizm, merkezin dağında da oturabilirdi. ... Bu kelimelerin her halükarda sabit ve değişmez bir anlamı yoktur: yere, zamana ve ruha bağlı bir değişkenliği vardır. Bu boş terminolojiler umurumuzda bile değil ve bu kelimelerle terörize olanları küçümsüyoruz." ⓘ

Politik olarak sağda yer alan büyük İtalyan grupları, özellikle de zengin toprak sahipleri ve büyük iş çevreleri, ortakçılar ve işçi sendikaları gibi solda yer alan grupların ayaklanmasından korkuyordu. Faşizmi memnuniyetle karşıladılar ve soldaki muhaliflerin şiddetle bastırılmasını desteklediler. 1920'lerin başında siyasi sağın İtalyan Faşist hareketine katılması, hareket içinde hizipler yarattı. "Faşist sol" Michele Bianchi, Giuseppe Bottai, Angelo Oliviero Olivetti, Sergio Panunzio ve Edmondo Rossoni gibi ekonomiyi modernleştirmek ve işçilerin ve sıradan halkın çıkarlarını ilerletmek için parlamenter liberalizmin yerine ulusal sendikalizmi geliştirmeye kararlı kişilerden oluşuyordu. "Faşist sağ", paramiliter Kara Gömlekliler ve İtalyan Milliyetçi Derneği'nin (ANI) eski üyelerini içeriyordu. Kara Gömlekliler Faşizmi tam bir diktatörlük olarak kurmak isterken, Alfredo Rocco'nun da aralarında bulunduğu eski ANI üyeleri İtalya'daki liberal devletin yerine otoriter bir korporatist devlet kurmayı ve mevcut elitleri muhafaza etmeyi amaçlıyordu. Siyasi sağın uzlaşması üzerine, faşizmi İtalya Kralı Victor Emmanuel III altında mutlak bir monarşi yaratmak için kullanmaya çalışan bir grup monarşist faşist ortaya çıktı. ⓘ

İtalya'daki faşist rejimin çöküşünden sonra, Kral Victor Emmanuel III Mussolini'yi hükümet başkanlığından istifaya zorlayıp 1943 yılında tutuklattığında, Mussolini Alman kuvvetleri tarafından kurtarıldı. Destek için Almanya'ya güvenmeye devam ederken, Mussolini ve kalan sadık Faşistler, Mussolini'nin devlet başkanı olduğu İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'ni kurdular. Mussolini, İtalyan Faşizminin İtalyan muhafazakârları ve burjuvazisi tarafından yıkıldığı için Faşist devletin devrildiğini ilan ederek İtalyan Faşizmini yeniden radikalleştirmeye çalıştı. Ardından yeni Faşist hükümet işçi konseylerinin kurulmasını ve sanayide kar paylaşımını önerdi, ancak bu noktada kuzey İtalya'yı etkin bir şekilde kontrol eden Alman yetkililer bu önlemleri görmezden geldi ve uygulamaya çalışmadı. ⓘ

İkinci Dünya Savaşı sonrası bir dizi faşist hareket kendilerini geleneksel siyasi yelpazenin dışında bir Üçüncü Konum olarak tanımladı. Falange Española de las JONS lideri José Antonio Primo de Rivera şöyle demiştir: "[B]aslına bakılırsa Sağ, adaletsiz de olsa bir ekonomik yapının sürdürülmesini temsil ederken, Sol, bu ekonomik yapının yıkılması değerli olan pek çok şeyin yok edilmesini gerektirecek olsa da, bu yapıyı yıkma girişimini temsil eder." ⓘ

Pejoratif olarak faşist

Faşist terimi, siyasi yelpazenin en sağındaki çeşitli hareketlerle ilgili olarak aşağılayıcı bir terim olarak kullanılmıştır. George Orwell 1944'te bu terimin "iç politikada" farklı pozisyonları aşağılamak için kullanıldığını belirtmiştir: faşizm tanımlanması zor bir "siyasi ve ekonomik sistem" olsa da, "kullanıldığı şekliyle 'Faşizm' kelimesi neredeyse tamamen anlamsızdır. ... neredeyse her İngiliz 'kabadayı' kelimesini 'Faşist' kelimesinin eşanlamlısı olarak kabul edecektir" (vurgu eklenmiştir) ve 1946'da "...'Faşizm'in artık arzu edilmeyen bir şeyi ifade etmesi dışında hiçbir anlamı yoktur" diye yazmıştır. ⓘ

Faşist hareketlerin anti-komünizm geçmişine rağmen, Komünist devletler bazen faşist olarak anılmış, bu da genellikle bir hakaret olarak kullanılmıştır. Fidel Castro yönetimindeki Küba ve Ho Chi Minh yönetimindeki Vietnam'daki Marksist-Leninist rejimlere uygulanmıştır. Çinli Marksistler bu terimi Çin-Sovyet bölünmesi sırasında Sovyetler Birliği'ni kınamak için kullanmış, Sovyetler de bu terimi Çinli Marksistleri ve sosyal demokrasiyi kınamak için kullanarak sosyal faşizmde yeni bir terim ortaya çıkarmıştır. ⓘ

Amerika Birleşik Devletleri'nde New York Times'tan Herbert Matthews 1946'da şöyle sordu: "Şimdi Stalinist Rusya'yı Hitler Almanyası ile aynı kategoriye mi koymalıyız? Onun faşist olduğunu mu söylemeliyiz?" Uzun yıllar FBI direktörlüğü yapan ve ateşli bir anti-komünist olan J. Edgar Hoover, kızıl faşizm hakkında kapsamlı yazılar kaleme almıştır. Ku Klux Klan 1920'lerde bazen faşist olarak adlandırılıyordu. Tarihçi Peter Amann şöyle demektedir: "Klan'ın Avrupa faşizmiyle bazı ortak özellikleri olduğu inkar edilemez -şovenizm, ırkçılık, şiddet gizemi, belli bir tür arkaik gelenekçiliğin olumlanması- ancak aralarındaki farklar temeldi... [KKK] hiçbir zaman siyasi ya da ekonomik bir sistem değişikliği öngörmemiştir." ⓘ

Galler Üniversitesi'nden Profesör Richard Griffiths 2005 yılında "faşizm "in "çağımızın en yanlış ve aşırı kullanılan kelimesi" olduğunu yazmıştır. "Faşist" bazen İkinci Dünya Savaşı sonrası örgütlere ve akademisyenlerin daha yaygın olarak neo-faşist olarak adlandırdığı düşünce biçimlerine uygulanır. ⓘ

Tarih

Arka plan ve 19. yüzyıl kökleri

İtalyan olmayan ilk faşist parti Faisceau'nun kurucusu Georges Valois, faşizmin köklerinin 18. yüzyılın sonlarındaki Jakoben hareketine dayandığını iddia etmiş ve bu hareketin totaliter doğasında faşist devletin bir habercisi olduğunu görmüştür. Tarihçi George Mosse da benzer şekilde faşizmi Fransız Devrimi'nin kitle ideolojisi ve sivil dininin mirasçısı ve 1914-1918 yıllarında toplumların vahşileştirilmesinin bir sonucu olarak analiz etmiştir. ⓘ

Irene Collins ve Howard C Payne gibi tarihçiler, bir 'polis devleti' yöneten ve medyayı bastıran Napolyon III'ü faşizmin öncüsü olarak görmektedir. David Thomson'a göre, 1871 İtalyan Risorgimento'su 'faşizmin düşmanı'na yol açmıştır. William L Shirer, Fichte ve Hegel'in görüşlerinden Bismarck aracılığıyla Hitler'e uzanan bir süreklilik görür; Robert Gerwarth ise Bismarck'tan Hitler'e uzanan 'doğrudan bir hat'tan söz eder. Julian Dierkes faşizmi 'emperyalizmin özellikle şiddetli bir biçimi' olarak görmektedir. ⓘ

Fin de siècle dönemi ve Maurrasçılık ile Sorelciliğin kaynaşması (1880-1914)

Tarihçi Zeev Sternhell faşizmin ideolojik köklerini 1880'lere ve özellikle de o dönemin fin de siècle temasına kadar götürmüştür. Bu tema materyalizm, rasyonalizm, pozitivizm, burjuva toplumu ve demokrasiye karşı bir isyana dayanıyordu. Fin-de-siècle kuşağı duygusallığı, irrasyonalizmi, sübjektivizmi ve vitalizmi destekliyordu. Uygarlığı, kitlesel ve topyekûn bir çözüm gerektiren bir kriz içinde görüyorlardı. Onların entelektüel ekolü, bireyi, atomize bireylerin sayısal bir toplamı olarak görülmemesi gereken daha büyük kolektivitenin yalnızca bir parçası olarak görüyordu. Toplumun rasyonalist, liberal bireyciliğini ve burjuva toplumundaki sosyal bağların çözülmesini kınadılar. ⓘ

Fin-de-siècle bakış açısı, Darwinci biyoloji, Gesamtkunstwerk, Arthur de Gobineau'nun ırkçılığı, Gustave Le Bon'un psikolojisi ve Friedrich Nietzsche, Fyodor Dostoyevsky ve Henri Bergson'un felsefeleri gibi çeşitli entelektüel gelişmelerden etkilenmiştir. Yaygın bir kabul gören Sosyal Darwinizm, fiziksel ve sosyal yaşam arasında hiçbir ayrım yapmamış ve insanlık durumunu en güçlü olanın hayatta kalmasını sağlamak için durmak bilmeyen bir mücadele olarak görmüştür. Sosyal Darwinizm kalıtım, ırk ve çevreye odaklanarak pozitivizmin insanların davranışlarını belirleyen kasıtlı ve rasyonel seçim iddiasına meydan okumuştur. Biyogrup kimliğine ve toplumlar içindeki organik ilişkilerin rolüne yaptığı vurgu, milliyetçiliğin meşruiyetini ve cazibesini artırdı. Yeni sosyal ve politik psikoloji teorileri de insan davranışının rasyonel seçimle yönetildiği fikrini reddetmiş ve bunun yerine duyguların politik meselelerde akıldan daha etkili olduğunu iddia etmiştir. Nietzsche'nin "Tanrı öldü" argümanı, Hıristiyanlığın, demokrasinin ve modern kolektivizmin "sürü zihniyetine" saldırısı, Übermensch kavramı ve ilkel bir içgüdü olarak güç istencini savunması ile aynı zamana denk geldi ve fin-de-siècle kuşağının çoğu üzerinde önemli etkiler yarattı. Bergson'un özgür seçimi merkeze alan ve materyalizm ve determinizm süreçlerini reddeden élan vital ya da yaşamsal içgüdünün varlığı iddiası Marksizme meydan okumuştur. ⓘ

Charles Maurras

Georges Sorel ⓘ

Gaetano Mosca, The Ruling Class (1896) adlı eserinde, tüm toplumlarda "örgütlü bir azınlığın" "örgütsüz bir çoğunluğa" hükmedeceğini ve onu yöneteceğini iddia eden teoriyi geliştirmiş ve toplumda sadece iki sınıf olduğunu belirtmiştir: "yönetenler" (örgütlü azınlık) ve "yönetilenler" (örgütsüz çoğunluk). Örgütlü azınlığın örgütlü doğasının, onu örgütsüz çoğunluğun herhangi bir bireyi için karşı konulmaz kıldığını iddia eder. ⓘ

Fransız milliyetçi ve gerici monarşist Charles Maurras faşizmi etkilemiştir. Maurras, bir ulusun organik birliğini savunan ve güçlü bir hükümdarın bir ulusun ideal lideri olduğunda ısrar eden bütüncül milliyetçilik olarak adlandırdığı şeyi desteklemiştir. Maurras, kişisel olmayan kolektif bir özne yaratan halk iradesinin demokratik mistifikasyonu olarak gördüğü şeye güvenmiyordu. Güçlü bir hükümdarın, bir ulusun halkını birleştirmek için yetki kullanabilecek kişileştirilmiş bir egemen olduğunu iddia etti. Maurras'ın bütüncül milliyetçiliği faşistler tarafından idealize edildi, ancak Maurras'ın monarşizminden yoksun modernize edilmiş devrimci bir biçime dönüştürüldü. ⓘ

Faşist sendikalizm

Fransız devrimci sendikalist Georges Sorel, Reflections on Violence (1908) adlı eserinde ve genel grev yoluyla kapitalizmi ve burjuvaziyi devirecek bir devrimi gerçekleştirmek için radikal sendikalist eylemi savunduğu diğer eserlerinde siyasi şiddetin meşruiyetini desteklemiştir. Sorel, Şiddet Üzerine Düşünceler'de devrimci bir siyasi dine duyulan ihtiyacı vurgulamıştır. Ayrıca İlerleme Yanılsamaları adlı eserinde Sorel, "hiçbir şey demokrasiden daha aristokratik değildir" diyerek demokrasiyi gerici olarak kınamıştır. 1909'da Fransa'da sendikalist bir genel grevin başarısızlığa uğramasının ardından Sorel ve destekçileri radikal soldan ayrılıp radikal sağa geçtiler ve burada militan Katoliklik ile Fransız yurtseverliğini kendi görüşleriyle birleştirmeye çalıştılar - cumhuriyet karşıtı Hıristiyan Fransız yurtseverleri ideal devrimciler olarak savundular. Başlangıçta resmi olarak Marksizmin revizyonisti olan Sorel, 1910'da sosyalist literatürü terk ettiğini açıkladı ve 1914'te Benedetto Croce'nin bir aforizmasını kullanarak "Marksizmin çürümesi" nedeniyle "sosyalizmin öldüğünü" iddia etti. Sorel, 1909'dan itibaren eserlerini etkileyen gerici Maurras milliyetçiliğinin destekçisi oldu. Maurras, milliyetçi ideallerini, demokrasiye karşı bir araç olarak Sorelcilik olarak bilinen Sorelci sendikalizm ile birleştirmeye ilgi duymuştur. Maurras, "demokratik ve kozmopolit unsurlardan arındırılmış bir sosyalizmin, iyi yapılmış bir eldivenin güzel bir ele uyması gibi milliyetçiliğe uyduğunu" belirtmiştir. ⓘ

Enrico Corradini ⓘ

Maurrasçı milliyetçilik ile Sorelci sendikalizmin kaynaşması radikal İtalyan milliyetçisi Enrico Corradini'yi etkilemiştir. Corradini, elitist aristokratlar ve anti-demokratlar tarafından yönetilen, doğrudan eyleme ve mücadele etmeye istekli devrimci sendikalist bir bağlılığı paylaşan milliyetçi-sendikalist bir harekete duyulan ihtiyaçtan bahsetti. Corradini, İtalya'nın "plütokratik" Fransız ve İngilizlere meydan okumak için emperyalizmi takip etmesi gereken bir "proleter ulus" olduğundan söz ediyordu. Corradini'nin görüşleri, İtalya'nın ekonomik geri kalmışlığının siyasi sınıfındaki yozlaşma, liberalizm ve "rezil sosyalizmin" neden olduğu bölünmeden kaynaklandığını iddia eden sağcı İtalyan Milliyetçi Derneği (ANI) içindeki daha geniş bir algı kümesinin parçasıydı. ⓘ

ANI'nin muhafazakârlar, Katolikler ve iş dünyası arasında bağları ve etkisi vardı. İtalyan ulusal sendikalistleri ortak bir dizi ilkeye sahipti: burjuva değerlerinin, demokrasinin, liberalizmin, Marksizmin, enternasyonalizmin ve pasifizmin reddi ve kahramanlığın, canlılığın ve şiddetin desteklenmesi. ANI, liberal demokrasinin artık modern dünya ile uyumlu olmadığını iddia ediyor ve güçlü bir devlet ile emperyalizmi savunuyordu. İnsanların doğal olarak yırtıcı olduğuna ve ulusların sadece en güçlü olanın hayatta kalacağı sürekli bir mücadele içinde olduğuna inanıyorlardı. ⓘ

Filippo Tommaso Marinetti, Fütürist Manifesto'nun (1909) İtalyan modernist yazarı ve daha sonra Faşist Manifesto'nun (1919) ortak yazarı ⓘ

Fütürizm hem sanatsal-kültürel bir hareket hem de başlangıçta İtalya'da Fütürizm Manifestosu'nu (1908) kuran Filippo Tommaso Marinetti'nin öncülük ettiği, liberalizmi ve parlamenter siyaseti kınarken siyasetin gerekli unsurları olarak modernizm, eylem ve siyasi şiddetin nedenlerini savunan siyasi bir hareketti. Marinetti, çoğunluk yönetimine ve eşitlikçiliğe dayalı geleneksel demokrasiyi reddederek yeni bir demokrasi biçimi önerdi ve "Fütürist Demokrasi Anlayışı" adlı eserinde şu ifadeleri kullandı "Bu nedenle, yaratma ve yıkma talimatlarını sayılara, niceliğe, kitleye verebiliriz, çünkü bizde sayı, nicelik ve kitle asla - Almanya ve Rusya'da olduğu gibi - aciz ve kararsız vasat insanların sayısı, niceliği ve kitlesi olmayacaktır." ⓘ

Fütürizm, şiddet eyleminin ve savaşın erkeksi doğasını modern uygarlığın gereklilikleri olarak kabul etme vurgusuyla faşizmi etkilemiştir. Marinetti, erkek eğitiminde jimnastiğin kitaplardan öncelikli olması gerektiğini söyleyerek genç erkeklerin fiziksel eğitim ihtiyacını destekledi. Cinsiyetler arasında ayrımı savunuyordu çünkü "canlı, kavgacı, kaslı ve şiddetle dinamik" olması gerektiğini iddia ettiği erkek eğitimine kadın duyarlılığı girmemeliydi. ⓘ

Benito Mussolini (1917'de I. Dünya Savaşı'nda bir asker olarak), 1914'te Fasci d'Azione Rivoluzionaria'yı kurarak İtalya'nın savaşa müdahalesini, İtalya'nın sahip olduğu toprakları Avusturya-Macaristan'dan kurtarmak için devrimci milliyetçi bir eylem olarak destekledi ⓘ

Birinci Dünya Savaşı ve sonrası (1914-1929)

Ağustos 1914'te I. Dünya Savaşı patlak verdiğinde, İtalyan siyasi solu savaşa ilişkin pozisyonu konusunda ciddi bir bölünme yaşadı. İtalyan Sosyalist Partisi (PSI) savaşa karşı çıkarken, bazı İtalyan devrimci sendikalistler sosyalizmin başarısı için gerici rejimlerinin yenilmesi gerektiği gerekçesiyle Almanya ve Avusturya-Macaristan'a karşı savaşı destekledi. Angelo Oliviero Olivetti Ekim 1914'te Uluslararası Eylemin Devrimci Faşistleri adında müdahale yanlısı bir faşist grup kurdu. Benito Mussolini, Alman karşıtı tutumu nedeniyle PSI'nın gazetesi Avanti!'nin genel yayın yönetmenliği görevinden uzaklaştırıldıktan sonra, ayrı bir fascio'da müdahaleci davaya katıldı. "Faşizm" terimi ilk kez 1915 yılında Mussolini'nin hareketi Devrimci Eylem Faşistleri tarafından kullanıldı. ⓘ

Devrimci Eylem Faşistleri'nin ilk toplantısı, Mussolini'nin "ezilen halkların içinden çıktıkları ulusal topluluklara ait olma hakkını elde etmeleri gereken adalet ve özgürlük idealleri için" Avrupa'nın İtalya ve diğer yerlerdeki ulusal sorunlarını -ulusal sınırlar da dahil olmak üzere- çözmesinin gerekli olduğunu ilan ettiği 24 Ocak 1915 tarihinde yapıldı. Kitlesel toplantılar düzenleme girişimleri etkisiz kaldı ve örgüt hükümet yetkilileri ve sosyalistler tarafından düzenli olarak taciz edildi. ⓘ

Johann Plenge'nin "1914 Ruhu" kavramı, savaşın patlak vermesini milliyetçi Alman dayanışmasını güçlendiren bir an olarak tanımlıyordu. ⓘ

Savaşın patlak vermesinden sonra Almanya'da da benzer siyasi fikirler ortaya çıktı. Alman sosyolog Johann Plenge, Almanya'da "1789 fikirleri "ne (Fransız Devrimi) karşı bir savaş ilanı olan "1914 fikirleri" olarak adlandırdığı bir "Nasyonal Sosyalizm "in yükselişinden bahsetmiştir. Plenge'ye göre, insan hakları, demokrasi, bireycilik ve liberalizm gibi "1789 fikirleri", görev, disiplin, kanun ve düzen gibi "Alman değerlerini" içeren "1914 fikirleri" lehine reddediliyordu. Plenge, ırksal dayanışmanın (Volksgemeinschaft) sınıfsal bölünmenin yerini alacağına ve "ırksal yoldaşların" "proleter" Almanya'nın "kapitalist" İngiltere'ye karşı mücadelesinde sosyalist bir toplum yaratmak için birleşeceğine inanıyordu. O, 1914 Ruhu'nun kendisini Nasyonal Sosyalizm Halk Birliği kavramında gösterdiğine inanıyordu. Bu Nasyonal Sosyalizm, "sınırsız özgürlük fikrini" reddeden ve devletin öncülüğünde tüm Almanya'ya hizmet edecek bir ekonomiyi destekleyen bir devlet sosyalizmi biçimiydi. Bu Nasyonal Sosyalizm, Almanya'nın "ulusal çıkarlarına" aykırı olan unsurları nedeniyle kapitalizme karşıydı ancak Nasyonal Sosyalizmin ekonomide daha fazla verimlilik için çaba göstereceğinde ısrar ediyordu. Plenge, Nasyonal Sosyalizmi hiyerarşik bir teknokratik devlet aracılığıyla geliştirmek için otoriter ve rasyonel bir yönetici eliti savunmuştur. ⓘ

Birinci Dünya Savaşı'nın Etkileri

Faşistler I. Dünya Savaşı'nın savaşın, toplumun, devletin ve teknolojinin doğasında devrim niteliğinde değişiklikler getirdiğini düşünüyordu. Topyekûn savaşın ve kitlesel seferberliğin ortaya çıkışı sivil ve muharip arasındaki ayrımı ortadan kaldırmış, siviller savaş çabaları için ekonomik üretimin kritik bir parçası haline gelmiş ve böylece tüm vatandaşların savaş sırasında bir şekilde orduya dahil olduğu bir "askeri vatandaşlık" ortaya çıkmıştı. Birinci Dünya Savaşı, milyonlarca insanı cephede hizmet etmek ya da cephedekileri desteklemek için ekonomik üretim ve lojistik sağlamak üzere seferber edebilen ve vatandaşların yaşamlarına müdahale etmek için eşi görülmemiş bir yetkiye sahip olan güçlü bir devletin yükselişiyle sonuçlandı. Faşistler, silah teknolojisindeki gelişmeleri ve devletin savaşta nüfusunu topyekûn seferber etmesini, devlet gücünü kitle siyaseti, teknoloji ve özellikle de ilerleme mitine ve liberalizm çağına karşı zafer kazandığını iddia ettikleri seferberlik mitiyle birleştiren yeni bir çağın başlangıcını simgelediğini düşünüyorlardı. ⓘ

İtalya'nın Arditi birliklerinin üyeleri (burada 1918'de, gruplarının sembolü olan hançerleri tutuyorlar), 1917'de tehlikeli görevler için eğitilmiş, teslim olmayı reddetme ve ölümüne savaşmaya istekli asker grupları olarak kuruldu. Siyah üniformaları İtalyan Faşist hareketinin üniformalarına ilham kaynağı olmuştur. ⓘ

Bolşevik Devriminin Etkileri

Vladimir Lenin liderliğindeki Bolşevik komünistlerin Rusya'da iktidarı ele geçirdiği 1917 Ekim Devrimi, faşizmin gelişimini büyük ölçüde etkilemiştir. Mussolini, 1917'de Devrimci Eylem Faşizmi'nin lideri olarak Ekim Devrimi'ni övmüş, ancak daha sonra Lenin'den etkilenmemiş ve onu Çar Nicholas II'nin yeni bir versiyonu olarak görmüştür. Dünya Savaşı'ndan sonra faşistler genellikle anti-Marksist gündemler üzerinden kampanya yürüttüler. ⓘ

Hem faşizmin hem de Bolşeviklerin liberal muhalifleri, ikisi arasında öncü bir liderliğin gerekliliğine inanmaları, burjuva değerlerini küçümsemeleri ve totaliter emellere sahip olmaları gibi çeşitli benzerlikler olduğunu ileri sürmektedir. Pratikte her ikisi de devrimci eylemi, proleter ulus teorilerini, tek parti devletlerini ve parti-ordularını vurgulamıştır; ancak her ikisi de hem amaçlar hem de taktikler açısından birbirlerinden net bir şekilde ayrılmaktadır: Bolşevikler örgütlü katılımcı bir demokrasiye (Sovyet demokrasisi) ve proleter enternasyonalizmine dayalı eşitlikçi, enternasyonalist bir toplum vizyonuna duyulan ihtiyacı vurgularken, faşistler aşırı milliyetçiliği ve demokrasiye karşı açık düşmanlığı vurgulamış, amaçları için hiyerarşik bir toplumsal yapıyı gerekli görmüşlerdir. Müdahale karşıtı Marksistler ile müdahale yanlısı Faşistler arasındaki karşıtlık savaşın sonunda tamamlandığında, iki taraf uzlaşmaz hale geldi. Faşistler kendilerini anti-komünist ve özellikle de Marksistlere karşı olarak takdim ettiler. ⓘ

Mussolini 1919'da İtalyan Savaş Faşistleri'ni kurarak Sansepolcrismo olarak bilinen Faşist hareket üzerindeki kontrolünü pekiştirdi. ⓘ

Faşist Manifesto ve Carnaro Tüzüğü

1919 yılında Alceste De Ambris ve fütürist hareketin lideri Filippo Tommaso Marinetti "İtalyan Mücadele Faşistleri Manifestosu "nu oluşturdu. Faşist Manifesto 6 Haziran 1919'da Faşist gazete Il Popolo d'Italia'da yayınlandı ve kadınların oy hakkı da dahil olmak üzere genel oy hakkı (bu sonuncusu ancak 1925'in sonlarında, tüm muhalefet partilerinin yasaklanması veya dağıtılmasıyla kısmen gerçekleştirildi); bölgesel bazda nispi temsil; profesyoneller ve tüccarlar arasından seçilen ve diğerlerinin yanı sıra çalışma, endüstri, ulaşım, kamu sağlığı ve iletişim dahil olmak üzere kendi alanlarını temsil etmek ve yasama yetkisine sahip olmak üzere seçilen uzmanlardan oluşan "Ulusal Konseylerden" oluşan korporatist bir sistem aracılığıyla hükümet temsili; ve İtalya Krallığı Senatosunun kaldırılması. Faşist Manifesto, tüm işçiler için sekiz saatlik işgünü, asgari ücret, sanayi yönetiminde işçi temsili, sendikalara sanayi yöneticileri ve kamu görevlileri kadar güven duyulması, ulaşım sektörünün yeniden düzenlenmesi, malullük sigortası yasa tasarısının gözden geçirilmesi, emeklilik yaşının 65'ten 55'e indirilmesi, sermaye üzerinde güçlü bir artan oranlı vergi, dini kurumların mülklerine el konulması ve piskoposlukların kaldırılması ve askeri sözleşmelerin hükümetin kârın %85'ine el koymasına izin verecek şekilde gözden geçirilmesini destekliyordu. Ayrıca Balkanlar'da ve Akdeniz'in diğer bölgelerinde yayılmacı hedeflerin gerçekleştirilmesi, savunma görevlerini yerine getirecek kısa hizmetli bir ulusal milis gücünün oluşturulması, silah sanayinin millileştirilmesi ve barışçıl ama aynı zamanda rekabetçi olacak şekilde tasarlanmış bir dış politika çağrısında bulundu. ⓘ

Fiume sakinleri Gabriele d'Annunzio ve siyah gömlek giyen milliyetçi akıncılarının gelişini sevinçle karşılar. D'Annunzio ve Faşist Alceste De Ambris 1919'dan 1920'ye kadar yarı faşist İtalyan Carnaro Naipliğini (Fiume'de bir şehir devleti) geliştirir ve D'Annunzio'nun Fiume'deki eylemleri İtalyan Faşist hareketine ilham verir. ⓘ

İtalya'daki Faşistleri etkileyen bir sonraki olay, İtalyan milliyetçisi Gabriele d'Annunzio'nun Fiume'yi basması ve 1920'de Carnaro Kontluğu'nu kurmasıydı. D'Annunzio ve De Ambris, D'Annunzio'nun siyasi görüşlerinin yanı sıra ulusal-sendikalist korporatist üretimciliği savunan Tüzüğü tasarladılar. Birçok faşist Carnaro Şartı'nı faşist İtalya için ideal bir anayasa olarak görüyordu. Yugoslavya ve Güney Slavlarına yönelik bu saldırgan tutum, İtalyan Faşistleri tarafından Güney Slavlarına, özellikle de Slovenlere ve Hırvatlara yönelik zulümle sürdürüldü. ⓘ

Popülizmden muhafazakâr uzlaşmaya

1920 yılında İtalya'da sanayi işçilerinin militan grev faaliyetleri zirveye ulaştı ve 1919 ile 1920 yılları "Kızıl Yıl" (Biennio Rosso) olarak anıldı. Mussolini ve Faşistler, İtalya'da düzeni ve iç barışı korumak adına sanayi işletmeleriyle ittifak kurarak ve işçi ve köylülere saldırarak bu durumdan faydalandılar. ⓘ

Faşistler başlıca rakiplerini I. Dünya Savaşı'na müdahaleye karşı çıkan soldaki sosyalistlerin çoğunluğu olarak belirledi. Faşistler ve İtalyan siyasi sağı ortak bir zemine sahipti: her ikisi de Marksizmi küçümsüyor, sınıf bilincini indirgiyor ve elitlerin egemenliğine inanıyordu. Faşistler, İtalyan Sosyalist Partisi'ni ve sınıf kimliğini ulusal kimliğin üstünde tutan işçi örgütlerini yok etmek için diğer partiler ve muhafazakâr sağ ile ittifak yaparak sosyalizm karşıtı kampanyaya yardımcı oldular. ⓘ

Faşizm, siyasi gündeminde büyük değişiklikler yaparak - önceki popülizmini, cumhuriyetçiliğini ve antiklerikalizmini terk ederek, serbest girişimi destekleyen politikalar benimseyerek ve Katolik Kilisesi ile monarşiyi İtalya'daki kurumlar olarak kabul ederek - İtalyan muhafazakarlarına uyum sağlamaya çalıştı. Faşizm, İtalyan muhafazakârlarına hitap etmek için, işgücündeki kadın sayısını azaltmak için tasarlanmış politikalar da dâhil olmak üzere aile değerlerini teşvik etmek gibi politikalar benimsedi - kadının rolünü annelik rolüyle sınırlandırdı. Faşistler 1926 yılında doğum kontrolüne ilişkin yayınları yasakladı ve kürtaj cezalarını artırarak her ikisini de devlete karşı işlenen suçlar olarak ilan etti. ⓘ

Faşizm, cinsellik ve kadın haklarındaki yeni eğilimlerden rahatsız olan insanlara -özellikle de gerici bakış açısına sahip olanlara- hitap etmek için tasarlanmış bir dizi anti-modern pozisyon benimsemiş olsa da, Angelo Oliviero Olivetti'nin dediği gibi Faşistler Faşizmin devrimci karakterini korumaya çalıştılar: "Faşizm muhafazakâr olmak ister ama bunu devrimci olarak [yapacaktır]." Faşistler devrimci eylemi desteklemiş ve hem muhafazakarlara hem de sendikalistlere hitap etmek için kanun ve düzeni güvence altına almayı taahhüt etmişlerdir. ⓘ

Faşizmin siyasi sağla uzlaşmasından önce, Faşizm yaklaşık bin üyesi olan küçük, şehirli, kuzey İtalyan bir hareketti. Faşizmin siyasi sağla uzlaşmasından sonra, Faşist hareketin üye sayısı 1921'de yaklaşık 250.000'e yükselmiştir. Daron Acemoğlu, Giuseppe De Feo, Giacomo De Luca ve Gianluca Russo tarafından 2020 yılında Ekonomi ve Politika Araştırmaları Merkezi'nde yayınlanan ve sosyalizm tehdidi ile Mussolini'nin iktidara yükselişi arasındaki bağlantıyı inceleyen bir makalede, "İtalya'daki Kızıl Korku ile 1920'lerin başında Faşist Parti'ye verilen yerel destek arasında güçlü bir ilişki" bulunmuştur. Yazarlara göre, Faşist Parti'nin etkinliğini ve desteğini artırmada önemli rol oynayanlar yerel elitler ve büyük toprak sahipleriydi; bu destek sosyalistlerin çekirdek destekçilerinden değil, geleneksel merkez sağ partileri sosyalizmi durdurmada etkisiz görüp Faşistlere yönelen merkez sağ seçmenlerden geliyordu. Tarihçi Adrian Lyttelton 2003 yılında şunları yazmıştır: "Faşizmin kırsal bölgelerde yayılması, çiftçilerin ve toprak sahiplerinin hem Sosyalistlerin hem de Katoliklerin köylü birliklerine karşı tepkisi tarafından teşvik edilmiş ve yönlendirilmiştir." ⓘ

Faşist şiddet

Faşist paramiliter güçler 1922'den itibaren stratejilerini sosyalist ofislere ve sosyalist liderlerin evlerine saldırmaktan, şehirleri şiddet kullanarak işgal etmeye kadar tırmandırdılar. Faşistler yetkililerden çok az ciddi direnişle karşılaştı ve birçok kuzey İtalyan şehrini ele geçirmeye devam etti. Faşistler Cremona'daki sosyalist ve Katolik işçi sendikalarının genel merkezlerine saldırdı ve Trent ve Bolzano'nun Almanca konuşan nüfusuna zorla İtalyanlaştırma dayattı. Faşistler bu şehirleri ele geçirdikten sonra Roma'yı ele geçirme planları yaptılar. ⓘ

Benito Mussolini Roma Yürüyüşü sırasında dört dörtlükten üçüyle birlikte (soldan sağa: bilinmeyen, de Bono, Mussolini, Balbo ve de Vecchi) ⓘ

24 Ekim 1922'de Faşist Parti yıllık kongresini Napoli'de yaptı ve Mussolini burada Kara Gömleklilere kamu binalarını ve trenleri kontrol altına almalarını ve Roma çevresindeki üç noktada birleşmelerini emretti. Faşistler kuzey İtalya'daki birçok postane ve trenin kontrolünü ele geçirmeyi başarırken, sol bir koalisyon tarafından yönetilen İtalyan hükümeti kendi içinde bölünmüştü ve Faşist ilerlemelere yanıt veremiyordu. İtalya Kralı Victor Emmanuel III, Faşistleri dağıtma girişimine karşılık olarak Roma'da kan dökülmesi riskinin çok yüksek olduğunu düşündü. Victor Emmanuel III, Mussolini'yi İtalya Başbakanı olarak atamaya karar verdi ve Mussolini atamayı kabul etmek üzere 30 Ekim'de Roma'ya geldi. Faşist propaganda, "Roma'ya Yürüyüş" olarak bilinen bu olayı, Faşistlerin kahramanlıkları nedeniyle iktidarın "ele geçirilmesi" olarak yüceltti. ⓘ

Faşist İtalya

Tarihçi Stanley G. Payne şöyle diyor: "[İtalya'da faşizm] öncelikle siyasi bir diktatörlüktü. ... Faşist Parti neredeyse tamamen bürokratikleşmiş ve devlete egemen değil, ona tabi hale gelmişti. Büyük şirketler, sanayi ve finans, özellikle ilk yıllarda geniş bir özerkliğe sahipti. Silahlı kuvvetler de hatırı sayılır bir özerkliğe sahipti. ... Faşist milisler askeri kontrol altına alındı. ... Yargı sistemine büyük ölçüde dokunulmadı ve nispeten özerk bırakıldı. Polis, devlet görevlileri tarafından yönetilmeye devam etti ve parti liderleri tarafından ele geçirilmedi ... ne de büyük bir yeni polis eliti yaratıldı. ... Kilisenin genel bir itaat altına alınması asla söz konusu olmamıştır. ... İtalyan kültür hayatının önemli sektörleri geniş bir özerkliğe sahipti ve büyük bir devlet propaganda ve kültür bakanlığı yoktu. ... Mussolini rejimi ne özellikle acımasız ne de özellikle baskıcıydı." ⓘ

Mussolini iktidarda

İtalya Başbakanı olarak atandıktan sonra Mussolini bir koalisyon hükümeti kurmak zorunda kaldı çünkü Faşistlerin İtalyan parlamentosu üzerinde kontrolü yoktu. Mussolini'nin koalisyon hükümeti başlangıçta Merkez Parti üyesi liberal maliye bakanı Alberto De Stefani'nin yönetiminde, kamu hizmetlerinde derin kesintiler yoluyla bütçenin dengelenmesi de dahil olmak üzere ekonomik olarak liberal politikalar izledi. Başlangıçta hükümet politikasında çok az köklü değişiklik meydana geldi ve baskıcı polis eylemleri sınırlı kaldı. ⓘ

Faşistler İtalya'da Faşizmi sağlamlaştırma girişimlerine, bir seçimde %25 veya daha fazla oy alan herhangi bir parti veya koalisyon listesine parlamentodaki sandalyelerin çoğunu garanti eden Acerbo Yasası ile başladılar. Faşist şiddet ve gözdağı sayesinde liste oyların çoğunluğunu kazanarak birçok sandalyenin Faşistlere geçmesini sağladı. Seçimin ardından Sosyalist Parti milletvekili Giacomo Matteotti'nin bir Faşist tarafından kaçırılıp öldürülmesiyle bir kriz ve siyasi skandal patlak verdi. Parlamentodaki liberaller ve solcu azınlık, Aventine Ayrılması olarak bilinen olayı protesto etmek amacıyla parlamentoyu terk etti. 3 Ocak 1925'te Mussolini, Faşistlerin çoğunlukta olduğu İtalyan parlamentosuna hitap etti ve olanlardan şahsen sorumlu olduğunu ilan etti, ancak yanlış bir şey yapmadığında ısrar etti. Mussolini kendisini İtalya'nın diktatörü ilan ederek hükümetin tüm sorumluluğunu üstlendi ve parlamentonun görevden alındığını duyurdu. 1925'ten 1929'a kadar Faşizm giderek iktidara yerleşti: muhalefet milletvekillerinin parlamentoya girmesine izin verilmedi, sansür getirildi ve Aralık 1925 tarihli bir kararname Mussolini'yi yalnızca Kral'a karşı sorumlu hale getirdi. ⓘ

Katolik Kilisesi

1929 yılında Faşist rejim, Kilise ile Lateran Anlaşması olarak bilinen ve Papalığa devlet egemenliği ve on dokuzuncu yüzyılda liberal devlet tarafından Kilise topraklarına el konulması nedeniyle mali tazminat veren bir konkordato imzaladıktan sonra kısa bir süre için Katolik Kilisesi'nin onayını aldı, ancak iki yıl içinde Kilise Non Abbiamo Bisogno adlı ansiklopedide Faşizmi "nefret, şiddet ve saygısızlık" öğreten "pagan bir devlet putperestliği" olarak reddetti. Anlaşmanın imzalanmasından kısa bir süre sonra, Mussolini'nin kendi itirafına göre, Kilise, kısmen inatçı doğası nedeniyle, ama aynı zamanda "önümüzdeki üç ay içinde Katolik gazetelerinin önceki yedi yılda olduğundan daha fazla sayısına el koyduğu" için onu "aforoz etmekle" tehdit etmişti. 1930'ların sonlarına doğru Mussolini, Katolik Kilisesi'ni defalarca kınayarak ve Papa'yı tahttan indirmenin yollarını tartışarak, ruhban karşıtı söylemini daha yüksek sesle dile getirmeye başladı. "Papalığın İtalya'nın vücudunda kötü huylu bir tümör olduğu ve 'kökünün bir an önce kazınması' gerektiği, çünkü Roma'da hem Papa'ya hem de kendisine yer olmadığı" görüşünü benimsedi. Mussolini'nin dul eşi Rachele 1974 tarihli kitabında kocasının hayatının sonuna kadar hep ateist olduğunu belirtmiş ve kocasının "hayatının son yıllarına kadar temelde dinsiz olduğunu" yazmıştır. ⓘ

Almanya'daki Naziler de benzer din karşıtı politikalar uygulamıştır. Gestapo Avusturya ve Almanya'da yüzlerce manastıra el koymuş, din adamlarını ve meslekten olmayanları tahliye etmiş ve sık sık haçların yerine gamalı haçlar koymuştur. Gamalı haçı "Şeytan'ın Haçı" olarak adlandıran kilise liderleri, gençlik örgütlerinin yasaklandığını, toplantılarının sınırlandırıldığını ve çeşitli Katolik süreli yayınların sansürlendiğini veya yasaklandığını gördüler. Hükümet yetkilileri sonunda "Nazileri Katolik basınındaki editörlük pozisyonlarına" yerleştirmeyi gerekli buldu. Çoğu Katolik olan 2.720 kadar din adamı Gestapo tarafından tutuklanarak Almanya'nın Dachau toplama kampına hapsedildi ve 1.000'den fazla kişi hayatını kaybetti. ⓘ

Korporatist ekonomik sistem

Faşist rejim, 1925 yılında İtalyan işveren sendikası Confindustria ve Faşist sendikaların birbirlerini İtalya'daki işverenlerin ve çalışanların tek temsilcileri olarak tanımayı kabul ettikleri ve Faşist olmayan sendikaları dışladıkları Palazzo Vidoni Paktı'nı kurarak korporatist bir ekonomik sistem yarattı. Faşist rejim ilk olarak İtalyan ekonomisini 22 sektörel şirket halinde organize eden bir Şirketler Bakanlığı kurdu, işçilerin grev ve lokavtlarını yasakladı ve 1927'de işçilerin hak ve görevlerini belirleyen ve işveren-işçi anlaşmazlıklarında hakemlik yapacak iş mahkemeleri kuran Çalışma Şartı'nı oluşturdu. Uygulamada, sektörel şirketler çok az bağımsızlığa sahipti ve büyük ölçüde rejim tarafından kontrol ediliyordu ve çalışan örgütleri nadiren çalışanların kendileri tarafından yönetiliyordu, bunun yerine atanmış Faşist parti üyeleri tarafından yönetiliyordu. ⓘ

Agresif dış politika

1920'lerde Faşist İtalya, Yunanistan'ın Korfu adasına saldırıyı, Balkanlar'da İtalyan topraklarını genişletme hırsını, Türkiye ve Yugoslavya'ya karşı savaş açma planlarını, İtalyan müdahalesini meşrulaştırmak için Hırvat ve Makedon ayrılıkçıları destekleyerek Yugoslavya'yı iç savaşa sokma girişimlerini ve 1927'de diplomatik yollarla elde edilen Arnavutluk'u İtalya'nın fiili bir himayesi haline getirmeyi içeren saldırgan bir dış politika izledi. İtalyan sömürgesi Libya'daki isyana yanıt olarak Faşist İtalya, yerel liderlerle işbirliğine dayalı önceki liberal dönem sömürge politikasını terk etti. Bunun yerine, İtalyanların Afrikalı ırklardan üstün bir ırk olduğunu ve bu nedenle "aşağı" Afrikalıları sömürgeleştirme hakkına sahip olduğunu iddia ederek, Libya'ya 10 ila 15 milyon İtalyan yerleştirmeye çalıştı. Bunun sonucunda Libya'daki yerlilere karşı Libya'nın Pasifikasyonu olarak bilinen, toplu katliamlar, toplama kamplarının kullanılması ve binlerce insanın zorla aç bırakılmasını da içeren saldırgan bir askeri kampanya başlatıldı. İtalyan yetkililer, Libya'daki Cyrenaica nüfusunun yarısını oluşturan 100.000 Bedevi Cyrenaicalı'yı İtalyan yerleşimcilere verilmesi planlanan yerleşim yerlerinden zorla çıkararak etnik temizlik yaptı. ⓘ

Hitler İtalyan modelini benimser

Bira Salonu Darbesi sırasında Münih'teki Naziler ⓘ

Roma Yürüyüşü Faşizmin uluslararası alanda dikkat çekmesini sağladı. İtalyan Faşistlerinin ilk hayranlarından biri, yürüyüşün üzerinden bir ay geçmeden kendisini ve Nazi Partisi'ni Mussolini ve Faşistlere benzetmeye başlayan Adolf Hitler'di. Hitler ve Alman savaş kahramanı Erich Ludendorff liderliğindeki Naziler, Roma Yürüyüşü'nü model alan bir "Berlin Yürüyüşü" girişiminde bulundu ve bu girişim Kasım 1923'te Münih'te başarısızlıkla sonuçlanan Beer Hall Putsch ile sonuçlandı. ⓘ

Büyük Buhran'ın uluslararası etkisi ve İkinci Dünya Savaşı'na giden süreç

Benito Mussolini (solda) ve Adolf Hitler (sağda) ⓘ

Büyük Buhran'ın yol açtığı ekonomik sıkıntı koşulları uluslararası bir toplumsal huzursuzluk dalgasına yol açtı. Tarihçi Philip Morgan'a göre, "Büyük Buhran'ın başlaması ... faşizmin İtalya dışında yayılması ve genişlemesi için şimdiye kadarki en büyük teşvik oldu." Faşist propaganda 1930'lardaki uzun depresyonun sorunlarını azınlıklara ve günah keçilerine yükledi: "Yahudi-Masonik-bolşevik" komploları, sol enternasyonalizm ve göçmenlerin varlığı. ⓘ

Almanya'da, Weimar Cumhuriyeti'nin yıkılması ve Adolf Hitler liderliğinde faşist bir rejim olan Nazi Almanyası'nın kurulmasıyla sonuçlanan Nazi Partisi'nin yükselişine katkıda bulunmuştur. Hitler ve Nazilerin 1933'te iktidara gelmesiyle birlikte Almanya'da liberal demokrasi tasfiye edildi ve Naziler ülkeyi savaş için seferber ederek birçok ülkeye karşı yayılmacı toprak hedefleri belirledi. 1930'larda Naziler, Yahudilere ve diğer ırk ve azınlık gruplarına karşı kasıtlı olarak ayrımcılık yapan, haklarından mahrum bırakan ve zulmeden ırk yasalarını uygulamaya koydu. ⓘ

Faşist hareketler Avrupa'nın başka yerlerinde de güçlendi. Macar faşist Gyula Gömbös 1932 yılında Macaristan Başbakanı olarak iktidara geldi ve Ulusal Birlik Partisi'ni ülke çapında yerleştirmeye çalıştı. Sanayide sekiz saatlik iş günü ve kırk sekiz saatlik çalışma haftası yarattı; korporatist bir ekonomiyi yerleştirmeye çalıştı ve Macaristan'ın komşuları üzerinde irredantist iddialarda bulundu. Romanya'daki faşist Demir Muhafız hareketi 1933'ten sonra siyasi desteğini arttırarak Romanya hükümetinde temsil edilmeye başladı ve bir Demir Muhafız üyesi Romanya başbakanı Ion Duca'ya suikast düzenledi. Demir Muhafızlar, Almanya ve İtalya dışında dış yardım almadan iktidara gelen tek faşist hareketti. 6 Şubat 1934 krizi sırasında Fransa, Dreyfus Olayı'ndan bu yana en büyük iç siyasi kargaşayla karşı karşıya kalmış, faşist Francist Hareket ve çok sayıda aşırı sağcı hareket Paris'te Fransız hükümetine karşı kitlesel bir ayaklanma başlatarak büyük bir siyasi şiddete yol açmıştır. Büyük Buhran sırasında Yunanistan, Litvanya, Polonya ve Yugoslavya'dakiler de dahil olmak üzere faşizmden unsurlar ödünç alan çeşitli para-faşist hükümetler kuruldu. ⓘ

İntegralistler Brezilya'da yürüyor ⓘ

Amerika kıtasında, Plínio Salgado liderliğindeki Brezilyalı İntegralistler 200.000 kadar üyeye sahipti, ancak darbe girişimlerinin ardından 1937'de Getúlio Vargas'ın Estado Novo'sunun baskısıyla karşılaştı. Peru'da faşist Devrimci Birlik 1931'den 1933'e kadar iktidarda olan faşist bir siyasi partiydi. 1930'larda Şili Nasyonal Sosyalist Hareketi Şili parlamentosunda sandalye kazanmış ve 1938'de Seguro Obrero katliamıyla sonuçlanan bir darbe girişiminde bulunmuştur. ⓘ

Büyük Buhran sırasında Mussolini ekonomide aktif devlet müdahalesini destekledi. 1914'te başladığını iddia ettiği çağdaş "süper kapitalizmi", sözde çöküşü, sınırsız tüketimciliği desteklemesi ve "insanlığın standardizasyonunu" yaratma niyeti nedeniyle başarısızlıkla suçladı. Faşist İtalya, başarısız olan özel teşebbüslere devlet finansmanı sağlayan dev bir devlet şirketi ve holding olan Endüstriyel Yeniden Yapılanma Enstitüsü'nü (IRI) kurdu. IRI, 1937'de Faşist İtalya'da kalıcı bir kurum haline getirildi, ulusal otarşi yaratmak için Faşist politikalar izledi ve savaş üretimini en üst düzeye çıkarmak için özel firmaları devralma gücüne sahip oldu. Hitler rejimi 1940'ların başına kadar kilit sektörlerde sadece 500 şirketi kamulaştırırken, Mussolini 1934'te "endüstriyel ve tarımsal İtalyan ekonomisinin dörtte üçünün devletin elinde olduğunu" ilan etti. Dünya çapındaki buhran nedeniyle, Mussolini hükümeti İtalya'nın batmakta olan en büyük bankalarının çoğunu devralabildi ve bu bankalar birçok İtalyan işletmesinin kontrol hisselerini ellerinde tutuyordu. İflas eden bankalar ve şirketlerden sorumlu, devlet tarafından işletilen bir holding şirketi olan Endüstriyel Yeniden Yapılanma Enstitüsü, 1934 yılının başlarında "İtalya'nın sermayesinin yüzde 48,5'ine" sahip olduklarını bildirdi. Siyasi tarihçi Martin Blinkhorn, İtalya'nın devlet müdahalesi ve mülkiyetinin kapsamının "Nazi Almanyası'ndakini büyük ölçüde aştığını ve İtalya'ya Stalin Rusyası'ndan sonra ikinci bir kamu sektörü kazandırdığını" tahmin etmektedir. 1930'ların sonlarında İtalya, ödemeleri dengelemek için üretim kartelleri, tarife engelleri, para birimi kısıtlamaları ve ekonomide büyük düzenlemeler yürürlüğe koydu. İtalya'nın otarşi politikası etkili bir ekonomik özerklik elde etmede başarısız oldu. Nazi Almanyası da benzer şekilde otarşi ve yeniden silahlanma hedefleriyle ekonomik bir gündem izledi ve Alman çelik endüstrisini üstün kaliteli ithal demir yerine daha düşük kaliteli Alman demir cevheri kullanmaya zorlamak da dahil olmak üzere korumacı politikalar uyguladı. ⓘ

Dünya Savaşı (1939-1945)

Faşist İtalya ve Nazi Almanyası'nda hem Mussolini hem de Hitler, 1930'lardan 1940'lara kadar İkinci Dünya Savaşı ile sonuçlanan bölgesel yayılmacı ve müdahaleci dış politika gündemleri izlemiştir. Mussolini, irredentist İtalyan iddialarının geri alınması, Akdeniz'de İtalyan hakimiyetinin kurulması ve İtalya'nın Atlantik Okyanusu'na erişiminin güvence altına alınması ve Akdeniz ve Kızıldeniz bölgelerinde İtalyan spazio vitale'sinin ("hayati alan") oluşturulması çağrısında bulundu. Hitler, irredantist Alman iddialarının geri alınması ve Sovyetler Birliği'nin elinde bulunan topraklar da dahil olmak üzere Doğu Avrupa'da Almanlar tarafından kolonileştirilecek Alman Lebensraum'unun ("yaşam alanı") yaratılması çağrısında bulundu. ⓘ

İtalyan Rab toplama kampında bir deri bir kemik kalmış erkek mahkûm ⓘ

1935'ten 1939'a kadar Almanya ve İtalya toprak taleplerini ve dünya meselelerinde daha fazla nüfuz sahibi olma isteklerini arttırdılar. İtalya 1935'te Etiyopya'yı işgal ederek Milletler Cemiyeti tarafından kınanmasına ve yaygın bir diplomatik izolasyona maruz kalmasına neden oldu. 1936'da Almanya, Versailles Antlaşması ile askerden arındırılması emredilen endüstriyel Rhineland bölgesini yeniden askerileştirdi. 1938'de Almanya Avusturya'yı ilhak etti ve İtalya, Almanya'ya Sudetenland'ı veren ve o dönemde bir Avrupa savaşını önlediği düşünülen Münih Anlaşması'nı düzenleyerek Çekoslovakya üzerindeki hak iddiaları nedeniyle Almanya ile İngiltere ve Fransa arasındaki diplomatik krizi çözmede Almanya'ya yardımcı oldu. Bu umutlar, Çekoslovakya'nın Alman müşteri devleti Slovakya'nın ilan edilmesiyle feshedilmesi ve ertesi gün kalan Çek Topraklarının işgal edilmesi ve Alman Bohemya ve Moravya Protektorası'nın ilan edilmesiyle söndü. Aynı zamanda 1938'den 1939'a kadar İtalya, Fransa ve İngiltere'den toprak ve sömürge imtiyazları talep ediyordu. 1939'da Almanya Polonya ile savaşa hazırlandı, ancak diplomatik yollarla Polonya'dan toprak tavizleri elde etmeye çalıştı. Polonya hükümeti Hitler'in vaatlerine güvenmedi ve Almanya'nın taleplerini kabul etmeyi reddetti. ⓘ

Almanya'nın Polonya'yı işgali İngiltere, Fransa ve müttefikleri tarafından kabul edilemez bulundu ve Polonya'daki savaşta saldırgan olarak görülen Almanya'ya karşı ortak savaş ilan etmelerine neden olarak İkinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesine yol açtı. 1940 yılında Mussolini İtalya'yı Mihver Devletleri safında İkinci Dünya Savaşı'na soktu. Mussolini, İtalya'nın Fransa veya Birleşik Krallık ile uzun bir savaş yürütecek askeri kapasiteye sahip olmadığının farkındaydı ve Fransa'nın çöküşünü takiben savaşın kısa süreceği varsayımıyla 10 Haziran 1940'ta Fransa ve Birleşik Krallık'a savaş ilan etmeden önce Fransa'nın Alman işgali nedeniyle çöküşün ve teslim olmanın eşiğine gelmesini bekledi. Mussolini, İtalya'nın Fransa ile kısa süreli bir savaşa girmesinin ve ardından Fransa'nın teslim olmasının ardından, İtalya'nın Fransa'dan bazı toprak tavizleri elde edebileceğine ve ardından kuvvetlerini, İngiliz ve İngiliz Milletler Topluluğu kuvvetlerinin İtalyan kuvvetlerinden sayıca üstün olduğu Mısır'da büyük bir saldırıya yoğunlaştırabileceğine inanıyordu. Almanya'nın 1940 yılında Birleşik Krallık'ı işgal etme planları, Almanya'nın Britanya Savaşı'nda hava savaşı kampanyasını kaybetmesinin ardından başarısız oldu. 1941'de Hitler'in Barbarossa Harekâtı'nı başlatmasının ardından Mihver harekâtı Sovyetler Birliği'ne yayıldı. Güçlerinin zirvesinde olan Mihver kuvvetleri neredeyse tüm kıta Avrupa'sını kontrol ediyordu. Mussolini'nin planlarının aksine savaş uzadı ve İtalya birçok cephede savaş kaybetti ve Alman yardımına ihtiyaç duydu. ⓘ

Alman Buchenwald toplama kampı kurbanlarının cesetleri ⓘ

Dünya Savaşı sırasında, Nazi Almanyası liderliğindeki Avrupa'daki Mihver Güçleri, Holokost olarak bilinen soykırımda milyonlarca Polonyalı, Yahudi, Çingene ve diğerlerinin yok edilmesine katıldı. ⓘ

1942'den sonra Mihver güçleri sarsılmaya başladı. İtalya'nın çok sayıda askeri başarısızlıkla karşı karşıya kalması, tamamen Almanya'ya bağımlı hale gelmesi, Müttefiklerin İtalya'yı işgali ve buna bağlı uluslararası aşağılanmanın ardından 1943'te Mussolini hükümet başkanlığından alındı ve Faşist devleti dağıtmaya devam eden ve İtalya'nın Müttefik tarafına geçtiğini ilan eden Kral Victor Emmanuel III'ün emriyle tutuklandı. Mussolini Alman kuvvetleri tarafından tutuklanmaktan kurtarıldı ve 1943'ten 1945'e kadar Alman müşteri devleti olan İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'ni yönetti. Nazi Almanyası 1943'ten 1945'e kadar çok sayıda kayıp ve sürekli Sovyet ve Batı Müttefik saldırılarıyla karşı karşıya kaldı. ⓘ

Mussolini 28 Nisan 1945'te İtalyan komünist partizanlar tarafından yakalandı ve idam edildi. 30 Nisan 1945'te Hitler intihar etti. Kısa bir süre sonra Almanya teslim oldu ve Nazi rejimi işgalci Müttefik güçler tarafından sistematik bir şekilde tasfiye edildi. Ardından Nürnberg'de bir Uluslararası Askeri Mahkeme toplandı. Kasım 1945'te başlayıp 1949'a kadar süren bu mahkemede çok sayıda Nazi siyasi, askeri ve ekonomik lideri yargılandı ve savaş suçlarından mahkum edildi; en ağır suçluların çoğu ölüm cezasına çarptırıldı ve idam edildi. ⓘ

İkinci Dünya Savaşı Sonrası (1945-2008)

1946-1955 ve 1973-1974 yılları arasında Arjantin Devlet Başkanlığı yapan Juan Perón, İtalyan Faşizmine hayranlık duymuş ve ekonomi politikalarını Faşist İtalya'nın izlediği politikalara göre şekillendirmiştir. ⓘ

Müttefiklerin İkinci Dünya Savaşı'nda Mihver güçlerine karşı kazandığı zafer, Avrupa'daki birçok faşist rejimin çökmesine yol açtı. Nürnberg Mahkemeleri birçok Nazi liderini Holokost'u da içeren insanlığa karşı suçlardan mahkum etti. Bununla birlikte, ideolojik olarak faşizmle ilişkili birkaç hareket ve hükümet kaldı. ⓘ

Francisco Franco'nun İspanya'daki Falanjist tek parti devleti, İkinci Dünya Savaşı sırasında resmi olarak tarafsızdı ve Mihver Güçlerinin çöküşünden sağ çıktı. Franco'nun iktidara yükselişi İspanya İç Savaşı sırasında Faşist İtalya ve Nazi Almanyası orduları tarafından doğrudan desteklenmiş ve Franco İkinci Dünya Savaşı sırasında Sovyetler Birliği'ne karşı Nazi Almanyası'nın yanında savaşmak üzere gönüllüler göndermişti. İlk yıllar anti-faşist ideolojilere karşı baskı, derin sansür ve demokratik kurumların (seçilmiş Parlamento, 1931 İspanyol Anayasası, Bölgesel Özerklik Tüzükleri) bastırılması ile karakterize edildi. İkinci Dünya Savaşı ve uluslararası izolasyon döneminden sonra Franco rejimi, 1975 yılında Franco'nun ölümüne ve İspanya'nın liberal bir demokrasiye dönüşmesine kadar Soğuk Savaş döneminde Batılı güçlerle ilişkilerini normalleştirdi. ⓘ

Giorgio Almirante, 1969-1987 yılları arasında İtalyan Sosyal Hareketi'nin lideri ⓘ

Tarihçi Robert Paxton, faşizmin tanımlanmasındaki temel sorunlardan birinin faşizmin yaygın bir şekilde taklit edilmesi olduğunu gözlemlemektedir. Paxton şöyle diyor: "Faşizmin altın çağında, 1930'larda, işlevsel olarak faşist olmayan birçok rejim, kendilerine bir güç, canlılık ve kitle seferberliği havası vermek için faşist dekorun unsurlarını ödünç aldı." Salazar'ın "Portekiz faşizmini, bazı halk seferberliği tekniklerini kopyaladıktan sonra ezdiğini" gözlemlemeye devam ediyor. Paxton şöyle diyor: "Franco'nun İspanya'nın faşist partisini kişisel kontrolüne tabi tuttuğu yerde, Salazar Temmuz 1934'te Portekiz'in otantik bir faşist harekete sahip olduğu en yakın şeyi, Rolão Preto'nun mavi gömlekli Ulusal Sendikalistlerini tamamen ortadan kaldırdı. ... Salazar, halkını Portekiz'de geleneksel olarak güçlü olan Kilise gibi 'organik' kurumlar aracılığıyla kontrol etmeyi tercih etti. Salazar'ın rejimi sadece faşist değildi, aynı zamanda 'gönüllü olarak totaliter değildi' ve vatandaşlarından siyasetten uzak duranları 'alışkanlıklarıyla yaşamaya' bırakmayı tercih ediyordu." ⓘ

Tarihçiler Estado Novo'yu minimal faşist eğilimlere sahip para-faşist bir yapı olarak görme eğilimindedir. Fernando Rosas ve Manuel Villaverde Cabral gibi diğer tarihçiler ise Estado Novo'nun faşist olarak değerlendirilmesi gerektiğini düşünmektedir. Arjantin'de Juan Perón'un 1946-1955 ve 1973-1974 yılları arasındaki rejimi ile ilişkilendirilen Peronizm faşizmden etkilenmiştir. Perón, iktidara gelmeden önce 1939 ve 1941 yılları arasında İtalyan Faşizmine derin bir hayranlık duymuş ve ekonomi politikalarını İtalyan Faşist politikalarına göre şekillendirmiştir. ⓘ

Neo-faşizm terimi İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki faşist hareketleri ifade etmektedir. İtalya'da Giorgio Almirante liderliğindeki İtalyan Sosyal Hareketi, on yıl boyunca Silvio Berlusconi'nin Forza Italia'sının müttefiki olan Ulusal İttifak (AN) adında kendini "post-faşist" olarak tanımlayan bir harekete dönüşen önemli bir neo-faşist hareketti. AN, 2008 yılında Berlusconi'nin yeni partisi Özgürlük Halkı'nda Forza Italia'ya katıldı, ancak 2012 yılında bir grup siyasetçi Özgürlük Halkı'ndan ayrılarak partiyi İtalya'nın Kardeşleri adıyla yeniden kurdu. Almanya'da çeşitli neo-Nazi hareketleri kurulmuş ve Almanya'nın Nazizmi yasaklayan anayasal yasası uyarınca yasaklanmıştır. Almanya Ulusal Demokratik Partisi (NPD) yaygın olarak bir neo-Nazi partisi olarak kabul edilmekle birlikte, parti kendisini alenen bu şekilde tanımlamamaktadır. ⓘ

Çağdaş faşizm (2008'den günümüze)

Yunanistan'da 2012 yılında Altın Şafak gösterisi ⓘ

Yunanistan'da Büyük Durgunluk ve ekonomik krizin başlamasının ardından, Altın Şafak olarak bilinen ve yaygın olarak neo-Nazi partisi olarak kabul edilen bir hareket, azınlıklara, yasadışı göçmenlere ve mültecilere karşı katı bir düşmanlığı benimseyerek, bilinmezlikten çıkıp destek topladı ve Yunanistan parlamentosunda sandalye kazandı. 2013 yılında anti-faşist bir müzisyenin Altın Şafak ile bağlantılı bir kişi tarafından öldürülmesinin ardından Yunan hükümeti, Altın Şafak lideri Nikolaos Michaloliakos ve diğer üyelerin bir suç örgütüyle bağlantılı olmakla suçlanarak tutuklanmasına karar verdi. 7 Ekim 2020 tarihinde Atina Temyiz Mahkemesi, aralarında partinin siyasi liderliğinin de bulunduğu 68 sanık hakkındaki kararları açıkladı. Nikolaos Michaloliakos ve diğer altı önde gelen üye ve eski milletvekili bir suç örgütü yönetmekten suçlu bulundu. Cinayet, cinayete teşebbüs, göçmenlere ve sol görüşlü siyasi muhaliflere yönelik şiddet içeren saldırı suçlamalarına ilişkin mahkumiyet kararları verildi. ⓘ

Amerika Birleşik Devletleri'nde bkz. alternatif sağ, radikal sağ (Amerika Birleşik Devletleri) ve Amerika Birleşik Devletleri'nde faşizm. ⓘ

Sovyet sonrası Rusya

2022 yılında Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinden önce ve sonra, Putin yönetimindeki Rusya rejimini faşist olarak nitelendirmenin doğru olup olmadığı konusunda akademisyenler arasında bir tartışma sürmektedir. Amerikalı tarihçi ve siyaset bilimci Alexander J. Motyl'e göre Rus faşizmi aşağıdaki özelliklere sahiptir:

• Hem geleneksel otoriterlikten hem de totaliterlikten farklı, demokratik olmayan bir siyasi sistem;
• Devletçilik ve aşırı milliyetçilik;
• Yüce liderin aşırı maskülen kültü (cesaretine, militanlığına ve fiziksel becerisine vurgu);
• Rejime ve liderine yönelik genel halk desteği. ⓘ

Ancak faşizm ve otoriter rejimler üzerine çalışan diğer siyaset bilimciler, Putin Rusya'sının birçok yönden faşist rejimlere benzese de faşist bir devlet olmadığı konusunda hemfikir değil. Dr. Stanley Payne, Putin Rusya'sının "İkinci Dünya Savaşı'nın faşist rejimleriyle eşdeğer olmadığını, ancak o zamandan beri büyük bir ülkede bulunan faşizme en yakın benzeri oluşturduğunu" söylüyor. Roger Griffin, akademisyenlerin faşizmin eski sistemi yıkmak ve toplumu yeniden inşa etmek isteyen "devrimci bir milliyetçilik biçimi" olduğunu ve Putin'in yeni bir düzen yaratmaya değil "Sovyetler Birliği'nin değiştirilmiş bir versiyonunu yeniden yaratmaya" çalışan gerici bir politikacı olduğunu belirttiklerini söyledi. Alman bilim adamı Andreas Umland, Rusya'daki merhum siyasetçi Vladimir Zhirinovsky ve aktivist ve kendini filozof olarak tanıtan Aleksandr Dugin gibi gerçek faşistlerin, yazılarında dünyanın hiçbir zaman Çarlık ya da Sovyet egemenliği altında olmayan bölgelerini kontrol eden "tamamen yeni bir Rusya'yı tarif ettiklerini" söyledi. ⓘ

İlkeler

Robert O. Paxton, faşizmin "mevcut mülkiyet rejimini ve toplumsal hiyerarşiyi sürdürmesine" rağmen, "muhafazakârlığın daha kaslı bir biçimi" olarak görülemeyeceğini, çünkü "iktidardaki faşizmin 'devrimci' olarak adlandırılabilecek kadar derin bazı değişiklikler gerçekleştirdiğini" belirtmektedir. Bu dönüşümler "faşistleri sıklıkla ailelere, kiliselere, sosyal rütbelere ve mülkiyete dayanan muhafazakarlarla çatışma içine sokmuştur." Paxton'a göre "faşizm özel ve kamusal arasındaki sınırları yeniden çizerek bir zamanlar dokunulmaz derecede özel olan şeyleri keskin bir şekilde azalttı. Vatandaşlık pratiğini anayasal hak ve görevlerden yararlanmaktan, kitlesel onaylama ve uyma törenlerine katılmaya dönüştürdü. Birey ve kolektivite arasındaki ilişkileri yeniden yapılandırdı, böylece bireyin topluluk çıkarı dışında hiçbir hakkı kalmadı. Tam kontrol için yürütmenin -partinin ve devletin- yetkilerini genişletti. Son olarak, Avrupa'da şimdiye kadar sadece savaş veya sosyal devrim sırasında bilinen saldırgan duyguları serbest bıraktı." ⓘ

Yayılmacı olan ya da olmayan milliyetçilik

Ultranasyonalizm, ulusal yeniden doğuş mitiyle birleşerek faşizmin temelini oluşturmaktadır. Robert Paxton faşizmin temelinde "tutkulu bir milliyetçilik" olduğunu ve bunun "seçilmiş halkın siyasi partiler, sosyal sınıflar, asimile edilemeyen azınlıklar, şımarık rantçılar ve rasyonalist düşünürler tarafından zayıflatıldığını" savunan "komplocu ve Manichean bir tarih görüşü" ile birleştiğini ileri sürmektedir. Roger Griffin faşizmin özünü palingenetik aşırı milliyetçilik olarak tanımlamaktadır. ⓘ

Faşist ulus görüşü, insanları soylarıyla birbirine bağlayan ve insanların doğal birleştirici gücü olan tek bir organik varlıktır. Faşizm ekonomik, siyasi ve sosyal sorunları bin yıllık bir ulusal yeniden doğuşu gerçekleştirerek, ulusu veya ırkı her şeyin üstünde tutarak ve birlik, güç ve saflık kültlerini teşvik ederek çözmeye çalışır. Avrupalı faşist hareketler tipik olarak Avrupalı olmayanların Avrupalılardan daha aşağı olduğuna dair ırkçı bir anlayışı benimser. Bunun ötesinde, Avrupa'daki faşistler tek bir ırkçı görüşe sahip olmamışlardır. Tarihsel olarak çoğu faşist emperyalizmi desteklemiş olsa da, yeni emperyal hırslar peşinde koşmakla ilgilenmeyen birkaç faşist hareket de olmuştur. Örneğin Nazizm ve İtalyan Faşizmi yayılmacı ve irredantistti. İspanya'daki Falanjizm, İspanyolca konuşan halkların (Hispanidad) dünya çapında birleşmesini öngörüyordu. İngiliz Faşizmi, Britanya İmparatorluğu'nu kucaklamasına rağmen müdahaleci değildi. ⓘ

Totalitarizm

Faşizm totaliter bir devletin kurulmasını teşvik eder. Liberal demokrasiye karşı çıkar, çok partili sistemleri reddeder ve ulusla sentezlenebilmesi için tek partili bir devleti destekleyebilir. Mussolini'nin "Faşizmin filozofu" olarak tanımladığı filozof Giovanni Gentile tarafından kısmen hayalet olarak yazılan Faşizm Doktrini (1932) şöyle der: "Faşist Devlet anlayışı her şeyi kucaklar; onun dışında hiçbir insani ya da manevi değer var olamaz, hele hele bir değeri hiç olamaz. Bu şekilde anlaşıldığında, Faşizm totaliterdir ve Faşist Devlet - tüm değerleri kapsayan bir sentez ve birim - bir halkın tüm yaşamını yorumlar, geliştirir ve güçlendirir." Nazi siyaset teorisyeni Carl Schmitt, The Legal Basis of the Total State (Total Devletin Hukuki Temeli) adlı kitabında, Nazilerin "Alman halkını parçalayan feci bir çoğulculuktan" kaçınmak için "tüm çeşitliliği aşan bir siyasi birlik bütünlüğünü garanti eden güçlü bir devlet" kurma niyetini anlatmıştır. ⓘ

Faşist devletler, eğitim ve medyada propaganda yoluyla toplumsal endoktrinasyon politikaları izledi ve eğitim ve medya materyallerinin üretimini düzenledi. Eğitim, faşist hareketi yüceltmek ve öğrencileri bu hareketin ulus için tarihsel ve siyasi önemi konusunda bilgilendirmek üzere tasarlandı. Faşist hareketin inançlarıyla tutarlı olmayan fikirleri tasfiye etmeye ve öğrencilere devlete itaat etmeyi öğretmeye çalıştı. ⓘ

Ekonomi

Faşizm kendisini hem uluslararası sosyalizme hem de serbest piyasa kapitalizmine bir alternatif olarak sunmuştur. Faşizm ana akım sosyalizme karşı çıkarken, faşistler bazen milliyetçiliğe olan bağlılıklarını vurgulamak için hareketlerini bir tür milliyetçi "sosyalizm" olarak görmüş ve bunu ulusal dayanışma ve birlik olarak tanımlamışlardır. Faşistler uluslararası serbest piyasa kapitalizmine karşı çıkmış, ancak bir tür üretken kapitalizmi desteklemişlerdir. Otarşi olarak bilinen ekonomik kendine yeterlilik, çoğu faşist hükümetin ana hedefiydi. ⓘ

Faşist hükümetler, ulusal birliği garanti altına almak için bir ulus içindeki sınıf çatışmasının çözülmesini savunmuştur. Bu, devletin sınıflar arasındaki ilişkilere aracılık etmesi yoluyla gerçekleştirilecekti (klasik liberal esinli kapitalistlerin görüşlerinin aksine). Faşizm iç sınıf çatışmasına karşı çıkarken, burjuva-proleter çatışmasının esas olarak proleter uluslar ile burjuva uluslar arasındaki ulusal çatışmada var olduğuna inanıyordu. Faşizm, karşı çıktığı tipik burjuva zihniyeti olarak gördüğü materyalizm, huysuzluk, korkaklık ve faşist "savaşçı "nın kahramanlık idealini kavrayamama gibi yaygın karakter özelliklerini ve liberalizm, bireycilik ve parlamentarizmle olan ilişkileri kınamıştır. Mussolini 1918'de proleter karakter olarak gördüğü şeyi tanımlamış, proleteri üreticilerle bir ve aynı olarak tanımlamış, girişimciler, teknisyenler, işçiler ve askerler de dahil olmak üzere üretken olduğu düşünülen tüm insanları proleter olarak ilişkilendiren üretimci bir bakış açısı ortaya koymuştur. Hem burjuva hem de proleter üreticilerin tarihsel varlığını kabul etti, ancak burjuva üreticilerin proleter üreticilerle birleşmesi gerektiğini ilan etti. ⓘ

Üretimcilik güçlü bir milliyetçi devlet yaratmanın anahtarı olduğundan, enternasyonalist ve Marksist sosyalizmi eleştirmiş, bunun yerine bir tür milliyetçi üretimci sosyalizmi temsil etmeyi savunmuştur. Bununla birlikte, asalak kapitalizmi kınamakla birlikte, milliyetçi hedefi desteklediği sürece üretken kapitalizmi kendi içinde barındırmaya istekliydi. Üretimciliğin rolü, fikirleri ütopik sosyalizmin yaratılmasına ilham veren ve diğer ideolojileri etkileyen, sınıf savaşından ziyade dayanışmayı vurgulayan ve ekonomideki üretken insan anlayışına aristokrasinin ve üretken olmayan mali spekülatörlerin etkisine meydan okumak için hem üretken işçileri hem de üretken patronları dahil eden Henri de Saint Simon'dan türetilmiştir. Saint Simon'un vizyonu, Fransız Devrimi'nin gelenekçi sağ kanat eleştirilerini, toplumdaki üretken insanların birlikteliğine veya işbirliğine duyulan ihtiyaca dair sol kanat inancıyla birleştiriyordu. Marksizm kapitalizmi sömürücü mülkiyet ilişkileri sistemi olarak mahkum ederken, faşizm çağdaş kapitalist sistemdeki kredi ve para kontrolünün doğasını istismarcı olarak görüyordu. Marksizmden farklı olarak faşizm, Marksist tanımlı proletarya ile burjuvazi arasındaki sınıf çatışmasını verili ya da tarihsel materyalizmin bir motoru olarak görmemiştir. Bunun yerine, işçileri ve üretken kapitalistleri, yozlaşmış siyasi partiler, yozlaşmış mali sermaye ve güçsüz insanlar gibi toplumdaki asalak unsurlarla çatışma halinde olan üretken insanlar olarak görüyordu. Mussolini ve Hitler gibi faşist liderler, mühendisler ve sanayi kaptanları tarafından yönetilen, ancak sanayilerin asalak liderliğinden arınmış yeni bir yönetici elit yaratma ihtiyacından bahsetmiştir. Hitler, Nazi Partisi'nin kişinin kendi emeğinden elde ettiği kâra dayanan ("üretken kapitalizmi") desteklediğini, ancak spekülasyondan kâr elde eden üretken olmayan kapitalizmi ya da kredi kapitalizmini kınadığını belirtmiştir. ⓘ

Faşist ekonomi, üretim araçları üzerinde özel ve kamu mülkiyetinin bir karışımını kabul eden devlet kontrollü bir ekonomiyi destekliyordu. Ekonomik planlama hem kamu hem de özel sektöre uygulandı ve özel teşebbüsün refahı, devletin ekonomik hedefleriyle senkronize olmayı kabul etmesine bağlıydı. Faşist ekonomik ideoloji kâr güdüsünü desteklemiş, ancak endüstrilerin ulusal çıkarı özel kârdan üstün tutması gerektiğini vurgulamıştır. ⓘ

Faşizm maddi zenginlik ve gücün önemini kabul etmekle birlikte, hem komünizmde hem de kapitalizmde var olduğunu tespit ettiği materyalizmi kınamış ve materyalizmi ruhun rolünü kabul etmediği için eleştirmiştir. Özellikle faşistler kapitalizmi, rekabetçi doğası ya da faşistlerin desteklediği özel mülkiyeti desteklemesi nedeniyle değil, materyalizmi, bireyciliği, sözde burjuva çöküşü ve ulusa karşı sözde kayıtsızlığı nedeniyle eleştirmiştir. Faşizm, Marksizmi, faşistlerin ulusun duygusal ve manevi bağlarına bir saldırı ve gerçek ulusal dayanışmanın sağlanmasına bir tehdit olarak gördükleri materyalist enternasyonalist sınıf kimliğini savunduğu için kınamıştır. ⓘ

Tarihçi Philip Morgan, faşizmin İtalya'nın ötesine yayılmasını tartışırken şöyle demektedir: "Bunalım laissez-faire kapitalizminin ve onun siyasi karşılığı olan parlamenter demokrasinin krizi olduğundan, faşizm kapitalizm ile Bolşevizm arasında 'üçüncü yol' alternatifi, yeni bir Avrupa 'uygarlığı' modeli olarak ortaya çıkabilirdi. Mussolini'nin 1934 başlarında tipik bir şekilde ifade ettiği gibi, '1929'dan itibaren ... faşizm evrensel bir fenomen haline geldi ... On dokuzuncu yüzyılın egemen güçleri, demokrasi, sosyalizm [ve] liberalizm tükenmiştir... yirminci yüzyılın yeni siyasi ve ekonomik biçimleri faşisttir' (Mussolini 1935: 32)." ⓘ

Faşistler eşitlikçiliği zayıfları koruduğu gerekçesiyle eleştirmiş ve bunun yerine sosyal Darwinist görüş ve politikaları desteklemişlerdir. İlkesel olarak sosyal refah fikrine karşı çıkmışlar, bunun "dejenere ve güçsüzlerin korunmasını teşvik ettiğini" savunmuşlardır. Nazi Partisi, Weimar Cumhuriyeti'nin refah sisteminin yanı sıra, ırksal olarak aşağı ve zayıf gördükleri ve doğal seleksiyon sürecinde ayıklanması gereken insanları destekledikleri için özel yardım ve hayırseverliği de kınadı. Bununla birlikte, Büyük Buhran'ın kitlesel işsizlik ve yoksulluğuyla karşı karşıya kalan Naziler, halk desteğini korumak için ırksal olarak saf Almanlara yardım etmek için hayır kurumları kurmayı gerekli bulurken, bunun ayrım gözetmeyen bir hayırseverlik veya evrensel sosyal refah değil, "ırksal kendi kendine yardım" olduğunu savunuyorlardı. Bu nedenle, Alman Halkının Kış Yardımı ve daha geniş kapsamlı Nasyonal Sosyalist Halk Refahı (NSV) gibi Nazi programları yarı-özel kurumlar olarak organize edilmiş, resmi olarak Almanların kendi ırklarından olanlara yardım etmek için yaptıkları özel bağışlara dayanmıştır - ancak uygulamada bağış yapmayı reddedenler ciddi sonuçlarla karşılaşabilirdi. Weimar Cumhuriyeti'nin sosyal yardım kurumlarının ve Hıristiyan hayır kurumlarının aksine, NSV yardımları açıkça ırksal temellere göre dağıtıyordu. Yalnızca "ırksal olarak sağlam, çalışabilecek ve çalışmaya istekli, siyasi olarak güvenilir ve üremeye istekli ve muktedir" olanlara destek sağladı. Ari olmayanların yanı sıra "çalışmaktan çekinenler", "asosyaller" ve "kalıtsal olarak hasta olanlar" dışlandı. Bu koşullar altında, 1939'a kadar 17 milyondan fazla Alman NSV'den yardım almış ve kurum "kendi hataları olmaksızın zor duruma düştüklerine karar verilenler" için "güçlü bir şefkat ve destek imajı yansıtmıştır". Yine de kurum, kimin desteğe layık olduğuna karar vermek için müdahaleci sorgulama ve izleme yöntemlerine başvurduğu için "toplumun en yoksul kesimleri arasında korkulan ve sevilmeyen bir kurumdu". ⓘ

Eylem

Faşizm, siyasi şiddetin meşruiyetini desteklemek de dahil olmak üzere doğrudan eylemi siyasetinin temel bir parçası olarak vurgular. Faşizm, şiddet eylemini, faşizmin "sonsuz bir mücadele" olarak tanımladığı siyasette bir gereklilik olarak görür; siyasi şiddet kullanımına yapılan bu vurgu, çoğu faşist partinin kendi özel milislerini de yarattığı anlamına gelir (örneğin Nazi Partisi'nin Kahverengi Gömleklileri ve Faşist İtalya'nın Kara Gömleklileri). ⓘ

Faşizmin siyasette şiddet eylemlerini desteklemesinin temeli sosyal Darwinizm ile bağlantılıdır. Faşist hareketler uluslar, ırklar ve toplumlar hakkında yaygın olarak sosyal Darwinist görüşlere sahiptir. Sürekli ulusal ve ırksal çatışmalarla tanımlanan bir dünyada hayatta kalabilmek için ulusların ve ırkların kendilerini sosyal ve biyolojik olarak zayıf ya da dejenere insanlardan arındırmaları ve aynı zamanda güçlü insanların yaratılmasını teşvik etmeleri gerektiğini söylerler. ⓘ

Yaş ve cinsiyet rolleri

İtalya'da Ulusal Faşist Parti içinde kızlara yönelik bir örgüt olan 'nin üyeleri ⓘ

Almanya'da Nazi Partisi içinde kızlara yönelik bir örgüt olan Alman Kızlar Birliği üyeleri ⓘ

Faşizm gençliği hem fiziksel yaş anlamında hem de erkeklik ve eyleme bağlılıkla ilgili olarak manevi anlamda vurgular. İtalyan Faşistlerinin siyasi marşının adı Giovinezza ("Gençlik") idi. Faşizm, gençliğin fiziksel yaş dönemini, toplumu etkileyecek insanların ahlaki gelişimi için kritik bir zaman olarak tanımlar. Walter Laqueur, "savaş ve fiziksel tehlike kültünün sonuçlarının vahşet, güç ve cinsellik kültü olduğunu ... savunur. [Faşizm gerçek bir karşı medeniyettir: Eski Avrupa'nın sofistike rasyonalist hümanizmini reddeden faşizm, barbarın ilkel içgüdülerini ve ilkel duygularını ideal olarak belirler." ⓘ

İtalyan Faşizmi, özellikle cinsellik konusunda gençliğin "ahlaki hijyeni" olarak adlandırdığı şeyin peşinden gitti. Faşist İtalya gençlerin normal cinsel davranışlarını teşvik ederken sapkın cinsel davranışları kınadı. Pornografiyi, doğum kontrol yöntemlerinin ve doğum kontrol araçlarının çoğunu (prezervatif hariç), eşcinselliği ve fuhuşu sapkın cinsel davranışlar olarak kınamasına rağmen, bu tür uygulamalara karşı çıkan yasaların uygulanması düzensizdi ve yetkililer genellikle görmezden geliyordu. Faşist İtalya, ergenlik öncesi erkek cinsel uyarımının teşvik edilmesini erkek gençler arasındaki suçluluğun nedeni olarak görmüş, eşcinselliği sosyal bir hastalık olarak ilan etmiş ve genç kadınların fuhuşunu azaltmak için agresif bir kampanya yürütmüştür. ⓘ

Mussolini kadınların öncelikli rolünü çocuk doğurmak, erkeklerin rolünü ise savaşçı olarak algılamış ve bir keresinde şöyle demiştir: "Kadın için annelik neyse erkek için de savaş odur." İtalyan Faşist hükümeti doğum oranlarını arttırmak amacıyla geniş aileler kuran kadınlara mali teşvikler vermiş ve çalışan kadın sayısını azaltmaya yönelik politikalar başlatmıştır. İtalyan Faşizmi, kadınların "ulusun yeniden üreticileri" olarak onurlandırılması çağrısında bulundu ve İtalyan Faşist hükümeti, kadınların İtalyan ulusu içindeki rolünü onurlandırmak için ritüel törenler düzenledi. Mussolini 1934 yılında kadınların istihdamının "dikenli işsizlik sorununun önemli bir yönü" olduğunu ve kadınlar için çalışmanın "çocuk doğurmakla bağdaşmadığını" ilan etti; Mussolini erkekler için işsizliğe çözümün "kadınların iş gücünden çıkması" olduğunu söylemeye devam etti. ⓘ

Alman Nazi hükümeti, kadınların çocuk doğurmak ve ev işlerini yürütmek üzere evde kalmalarını şiddetle teşvik etmiştir. Bu politika, dört ya da daha fazla çocuk doğuran kadınlara Alman Anne Onur Haçı verilerek pekiştirildi. İşsizlik oranı, çoğunlukla silah üretimi ve erkeklerin işlerini alabilmeleri için kadınların eve gönderilmesi yoluyla önemli ölçüde azaltıldı. Nazi propagandası bazen evlilik öncesi ve evlilik dışı cinsel ilişkileri, bekar anneliği ve boşanmayı teşvik ederken, diğer zamanlarda Naziler bu tür davranışlara karşı çıktı. ⓘ

Naziler, fetüslerin kalıtsal kusurlara sahip olduğu ya da hükümetin onaylamadığı bir ırktan olduğu durumlarda kürtajı suç olmaktan çıkarırken, sağlıklı saf Alman, Ari fetüslerin kürtajı kesinlikle yasak olmaya devam etti. Ari olmayanlar için kürtaj genellikle zorunluydu. Öjenik programları da Weimar Almanya'sının "ilerici biyomedikal modelinden" kaynaklanıyordu. 1935 yılında Nazi Almanyası, kalıtsal bozukluğu olan kadınların kürtajını teşvik etmek için öjenik yasasını değiştirerek kürtajın yasallığını genişletti. Yasa, bir kadının izin vermesi ve fetüsün henüz canlı olmaması halinde ve sözde ırksal hijyen amacıyla kürtaja izin veriyordu. ⓘ

Naziler eşcinselliğin dejenere, efemine, sapkın olduğunu ve çocuk doğurmadığı için erkekliğe zarar verdiğini söylüyordu. Modern bilimciliğe ve eşcinselliğin sadece anormal bir azınlık değil "normal" insanlar tarafından da hissedilebileceğini söyleyen seksoloji çalışmalarına atıfta bulunarak eşcinselliğin terapi yoluyla tedavi edilebileceğini düşündüler. Açık eşcinseller Nazi toplama kamplarına kapatıldı. ⓘ

Palingenesis ve modernizm

Faşizm hem palingenesis (ulusal yeniden doğuş ya da yeniden yaratılış) hem de modernizmi vurgular. Özellikle faşizmin milliyetçiliği palingenetik bir karaktere sahip olarak tanımlanmıştır. Faşizm ulusun yenilenmesini ve çöküşten arındırılmasını teşvik eder. Faşizm, ulusal yenilenmeyi desteklediğini düşündüğü modernizm biçimlerini kabul ederken, ulusal yenilenmeye karşıt olarak gördüğü modernizm biçimlerini reddeder. Faşizm modern teknolojiyi ve onun hız, güç ve şiddetle ilişkisini estetize etmiştir. Faşizm, 20. yüzyılın başlarında ekonomideki gelişmelere, özellikle de Fordizm ve bilimsel yönetime hayranlık duymuştur. Faşist modernizmin Filippo Tommaso Marinetti, Ernst Jünger, Gottfried Benn, Louis-Ferdinand Céline, Knut Hamsun, Ezra Pound ve Wyndham Lewis gibi çeşitli isimlerden ilham aldığı veya bu isimleri geliştirdiği kabul edilmektedir. ⓘ

İtalya'da bu modernist etki, liberal-burjuva gelenek ve psikoloji değerlerini mahkum eden palingenetik modernist bir toplumu savunan ve militan milliyetçiliği vurgulayan teknolojik-savaşçı bir ulusal yenilenme dinini teşvik eden Marinetti tarafından örneklenmiştir. Almanya'da, I. Dünya Savaşı sırasındaki teknolojik savaş gözlemlerinden etkilenen ve "savaşçı-işçi" olarak tanımladığı yeni bir sosyal sınıfın yaratıldığını iddia eden Jünger tarafından örneklenmiştir; Marinetti gibi Jünger de teknolojinin devrimci kapasitelerini vurgulamıştır. Liberal demokrasiye, bireysel özerklik anlayışlarına, burjuva nihilizmine ve çöküşe meydan okuyan özgürleştirici ve yenileyici bir güç olarak insan ve makine arasındaki "organik yapıyı" vurgulamıştır. Bu tür disiplinli savaşçı-işçilerin totaliter bir "topyekûn seferberlik" kavramına dayanan bir toplum tasarladı. ⓘ

Faşist estetik

Kültür eleştirmeni Susan Sontag'a göre, "[f]asist estetik ... kontrol, itaatkâr davranış, abartılı çaba ve acıya katlanma durumlarıyla meşgul olmaktan kaynaklanır (ve bunu haklı çıkarır); görünüşte birbirine zıt iki durumu, egomani ve köleliği onaylar. Tahakküm ve köleleştirme ilişkileri karakteristik bir gösteri biçimini alır: insan gruplarının yığılması; insanların şeylere dönüştürülmesi; şeylerin çoğaltılması veya kopyalanması; ve insanların/şeylerin her şeye gücü yeten, hipnotik bir lider figürü veya gücü etrafında gruplandırılması. Faşist dramaturji, kudretli güçler ve onların kuklaları arasındaki orgiastik işlemlere odaklanır, tek tip giyinir ve giderek artan sayılarda gösterilir. Koreografisi dur durak bilmeyen hareket ile donuk, durağan, 'erkeksi' pozlar arasında gidip gelir. Faşist sanat teslimiyeti yüceltir, akılsızlığı yüceltir, ölümü büyüler." Sontag ayrıca faşist sanat ile komünist ülkelerin resmi sanatı arasında, kitlelerin kahramana boyun eğmesi, anıtsal olanın ve kitlesel bedenlerin "görkemli ve katı" koreografisinin tercih edilmesi gibi bazı ortak noktalar sıralar. Ancak resmi komünist sanat "ütopik bir ahlakı açıklamayı ve pekiştirmeyi amaçlarken", Nazi Almanyası gibi faşist ülkelerin sanatı "hem fesat hem de idealize edici" bir şekilde "ütopik bir estetik - fiziksel mükemmellik estetiği" sergiler. ⓘ

Sontag'a göre faşist estetik "yaşamsal güçlerin zapt edilmesine dayanır; hareketler hapsedilir, sıkı tutulur, içeride tutulur." Faşizmin cazibesi faşist siyasi ideolojiyi paylaşanlarla sınırlı değildir çünkü faşizm "bir ideali ya da bugün başka bayraklar altında varlığını sürdüren idealleri temsil eder: sanat olarak yaşam ideali, güzellik kültü, cesaret fetişizmi, yabancılaşmanın kendinden geçmiş topluluk duyguları içinde eritilmesi; aklın reddedilmesi; insan ailesi (liderlerin ebeveynliği altında)." ⓘ

Eleştiri

Faşizm, İkinci Dünya Savaşı'nda Mihver Devletleri'nin yenilgiye uğratılmasından bu yana modern zamanlarda yaygın bir şekilde eleştirilmiş ve kınanmıştır. ⓘ

Anti-demokratik ve zalim

Hitler ve İspanyol diktatör Francisco Franco 23 Ekim 1940 tarihinde Hendaye'de bir araya geldi ⓘ

Faşizme yönelik en yaygın ve en güçlü eleştirilerden biri onun bir tiranlık olduğudur. Faşizm kasıtlı olarak ve tamamen demokrasi dışı ve anti-demokratiktir. ⓘ

İlkesiz oportünizm

İtalyan faşizminin bazı eleştirmenleri, ideolojinin çoğunun Mussolini'nin ilkesiz fırsatçılığının bir yan ürünü olduğunu ve Mussolini'nin siyasi duruşunu sadece kişisel hırslarını desteklemek için değiştirdiğini ve bunları halka karşı maksatlı olarak gizlediğini söylemiştir. Mussolini ile birlikte çalışan ve onun dostu ve hayranı olan Amerika'nın İtalya Büyükelçisi Richard Washburn Child, Mussolini'nin fırsatçı davranışlarını şöyle savunmuştur "Oportünist, kişisel çıkarları uğruna kendilerini koşullara uyduran insanları damgalamak için kullanılan bir kınama terimidir. Onu tanıdığım kadarıyla Mussolini, teoriler ve programlar için ne kadar umut ve dua harcanmış olursa olsun, insanlığın sabit teorilerden ziyade değişen koşullara uyum sağlaması gerektiğine inandığı için bir oportünisttir." Child, Mussolini'nin şu sözlerini aktarmıştır: "Bir izm'in kutsallığı izm'in kendisinde değildir; izm'in yapma, çalışma ve pratikte başarılı olma gücünün ötesinde bir kutsallığı yoktur. Dün başarılı olup yarın başarısız olabilir. Dün başarısız olup yarın başarılı olabilir. Makine her şeyden önce çalışmalıdır!" ⓘ

Bazıları Mussolini'nin I. Dünya Savaşı patlak verdiğinde Marksist eşitlikçi enternasyonalizmi bir anda terk edip eşitlikçi olmayan milliyetçiliğe yönelmesini fırsatçılık olarak eleştirmiş ve bu bağlamda Mussolini'nin İtalya'nın Almanya ve Avusturya-Macaristan'a karşı savaşa girmesini onaylamasının ardından kendisinin ve yeni faşist hareketin Ansaldo (bir silah firması) ve diğer şirketlerin yanı sıra İngiliz Güvenlik Servisi MI5 gibi İtalyan ve yabancı kaynaklardan mali destek aldığını belirtmiştir. Mussolini'nin o dönemdeki sosyalist muhalifleri de dahil olmak üzere bazıları, müdahale yanlısı tutumu için kabul ettiği mali destek ne olursa olsun, Mussolini'nin mali destekçilerinden önceden onay almadan gazetesinde dilediğini yazmakta özgür olduğunu belirtmiştir. Dahası, Mussolini ve faşist hareketin I. Dünya Savaşı'nda aldığı mali desteğin ana kaynağı Fransa'ydı ve Fransız hükümetinin Almanya'ya karşı savaşını destekleyen ve Fransa'nın yanında İtalyan müdahalesini isteyen İtalyan sosyalistlere destek gönderen Fransız sosyalistleri olduğuna inanılıyordu. ⓘ

Mussolini'nin Marksizm'den faşizme dönüşümü I. Dünya Savaşı öncesinde başlamış, Mussolini Marksizm ve eşitlikçilik konusunda giderek daha kötümser hale gelirken, Friedrich Nietzsche gibi eşitlikçiliğe karşı çıkan figürleri giderek daha fazla desteklemeye başlamıştır. 1902 yılına gelindiğinde Mussolini Georges Sorel, Nietzsche ve Vilfredo Pareto üzerinde çalışıyordu. Sorel'in çökmekte olan liberal demokrasiyi ve kapitalizmi şiddet, doğrudan eylem, genel grevler ve neo-Machiavellian duygulara hitap ederek yıkma ihtiyacına yaptığı vurgu Mussolini'yi derinden etkiledi. Mussolini'nin Nietzsche'yi kullanması, Nietzsche'nin elitizmi ve eşitlik karşıtı görüşleri desteklemesi nedeniyle onu oldukça alışılmışın dışında bir sosyalist yapmıştır. Birinci Dünya Savaşı öncesinde, Mussolini'nin yazıları zaman içinde daha önce desteklediği Marksizm ve eşitlikçiliği Nietzsche'nin kavramı ve eşitlikçilik karşıtlığı lehine terk ettiğini göstermiştir. Mussolini 1908'de Nietzsche'den etkilenerek yazdığı "Güç Felsefesi" adlı kısa makalesinde, Avrupa'da yaklaşmakta olan savaşın hem dine hem de nihilizme meydan okuyan sonuçlarından açıkça övgüyle söz ediyordu: "[Savaşla] güçlenen yeni bir tür özgür ruh gelecek, ... bir tür yüce sapkınlıkla donatılmış bir ruh, ... yeni bir özgür ruh Tanrı'ya ve Hiç'e karşı zafer kazanacak." ⓘ

İdeolojik sahtekârlık

Faşizm ideolojik olarak dürüst olmamakla eleştirilmiştir. İdeolojik sahtekârlığın başlıca örnekleri İtalyan faşizminin Alman Nazizmi ile değişen ilişkisinde tespit edilmiştir. Faşist İtalya'nın resmi dış politika pozisyonlarının, eylemlerini meşrulaştırmak için yaygın olarak retorik ideolojik abartı kullandığı bilinmekle birlikte, Dino Grandi'nin İtalya'nın dışişleri bakanı olarak görev yaptığı süre boyunca ülke bu tür faşist abartılardan arınmıştır. İtalyan faşizminin Alman Nazizmine karşı tutumu, Hitler'in iktidara gelişini ve Mussolini'nin 1934'te Hitler'le ilk buluşmasını kutladığı 1920'lerin sonundan 1934'e kadar destek; İtalya'nın Avusturya'daki müttefik lideri Engelbert Dollfuss'un Avusturyalı Naziler tarafından öldürülmesinden sonra 1934'ten 1936'ya kadar muhalefet; ve İtalya'nın Etiyopya'yı işgal ve istilasını kınamayan tek önemli gücün Almanya olduğu 1936'dan sonra tekrar destek şeklinde dalgalanmıştır. ⓘ

Avusturya Şansölyesi Dollfuss'un 1934'te öldürülmesi üzerine Nazi Almanyası ile Faşist İtalya arasında patlak veren husumetten sonra Mussolini ve İtalyan faşistler Nazizmin ırk teorilerini, özellikle de İskandinavizmini kınayıp alaya alırken Akdenizliliği teşvik ettiler. Mussolini, Nordikçilerin Kuzey İtalya'daki Germen istilaları nedeniyle İtalya'nın Nordik ve Akdeniz ırk bölgelerine ayrıldığı iddialarına, Lombardlar gibi Germen kabilelerinin Antik Roma'nın çöküşünden sonra İtalya'yı kontrol altına almalarına rağmen, az sayıda (yaklaşık 8.000) geldiklerini ve Roma kültürüne hızla asimile olduklarını ve elli yıl içinde Latin dilini konuştuklarını iddia ederek yanıt verdi. İtalyan faşizmi, İtalyan milliyetçilerinin İskandinavların iddialarına küçümseyerek bakma ve antik Roma medeniyetinin yaşı ve sofistikeliğinin yanı sıra Rönesans'taki klasik canlanmayı, İtalyan milliyetçilerinin medeniyete "yeni gelenler" olarak tanımladıkları İskandinav toplumlarınınkiyle karşılaştırmaktan gurur duyma geleneğinden etkilenmiştir. Naziler ve İtalyan faşistleri arasında ırk konusundaki düşmanlığın doruğa ulaştığı dönemde Mussolini, Almanların kendilerinin saf bir ırk olmadığını iddia etmiş ve Nazi teorisinin Alman ırksal üstünlüğünün Fransız Arthur de Gobineau gibi Alman olmayan yabancıların teorilerine dayandığını ironiyle belirtmiştir. 1930'ların sonlarında Alman-İtalyan ilişkilerindeki gerginliğin azalmasının ardından İtalyan faşizmi ideolojisini Alman Nazizmi ile uyumlu hale getirmeye çalışmış ve İtalyanların Nordik-Akdeniz karışımı bir alt tipten oluşan Ari Irk'ın üyeleri olduğunu belirterek Nordik ve Akdeniz ırk teorilerini birleştirmiştir. ⓘ

Mussolini, 1938 yılında İtalya'nın antisemit yasaları kabul etmesinin ardından İtalyan faşizminin her zaman antisemit olduğunu ilan etti. Aslında İtalyan faşizmi, Mussolini'nin Avrupa'da gücü ve etkisi artan antisemitik Nazi Almanyası'nı yabancılaştırmaktan korktuğu 1930'ların sonlarına kadar antisemitizmi desteklememiştir. Bu dönemden önce, aralarında Mussolini'nin metresi de olan Margherita Sarfatti'nin de bulunduğu üst düzey İtalyan faşist yetkililer arasında kayda değer Yahudi İtalyanlar vardı. Ayrıca Mussolini'nin 1938'deki iddiasının aksine, sadece az sayıda İtalyan faşist katı bir şekilde antisemitikti (Roberto Farinacci ve Giuseppe Preziosi gibi), İtalya'nın en büyük Yahudi topluluklarından birine sahip olan Ferrara'dan gelen Italo Balbo gibi diğerleri ise antisemitik yasalardan iğreniyor ve bunlara karşı çıkıyordu. Faşizm uzmanı Mark Neocleous, İtalyan faşizminin antisemitizme açık bir bağlılığı olmamasına rağmen, 1938 öncesinde Mussolini'nin 1919'da Londra ve New York'taki Yahudi bankerlerin Rus Bolşevikleriyle ırk bağı olduğunu ve Rus Bolşeviklerinin yüzde sekizinin Yahudi olduğunu ilan etmesi gibi zaman zaman antisemitik açıklamalar yapıldığını belirtmektedir. ⓘ

Faşizmin özellikleri

Karşıtlar

• Komünizm: Özellikle Sovyet Devrimi ve komünizmin Avrupa’ya yayılacağı korkusu faşist liderler tarafından sıklıkla liberal ve muhafazakâr gruplarla ittifak kurmak üzere dile getirilmiştir.
• Liberalizm: Batılı ülkelerin sistemi liberalizm bir tehdit olarak algılanmıştır. Liberalizmin bireysel özgürlük anlayışı, faşizmin görüşü ile taban tabana zıttır. Faşizm bireylerin tamamen devlete bağlı ve devletin kontrolü altında olmasından yanadır. Ayrıca liberalizmin ortaya attığı kapitalizmi modeli reddedilir, ve kapitalizmin ortadan kaldırılmadığı orta yol korporatizm desteklenir.
• Demokrasi: Demokrasi; çoğulculuk düşünceleri ile, devlet, ekonomi ve özel mülkiyet arasındaki ayrımda faşizmi önemli bir düşman olarak görür.
• Muhafazakârlık: Faşist hareketler sıklıkla muhafazakâr özellikler taşısalar da kendilerini devrimci olarak gören faşistler muhafazakârlarda laik vitalizmin ve “yeni insan” düşüncesinin düşmanlarını görürler. ⓘ

Ekonomi

Hem liberalizmi hem de komünizmi reddeden bir doktrin olan faşizmin ekonomi politikası korporatizm isimli sistemdir. Korporatizm, toplumu organizmacı bir gözle görmenin bir sonucu olarak her kesimin tüm faaliyetlerinin amacını dayanışma ve ortak çıkara indirgeyen politik bir yaklaşımdır. Tahmin edileceği gibi burada farklı kesimlerin farklılıkları ancak ortak çıkar ya da devletin faydası ekseninde okunduğu müddetçe yaşayabilir. En tipik örneği Mussolini dönemi İtalya uygulamasıdır. Korporatif ekonomi ile İtalya'daki işsizlik azalmış ve millî gelir yükselmiştir. ⓘ

İşçi ile işveren, emek ile sermaye gibi arasında sorunların bulunduğu ekonomik tarafların ve toplumsal sınıfların arasındaki problemleri faşist devlet uzlaşma yoluyla çözmeye çalışır. Örneğin İtalya'da devlet tarafından kurulan ve Faşist Parti'ye bağlı olan sendikalar yoluyla İtalyan emekçilerinin hakları savunulmuş ve sermayenin işçi sınıfını ezmesinin önüne geçilmiştir. Sermaye sahiplerinin toprak ağalığı yapması yasaklanarak her şey devlet gözetiminde tutulmuş, ülkenin emekçi sınıfı olan işçilerle sermayeyi elinde bulunduran işverenlerin dayanışma içinde bulunması sağlanmıştır. Faşist sistemde devlet her şeyden üstün olduğu için sermayeyi elinde bulunduran zengin iş adamları Faşist Parti mensuplarına söz geçiremiyor, böylelikle sermaye devletin oluyor; bu sermaye de halkın çıkarına kullanılıyordu. ⓘ

Faşist sistemin korporatist ekonomi politikaları sayesinde İtalyan halkı refaha kavuşmuş ve sınıflar arasındaki sorunlar ortadan kalkmıştır. Çünkü faşist yönetim belli bir sınıfı değil, tüm ülkenin çıkarlarını düşünen politikalar uyguluyordu. Faşizmin ekonomi politikası daha çok orta sınıf tarafından desteklenmiştir. ⓘ

1933'ten itibaren Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'nin (NSDAP) idaresinde bulunmuş olan Almanya'da da İtalya'dakine benzer devletçi uygulamalar yürürlüğe konulmuştur. Tek parti olan NSDAP'ye bağlı sendikalar kurularak Alman emekçisinin hakları savunulmuştur. En büyük sendika kuruluşu Alman Emek Cephesi idi. Nasyonal sosyalistler, zengin Yahudi iş adamlarına karşı tavır alarak hem Alman emekçilerini korumaya çalışmış, hem de Alman sermaye sahiplerini Yahudilere karşı güçlü kılmak için çabalamıştır. Yahudilerin tüm haklarının alındığı Nürnberg Yasaları'nın çıkmasıyla birlikte Yahudi iş adamlarının şirketlerine devlet tarafından el konulmuştur. Yahudiler her türlü meslekten alıkonularak yerlerine işsiz Almanlar getirilmiş ve işsizlik hızla azalmaya başlamıştır. Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi iktidara gelmeden önce % 15'i bulan işsizlik Hitler'in iktidar döneminde % 0'a kadar inmiştir. ⓘ

Ülkelere göre faşist hareketler

İtalyan sistemi birçok Avrupa ülkesinde faşist ve faşizm benzeri harekete, partiye ve örgüte model oldu. İtalya’nın yanında Almanya’da 1933’ten itibaren Adolf Hitler’in nasyonal sosyalizmi, 1939’dan itibaren İspanya’da Francisco Franco’nun falanjizmi, 1933’ten itibaren Portekiz’de António de Oliveira Salazar diktatörlüğü en bilinen ve en etkili faşizm etkilenmeli diktatörlüklerdir. İkinci Dünya Savaşı boyunca Almanya ve İtalya’nın desteklediği faşist rejimler Macaristan ve Romanya’da iktidarda bulunmuştur. ⓘ

Nasyonal sosyalizm (Almanya)

Nasyonal sosyalizm ya da kısaca Nazizm, Almanya'da Adolf Hitler tarafından kurulan aşırı milliyetçi, antisemitik, ırkçı, anti-komünist ve anti-kapitalist bir ideolojidir. Marksizme karşı kolektif milliyetçiliği gerçekleştiren ve ulusal bir ekonomik sosyalizm modeli üzerine kurulu olan faşist sistemdir. ⓘ

Falanjizm (İspanya)

Falanjizm, 1933 yılında Jose Antonio Primo de Rivera tarafından İspanya'yı ele geçirmeye çalışan İspanyol komünistlere karşı geliştirilen, en çok Francisco Franco tarafından uygulanmış otoriter-kralcı faşist ideolojidir. ⓘ

Ustaşa (Yugoslavya)

Ustaşalık, II. Dünya Savaşı'nda Yugoslavya topraklarında etkinlik gösteren faşist harekettir. Ustaşalar Yugoslavya topraklarında Sırplara karşı olan unsurları destekleyen Alman işgal yönetimi tarafından desteklenmiştir. ⓘ

Avusturya faşizmi

Avusturya faşizmi, 1920'li ve 1930'lu yıllarda faşizmin Avusturya yorumu. Avusturya'da faşizm her şeyden önce Heimwehr adı verilen paramiliter gruplar tarafından temsil ediliyordu. Bu gruplar 1918'de kurulan 1. Cumhuriyet'in demokratik ilkelerine karşı mücadele veriyorlardı. Othmar Spann'ın ve İtalyan Faşizmi'nin etkisinde bu paramiliter gruplar antiparlamenter, görünüşte antikapitalist bir devlet iktidarını savunuyorlardı. ⓘ

Peronizm (Arjantin)

Peronizm (İspanyolca: Peronismo), Arjantin'de 1946-1955 arasında ve 1973-1974'te devlet başkanlığı görevinde bulunan Juan Peron'un popülist ve milliyetçi politikalarına verilen ad. Bu politikayı savunanlara peronist denmektedir. Faşist bir hareket olarak nitelendirilmiştir. ⓘ

Reksizm (Belçika)

Reksizm, Belçika'da 20. yüzyılın ilk yarısında ortaya çıkan faşist politik hareket. Bu ideolojinin temelleri 1930 yılında Léon Degrelle tarafından Valonya'da atılmıştır. Reksizm kilisenin öğretileriyle Belçikalı toplumun ahlaki yenilemesini ister. Diğer bir amaç ise, bir federal toplum oluşturmak ve demokrasiyi yürürlükten kaldırmaktı. ⓘ

Japon militarizmi

Japon militarizmi, katı bir Japon milliyetçiliği, militarizm ve gelenekçilikten oluşmuş; faşizmin Japon versiyonudur. Faşizmin Japon versiyonu Showa döneminin başlangıç dönemindeki Japon İmparatorluğu’dur. Bu dönemde Japonya içinde aşırı milliyetçi ve militarist bir politika izlendi. ⓘ

1937 yılında Japonya Çin’e saldırdı ve Kore’yi 1910 yılında işgal etti. Buralarda savaş tutsakları üzerinde tıbbi deneyler yapıldı. Halktan devlete kutsal bir şekilde bağlanması istendi ve Japonlar “tanrısal ırk” olarak görüldü. ⓘ

Estado Novo (Portekiz)

Estado Novo (Portekizcede "Yeni Devlet"), Portekiz'de 1933'ten 1974'e kadar 41 yıl süren politik rejimin adı. "Salazar rejimi" diye de anılır. Faşist bir rejim olarak anılmaktadır. ⓘ

Türkiye

Türkiye'de 1930'lu ve 40'lı yıllarda Nazi sempatizanlarının en önemlilerinden biri Cevat Rıfat Atilhan'dı. Ona göre pek çok kötü gelişmenin sorumlusu Yahudiler idi. Yahudilerin dünyayı istila etmeye çalıştığını yazılarında belirten Atilhan, Bolşevik Devrimi'nin Troçki gibi düşünen Yahudilerin eseri olduğunu iddia etti. Atilhan'a göre, Yahudi ve Siyonist eş anlamlı kavramlardı. Atilhan, "kan iftirası"nın yani dinsel olarak Hristiyan kaynaklı antisemitizmin en önemli temalarından biri olan Yahudilerin Hristiyanlar çocukları kaçırıp kanlarını akıtıp hamursuz imal ettiklerine inanan ve propagandasını yapan ilk Türk ve Müslümandı. Atilhan'ın 1933-34 yıllarında yayımladığı Millî İnkılâp dergisi Nazi ideolojisinden etkilenmişti. Nazi ideoloğu Julius Streicher'in yayınladığı Der Stürmer'de yer alan karikatürler Millî İnkılâp'ta aynen kullanıldı. 1934'te Nihal Atsız'ın Orhun dergisinde, Cevat Rıfat Atilhan'ın ise Millî İnkılâp dergisinde Yahudilere karşı ırkçı yazılar yazmaları sonucunda halk etki altında kalarak Yahudi azınlığa karşı şiddet olaylarına girişti. Tekirdağ, Edirne, Kırklareli ve Çanakkale gibi illerde Yahudilere ait dükkân ve evler yağmalandı. Atilhan, aynı zamanda masonluk karşıtı yazılar yazdı. ⓘ

1944'te gerçekleşen Irkçılık-Turancılık Davası'nda Atsız ve arkadaşlarının Türkçü ideolojisi onların faşizme eğilimli olduklarını düşündürmekteydi. Atsız'ın II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası'nı desteklediği söylenmektedir. Ancak bu konu ile ilgili herhangi bir yazılı belge veya siyasi söylem bulunmamaktadır. Bununla beraber, iddiaların aksine Türkçülerin -özellikle Atsız'ın- faşizme ve nasyonal sosyalizme karşı olduklarını gösteren pek çok yazılı belge ve söylem mevcuttur. İddialar karşısında en güvenilir belge, Atsız'ın "Yolların Sonu" adlı şiir kitabındaki "Davetiye" şiiridir. ⓘ